1. Pojęcie krajoznawstwa.

-Krajoznawstwo- całość wiedzy o kraju ojczystym lub regionie geograficznym, historycznym, etnograficznym, przyrodniczym ; obejmuje ruch społeczny, dążący poprzez różne formy turystyki (zwłaszcza wycieczki) do poznania kraju ojczystego, gromadzenia wszelkich o nim wiadomości i popularyzowania ich, a jednocześnie działający na rzecz utrwalenia i pomnażania zasobów przyrody i kultury; jest treścią programu poznawczo-wychowawczego turystyki (Nowa Encyklopedia Powszechna PWN 1997)

2. Warstwy znaczeniowe krajoznawstwa wg Lipniackiego i Kruczka

W. Lipniacki- trzy warstwy znaczeniowe krajoznawstwa:

Funkcjonalna(najpełniejsze poznanie ziemi ojczystej)

Instytucjonalna(ruch społeczny dążący do zbierania i popularyzowania wszelkich wiadomości o kraju lub regionie, skupiający działaczy krajoznawców kierunkujący ich działania na osiąganie ważnych celów społecznych)

Historyczno-socjologiczna(dziedzina kultury zajmująca się całokształtem działalności poznawczej, metody i techniki krajoznawcze, tradycje ruchu turystycznego)

Z. Kruczek- krajoznawstwo w znaczeniach: funkcjonalnym, instytucjonalnym i kulturowo-społecznym

*Znaczenie funkcjonalne- krajoznawstwo to działanie zmierzające do wszechstronnego i pełnego poznania określonego kraju, regionu. Jest to najczęściej działanie amatorskie, wykonywane w czasie wolnym, a wynikające z zainteresowań osobistych, postawy poznawczej i paski. Tak rozumiane konsumuje wszelkie wiadomości z najrozmaitszych dziedzin wiedzy, a jego specyfiką jest interdyscyplinarne, możliwie najszersze spojrzenie na dostrzeganą rzeczywistość.

*Znaczenie instytucjonalne- krajoznawstwo jest to ruch społeczny dążący do zbierania i popularyzowania wszelkich wiadomości o kraju czy regionie. Skupia on działaczy- krajoznawców, posiada określony system organizacji prac krajoznawczych oraz gromadzenia, przetwarzania i przesyłania zebranych danych dla potrzeb praktyki społecznej, a zwłaszcza turystki.

*Znaczenie kulturowo społeczne- krajoznawstwo jest rozumiane jako dziedzina kultury obejmująca całokształt działalności poznawczej, sumę wytworzonych nowych wartości wraz z wynikami tej działalności. W tym znaczeniu mieszczą się również wypracowane metody i techniki działalności krajoznawczej, narzędzia, środki, instytucje i organizacje oraz narastające tradycje krajoznawstwa.

-Krajoznawstwo ciągle się rozwija i ewoluuje jego znaczenie. Konieczne stają się weryfikacje definicji.

3. Polskie Kongresy Krajoznawcze - treści i znaczenie

-I Kongres Krajoznawczy 12-13.07.1929, Poznań

• *postulowano współdziałanie ze światem nauki

• *wzywano do pogłębiania przywiązania do ziemi rodzinnej

• *nawoływano do przyjęcia krajoznawstwa jako podstawy wychowawczej w szkole

-II Kongres Krajoznawczy (Narada) 1970

• *krajoznawstwo szkoła patriotycznego wychowania

• *dążenia do tego aby krajoznawstwo stało się treścią programowa turystyki

-III Kongres Krajoznawczy 1980 (Płock)

• *regionalizm powinien być uznany jako szczególnie pożyteczny we współczesnym krajoznawstwie

IV Kongres Krajoznawczy 1990 (Opole)

• *konieczność większego zaangażowania polskiego krajoznawstwa w życie społeczeństwa

• *potrzeba przygotowania Polaków do Europy bez granic

• *rola tożsamości narodowej

• *turystyka i krajoznawstwo musza być trwałym elementem w programach samorządów terytorialnych

• *przywracanie harmonii we wspólnocie Polaków w kraju i za granica

• *konieczność właściwego planowania przestrzennego

-V Kongres Krajoznawczy 2000 (Gniezno)

