Fizykoterapia

24.09.2011r.

Literatura:

• T. Mika, Kasperczyk W. „Fizykoterapia” 2001

• Straburzyński „Fizykoterapia” 1988

• Łazowski „Podstawy fizykoterapii” 2000

• M. Łukowicz „Fizykoterapia, Aspekty kliniczne i biofizyczne”

Fizjoterapia:

• Kinezyterapia

• Fizykoterapia

Fizjoterapia- (Medycyna fizykalna) dział medycyny zajmuje się stosowaniem w lecznictwie energii fizycznych i kinezyterapii (na ogół bez podawania środków farmakologicznych).

Przyrodolecznictwo- „physis” gr.- natura, przyroda.

Fizykoterapia-(terapia fizykalna) zastosowanie w celach leczniczych występujących w przyrodzie naturalnych czynników fizycznych (ciepła, zimna, promieniowanie słonecznego, wody itp.) oraz sztucznych czynników fizykalnych wytwarzanych przez przyrządy elektro medyczne…

Fizykoterapia(według J. Łazowskiego) stosowanie energii fizycznych w celach leczniczych odnowy biologicznej i promocji zdrownia.

Fizjoprofilaktyka/ fizykoterapia

Działy fizjoterapii:

• Termoterapia (ciepłolecznictwo, zimno lecznictwo, krioterapia)

• Wodolecznictwo (hydroterapia)

• Światłolecznictwo (fototerapia)

• Elektroterapia

• Sono terapia

• Magnetoterapia

• Aerozoloterapia

• Klimatoterapia

• Balneoterapia

• Leczenie uzdrowiskowe

Bodziec (stresor, adaptogen)

|

\/

Zaliczany do określonej grupy czynników fizykalnych

|

\/

Reakcja organizmu (odczyn)

Podstawowa zasada leczenia fizykalnego :

Zadziałanie bodźca

(określonego czynnika fizykalnego)

|

\/

Wystąpienie odczynu

Czynniki fizykalne -> naturalne i sztuczne

Kategorie czynników fizykalnych:

1. Czynniki termiczne- bodźcem jest energia cieplna przekazywana drogą przenoszenia, przewodzenia i promieniowania lub wytworzona w tkankach.

2. Czynniki fotochemiczne- bodźcem jest przede wszystkim promieniowanie(głównie ultrafioletowe) które powoduje w tkankach reakcje fotochemiczną.

3. Czynniki elektrochemiczne- bodźcem jest prąd elektryczny, który powoduje zmiany chemiczne w tkankach.

4. Czynniki elektrokinetyczne- bodźcem jest prąd elektryczny, który powoduje przemieszczanie się jonów tkankowych i spolaryzowanych elektrycznie cząsteczek w kierunku poszczególnych biegunów elektrycznych

5. Czynniki mechaniczne i kinetyczne- bodźcem są środki działające mechanicznie- woda, ultradźwięki, Pole Magnetyczne, masaż, elektrostymulacje itp.

Rodzaje odczynów: (w zależności od rodzaju czynnika)

• Cieplny

• Fotochemiczny

• Elektrochemiczny

• Mechaniczny

(W zależności od nasilenia):

• Progowy

• Średnio nasilony

• Maksymalny (tolerancyjny, nie powodujący uszkodzenia tkanki)

• Odwracalny i nieodwracalny

(ze względu na miejsce występowania):

• Miejscowy(lokalny)

• Ogólny

• Odruchowy

(ze względu na czas występowania):

• Bezpośredni (natychmiastowy, wczesny)

• Późny

Odczyn:

• Prosty

• Złożony

Metody stosowane w fizykoterapii:

• Naturalne metody lecznicze

• Usprawniają i pobudzają fizjologiczne mechanizmy samoobrony i zdrowienia

• Nie usuwają w sposób bezpośredni przyczyn chorób, ale aktywizują organizm do walki z nimi

Znajomość i umiejętność ich wykorzystywania warunkuje skuteczność leczenia fizykalnego.

Reakcje miejscowe:

• Reakcja naczyń krwionośnych

• Reakcja tkanki nerwowej

• Reakcja tkanki mięśniowej

• Zmiany zachodzące na błonach komórkowych

• Zmiany stężenia elektrolitów tkankowych

Reakcje ogólne:

• Reakcja układu termoregulacji

• Reakcja układu krążenia

• Reakcja układu oddechowego

• Reakcja układu nerwowego

• Reakcja hormonalna

Celem zabiegów fizykoterapii jest wywołanie adaptacji, usprawnienie mechanizmów adaptacji.

