folie 4- wartosci w wychowaniu, Teoria Wychowania


Wykład 4.

Aksjologiczny wymiar wychowania - wartości w wychowaniu(1)

  1. Określenie wartości i sposoby ich istnienia

  1. Klasyfikacje wartości

  2. Rola wartości w wychowaniu

  1. Wartości preferowane w wychowaniu

  2. Prymat wartości nad celami wychowania.

Określenie wartości i sposoby ich istnienia (2)

W filozofii

W psychologii

W socjologii

W ekonomii

Określenie wartości i sposoby ich istnienia (3)

Przez wartość rozumie się na ogół to wszystko:

* * *

Nierzadko „wartość” uchodzi za miernik (kryterium) oceny interesujących nas osób, rzeczy, zjawisk lub norm

i

wtedy stanowi podstawę lub istotny punkt odniesienia do uznania czegoś za dobre lub złe.

Nierzadko też wartości są utożsamiane z samym dobrem,

czyli

wartość identyfikuje się z przedmiotem oceny uznawanym za dobro samo w sobie.

* * *

Wartości wyrażają to,

Określenie wartości i sposoby ich istnienia (4)

Wartości o wydźwięku pozytywnym i negatywnym

Sposoby istnienia wartości

Obiektywny charakter wartości:

Subiektywny charakter wartości

Klasyfikacja wartości (5)

Klasyfikacja wartości w ujęciu M. Rokeacha

Wartości ostateczne,

odnoszące się do najważniejszych celów w życiu ludzkim,

Wartości instrumentalne,

dotyczące najogólniejszych sposobów postępowania.

      1. bezpieczeństwo narodowe (zabezpieczenie przed napaścią),

      2. bezpieczeństwo rodziny (troska o najbliższych),

      3. dojrzała miłość (bliskość seksualna i duchowa),

      4. mądrość (dojrzałe rozumienie życia),

      5. poczucie dokonania (wniesienie trwałego wkładu),

      6. poczucie własnej godności (samopoważanie),

      7. pokój na świecie (świat wolny od wojny i konfliktu),

      8. prawdziwa przyjaźń (bliskie koleżeństwo),

      9. przyjemność (miłe uczucia, brak nadmiernego pośpiechu),

      10. równowaga wewnętrzna (brak konfliktów wewnętrznych),

      11. równość (braterstwo, jednakowe szanse dla wszystkich),

      12. szczęście (radość, zadowolenie),

      13. świat piękna (piękno natury i sztuki),

      14. uznanie społeczne (poważanie, podziw),

      15. wolność (niezależność osobista, wolność wyboru),

      16. zbawienie (zbawienie duszy, życie wieczne),

      17. życie pełne wrażeń (podniecające, aktywne) (por. P. Brzozowski, l989,s. 104).

  1. ambicja,

  2. szerokość horyzontów intelektualnych,

  3. zdolności,

  4. urok, czar osobisty,

  5. czystość,

  6. odwaga,

  7. umiejętność przebaczania,

  8. opiekuńczość,

  9. uczciwość,

  10. twórcza wyobraźnia,

  11. niezależność,

  12. intelektualizm,

  13. logiczność,

  14. miłość, wrażliwość,

  15. posłuszeństwo,

  16. grzeczność,

  17. odpowiedzialność,

  18. samokontrola (por. Cz. Matusewicz, 1975, s. 76).

Klasyfikacja wartości (6)

Klasyfikacja wartości w ujęciu E. Sprangera

  1. wartości teoretyczne, reprezentatywne dla ludzi, którzy najbardziej cenią odkrywanie prawdy, jaką daje nauka;

  2. wartości ekonomiczne, charakterystyczne dla ludzi ceniących najwyżej dobra materialne;

  3. wartości estetyczno-artystyczne, bliskie ludziom ceniącym najbardziej przeżycia piękna i harmonii;

  4. wartości społeczne, za którymi opowiadają się ludzie ceniący najwyżej bezinteresowne działania na rzecz innych;

  5. wartości polityczne, reprezentowane przez tych, którzy cenią najwyżej władzę i wpływy;

  6. wartości religijne, charakterystyczne dla ludzi ceniących najbardziej prawdy, których źródłem jest religia (wiara w Boga).

