Dział: Prokariota

Zad. 1

Postęp techniki odegrał istotną rolę w rozwoju niektórych kierunków biologii, między innymi przyczynił się do skonstruowania mikroskopu świetlnego i mikroskopu elektronowego. Wcześniej były znane lupa i luneta. Napisz co przedstawiają poniższe rysunki i dzięki któremu z wyżej wymienionych urządzeń można je zobaczyć i bliżej poznać ich budowę.

Zad. 2

Bakterie i sinice pojawiły się jako jedne z pierwszych organizmów na Ziemi, cechuje je duże podobieństwo w budowie komórek. W obu grupach niektóre gatunki są zdolne do wiązania azotu atmosferycznego, komórki jednych i drugich są atakowane przez fagi. Z sinicami i bakteriami możemy właściwie spotkać się wszędzie, są organizmami mało wymagającymi w stosunku do środowiska. Po przeczytaniu tekstu rozwiąż kolejne zadania.

Zad. 2a

Jakie organelle występują u wszystkich bakterii i sinic? Jak są zbudowane i jaką role pełnią?

Zad. 2b

Do budowy jakich ważnych dla komórki związków organicznych potrzebny jest azot? Jakie korzyści daje organizmom zdolność przyswajania azotu atmosferycznego? Jaki wpływ na ekosystem ma obecność występowania w nim sinic i bakterii zdolnych do wiązania azotu atmosferycznego? Podaj nazwę rodzajową bakterii posiadającej tę zdolność.

Zad. 2c

Mimo wielu podobieństw w budowie i czynnościach życiowych bakterii i sinic uczeni utrzymują dotychczasowy ich podział na dwie odrębne grupy. Decyduje tu jedna, wyraźnie je różniąca cecha nie wymieniona w zadaniu 2. Napisz jaka to cecha.

Zad. 3

Jak nazywamy organizm, w skład którego wchodzą komórki sinic i komórki grzyba?

Zad. 4

Sinice występujące w środowisku wodnym w okresie letnim często tworzą "zakwity", ich nadmierna ilość stwarza w nocy poważne zagrożenie dla zwierząt. Po takim "zakwicie", po opadnięciu martwych komórek na dno zbiornika może dojść do wyginięcia ryb, a poruszone podłoże wydziela zapach zepsutych jaj. Po przeanalizowaniu tekstu napisz co może być powodem obu tych zjawisk.

Zad. 5

Na bardzo schematycznym rysunku przedstawiono budowę typowej komórki bakteryjnej zdolnej do przeprowadzenia procesu fotosyntezy i typowej komórki sinicy. Po przeanalizowaniu rysunków rozwiąż kolejne zadania. Skonstruuj tabelę, podaj w niej nazwy i rolę zaznaczonych elementów.

Zad. 5a

Do jakiego wniosku doszliście po przeanalizowaniu budowy obu komórek?

Zad. 6

U bakterii spotkać możemy się z wszystkimi możliwymi sposobami odżywiania się. Przedstaw wszystkie znane Tobie sposoby odżywiania się bakterii w formie diagramu.

Zad. 7

Podaj przykłady pozytywnego wpływu bakterii na ekosystemy.

Zad. 8

Do ziarniaków Gram+ należą gronkowce wywołujące zakażenie gronkowcowe i paciorkowce wywołujące anginę.

Do ziarniaków Gram- należą dwoinki wywołujące zapalenie opon mózgowych.

Pałeczki Gram- wywołują tyfus, a maczugowiec błonicy powoduje dyfteryt.

Po przeczytaniu tekstu rozwiąż kolejne zadania.

Zad. 8a

Narysuj bardzo schematycznie bakterie wywołujące: zakażenie gronkowcowe, anginę, zapalenie opon mózgowych i dyfteryt.

Zad. 8b

Napisz czym się różnią bakterie Gram+ od bakterii Gram-.

Zad. 9

Wyjaśnij dlaczego riketsje, pałeczki przenoszone przez stawonogi (pchły, wszy, kleszcze, roztocza) u człowieka wywołujące dur plamisty, podobnie jak wirusy są uznawane za bezwzględne pasożyty komórkowe?

Zad. 10

Pomiędzy organizmami prokariotycznymi i pozostałymi organizmami, jak i pomiędzy samymi bakteriami, występują różnego rodzaju zależności. Po przeanalizowaniu rysunków rozwiąż kolejne zadania.