Adaptacja jest przystosowaniem się organizmu do warunków środowiska zewnętrznego.

Zdrowie/Choroba

Działanie bodźca fizykalnego(Drażnienie)

|

\/

Zakłócenie równowagi fizjologicznej organizmu

|

\/

Obrona organizmu

|

\/

Odczyn

|

\/

Przystosowanie się organizmu do nowych warunków środowiska

|

\/

Adaptacja organizmu

Rodzaje Adaptacji:

• Adaptacja miejscowa

• Adaptacja ogólna

• Adaptacja pierwotna

• Adaptacja wtórna

Rodzaje Adaptacji według Hildebrandta:

• Adaptacja czynnościowa

• Adaptacja morfologiczna

• Habituacja

• Autonomiczna adaptacja korowa(tworzenie odruchów warunkowych, uczenie się)

Adaptacja czynnościowa po zaburzeniu:

• Zmiany pobudliwości tkanki nerwowej i mięśniowej

• Zmiany ukrwienia

• Zwiększenie wytwarzania ciepła

• Zwiększenie objętości wyrzutowej serca

Adaptacja morfologiczna:

• Przyrost mięśni

• Wzrost ilości erytrocytów i leukocytów itp.

Habituacja- zjawisko hamowania lub zmniejszania się odpowiedzi układu nerwowego na wielokrotnie powtarzające się bodźce.

Zasada doboru rodzaju bodźca.

Dobór bodźca jego nasilenia itp. Zależy od:

• Rodzaju i okresu choroby

• Wieku pacjenta

• Chorób towarzyszących(i innych metod ich leczenia)

• Miejsce schorzenia

• Głębokość schorzenia itd.

Zasada doboru dawki(siły bodźca)

Prawo Grothusa-Drapera -zmiany w tkankach wywołuje tylko ta energia, która została zaabsorbowana. Energia, która przenika przez tkanki lub odbija się od nich nie ma znaczenia terapeutycznego.

Prawo Arndta-Schulza -słabe bodźce podtrzymują procesy życiowe, Średnie bodźce usprawniają procesy życiowe, silne bodźce działają niekorzystnie na procesy życiowe(hamują procesy fizjologiczne, wywołują reakcję paradoksalne).

Reguła Hildebrandta

• słabe bodźce, do których organizm jest zaadoptowany, jedynie utrzymują adaptację nie dopuszczając do jej obniżenia;

• bodźce silniejsze od tych, do których organizm jest zaadoptowany-wyzwalają procesy adaptacji(trenują, hartują organizm);

• bodźce silne, przekraczające możliwości adaptacyjne ustroju, powodują jego uszkodzenie;

Zasada seryjności zabiegów- zabiegi fizykalne stosuje się w seriach.

Celem serii zabiegów jest uzyskanie długotrwałych zmian będących wynikiem adaptacji organizmu do działającego bodźca.

Zasada zapobiegania przyzwyczajaniu się;

Przyzwyczajanie się(uodpornienie się) brak reakcji tkanki na działanie bodźca.

Zasada zmian częstotliwości zabiegów (zabiegi rozpoczyna się w poniedziałek)

Przykład 1

• zaczynamy z małą częstotliwością stopniowo ją zwiększamy

• zaplanowano 15 zabiegów

• stosujemy:

• pierwszych 5 zabiegów co 2 dzień(3zabiegi w tygodniu)

• następnych 5 zabiegów codziennie

• następnych 5 zabiegów co 3 dzień(2zabiegi w tygodniu)

Przykład 2

• zaczynamy z dużą częstotliwością stopniowo ją zmniejszamy

• zaplanowano 15 zabiegów

• stosujemy:

• pierwszych 5 zabiegów codziennie

• następnych 5 zabiegów co 2 dzień(3zabiegi w tygodniu)

• następnych 5 zabiegów co 3 dzień(2zabiegi w tygodniu)

ULTRADŹWIĘKI

Ultradźwięki(naddźwięki)- drgania mechaniczne o częstotliwości przekraczającej granicę słyszalności ucha ludzkiego; powyżej 20 000 Hz (20kHz).

W fizjoterapii wykorzystuje się ultradźwięki o częstotliwości od 0,8 do 3 MHz.

Częstotliwość dźwięku- liczba drgań(oscylacji) molekuł w czasie 1 sek.(Hz)

1Hz - 1 cykl/sek.

