TERMOTERAPIA
Termoterapia to dział fizjoterapii wykorzystujący wpływ energii cieplnej na ustrój. Zabiegi , które dostarczają organizmowi ciepło lub powodują powstawanie ciepła w tkankach zaliczamy do ciepłolecznictwa. zabiegi, które odbierają ciepło z organizmu zaliczamy do zimnolecznictwa. Jeżeli posługujemy się temperaturami poniżej 0°C - mówimy o krioterapii.
Podział termoterapii
Ciepłolecznictwo
zabiegi dostarczające tkankom ciepło 'suche' lub „wilgotne”
zabiegi powodujące powstawanie ciepła w tkankach
Metody ciepłolecznictwa przez dostarczanie ciepła tkankom:
Wodolecznictwo
Balneoterapia
Stosowanie gorącego powietrza, piasku i tworzyw(parafina, parafango)
Metody ciepłolecznictwa przez wzbudzanie ciepła w tkankach:
Stosowanie promieniowania IR
Stosowanie prądów wielkiej częstotliwości
Stosowanie ultradźwięków
Zimnolecznictwo
wodolecznictwo z zastosowaniem wody o temperaturze ok. 36-0°C
krioterapia
Metody zimnolecznictwa:
okłady lodem, zamrożonymi żelami, borowiną , wilgotną tkaniną
rozpylanie cieczy chłodzących
Krymoterapia (tzw. śnieg CO2)
Stosowanie ciekłego azotu
Stosowanie zimnego powietrza
Najważniejsze czynniki, od których zależy wpływ ciepła lub zimna na organizm |
1. Wielkość różnicy temperatury ośrodka i ciała 2. czas oddziaływania 3. dynamika oddziaływania 4. wielkość powierzchni oddziaływania 5. właściwości fizyczne ośrodka 6. właściwości osobnicze(wiek, płeć, konstytucja) 7. rodzaj i okres choroby 8. stopień adaptacji(zahartowania organizmu) |
Zabiegi dostarczające tkankom ciepło
Polegają na dostarczeniu ciepła z zewnątrz przez:
przewodzenie
przenoszenie
promieniowanie
Ze względu na rodzaj nośnika w fizjoterapii stosuje się:
CIEPŁO SUCHE - ułatwiające pocenie się i parowanie potu oraz
CIEPŁO WILGOTNE - silnie zwiększające przegrzanie organizmu na skutek utraty zdolności parowania potu(wodolecznictwo)
Regulacja temperatury ciała w wodzie |
Regulacja temperatury ciała w powietrzu |
1. W wodzie regulacja temperatury polega na mechanizmie przewodnictwa i konwekcji. 2. Każda porcja wody przylegająca do skóry może absorbować większe ilości ciepła niż powietrze( ciepło właściwe wody jest kilka tysięcy razy większe niż powietrza). 3. Przewodnictwo ciepła przez wodę jest23 razy większe niż powietrza. 4. Utrata przez organizm ciepła do wody w umiarkowanych temperaturach jest 250 razy większa niż utrata ciepła do powietrza w tej samej temperaturze. 5. Możliwości regulacji temperatury ciała zanurzonego w gorącej wodzie są bardziej ograniczone niż w gorącym powietrzu( ze względu na brak możliwości oddawania ciepła w środowisku wodnym przez promieniowanie i odparowanie obficie wydzielanego potu.) 6. Ciepło wilgotne silnie zwiększa przegrzanie organizmu. 7. Ciepło wilgotne stosuje się w chorobach przewlekłych, w których celowe jest przegrzanie organizmu(przewlekłe zaburzenia przemiany materii. choroby reumatyczne, neurologiczne) |
1. Oddawanie ciepła prze promieniowanie, przewodzenie i konwekcję do powietrza jest tym większe im wyższa jest temperatura skóry i im niższa jest temperatura powietrza 2.Mechanizm ten staje się nieskuteczny gdy temperatura powietrza wzrasta powyżej 35°C(308K). Organizmowi zagraża udar cieplny czemu zapobiega silne pocenie i odparowywanie wody z potu. 3. Człowiek nie zaadaptowany traci 1,5l potu/godzinę, a zaadaptowany 4l potu/godzinę. Na odparowanie 1g potu organizm zużywa 0,58kcal. 4. Pocenie się i odparowywanie potu zależy od temperatury, wilgotności i ruchu powietrza. 5. Temperatury powyżej 35°C powodują nagły wzrost ukrwienia przede wszystkim kończyn. 6. Ciepło suche ułatwia pocenie się i parowanie potu. |
Ważniejsze mechanizmy działania ciepła |
1. miejscowe podwyższenie temperatury ciała 2. reakcja konsensualna(ogólna) 3. rozluźnienie mm. szkieletowych i gładkich 4. zwiększenie rozciągliwości tkanki łącznej 5. działanie przeciwbólowe 6. działanie przeciwzapalne 7. działanie immunostymulacyjne(łagodna hipertermia) 8. działanie immunosupresyjne(ekstremalna hipotermia) 9. zmniejszenie aktywności tworu siatkowatego(ogólne odprężenie) 10. pobudzenie wydzielania hormonów adaptacyjnych w stresie(histamina, acetylocholina |
Intensywność wzrostu miejscowej temperatury zależy od:
różnicy temperatur między źródłem ciepła a temperaturą tkanki, na którą działamy
powierzchnią na którą działamy
przewodnictwem cieplnym tkanki.