Zad. 10a

Nazwij zależności przedstawione na rysunkach.

Zad. 10b

Podaj po dwa dodatkowe przykłady zależności podobne do tych, które zostały zilustrowane rysunkami oznaczonymi literami F i H. Wyjaśnij na czym polegają.

Zad. 11

Jak nazywa się choroba weneryczna, którą do Europy przenieśli żeglarze, przeciwko której długo nie było skutecznego leku? W trakcie trwania choroby występują długie okresy bezobjawowe, pacjentowi może wydawać się, że został wyleczony. Nie wyleczenie jej do końca ma skutki dramatyczne.

Zad. 12

Podobnie jak w przypadku wirusów przejście takich chorób jak: koklusz (krztusiec), ospa, płonica (szkarlatyna), zazwyczaj uodparnia organizm na stałe. Napisz dlaczego tak się dzieje.

Zad. 13

Poniższy rysunek przedstawia krążenie azotu w ekosystemie; po przeanalizowaniu rysunku rozwiąż kolejne zadania.

Zad. 13a

Jakie nazwy z niżej podanych wpiszesz w miejsca oznaczone liczbami?

[symbioza, gnicie, chemosynteza, oddychanie, denitryfikacja, nitryfikacja, asymilacja N₂].

Zad. 13b

Podaj nazwy rodzajowe bakterii zdolnych do przeprowadzenia procesu:

1 - nitryfikacji

2 - denitryfikacji

Zad. 14

Zaproponuj schemat ilustrujący krążenie węgla w przyrodzie; uwzględnij w nim procesy przeprowadzane przez bakterie, wyłącz działalność człowieka.

Zad. 15

Poza szkodami wyrządzanymi w gospodarce człowieka (niszczenie skór, drewna, produktów spożywczych, obniżanie plonów roślin, choroby zwierząt) bakterie znalazły liczne zastosowania w przemyśle (produkcja witamin, antybiotyków, dekstranu, kiszonek, jogurtów serów, związków chemicznych, oczyszczanie ścieków). Wśród związków chemicznych powstających w wyniku działania bakterii znajdują się kwasy: mlekowy, propionowy, masłowy, bursztynowy, octowy, poza tym powstaje aceton, butanol. W wyniku jakich procesów życiowych zachodzących w komórkach bakterii powstają wyżej wymienione związki i co uzyskuje w wyniku ich przeprowadzenia komórka bakterii?

Zad. 16

Produkty żywnościowe można zabezpieczyć w najróżnorodniejszy sposób przed zniszczeniem ich przez bakterie. Podaj różne sposoby zabezpieczania produktów żywnościowych, wyklucz dodawanie octu i konserwantów jako mało ekologiczne oraz zamrażanie. Po przeczytaniu tekstu rozwiąż kolejne zadania.

Zad. 16a

Podaj trzy sposoby, którymi możesz zabezpieczyć przed zniszczeniem każdy z wymienionych produktów: mięsa, ryby, owoce, grzyby, warzywa.

Zad. 16b

Podaj trzy sposoby, przy pomocy których możesz zabezpieczyć każdy z podanych produktów (każdy z trzech sposobów można zastosować do każdego produktu): grzyby, kapustę, ogórki, jabłka.

Zad. 17

Zdarza się, iż mimo długiego gotowania zapraw (szczelne słoje), po pewnym okresie czasu na powierzchni kompociku pojawiają się nieliczne kolonie bakterii. Napisz krótko dlaczego może to się zdarzyć i jak temu można zapobiec.

Zad. 18

Wyjaśnij dlaczego nie należy konsumować przetworów, warzyw i owoców, na powierzchni których pojawiły się nawet niewielkie kolonie bakterii lub które na swojej powierzchni mają stosunkowo łatwe do usunięcia obszary zaatakowane przez bakterie.

Zad. 19

Do jakiej grupy bakterii (samożywne, pasożytnicze, saprobionty) zaliczysz bakterie produkujące jad kiełbasiany powodujący niekiedy śmiertelne zatrucia pokarmowe? Krótko uzasadnij odpowiedź.

Zad. 20*

Powstające w organizmie przeciwciała są odpowiedzią na zetknięcie się organizmu z antygenem. Odpowiedź ta może być odpowiedzią pierwotną bądź wtórną. Po przeanalizowaniu wykresu rozwiąż kolejne zadania.