Klasyfikacja wartości w ujęciu J. Homplewicza

Transcendentne wartości wychowania-

  • powszechny imperatyw czynienia dobra i unikania czynienia zła, postawa wiary, nadziei i miłości oraz idea dziecięctwa Bożego i łączności z Bogiem.

Wartości te są uosobieniem wewnętrznych wartości etycznych wychowania, odnoszących się do wartości związanych z osobowością danego człowieka, z wszechstronnym jego rozwojem oraz. z jego postawą i czynami. Wartości te to: miłość, dobroć, życzliwość, serdeczność, wdzięczność, ufność, rozwaga, mądrość, dzielność, roztropność, sumienność, hojność, wspaniałomyślność, odwaga, cierpliwość, konsekwencja, stałość, pokora, uczciwość i altruizm.

Naturalne wartości wychowania-

  • szacunek dla człowieka, godność człowieka, dojrzałość intelektualna i emocjonalna tolerancja.

Wartościom tym podporządkowane są społeczne wartości etyczne wychowania, które skupiają się wokół wartości związanych z rodziną i różnego rodzaju umiejętnościami, takimi jak: wychowanie, nauczanie, kształcenie, umiejętności dydaktyczne, dawanie dobrego przykładu, kontaktowość, utrzymywanie więzów, przyjaźń, koleżeństwo, solidarność, pomoc, służba, fachowość, powołanie, braterstwo, opieka.

Klasyfikacja wartości (7)

Klasyfikacja wartości w ujęciu R. Jedlińskiego (za K. Denkiem, 2000, s. 87)

  1. Transcendentne (Bóg, świętość, wiara, zbawienie).

  2. Uniwersalne (dobro, prawda).

  3. Estetyczne (piękno).

  4. Poznawcze (wiedza, mądrość, refleksyjność).

  5. Moralne (bohaterstwo, godność, honor, miłość, przyjaźń, odpowiedzialność, sprawiedliwość, skromność, szczerość, uczciwość, wierność).

  6. Społeczne (demokracja, patriotyzm, praworządność, solidarność, tolerancja, rodzina).

  7. Witalne (siła, zdrowie, życie).

  8. Pragmatyczne (praca, spryt, talent, zaradność).

  9. Prestiżowe (kariera, sława, władza, majątek, pieniądze).

  10. Hedonistyczne (radość, seks, zabawa).

Inne klasyfikacje wartości

Rola wartości w wychowaniu (8)

Wychowanie do wartości w społeczeństwie pluralistycznym

Wychowanie do wartości w społeczeństwie wielokulturowym

Rola wartości w wychowaniu (9)

Potrzeba wychowania do wartości uniwersalnych

Przyznanie pierwszeństwa w wychowaniu wartościom podstawowym, w tym szczególnie wartościom moralnym, wynika z kilku powodów:

  1. Po pierwsze, wartości te dla dzieci i młodzieży na ogół są trudniejsze do przyswojenia i zaakceptowania niż np. wartości poznawcze.

  2. Po drugie, to dopiero dzięki internalizacji (uwewnętrznieniu) wartości moralnych właściwego wymiaru nabierają uznawane przez młodych ludzi wartości materialne i inne.

  3. Po trzecie, wyeksponowanie wartości moralnych wyzwala u wychowanków pragnienie bycia użytecznym dla innych.

  4. Po czwarte, przyswojenie sobie tych wartości ułatwia im przeciwstawienie się modnemu współcześnie konsumpcyjne mu stylowi życia.

  5. Po piąte, preferowanie wartości moralnych nadaje życiu głębszy sens; chroni dzieci i młodzież przed nihilizmem i chaosem moralnym.

  6. Po szóste, stanowi ono dobre wsparcie dla wartościowania czynów ludzkich we własnym sumieniu.

Wartości preferowane w wychowaniu (10)

Altruizm

Oznacza na ogół troskę o dobro konkretnej osoby lub grupy osób polegającą na wyświadczaniu komuś jakiejś przysługi w sposób świadomy, bezinteresowny i dobrowolny.

Altruizm utożsamia się:

Na ogół wymienia się świadczenia w sferach:

Klasyfikacja altruizmu w ujęciu Jerzego Karyłowskiego (1982).

    1. altruizm motywowanego egzocentrycznie, tj. zorientowany głównie na osobie wspomaganej

    2. altruizm motywowany docentrycznie, związany z oczekiwaniami wewnętrznych nagród (jak zadowolenie z siebie czy podtrzymywanie dobrego imienia o sobie) lub wewnętrznych kar (np. w postaci odczuwania winy i wstydu).