W tkankach ciepło rozchodzi się na drodze przewodzenia, ale bardziej istotne jest przenoszenie go drogą naczyniową przez krew i limfę.
Ciepło dostarczane skórze przenoszone jest do głębszych tkanek trudniej , jeżeli na swijej drodze natrafi na grubą warstwę tkanki tłuszczowej. Tłuszcz jest złym przewodnikiem ciepła. Tłumaczy to dlaczego u osób tęgich temperatura skóry jest wyższa.
Miejscowe działanie ciepła:
odczyn miejscowy ze strony naczyń krwionośnych jest wynikiem miejscowego oddziaływania ciepła na skórę i tkanki leżące bezpośrednio pod nią. Polega na stopniowym rozszerzaniu tętniczek, naczyń włosowatych i żył skóry oraz tkanki podskórnej. Ponadto następuje otwarcie nieczynnych dotąd naczyń włosowatych.
zmniejsza się napięcie ścian tętnic i żył. powoduje to znaczny wzrost ukrwienia skóry. Jest to czynne przekrwienie o charakterze tętniczym i powoduje żyworóżowe zabarwienie skóry.
zwiększenie przepływu krwi i limfy oraz zwiększenie dyfuzji przez ściany naczyń włosowatych powoduje zwiększoną wymianę między krwią a tkankami uczestniczącymi w przemianie materii. Przejawia się to w zwiększeniu dostarczania tlenu i substratów energetycznych z krwi do tkanek oraz usuwaniu z nich produktów przemiany materii, mediatorów bólu i zapalenia. Usuwaniu ulegają również wytwory procesów chorobowych np. płyn wysiękowy.
uczynnione zostają mechanizmy obronne ustroju przed infekcjami
ustępuje ból, rozluźnieniu ulegają mięśnie, a tkanka łączna wykazuje większą rozciągliwość.
przedłużające się działanie ciepła powoduje bierne przekrwienie w następstwie zahamowania mechanizmów regulacyjnych. manifestuje się to zmianą barwy skóry z różowego na różowosiny.
nagłe zadziałanie silnego bodźca cieplnego może spowodować krótkotrwały skurcz naczyń krwionośnych poprzedzający ich rozszerzenie. W pierwszej fazie działania gorąca skóra jest blada, występuje gęsia skórka, uczucie tępego ucisku nasilające się niekiedy do bólu. W drugiej fazie następuje zaczerwienienie skóry, uczucie ciepła i dobre samopoczucie.
Reakcje fizjologiczne w wyniku miejscowego podwyższenia temperatury tkanek przez ciepło |
1. rozszerzenie naczyń krwionośnych 2. reakcje naczynioruchowe 3. reakcje biofizyczne i biochemiczne 4. zmniejszenie oporu obwodowego 5. obniżenie ciśnienia krwionośny 6. przyspieszenie tętna i wzrost pojemności minutowej 6. zwiększenie tworzenia i krążenia limfy 7. wzrost przemiany materii w komórkach 8. zwiększenie odprowadzania ciepła z miejsca działania bodźca przez miejscowe krążenie krwi |
Ogólne działanie ciepła:
miejscowo zastosowane ciepło może działać ogólnie na organizm przez mechanizmy odruchowe. dotyczy to przede wszystkim wpływu ciepła na czynność serca i układu krążenia oraz czynność układu oddechowego, pokarmowego i moczowego.
pobudzenie części współczulnej układu autonomicznego powoduje przyspieszenie akcji serca, zwiększenie pojemności minutowej. Zmianie ulega również zachowanie się tętnic narządów wewnętrznych reagujących zgodnie z prawem Dastre'a - Morata.
następuje ogólne odprężenie psychiczne, uśmierzenie bólu, rozluźnienie mięśni gładkich i szkieletowych, zmniejszenie aktywności procesów zapalnych.