1kHz - 1000 cykli/sek.

1MHz - 1milion cykli/sek.

Źródłem ultradźwięków są układy drgające.

W terapii źródłem ultradźwięków jest płytka kwarcowa w przetworniku ultradźwiękowym.

Rodzaj fali ultradźwiękowych podłużny lub poprzeczny

• rodzaj fali określa się w zależności od kierunku wychyleń cząsteczek ośrodka przez który przemieszcza się fala ultradźwiękowa.

W gazach i cieczach występuje tylko fala podłużna.

W ciałach stałych mogą występować zarówno fale podłużne jak i poprzeczne.

Tkanki ludzkie zachowują się pod wpływem działania ultradźwięków jak ciecze czy gazy z wyjątkiem zbitej tkanki kostnej, czyli w organizmie ludzkim fale poprzeczne mogą występować tylko w kościach.

W trakcie rozchodzenia się fal dochodzi miejscowo do uciskania i rozciągania tkanek.

Efekty mechaniczne:

• zmiany ciśnienia tkankowego itp.

Szybkość rozchodzenia się ultradźwięków jest to szybkość z jaką fala ultradźwięków przechodzi przez poszczególne tkanki.

Szybkość rozchodzenia się ultradźwięków zależy od spoistości(gęstości) ośrodka.

Bardziej spoisty(gęsty)ośrodek-> większa szybkość rozchodzenia się w nim ultradźwięków

Mniej spoisty(gęsty)ośrodek-> mniejsza szybkość rozchodzenia się w nim ultradźwięków

• Tkanka miękka 1540 m/s

• Kość 4000 m/s

Długość fali ultradźwięków- odległość między cząsteczkami znajdującymi się w tym samym wychyleniu fazowym w czasie przemieszczania się fali ultradźwiękowej.

Długość fali jest odwrotnie proporcjonalna do jej częstotliwości.

Długość fali ultradźwiękowej= szybkość rozchodzenia ultradźwięku / częstotliwość ultradźwięku

Im większa jest częstotliwość fali tym krótsza fala i płytsze działanie!!!!

Natężenie fali ultradźwiękowej maleje w miarę oddalania się od źródła ultradźwięku w wyniku rozproszenia i pochłaniania energii ultradźwięków.

Rozproszenie odbicie i załamanie fali ultradźwiękowej

Na granicy ośrodków o różnych właściwościach absorpcji ultradźwięku może dochodzić do odbicia fali ultradźwiękowej (fale stojące; efekt ścinania)

Oddziaływanie ultradźwięków jest uzależnione od ich mocy (W).

Moc nadawcza przetwornika ultradźwięku całkowita moc ultradźwięku emitowana przez dany przetwornik.

Gęstość mocy (W/cm²)= moc nadawcza przetwornika(W) / pole powierzchni przetwornika (cm²)

Oddziaływanie ultradźwięków na tkanki jest uzależnione od ich gęstości mocy (W/cm²), czyli od mocy ultradźwięków przypadającej na 1 cm² powierzchni ciała.

Na ogół dawkuje się w zakresie gęstości mocy od 0,1 do 2,0 W/cm²

Gęstość mocy= średnie natężenie przestrzenne(średnie natężenie z jakim fala ultradźwiękowa oddziałuje na tkanki)

Szczytowe natężenie przestrzenne największe natężenie w sygnale ultradźwiękowym

Od wartości średniego natężenia przestrzennego uzależnione są mechaniczne efekty oddziaływania ultradźwięków na tkanki.

Maksymalne natężenie przestrzenne w sygnale powoduje mikro oparzenia w tkankach(unika się tego m.in. poprzez poruszanie przetwornikiem ultradźwiękowym w czasie zabiegu)

Współczynnik równomierności sygnału WRS (BNR- beam nomuniformity ratio) -stasunek maksymalnego sygnału emitowanego z przetwornika ultradźwiękowego do średniego natężenia przestrzennego.

WRS określa rozkład sygnału ultradźwiękowego.