Altruistami stajemy się, nie tylko bezgranicznie poświęcając się dla innych, ale także wtedy, gdy nie mając okazji służenia innym konkretną pomocą, staramy się przynajmniej ich akceptować, zrozumieć i szanować.

Warto też zdać sobie sprawę z tego, że aby być altruistą z powołania, wystarczy pomagać szczególnie:

Altruista wie też, że najskuteczniej można pomóc innym nie tyle przez doraźne wsparcie, lecz w taki sposób, by osoby wspomagane były w stanie same sobie pomóc.

Wartości preferowane w wychowaniu (11)

Tolerancja

Przez tolerancję rozumie się na ogół

Na ogół mówi się o tolerancji intelektualnej, moralnej i religijnej

Tolerancja, to uznawanie prawa innych ludzi do wyrażania własnych poglądów i do używania odmiennych od naszych sposobów postępowania, jeśli oczywiście nie sprzeniewierza ją się one dobru wspólnemu i godności osobistej jednostki, a także nie pozostają w sprzeczności z żadną z pozostałych wartości uniwersalnych i ponadczasowych.

Bycie tolerancyjnym ma swoje ograniczenia. Nie obowiązuje wobec wszystkich wyrażanych przez ludzi poglądów ani sposobów ich postępowania. Nie jest wskazana w odniesieniu do opinii, zachowań czy postaw godzących w dobro wspólne i jednostkowe.

Tolerancja nie jest przyzwoleniem czy godzeniem się na wszelkie sposoby myślenia i postępowania innych ludzi. Aby być tolerowanym, trzeba na to w pewnym sensie zasłużyć, a z pewnością także być świadomym konsekwencji swych czynów. Chodzi zwłaszcza o czyny nie mieszczące się w uznawanym społecznie systemie wartości moralnych. Czynami takimi mogą być np. zachowania ludzi, które:

W każdym razie tolerancja nie oznacza akceptacji zła. Ale też nie jest nieodwołalnym wyrokiem na kogokolwiek czy wyrazem potępienia kogoś jako osoby ludzkiej. Dopuszcza natomiast stanowczy sprzeciw wobec szkodliwych społecznie poglądów i czynów.

Tolerancja nakazuje zawsze dostrzeganie w każdym człowieku (bez względu na jego poziom moralny) wartości osoby ludzkiej. Taki postulat jest zgodny z treścią drugiej formuły imperatywu kategorycznego Emmanuela Kanta, która wyraża się następująco: „Postępuj tak, byś człowieczeństwa tak w twej osobie, jako też w osobie każdego innego używał zawsze zarazem jako celu, nigdy tylko jako środka”.

Wartości preferowane w wychowaniu (12)

Odpowiedzialność

Nie sformułowano jeszcze definicji odpowiedzialności, która mogłaby w pełni zadowalać.

Roman Ingarden podkreślał, że z odpowiedzialnością mamy do czynienia w czterech różnych sytuacjach, mianowicie gdy:

  1. Ktoś ponosi odpowiedzialność za coś albo, inaczej mówiąc, jest za coś odpowiedzialny.

  2. Ktoś podejmuje odpowiedzialność za coś.

  3. Ktoś jest za coś pociągany do odpowiedzialności.

  4. Ktoś działa odpowiedzialnie.

Odpowiedzialność jako wartość moralna

Podstawowym warunkiem zasługiwania na miano człowieka odpowiedzialnego jest wykonywanie przez niego jakiegoś czynu w sposób świadomy i dobrowolny, czyli w stanie pełnej poczytalności i bez wymuszania na nim takiego postępowania.

Odpowiedzialność jest też definiowana jako „właściwość ludzkiego postępowania polegająca na możności lub gotowości do ponoszenia konsekwencji, wzięcia na siebie dobrych i złych skutków (sankcji) własnego postępowania”.(Słownik etyczny)

Odpowiedzialność w najogólniejszym znaczeniu tego słowa jest świadomie i dobrowolnie podjętym zobowiązaniem ponoszenia konsekwencji swego zachowania.

Rodzaje odpowiedzialności w zależności od przewidywanych konsekwencji popełnionego lub zaniechanego czynu, np. odpowiedzialność moralna, prawna, służbowa, cywilna, karna, konstytucyjna itp.