częścią odczynu ogólnego jest również podwyższenie temperatury ciała pod wpływem zabiegów. Niewielkie przegrzanie organizmu pobudza, a silne hamuje procesy immunologiczne( zgodnie z regułą Arndta - Schulza)
|
|
Pożądane działanie ciepła |
Niepożądane działanie ciepła |
zastosowanie w zabiegach miejscowych: 1. poprawa ukrwienia( przekrwienie tkanek, działanie przeciwzapalne) 2. rozluźnienie mięśni(działanie przeciwbólowe) 3. poprawa rozciągliwości tk. łącznej 4. poprawa lepkości mazi stawowej 5. zwiększenie resorpcji(stos. w stanach przewlekłych) 6. poprawa trofiki tkanek 7. poprawa gojenia powierzchownych zranień 8. zwiększenie fagocytozy zastosowanie w zabiegach na całe ciało 1. ogólne odprężenie i uspokojenie 2. działanie przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, cytostatyczne 3. stymulacja fagocytów(immunostymulacja, immunosupresja) 4. nasila działanie niektórych leków |
1. uczynnia utajone infekcje 2. nasila istniejące infekcje i ostre stany zapalne 3. uaktywnia enzymy, np. kolagenazy odpowiedzialne za destrukcję chrząstek stawowych 4. zwiększa przepuszczalność ścian naczyń krwionośnych (wywołuje obrzęki i krwawienia) 5. powoduje zakłócenia czynności serca i krążenia |
Wskazania do stosowania ciepła |
Przeciwwskazania do stosowania ciepła |
1. choroba zwyrodnieniowa stawów i stawów kręgosłupa ( okresy przewlekłe bez zaostrzeń!) 2. stłuczenia i urazy tkanek miękkich (po ustąpieniu odczynu zapalnego) |
1. ostre i podostre stany zapalne w tym zaostrzenia w przebiegu artroz, świeżych dyskopatii, obrzęków, krwawień 2. nowotwory 3. zaburzenia obwodowego krążenia tętniczego i żylnego(miażdżyca) 4. zakrzepy, stany po zakrzepowym zapaleniu żył, żylaki 5. ciężkie choroby serca(np.częstoskurcze, zawały) i krążenia 6. ciężkie choroby ogólne 7. świeże urazy 8. zabiegów nie stosować u małych dzieci oraz osób w starczym wieku(zaburzenia termoregulacji) 9. choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy 10. duże nadciśnienie 11. zaburzenia czucia 12. gorączka |
metody stosowania ciepła suchego
miejscowe nagrzewanie przy użyciu suszarki - odległość od skóry 15-20 cm, czas nadmuchu 15-20 min., zabiegi można powtarzać 2-3 razy dziennie.
łaźnia szafkowa sucha ( temp.60-80°C , czas 15-20min.)
łaźnia sucha rzymska (40-60°C , czas zabiegu 10-30min. po zabiegu zaleca się polewania, letnią kąpiel lub natrysk)
sauna fińska zalecana jako zabieg profilaktyczno - higieniczny dla ludzi zdrowych (temp. optymalna-45-50°C, wyróżniamy fazę ogrzewania (czas 5-12min.) i chłodzenia (czas 5-12 min.) organizmu, łączny czas pobytu w saunie-10-25min. odpoczynek 0,5-1,5godz.
nagrzewanie termoforem, poduszką elektryczną
nagrzewanie miejscowe (woreczki z piaskiem o temp. 40-46°C ) i kąpiele w gorącym piasku(drewniana wanna, poz. siedząca z zasypaniem piaskiem do wys. łuków żebrowych)
termożele (75-80°C , 20-30 min.)
zabiegi parafinowe. parafina tworzywo bezwodne, plastyczne o dużej pojemności cieplnej i małym przewodnictwie co powoduje powolne oddawanie ciepła . Do zabiegów z zanurzeniem kończyn stosuje się temp. 53-54°C , do nakładania warstwowego, okładów 55-60°C . Wyjaławianie parafiny odbywa się w temperaturze 82-93°C . można korzystać z niej wielokrotnie ale jednorazowo traktujemy parafinę zakładaną na stopy.
BHP
pomieszczenie dobrze wentylowane, zaopatrzone w koce i gaśnice p/poż.
personel w odzieży ochronnej
pacjent pouczony o zachowaniu się w czasie zabiegu( nie zmieniać pozycji ciała)
należy wykluczyć zaburzenia czucia powierzchniowego na okolicy zabiegu
wskazania do zab. parafinowych |
przeciwwskazania do zab. parafinowych |
1. przewlekłe choroby stawów rąk i stóp(gościec zwyrodnieniowy i tk. miękkich) 2. blizny, zrosty, przykurcze pourazowe i pooperacyjne( nie wcześniej niż 10 dni) 3. przewlekłe zespoły bólowe |
1. ostre stany zapalne 2. gruźlica 3. obrzęki 4. choroby skóry 5. stany zagrażające krwawieniem 6. zapalenia żył 7. brak czucia powierzchniowego 8. otwarte rany 9. uczulenie na parafinę |
zabiegi przy użyciu borowiny:
Borowina - torf leczniczy o odczynie kwaśnym (torf wysoki, duża poj. wodna gdyż wiąże 27xwięcej wody niż waży)
rodzaje zabiegów
kąpiele borowinowe(39-42°C, 10-20min.)
kąpiele częściowe - fasony(40-42°C ,20-30min.)
zawijania i okłady(42°C, 20-30min.)
jonoforeza z borowiny(katoda, 10-20mA,20-30min)
Przygotowanie borowiny do zabiegu: oczyszczoną , rozdrobnioną i połączoną z wodą w stosunku 2;1(2 części borowiny,1 część wody) podgrzewa się do temperatury w zależności od zastosowania. Czas zabiegów: jak wyżej
Postępowanie po zabiegu z użyciem borowiny: Pacjent powinien spłukać borowinę wodą o temperaturze 37°C a następnie wypoczywać po zabiegu w pomieszczeniu o temperaturze 21°C
Powikłania w trakcie zabiegów borowinowych: odczyn kąpielowy po całkowitych kąpielach lub całkowitych okładach może wystąpić po3-4 zabiegu. Objawy:zaostrzenie dolegliwości, obrzęk, przekrwienie, ograniczenie ruchomości, bolesność, zmiany we krwi(wzrost OB, leukocytozy). Objawy ustępują z reguły w drugim tygodniu leczenia i następuje okres zdrowienia.