Zad. 20a*

Kiedy mamy do czynienia z odpowiedzią wtórną?

Zad. 20b*

Czym różni się odpowiedź wtórna od pierwotnej?

Zad. 21*

Napisz dlaczego w przypadku szczepienia przeciwko niektórym chorobom szczepienie jest powtarzane kilka razy. Podaj przykład.

Zad. 22*

W wypadku niektórych chorób (np. tężec) i jadów (np. żmije i węże) podaje się surowice, czyli gotowe przeciwciała. Nie ma jednej surowicy przeciw ukąszeniom jadowitych gadów. Napisz jaki rodzaj odporności nabywa w ten sposób organizm i czy jest on długotrwały. Wyjaśnij dlaczego przeciwko różnym jadom i różnym chorobom podaje się różne surowice.

Zad. 23*

U zwierząt i roślin spotykamy się z odpornością bierną oraz odpornością czynną; podaj przykłady barier obronnych występujących u roślin i zwierząt.

Zad. 24*

Poniższy rysunek ilustruje działanie przeciwciał na antygeny. Przeciwciała są glikoproteidami. Wyjaśnij co oznacza słowo glikoproteid. Po przeanalizowaniu rysunków napisz w jaki sposób działają przeciwciała.

Zad. 25*

W odporności organizmu biorą udział między innymi: szkielet i grasica. Napisz krótko na czym to polega i która część szkieletu odgrywa tu istotną rolę.

Zad. 26*

Przypatrz się poniższej reakcji przeprowadzanej przez beztlenowe bakterie purpurowe; po jej przeanalizowaniu rozwiąż kolejne zadania.

Barwniki asymilacyjne

6 CO₂ + 12 H₂S ---------------------------------> C₆H₁₂O₆ + 12 S + 6 O₂

Światło

Zad. 26a

Jaką czynność życiową bakterii przedstawia powyższa reakcja?

Zad. 26b

Co w wyniku tej reakcji uzyskuje bakteria?

Zad. 26c

Jaką rolę w tym procesie spełnia światło?

Zad. 26d

Jakie znaczenie w ekosystemie mają bakterie przeprowadzające ten proces?

Zad. 27

Od pewnego czasu poszukuje się nowych, bardziej ekologicznych nośników energii; jednym z nich jest biogaz (metan). Napisz w wyniku jakiej czynności życiowej komórki bakterii powstaje i czego ten proces komórce dostarcza.

Zad. 28*

Na poniższym schemacie przedstawiono różne mechanizmy obronne człowieka. Mam nadzieję, że pomoże on Tobie w rozwiązywaniu kolejnych zadań.

Zad. 28a*

Na rysunkach przedstawiono różne mechanizmy obronne organizmu; napisz krótko na czym one polegają i do jakiego typu odporności zaliczyłbyś je (popatrz na schemat).

Zad. 28b*

Pewien chłopiec został poddany szczepieniu przeciwko gruźlicy. Napisz jakiego rodzaju odporność w związku z tym jego organizm nabył (patrz na schemat) i czym ona jest spowodowana.

Zad. 29

Wtargnięcie do organizmu niezbyt wielkiej ilości bakterii (przy braku odpowiednich przeciwciał) może spowodować w krótkim czasie rozwój choroby. Chorobę można "zlikwidować" stosując tylko jeden skuteczny, a nie wiele różnych antybiotyków. Napisz dlaczego choroba może rozwinąć się tak szybko i dlaczego można sobie pozwolić na leczenie jej jednym antybiotykiem (koło ratunkowe: chodzi o jeden proces mający dwa aspekty - jeden korzystny, a drugi niekoniecznie).

Zad. 30*

U bakterii zaobserwowano występowanie procesów płciowych, dzięki którym powstają komórki bakteryjne tego samego gatunku różniące się od siebie pewnymi cechami, na przykład bakterie tego samego gatunku mogą być odporne na różne antybiotyki. Poniższy rysunek przedstawia sposoby uzyskiwania przez bakterie nowych cech. Napisz na czym one polegają (jeśli potrafisz nazwij) i wyjaśnij krótko czy to zjawisko ma istotne znaczenie dla bakterii. Odpowiedź uzasadnij.

---