Odpowiedzialność moralna - świadoma działalność i dobrowolne podejmowanie czynów, zgodnych z zasadami i normami moralnymi, przy czym niespełnienie tych czynów pociąga za sobą sankcje w postaci np. wyrzutów sumienia, poczucia wstydu, przeżywania wobec siebie głębokiego rozżalenia i rozgoryczenia.

Jednostka odpowiedzialna moralnie sama się rozlicza z własnych zachowań czy postaw. Słowem — odpowiada moralnie za swe czyny, tj. poddaje się kontroli własnego sumienia i godzi się z konsekwencjami, jakie wynikają z uchylania się przez nią od odpowiedzialności za siebie i innych.

Wartości preferowane w wychowaniu (13)

Wolność

Nie jest możliwością zaspokajania wszystkich swych pragnień lub uleganiem wszelkim swym skłonnościom.

Daleka jest od samowoli i pozostaje w zgodzie z postulatem uznawania każdego człowieka za osobę, której przysługuje godność osobista.

Aby poczuć się prawdziwie wolnym, trzeba mieć możliwość samookreślania się, a więc „działać lub nie działać tak lub inaczej, czyli decydować i wybierać, a także opierać się presji zewnętrznej” (Słownik..., 1993, s. 192).

Według Leszka Kołakowskiego - wolność „dana ludziom razem z ich człowieczeństwem, jest tego człowieczeństwa fundamentem, tworzy człowieka jako coś w bycie samym wyróżnionego”.

Odmiany wolności:

Wychowanie do wolności - zdolność dokonywania trafnych wyborów moralnych i cenienie wysoko innych wartości podstawowych.

Wartości preferowane w wychowaniu (14)

Sprawiedliwość

Wyraża się w postawie człowieka, polegającej

Człowiek sprawiedliwy to człowiek prawy, obiektywny w ocenach siebie i innych” (Słownik etyczny,)

Czyn sprawiedliwy zakłada wyświadczanie każdemu jedynie należnego mu dobra lub należnego mu zła.

Rodzaje sprawiedliwości:

Godne zabiegania w procesie wychowania są obie odmiany sprawiedliwości!

Prymat wartości nad celami wychowania (15)

Uprawomocnienie celów wychowania przez wartości

Można więc przyjąć, że

W stanowieniu celów wychowania konieczne jest odwoływanie się do wartości, a zwłaszcza do wartości uniwersalnych.

W tym znaczeniu mówi się o przysługującemu wartościom prymacie nad celami wychowania

Dawanie pierwszeństwa wartościom moralnym

Kwestią nadal otwartą pozostaje pytanie: jakim wartościom należałoby dawać pierwszeństwo w stanowieniu celów wychowawczych?

Uprawomocnianie celów wychowania poprzez odwoływanie się do wartości moralnych nie rozwiązuje oczywiście całej złożoności problemu dotyczącego celów wychowania. Sytuacje wychowawcze wymykają się bowiem nierzadko spod szablonowych rozwiązań.



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
folie 5 - prakseologia wychowania, Teoria Wychowania
folie 6- Srodowiska wychowawcze, Teoria Wychowania
Wartości w wychowaniu
Wartosci w wychowaniu
Wartości w wychowniu moralnym
Tematyka kompleksowa wartości wychowawczych w roku szkolnym 2012, Przedszkole
WARTOŚCI WYCHOWANIA
Rola wartości w wychowaniu
Wychowanie jako rozwój Wartości w wychowaniu
CZAS WOLNY DZIECI I MŁODZIEŻY W ASPEKCIE WARTOŚCI WYCHOWAWCZYCH I ZAGROŻEŃ
Unia Europejska, wartości i wychowanie
Wartości w wychowaniu
Praca z obrazkiem ma wiele wartości wychowawczych i poznawczych
ROLA WARTOŚCI W WYCHOWANIU
wartości elastyczności i teoria konsumenta
wartości elastyczności i teoria konsumenta
Wartości Kołowa teoria Schwartza
9. ROLA WARTOŚCI, Przygotowanie Pedagogiczne, Teoria Wychowania
TEORIA WYCHOWANIA – WARTOŚCI ŻRÓDEŁ WYCHOWANIA, studia różne, Opracowania

więcej podobnych podstron