Wskazania do zab. borowinowych |
Przeciwwskazania do zab. borowinowych |
1. przewlekłe procesy zwyrodnieniowe stawów i chrząstek 2. stany pourazowe 3. reumatyzm tkanek miękkich 4. mialgie, przykurcze, ZZSK, 5. bóle w osteoporozie 6. stany po zastosowaniu endoprotezy 7. choroby ginekologiczne Zastosowanie borowiny w krioterapii: 8. ostre pourazowe, zapalne i pooperacyjne stany podrażnienia tkanek 9. ostre stany w RZS, ZZSK, lumbalgie, zapalenia okołostawowe 10. zapalenia żył, 11. artrozy stawu kolanowego, skokowego przy dużej żylakowatości 12. w ciągu pierwszych48-72h po urazach sportowych, kontuzjach skręceniach, stłuczeniach(10-30min kilka razy dziennie, nie stosować bezpośrednio na rany!) |
1. ostre stany zapalne(gorączka reumatyczna, RZS, 2. choroby przebiegające z krwawieniem 4. niewydolność krążenia 5. niewydolność oddechowa 6. nowotwory 7. żylaki, rany, zaburzenia troficzne, zapalenia skóry 8. ch. nerek i pęcherza moczowego 9. podeszły wiek, cukrzyca, miażdżyca tętnic 10. zab. rytmu serca, niestabilna angina pectoris 11. stan po świeżym zawale 12. niedokrwistość, wycieńczenie, znaczne osłabienie 13. skłonność do zakrzepowego zapalenia żył 14. ch. zapalne oczu 15. niskie ciśnienie krwi 16. ciąża 17. zaburzenia czucia 18. ciężkie postaci nadciśnienia |
- zabiegi przy użyciu fango
Fango- szlam leczniczy( najczęściej mineralny, pochodzenia wulkanicznego, duża poj. cieplna i małe przewodnictwo). Fango di Albano( pochodzące z Włoch) jest niebieskozielona masą, zawierającą glinę, wodę termalną oraz związki organiczne(glony i mikroorganizmy). Stosuje się je najczęściej w formie okładów częściowych, kąpieli rąk, stóp, zawijań częściowych, całkowitych oraz gniecenia rękami masy fango (możliwe jest stosowanie do kąpieli całkowitych)
Przygotowanie fango do zabiegów: do sproszkowanego fango dodaje się wodę w stosunku 1: 0,4 i podgrzewa do temperatury 80-100°C przy ciągłym mieszaniu masy. W zależności od potrzeby pobiera się odpowiednią ilość masy i dolewa tyle zimnej wody aby temperatura obniżyła się do 44-50°C. Tak przygotowana masę wykorzystuje się do zabiegu.
Czas zabiegu: zawijania w zależności od wskazań trwają ½, ¾, i 1h. Gniecenie fango trwa 10-20min. W czasie gorących zawijań należy chłodzić zimną wodą twarz, czoło, kark oraz okolicę serca. Po zabiegu fango zmywa się natryskiem o temperaturze 34-35°C.
Postępowanie po zabiegu: pacjent powinien wypoczywać ok.1/2h w temperaturze pomieszczenia podobnej do tej jaka była w pomieszczeniu zabiegowym a następnie 1/2h w temperaturze niższej.
Wskazania do zabiegów z fango |
Przeciwwskazania do zabiegów z fango |
1. podostre i przewlekłe stany zapalne stawów, ścięgien, więzadeł, pochewek ścięgnistych 2. choroba zwyrodnieniowa stawów 3. pseudoreumatyczne choroby stawów(zatrucie ołowiem, alkoholem, zaburzenia metaboliczne 4.podostre i przewlekłe choroby narządów wew.(ch. płuc,dróg żółciowych i wątroby, nieżyt żołądka, zapalenie dróg moczowych, narządów rodnych) 5. stany po urazach(skręcenia, złamania) 6. otyłość |
1. gorączka 2. ostre choroby 3. czynna gruźlica płuc 4. rozedma płuc 5. niewydolność serca i krążenia 6. nadciśnienie 7. zapalenie serca 8. ciężkie zaburzenia przemiany materii 9. ciężka dystonia wegetatywna 10. zagrożenie krwawieniem 11. zaburzenie czucia 12. zakrzepowe zapalenie żył 13. zapalenie nerwów 14. choroby skóry(rumień słoneczny) |
Stosowanie promieniowania IR
Światłolecznictwo obejmuje stosowanie w celach leczniczych i profilaktycznych promieniowania światła widzialnego oraz niewidzialnego promieniowania podczerwonego i nadfioletowego, których naturalnym źródłem jest słońce(helioterapia), a sztucznym źródłem różnego rodzaju generatory.