Według WHO(światowej organizacji zdrowia)

WRS(BNR) powinien mieścić się w zakresie od 2:1 do 6:1

Rodzaj emisji fali ultradźwiękowej ciągła lub przerywana

• Emisja ciągła (fala ciągła) natężenie ultradźwięków jest stałe w całym czasie emisji fali ultradźwiękowej

• Emisja przerywana (fala przerywana) okresowo natężenie ultradźwięków jest maksymalne i zerowe

Czas trwania emisji + czas trwania przerwy = cykl / okres

Współczynnik wypełnienia okresu = czas trwania emisji ultradźwięku / okres

Szczytowe natężenie czasowe……

Średnie natężenie czasowe- powstaje w wyniku uśrednienia natężenia w fazie nadawczej i przerwie

W emisji ciągłej ultradźwięków

Średnie natężenie czasowe = średnie natężenie przestrzenne

W emisji przerywanej ultradźwięków

Średnie natężenie czasowe < średnie natężenie przestrzenne

Obliczanie średniego natężenia czasowego

Przykład 1

• Współczynnik wypełnienia okresu= 50%

• Szczytowe natężenie czasowe=1W/cm²

• 1W/cm² x 0,5 (50%) = 0,5 W/cm²

Średnie natężenie czasowe= 0,5 W/cm²

Ilość ciepła wytworzonego w tkankach zależy od średniego natężenia czasowego!

Ciepło powstaje gdy średnie natężenie czasowe > 0,5 W/cm²

Czas trwania nadźwiękowienia wynosi: od 0,5 do 3 min. Na 1 cm² powierzchni zabiegowej.

Równocześnie nadźwiękawia się obszar najwyżej 3-krotnie większy niż powierzchnia przetwornika ultradźwiękowego(1cm²)

Przed zabiegiem nadźwiękawiania należy określić:

• Częstotliwość UD (w MHz)

• Gęstość mocy UD (W/cm²)

• Rodzaj emisji UD -fala ciągłą (Fc) lub fala przerywana (Fp)

• Przy emisji przerywanej- współczynnik wypełnienia okresu (w%)

• Wielkość pola zabiegowego (PZ cm²)

• Wielkość głowicy zabiegowej (G cm²)

• Całkowity czas trwania zabiegu (w min)

3MHz // 0,5W/cm² // 100% // 0,5 W/cm²(średnie natężenie czasowe) // 1min/cm²

1MHz // 1,2 W/cm² // 10% // 0,12 W/cm² // 1min/cm²

Skutki działania ultradźwięków:

• Termiczne

• Poza termiczne

Ultradźwięki mogą powodować podniesienie temperatury tkanek do 5cm w głąb tkanek a nawet głębiej.

Biologiczne skutki cieplnego działania ultradźwięków:

• Zwiększenie rozciągliwości tkanki kolagenowej

• Zwiększenie przepływu krwi

• Zmniejszenie pobudliwości nerwów i szybkość ich przewodzenia

• Podniesienie pobudliwości receptorów bólowych

• Zwiększenie aktywności enzymatycznej

• Zwiększenie napięci mięśni szkieletowych

Ilość wytworzonego ciepła zależy od:

• Natężenia fali ultradźwiękowej

• Częstotliwości fali ultradźwiękowej

• Czas trwania nadźwiękawiania

• Wielkość obszaru nadźwiękawiania

• Rodzaje tkanek nadźwiękawianych

Skutki poza termiczne:

(kawitacje- trwałe i przejściowe; zmiany mechaniczne, zmiany chemiczne)

• Zmiany przepływu jonów komórkowych

• Zmiany aktywności komórkowych

• Efekty piezoelektryczne

• Zmiany przepuszczalności ścian naczyń komórkowych

• Przyspieszenie procesów metabolizmu komórek

• Zmiany chemiczne tkanek

• Zmiany rozciągliwości włókien kolagenowych

• Zmiany aktywności leukocytów

• Zmiany aktywności fibroblastów

• Pobudzenie komórek tucznych

Kawitacja- pęcherzyk gazu, który drga.

• Trwała-nieszkodliwa

• Przejściowa- szkodliwa

ŚWIATŁOLECZNICTWO

-jest działem fizykoterapii, w którym wykorzystuje się w celach leczniczych promieniowanie podczerwone widzialne, nadfioletowe, słoneczne(heloterapia).

Światło pobudza naturalne procesy regeneracyjne tkanek, stymuluje przemianę materii komórek, wzmacnia układ immunologiczny, poprawia krążenie krwi itp.

Promieniowanie podczerwone 760-15000 nm

Promieniowanie widzialne 400-760 nm

Promieniowanie nadfioletowe(UV) 100-400 nm

Promieniowanie widzialne i podczerwone

|

\/

Działanie termiczne

Promieniowanie UV

|

\/

Działanie foto termiczne

Promieniowanie widzialne i podczerwone jest emitowane przez ciała ogrzane.

