Inteligencja emocjonalna dziecka w wieku przedszkolnym

Inteligencja emocjonalna to cecha umożliwiająca dziecku adekwatne zachowanie się wobec ludzi, zadań, sytuacji. Charakteryzuje się samokontrolą, zapałem, wytrwałością, zdolnością do motywacji.

Rozwój inteligencji emocjonalnej u dzieci następuje w wieku przedszkolnym. W tym czasie dzieci poznają swoje emocje i emocje innych osób, uczą się różnicowania życia emocjonalnego i doznań uczuciowych, które są ich udziałem. Jest to początek kształtowania tzw. uczuć wyższych, które odgrywają ogromną rolę w dorosłym życiu. Dzięki inteligencji emocjonalnej człowiek uczy się adekwatnych do danej sytuacji zachowań i pokonywania problemów. Na rozwój inteligencji emocjonalnej duży wpływ ma otoczenie, w którym dziecko dorasta.

Inteligencję emocjonalną można rozpatrywać w czterech zakresach. Są to:

- rozwój etyczny dziecka,

- empatia dziecka,

- uczciwość i przestrzeganie zasad moralnych przez dziecko,

- rozwiązywanie problemów przez dziecko.

Rozwój etyczny dziecka to nabywanie umiejętności, które pozwalają na odróżnianie dobra od zła, zachowania dobrego od złego; rozwój etyczny dziecka pozwala mu na odczuwanie wstydu, gdy zrobiło coś źle, poczucia winy oraz buntu, jeśli zostały złamane praktykowane przez niego zasady moralne.

Empatia dziecka przejawia się troską o innych ludzi i umiejętnością odczuwania miłości wobec innych.

Uczciwość i przestrzeganie zasad moralnych przez dziecko - ta umiejętność emocjonalna pozwala przedszkolakowi odróżnić rodzaje kłamstw - dziecko odwołuje się do kłamstwa, gdy coś mu się nie udało lub gdy chce zwrócić na siebie uwagę lub ukryć coś złego, co zrobiło; dopiero w wieku 4 latach dziecko zaczyna rozumieć, że mówienie nieprawdy i oszukiwanie jest czymś złym.

Rozwiązywanie problemów przez dziecko oznacza, że dziecko widzi możliwości alternatywnego rozwiązania jakiegoś zagadnienia; umiejętność ta powstaje na bazie doświadczenia dziecka, jeśli go nie posiada, wówczas kieruje się własną intuicją.

O rozwoju każdej umiejętności wchodzącej w skład inteligencji emocjonalnej decyduje wszystko, co dzieje się w okresie obejmującym kilka lat dzieciństwa. Okres ten jest przedziałem czasowym, w którym można pomóc dzieciom wykształcić dobre nawyki emocjonalne. Należałoby wyposażyć dzieci w piękne dziedzictwo - w takie sposoby okazywania i odbierania uczuć, z którego będą mogły korzystać w przyszłości w kontaktach z rodzicami, przyjaciółmi, współpracownikami. Istnieje wiele dowodów na to, że takich umiejętności emocjonalnych, jak: panowanie nad impulsami i prawidłowa interpretacja sytuacji społecznej można się wyuczyć. Kształcąc u dzieci inteligencję emocjonalną trzeba zdawać sobie sprawę, że jest ona ściśle związana z inteligencją intelektualną.

W jaki sposób stymulować inteligencję emocjonalną u szkrabów?

- Rozmawiaj z dzieckiem na temat reguł obowiązujących w społeczeństwie. Wyjaśniaj, jakie zasady rządzą światem.

- Nie wyśmiewaj lęków dziecka, rozmawiajcie o swoich emocjach, pomóż maluchowi w nazywaniu swoich uczuć.

- Wykorzystaj bajki terapeutyczne albo inne bajeczki zakończone morałem, które uczą w sposób obrazowy, co to znaczy empatia, tolerancja, nieśmiałość, przyjaźń, miłość czy sprawiedliwość.

- Rozwijaj wyobraźnię malucha, np. poprzez wcielanie się w różne postacie i odgrywanie scenek. Konieczność wcielenia się w kogoś innego uczy malucha przyjmowania perspektywy patrzenia innych ludzi.