Do ziemi dociera ok.27% promieniowania słonecznego. Skład promieniowania: ok. 40% promieni świetlnych widzialnych, ok.59% promieni podczerwonych oraz 1-2% promieni nadfioletowych.
Światło widzialne R
Obejmuje promieniowanie o długości fali 380-780nm. Duża część promieniowania zostaje odbita od powierzchni skóry, jednak pewna ilość wnika wywołując biologicznie istotny wpływ na organizm ale bez działania fotochemicznego.
Wpływ światła widzialnego na :
psychikę- poprawia samopoczucie,
procesy fizjologiczne w rytmie biologicznym- pobudza zwiększając ogólną aktywność, procesy syntezy i redukcji enzymów, przemiany materii w komórkach i narządach, fagocytozę,, wydzielania śluzu przez błony śluzowe, zmniejsza opór obwodowy rozszerzając naczynia krwionośne w skórze, obniża ciśnienie krwi , powoduje zwolnienie czynności i wzrost objętości wyrzutowej serca.
BARWA ŚWIATŁA |
WPŁYW NA ORGANIZM |
czerwone-650nm
|
pobudzająco na psychikę, prze4krwienie skóry i tkanek położonych głębiej, przyspiesza wchłanianie wysięków w stawach, opłucnej i otrzewnej, łagodzą podrażnienia skóry wywołane promieniowaniem UV,RTG,DKF, przyspiesza ustępowanie zmian skórnych w przebiegu płonicy, odry, półpaśca, przyspiesza gojenie ran, łagodzi bóle mięśniowe |
purpurowe- |
hamuje czynność nerek i nadnerczy,zmniejsza wrażliwość bólową, działa rozluźniająco i nasennie. Obniża ciśnienie krwi i rozszerza naczynia krwionośne. |
niebieskie-400-450nm |
działanie uspokajające, znieczulające, przeciwświądowe, przeciwzapalne, napotne, przeciwgorączkowe. Powoduje zwężenie naczyń krwionośnych, wywiera działanie fotoksydacyjne wykorzystywane w leczeniu żółtaczki hemolitycznej(przekształca bilirubinę w nietoksyczne rozpuszczalne w wodzie substancje wydalane przez nerki) przyspiesza wchłanianie wysięków krwawych w stawach, po urazach,w nerwobólach nerwów leżących powierzchownie, świądzie , zapaleniu żył, zaburzeniach naczynioruchowych, zaburzeniach krążenia w przebiegu miażdżycy, cukrzycy, odmrożeniach. |
fioletowe-390nm |
działanie uspokajające, hamuje motorykę mięśni szkieletowych |
żółte-570nm |
Przypuszcza się, że wywiera oddziaływanie na OUN i układ pokarmowy, pobudza układ limfatyczny |
pomarańczowe-590nm |
Prawdopodobnie oddziałuje na układ oddechowy, pobudza czynność żołądka i działa przeciwskurczowo. |
Promieniowanie podczerwone IR
W zależności od długości fali promieniowanie podczerwone dzieli się na:
krótkofalowe IR-A od 770 do1500nm
średniofalowe IR-B od 1500 do 4000nm
długofalowe IR-C od 4000 do15 000nm
Głębokość wnikania promieni IR w skórę jest odwrotnie proporcjonalna do długości fali
Warstwy ciała |
IR-A głębokość wnikan. ok.10- 30mm |
IR-B głębokość. wnikan. ok.10-30mm |
IR-C głębokość wnikania 0,5-3,0mm |
warstwa rogowa skóry |
+ |
+ |
+ |
warstwa rozrodcza skóry |
+ |
+ |
+ |
skóra właściwa |
+ |
+ |
|
tkanka podskórna |
+ |
+ |
|
Działanie biologiczne promieniowania podczerwonego |
1. wpływ na zakończenia nerwów czuciowych- wywołuje uczucie ciepła, parzenia, pieczenia 2. wpływ na układ nerwowy naczynioruchowy ścian naczyń krwionośnych- rozszerzenie naczyń(kapilarów) miejscowe zwiększenie krążenia w skórze 3. powstawanie odczynu miejscowego(rumienia cieplnego) w postaci plamistej pigmentacji skóry 4. powstawanie odczynu ogólnego na skutek przegrzania organizmu- przyspieszenie akcji serca, oddychania oraz obfite pocenie się. 5. obniżenie ciśnienia krwi, zmniejsza się napięcie mięśni szkieletowych, mięśni gładkich, 6. zwiększenie przemiany materii, 7. przyspieszenie procesu gojenia się 8. złagodzenie dolegliwości bólowych |
Dawkę zabiegową wyznacza odległość od źródła promieniowania oraz czas ekspozycji. Przedawkowanie grozi poparzeniem!