Spirale z drutu oporowego nawinięte na ceramiczną szpulę emitują promieniowanie podczerwone (IR).

W temperaturze czerwonego żaru (500-800 ^oc)

|

\/

Maximum promieniowania przypada na fale o długości 2000-3000 nm

Żarówki emitują promieniowanie podczerwone i widzialne.

Żarówki duże (1000-1500W) włókno z wolframu rozgrzewają się do temperatury białego żaru (1000^oc)

|

\/

Emitują prąd w zakresie 400-4000 nm

(max. Promieniowania 800-1600 nm; 9,8% promieniowanie widzialne; 0,2% promieniowanie UV)

Rodzaje lamp:

• Statywowe

• Stołowe

• Biotron (światło widzialne, spolaryzowane)

• Świetlówki antydepresyjne

• Świetlówki o różnych barwach promieniowania

Selekcji poszczególnych długości promieniowania dokonuje się stosując odpowiednie filtry

• Filtr czerwony- przepuszcza promieniowanie podczerwone i czerwone widzialne

• Filtr niebieski- przepuszcza niebieskie promieniowanie widzialne

Promieniowanie podczerwone

Promieniowanie iR- A : 760-1500nm

Promieniowanie iR- B : 1500-4000nm

Promieniowanie iR- C : 4000-15000nm

Promieniowanie czerwone widzialne: 620-760nm

Pochłonięcie kwantów energii promieniowania

|

\/

Rozgrzanie tkanek

|

\/

Odruchowe rozszerzenie naczyń krwionośnych skóry i tkanki podskórnej

(początkowo powierzchownych potem głębokich)

|

\/

Rumień cieplny

Efekty pojedynczego zabiegu mogą utrzymywać się przez 1-2 godzin.

Cechy rumienia cieplnego:

• Powstaje w trakcie naświetlania i jego intensywność wzrasta wraz z czasem trwania naświetlania

• Jest plamisty(co jest spowodowane rozszerzeniem głębokich naczyń krwionośnych)

• Rozprzestrzenia się poza okolicę naświetlaną(wskutek odruchowego rozszerzenia naczyń krwionośnych)

Zastosowanie światła podczerwonego i czerwonego widzialnego:

• Wspomaganie leczenia obrzęków, wysięków

• Wspomaganie leczenia uszkodzeń skóry

• Wspomaganie leczenia ran przewlekłych

• Leczenie oparzeń wywołanych działaniem fotochemicznych promieniowań ultrafioletowych

• Wywołanie przekrwienia w tkankach położonych głęboko

• Jako zabieg wstępny przed masażami; zabiegami kosmetycznymi

• Ułatwia oczyszczanie głębokie pory skóry (do 4cm)

• Zwiększa efektywność zabiegów kosmetycznych ułatwiając przyswajanie odżywek i środków kosmetycznych

• Wspomaga leczenie głębokiego i powierzchownego cellulitu

• Ułatwia rozkładanie ciał w tkance podskórnej

• Przed kinezyterapią- ale ostrożnie przed zabiegami fizykoterapiii np. jonoforezą.

Zasady napromieniowania:

1. Ustawić lampę (kąt prosty)

2. Regulacja intensywności naświetlania

3. Czas naświetlania (10-20 minut w zależności od powierzchni ciąła)

4. Dawkowanie

Promieniowanie niebieskie wywiera słaby odczyn termiczny, ma niewielkie działanie.

Normotermia- zabiegi tzw. Normotermii stosuje się w leczeniu uszkodzeń tkanek miękkich (np. ran, odleżyn itp.). Podczas zabiegu temperatura tkanek jest utrzymywania na poziomie 38^oc (temperatura właściwa dla przebiegu gojenia się tkanek).

W zaburzeniach stosuje się promieniowanie iR

-urządzenie wyposażone jest w promiennik podczerwony i czujnik temperatury

Zaburzenia ogólne z wykorzystywaniem promieniowania podczerwonego:

• Łaźnie podgrzewające

• Łaźnia sucha

• Temperatura powietrza 40-60^oc

Promieniowanie nadfioletowe(UV) -wywiera na tkanki działanie fotochemiczne wskutek pobudzenia m.in. procesów fotosyntezy, utleniania, redukcji, fotolizy i fotoizomeryzacji.