- Prowokuj jak najwięcej sytuacji społecznych, w których dziecko będzie miało szanse porozmawiać z rówieśnikami, np. zapraszaj kolegów dziecka do domu, idźcie razem do piaskownicy albo do kina.

- Zadawaj dziecku pytania, jak się czuje, co by czuło, gdyby coś się stało, jak zachowałoby się na miejscu bohatera jakiejś książeczki itp.

- Ucz dziecka akceptować własne wady i niedoskonałości. Nie stawiaj zbyt wygórowanych wymagań, by dziecko nie przestało wierzyć we własne możliwości.

- Zachęcaj dziecko do nawiązywania kontaktów i zawierania przyjaźni. Podkreślaj rolę przyjaciela w życiu człowieka.

- Wskazuj konstruktywne sposoby radzenia sobie z negatywnymi emocjami, radzenia sobie ze stresem i frustracją.

Kilka zasad uczenia dzieci okazywania uczuć:

1. Zauważać potrzeby i pragnienia dzieci,

2. Stwarzać atmosferę, w której ujawnienie uczuć nie jest czymś złym,

3. Wykorzystywać wzorce, by zachęcać do okazywania i odczytywania stanów emocjonalnych własnych i innych osób,

4. Uczyć, jak unikać pewnego rodzaju zachowań,

5. Zachęcać i wzmacniać u dzieci pozytywne próby radzenia sobie z negatywnymi emocjami.

6. Trzymać własne emocje na wodzy

ZABAWY KSZTAŁCĄCE UMIEJĘTNOŚĆ NAZYWANIA UCZUĆ:

1.Kolorowe zdjęcia

Wycinamy z gazet różne zdjęcia. Układamy je na stole. Pytamy dziecko: O czym myśli osoba na zdjęciu? Jaką ma minę? Dlaczego? Następnie pogrupowanie zdjęć na twarze radosne, śmieszne, zasmucone, zdenerwowane itp.

2.Twarze

Dziecko dostaje duże kartki papieru i kredki. Na kartkach narysowane są kontury twarzy. Ma za zadanie dorysować oczy, usta, nos, według wskazówek:

- pierwsza buzia jest radosna;

- druga buzia jest smutna;

- trzecia buzia jest zdziwiona;

-czwarta buzia jest wystraszona;

- piąta buzia jest zła.

Po skończonym rysowaniu dziecko mówi, kiedy ono się tak czuje.

3.Dokończ zdanie

- „Pewnego razu Krzyś wszedł na drzewo i nie mógł zejść poczuł nagle wielki………” (np. lęk, strach)

- „Ola dostała dziś w przedszkolu dwa dukaty, więc była……..” (np. szczęśliwa, zadowolona)

-„Zosia zrobiła bałagan w pokoju, gdy mama to zobaczyła poczuła……..” (np. złość, radość, zdziwienie)

-„Ulubiona koleżanka Ewy nie chciała się z nią dziś bawić w przedszkolu, więc Ela była dziś……..” (np. smutna, zła)

4.Jak się zachowasz?

Dziecko odpowiada na pytania: Co najchętniej robisz, gdy:

Jesteś zły.

Jesteś smutny.

Bardzo się boisz.

Ktoś cię przezywa.

Tęsknisz.

Gniewasz się na kogoś.

Omawiamy, które zachowania w określonej sytuacji są dobre, a których należy unikać.

5.Lusterko

Dziecko naśladuje różne miny. Ogląda się w lusterku:

-jestem smutny,

-jestem zły;

-boję się;

-jestem zdziwiony.

Wykonała:

Joanna Kuriata

Bibliografia:

1. A. Faber, E. Mazlish „Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały, jak słuchać, żeby dzieci do nas mówiły”

2. D. Goleman, „Inteligencja emocjonalna”

3. B. Dyrda, „Rozwijanie twórczości i inteligencji emocjonalne dzieci i młodzieży”

4. S. D. Annamalay, „Inteligencja emocjonalna u dzieci. 12-dniowy kurs dla rodziców”

---