Wskazania do leczenia IR |
Przeciwwskazania do leczenia IR |
1. przewlekłe stany zapalne narządu ruchu, stare zmiany pourazowe, zespoły bólowe 2. stany po przebytym bakteryjnym zapaleniu skóry i tkanek miękkich 3. nacieki po wstrzykiwaniu leków, zaburzenia troficzne skóry 4. zapalenie pęcherza moczowego, kamica nerkowa, żółciowa 5. przewlekłe zapalenie przydatków 6. oparzenia UV i DKF 7. stosowane jako przygotowanie do masażu lub gimnastyki(u pacjentów ze sprawnym krążeniem) |
1. ostre stany zapalne, wczesne stany pourazowe, 2. ostre choroby skóry, 3. uszkodzenia skóry pod wpływem promieni jonizujących, 4. żylaki, stany zagrażające krwawieniem, zaburzenia ukrwienia kończyn dolnych, 5. zaburzenia regulacji ciśnienia krwi, 6. guzy skóry 7. zaburzenia świadomości, 8. zaburzenia czucia 9. niewydolność krążenia 10. obszary skóry z zaburzeniami krążenia tętniczego(przeszczepy skóry,miażdżyca tętnic, uszkodzenia tętnic) 11. miejscowe stosowanie ciepła przed zawodami(przekrwienie skóry powoduje niedokrwienie mięśni!) |
Generatory nieświetlne IR |
Generatory świetlne IR |
1. gorąca woda, para wodna, parafina, gorące powietrze, poduszki elektryczne- emitują długofalowe promieniowanie IR 2. grzejnik otwarty z drutem oporowym nawiniętym na izolator(glina, porcelana)- emituje krótkofalowe promieniowanie IR 3. generatory IR w okrągłym tubusie na wysięgniku umożliwiającym dostosowanie odległości od powierzchni naświetlanej i kąta padania promieni- emitują IR-B(powierzchowne nagrzewanie) |
1. Żarówki z włóknem wolframowym, wysokotemperaturowe (2600-2700°C) -żarówki bezbarwne emitują jasnoczerwone krótkofalowe promieniowanie IR(95%) oraz widzialne(5%)-żarówki czerwone emitują długofalowe promienie podczerwone(światło widzialne jest zaabsorbowane) 2. Promienniki wyposażone w spirale (700-1000°C)- emitują ciemnoczerwone długofalowe promienie podczerwone 3. Promienniki ksenonowe i halogenowe(Hydrosun- z żarówką halogenową i filtrem wodnym zatrzymującym długofalowe promieniowanie i emitująca IR-A). IR-A jest korzystniejsze, umożliwia głębokie przegrzanie bez niekorzystnych efektów ciepła w postaci przegrzania, zaczerwienienia i wysychania skóry. 4. Lampa SOLLUX(żarówka 1000W,300°C) |
Zasady wykonywania naświetlań:
kąt padania światła na powierzchnię naświetlaną-90°
odległość od źródła promieniowania zależy od rodzaju(mocy) oraz osobniczej wrażliwości pacjenta(lampa Minina ok. 10cm od pacjenta, lampa Sollux 40-100cm)
pacjent powinien odczuwać dość intensywne ale przyjemne ciepło,
granicę tolerancji stanowi pojawiający się ból( nie należy zbliżać się do tej granicy)
czas trwania zabiegu-15-20min.(można je wykonywać kilka razy dziennie)
pacjent powinien wygodnie siedzieć lub leżeć z odsłoniętą częścią ciała
podczas naświetlania twarzy należy chronić oczy okularami
lampę ustawić tak aby w razie pęknięcia nie oparzyła pacjenta
skóra w miejscu zabiegu powinna być czysta , bez maści i kremów sprawdzić jej stan przed - w trakcie i po zabiegu
w uzasadnionych przypadkach, przed zabiegiem sprawdzić czucie powierzchniowe w miejscu zabiegu(próbówki z ciepłą i zimną wodą)
pacjent nie powinien zmieniać pozycji w czasie zabiegu
Zagrożenia podczas zabiegu:
oparzenia I, II, III stopnia
udar cieplny
uszkodzenie narządu wzroku
paradoksalny odczyn naczyniowy(nagły skurcz naczyń, ból, sinica)
porażenie prądem
Zabiegi z wykorzystaniem zimna
Zimno, oddziałując na organizm odbiera energię cieplną tkankom i wzbudza reakcje termoregulacji.
Podział zabiegów:
zimnolecznictwo- wykorzystuje zabiegi z wykorzystaniem wody o temperaturze 10-34°C
krioterapia- stosuje temperatury w zakresie 0°C i poniżej
Biologiczny wpływ, jaki wywiera zastosowane zimno, zależy przede wszystkim od:
różnicy temperatur między źródłem zimna i organizmem - jest ona tym większa im większe jest ochładzanie.
ilości ciepła i szybkości z jaką zostaje ono odebrane organizmowi( istotną rolę odgrywa tu przewodnictwo cieplne tkanek, które zależy od uwodnienia tkanki)
czasu trwania ekspozycji na zimno
wielkości powierzchni i okolicy ciała, na którą działa zimno.