Zakresy promieniowania ultrafioletowego

• 280-200nm - UV- C (niebezpieczny; może uszkadzać)

• 315-280 - UV- B (silne oddziaływanie rumieniotwórcze; stosowany w fizykoterapii)

• 400-315 - UV- A (najbezpieczniejszy, na solarium)

Promieniowanie UV- C pochłaniane jest w całości przez warstwę rogową naskórka.

Promieniowanie UV- A oraz nieco w mniejszym stopniu UV- B docierają do skóry właściwej.

Promieniowanie UV- C nie dociera do powierzchni ziemi(jest pochłaniane w warstwie ozonowej).

Niekorzystne efekty działania promieniowania UV:

Kwanty promieniowania UV o dużej energii (>10eV)

|

\/

Jonizacja atomów i cząsteczek

|

\/

Zmiany destrukcyjne w komórkach

(denaturacja białka, zmiany struktury kwasów nukleinowych, mutacje chromosomowe, rozkład aminokwasów, inaktywację enzymów)

Korzystne efekty działania UV:

• Zwiększenie aktywności układu immunologicznego

• Pobudzenie syntezy witaminy D

• Pobudzenie układów enzymatycznych (głównie układu oksydoredukcyjnego)

• Pobudzenie układu hormonalnego (głównie przysadki mózgowej)

• Przestrojenie układu autonomicznego w kierunku parasympatykotonii (dochodzi do przestrojenia organizmu w stan trofotropii)

• Poprawa samopoczucia i reaktywności organizmu

W wyniku działania UV:

• Następuje aktywacja histaminy

• Skóra staje się lepiej ukrwiona

• Bardziej elastyczna

• Bardziej odporna na zakażenia

• Pobudzony jest proces naskórnikowania

• Następuje zwiększenie liczby białych ciałek krwi w miejscu naświetlania

Najważniejsze efekty działania UV z punktu widzenia fizykoterapii:

• Powstawanie rumienia fotochemicznego

• Tworzenie się pigmentu i zmiana zabarwienia skóry

Rumień fotochemiczny- stan zapalny skóry i naskórka, powstaje w wyniku uszkodzenia fotochemicznego komórki. Ustępuje w miarę odnowy uszkodzonych komórek.

Powstawanie rumienia:

Pochłonięcie promieniowania UV przez białka warstwy rozrodczej naskórka

(UV- B) i skóry właściwej (UV- A)

|

\/

Denaturacja białek komórkowych

|

\/

Uwolnienie histaminy, serotoniny, interleukin i innych mediatorów procesu zapalnego

|

\/

Rozszerzenie i zwiększenie przepuszczalności naczyń włosowatych skóry właściwej

|

\/

Powstanie odczynu zapalnego

Cechy rumienia fotochemicznego:

• Ewolucja (czas utajenia, utrzymywania się rumienia oraz czas jego ustępowania)

• Jest jednolity (w wyniku rozszerzenia naczyń włosowatych skóry właściwej)

• Jest ograniczony ściśle do miejsca, które było naświetlane

Intensywność i kres utajenia rumienia zależy od pochłoniętej dawki promieniowania UV oraz od osobniczej wrażliwości skóry.

Czas potrzebny do wywołania rumienia progowego nazywa się MINIMALNĄ DAWKĄ PROMIENIOWANIA

Biodoza(MED., ang. Minimal erytema dosis) jest to jednostka określana w stosunku do danego palnika(emitora UV) i danej osoby. Biodoza jest to czas naświetlania, który wywoła u pacjenta rumień zerowego stopnia (zerowy stopień charakteryzuje się zaczerwienieniem nie bolesnym i utrzymuje się do12h). Biodozę określa się po 12-24h po wykonaniu testu biologicznego.

Test biologiczny- określenie wrażliwości danej osoby na UV (minimalna dawka)

Pigmentacja- pigmentacja skóry powodowana jest przez melaninę czyli pigment o barwie ciemnobrunatnej lub czarnej, który powstaje w komórkach zwanych melanocytami.

Pochłonięcie promieniowania UV przez białko melanocytów

|

\/

Pobudzenie tyrozynazy

|

\/

Przekształcenie tyrozyny w DOPA (dwuhydroksyfenyloalaniny)

|

\/

Aktywacja dopaoksydazy

|

\/

Przekształcenie DOPA w melaninę

|

\/

Fagocytoza melaniny przez keratynocyty warstwy rogowej naskórka

|

\/

Umieszczenie melaniny w okolicy jądra komórkowego keratynocytu od strony światła

(ochrona jądra komórkowego przed uszkodzeniem w wyniku promieniowania UV oraz promieniowania cieplnego).

---