Zimno odbiera energię cieplną tkankom i wzbudza reakcje termoregulacyjne.
Biologiczne działanie zimna |
1. pobudzenie receptorów zimna i bólu 2. zmniejszenie aktywności receptorów ciepła 3. miejscowe zwężenie naczyń 4. reakcje naczynioruchowe 5. zmniejszenie przewodnictwa w nerwach czuciowych i ruchowych 6. zmniejszenie przemiany materii 7. zmniejszenie aktywności komórek 8. spowolnienie procesów gojenia się ran |
Miejscowe zastosowanie zimna :
działanie na naczynia krwionośne odbywa się w dwóch fazach. W fazie pierwszej następuje gwałtowne zwężenie naczyń w skórze i tkance podskórnej w ramach reakcji obronnej, chroniącej organizm przed utratą ciepła. Jednak mimo tej reakcji następuje pewne obniżenie temperatury tkanek. Mechanizm zwężenia naczyń jest reakcją odruchową autonomicznego układu na pobudzenie termoreceptorów skóry oraz pobudzenie mięśni gładkich ścian tętniczek. Zwężenie naczyń pociąga za sobą gorsze zaopatrzenie tkanek w tlen i składniki odżywcze. To z kolei spowalnia procesy przemiany materii. Po 2-3 minutach następuje druga faza, w której naczynia krwionośne ulegają rozszerzeniu. Przypuszcza się, że wywołane jest to odruchem, w którym biorą udział związki histaminopodobne. Faza rozszerzenia występuje szybko jeśli reszta ciała jest ciepła. Następuje przekrwienie tkanek, na które bezpośrednio działa zimno. Jeżeli naczynia krwionośne prawidłowo reagują na zimno, zimno nie trwa zbyt długo i nie jest zbyt intensywne to zwężenie naczyń nie będzie trwałe. połączenia tętniczo - żylne falowo rozszerzają się i zwężają co zapewnia wystarczający przepływ krwi. Mechanizm ten występuje przede wszystkim w kończynach(fala, reakcja Lewisa) i jest mechanizmem obronnym zapewniającym utrzymanie obwodowej przemiany materii co w konsekwencji chroni tkankę przed uszkodzeniem przez zimno. Przedłużające się zimno powoduje coraz rzadsze i płytsze „fale” aż mechanizm staje się niewystarczający i dochodzi do martwicy tkanek. Do mechanizmów obronnych należy zmniejszenie wrażliwości mięśni gładkich i ścian naczyń krwionośnych na aminy katecholowe, co zmniejsza ich zwężanie.
W zależności od temperatury ośrodka po2-6 minutach od zabiegu krioterapii następuje rozszerzenie naczyń, powodujące nawet 4- krotnie większy przepływ krwi przez daną okolicę. Stan taki może się utrzymywać ok. 2 do 4 godzin po zabiegu. Temperatura skóry osiąga wartość wyjściową po około 15-20 minutach, a nawet ją przekracza o ok. 0,5°C.
W zależności od czynnika chłodzącego i sposobu jego działania temperatura skóry może ulec obniżeniu nawet do -2°C. Następuje wtedy odmrożenie.
szybkość wymiany ciepła zależy od:
różnicy temperatur
przewodnictwa cieplnego tkanek
pojemności cieplnej nośnika energii i tkanek poddawanych zabiegowi
wielkości powierzchni wymiany ciepła
czasu trwania ekspozycji na ciepłolecznictwa
właściwości osobniczych(wiek, stan zdrowia, masa ciała, sprawność naczyń krwionośnych, przyjmowane leki, alkohol)
Powikłania miejscowej krioterapii:
Uszkodzenia termiczne skóry na skutek:
zbyt długi czas zabiegu,
zbyt mała odległość od ciała pacjenta
nieporuszanie dyszą w czasie zabiegu
wilgotna skóra
1. Odmrożenie I
objawy:
skóra blada, uczucie kłucia i drętwienia, ruchy palców ograniczone, nasilenie obrzęku
przy ocieplaniu występuje tępy ból, uczucie mrowienia i swędzenia
2. Odmrożenie II
objawy:
pęcherze z płynem surowiczym, skóra sina, mogą wystąpić brunatnoczarne zmiany na skórze(głębokie uszkodzenie i martwica)
Fizjologiczne reakcje organizmu na zimno
W pierwszej fazie |
W drugiej fazie |
1. zwężenie naczyń skóry 2. zmniejszenie ukrwienia skóry(bladość, ochłodzenie) 3. powolne obniżanie temperatury skóry, mięśni i stawów 4. zmniejszenie przemiany materii miejscowej, a zwiększenie w części rdzennej organizmu 5. zmniejszenie przewodnictwa nerwowego 6. podwyższenie progu bólowego 7. zmniejszenie uwalniania mediatorów bólu i zapalenia 8. zwiększenie napięcia mięśni szkieletowych 9. zwiększenie czynności nadnerczy 10. wzrost ciśnienia tętniczego i żylnego krwi |
1. rozszerzenie naczyń skóry 2. zwiększenie ukrwienia skóry(rumień, ocieplenie skóry) 3.powolny wzrost temperatury uprzednio chłodzonych tkanek 4. zwiększenie przemiany materii w części rdzennej 5. zmniejszenie napięcia mięśni szkieletowych 6. zmniejszenie napięcia ścian naczyń 7. zmniejszenie ciśnienia tętniczego i żylnego krwi . |
Sposoby stosowania zimna:
krioterapia miejscowa- strumień mieszaniny azotu i powietrza o temperaturze poniżej - 100°C(-160°C temp. gazu u wylotu dyszy) kierowany jest odległości co najmniej 15cm na okolicę zabiegu. Czas zabiegu-30s do 3min., łączny czas zabiegu dla jednego pacjenta może wynosić maksymalnie 12min. Terapeuta wykonuje dyszą okrężne ruchy w czasie nadmuchiwania aby wypływający gaz padał stale na inną część powierzchni ciała poddawanej zabiegowi. W czasie zabiegu wskazane jest poruszanie kończyną objętą zabiegiem.
Zagrożenia w czasie zabiegu:
-pojawienie się na skórze zblednięcia, sinych plam, objawu „skórki pomarańczowej”, pokrycie skóry szronem- nadmierne przechłodzenie tkanek, należy przerwać zabieg
-skargi pacjenta w czasie zabiegu na uczucie pieczenia lub bólu w miejscu zabiegu- nadmierne przechłodzenie tkanek, należy przerwać zabieg
Do krioterapii miejscowej możemy wykorzystywać : nadmuchiwanie zimnym powietrzem(temperatura przy wylocie dyszy wynosi-30°C), nadmuchiwanie ciekłym dwutlenkiem węgla(temperatura przy wylocie dyszy wynosi-75°C,)
Wskazania do krioterapii |
Przeciwwskazania do krioterapii |
1. ostre i przewlekłe choroby stawów i chrząstek stawowych(RZS, ZZSK, zespół Reitera, liszaj rumieniowaty, dna moczanowa, infekcyjne choroby zapalne stawów 2. przewlekłe choroby stawów(gościec zwyrodniający i jego wtórne zapalenia, zapal. okołostawowe barku, 3. zespoły bólowe kręgosłupa, nerwoból n. kulszowego, stan po operacji jądra miażdżystego 4. zapalenie ścięgien 5. stany po świeżych urazach(skręcenia,zwichnięcia, naciągnięcia, stłuczenia, oparzenia, obrzęki, choroba Sudecka 6. przykurcze w stawach, 7. obrzęki po operacji piersi, ręki, szczęki 8. bóle blizn, ropne kości, przetoki, miejscowe infekcje 9. żylaki odbytu, świąd odbytu, ostre powierzchowne zapalenie żył, krwawienie z nosa 10. spastyczne niedowłady, rozsiane zapalenie mózgu i rdzenia, ch. Parkinsona, zapalenie rogów przednich rdzenia kręgowego, ostre zapalenie nerwów Krioterapia całego ciała: Fibromialgie RZS, ZZSK, gościec przewlekły postępujący łuszczycowe zapalenie stawów przeciążenie narządu ruchu stany pourazowe dyskopatie zmiany zwyrodnieniowo - zniekształcające
|
1. krioglobulinemia 2. kriofibrynogemia 3. agammaglobulinemia 4.hemoglobulinuria napadowa 5. ropno - zgorzelinowe zmiany na skórze 6. neuropatie układu współczulnego 7. choroby o.u.n. (przeciwwskazaniem jest kriokomora i kriosauna) 8. niedoczynność tarczycy(przeciwwskazaniem jest kriokomora i kriosauna) 9. znaczna niedokrwistość(przeciwwskazaniem jest kriokomora i kriosauna) 10. wyniszczenie i wychłodzenie organizmu 11. nietolerancja zimna, gorączka 12. zaawansowana miażdżyca 13. choroba nowotworowa 14. miejscowe odmrożenia 15. uszkodzenia skóry 16. zespół Prinzmetala(dławica odmienna) 17. klaustrofobia w przypadku kriokomory 18. stosowanie neuroleptyków, alkoholu
Przeciwwskazania względne 19. wiek po wyżęj 65 lat 20. wady zastawek serca 21. dusznica bolesna wysiłkowa i spontaniczna 22. przebyte zakrzepy żylne, zatory tętnic obwodowych 23. labilność emocjonalna wyrażająca się np.: nadmierną potliwością dłoni 24. zaburzenia rytmu serca, nadciśnienie 25. choroby nerek i pęcherza moczowego(przeciwwskazaniem jest kriokomora i kriosauna) |
1