„Krajoznawstwo źródłem tożsamości narodowej „

• *wprowadzanie turystyki krajoznawczej w szerszym zakresie do szkolnictwa

• *podejmowanie działań służących zakorzenianiu społeczności lokalnych

• -Kongresy stworzyły bardzo cenna platformę wymiany myśli i doświadczeń miedzy krajoznawcami i teoretykami ruchu turystycznego

• -myśli sformułowane w czasie kongresów maja charakter uniwersalny, aktualny mimo upływających dziesięcioleci i zmieniającej się sytuacji społecznej i politycznej

• *wartościowe jest splatanie idei krajoznawczych z aktualnymi i przewidywanymi problemami stojącymi przed polskim społeczeństwem

4. Historia krajoznawstwa

ŚWIAT ANTYCZNY

• -poznawanie krajów dzięki wędrówkom

• Opisy Chin sprzed 2000 lat p.n.e.

• -opisy krain Herodota („Dzieje” V w. p.n.e.)

• -Strabon (63r. p.n.e.-20r. n.e.) 17 tomów „Geographika”

• -Klaudiusz Ptolemeusz (II w.) - „chorografia”

• „…szczegółowa nauka geograficzna dotycząca takiej części ziemi jaka wzrok i słuch nasz może ogarnąć „ - wiele wspólnych cech z krajoznawstwem

OKRES ŚREDNIOWIECZA

• -zastój w rozwoju kultury w Europie - wiodąca rola Arabów (od VII w. )

• -w wyniku wędrówek Arabów powstają opisy , m.in. „Księga Rogera „autorstwa al-Indrisiego (wzmianki o miastach Polski i Rusi)

• -Ibn Battuta (30 lat podróży- 120 tys. Km )- jeden z pierwszych którzy podejmowali podróże z zamiłowania do wędrówki

• -wśród wędrowców tego okresu -Polak: Benedictus Polonus (1200-1280), franciszkanin z Wrocławia; z papieskim posłem Giovanni da Piau del Carpine w latach 1245-1247 w misji dobrej woli u chana Mongołów w Karakorum .

• -opis krajoznawczy podróży „De itinere Fratrum Minorum ) również rękopis „historia Tartarorum”

• -podróż wenecjanina Marco Polo (1254-1324) towarzysz ojca i stryja w podróży handlowej i poselstwie do chana Kubilaja w latach 1271-1295

• -dzieło Marco Polo - jedno z najcenniejszych źródeł wiedzy o średniowiecznej Azji

EPOKA RENESANSU

• -pojawienie się turystki humanistycznej.

• Powstanie przewodników turystycznych służące podróżom kształcącym , krajoznawczo-poznawczym

• -w wyniku wzrostu zainteresowania turystyką , zwłaszcza do Włoch- przewodnik Leandra Albertiego- opis kraju

• -w Polsce 1577 pierwszy przewodnik po kraju Marcina Kromera „Polonia , sive de situ , popu lis, moribus , magistribus et republica Regni Polonici „

• -pierwszy przewodnik w języku polskim - przewodnik po Warszawie „Gościniec albo krótkie opisanie Warszawy „ Adama Jastrzębskiego z 1643 roku

OŚWIECENIE

• -w XVIII wieku rozwinął się ruch społeczny zwany krajoznawstwem - jako dążenie do poznania własnego kraju , regionu

• -odpowiednikiem polskiego krajoznawstwa jest w Niemczech „Heitmatkunde”, Słowacji „vlastiwednost”, Anglii „ regional survey „ Rosji „krajewiedienie”

ROZWÓJ KRAJOZNAWSTWA W POLSCE -prekursorzy

• -pierwsi podróżnicy podejmujący trud wędrówki ogarnięci pasją podróżowania. Prowadzili zapiski w celu przekazywania innym zdobytych informacji , kronikarze

• -Gall Anonim XI/XII wiek stworzył najstarsza kronikę Polski . napisana w trzech tomach w języku łacińskim . obejmuje okres dziejów przedmieszkowych do 1113roku

• -Wincenty zwany Kadłubkiem (1160-1223). Na przełomie XII/XIII wieku spisał w języku łacińskim kronikę „Magistri Vincenti Chronica Polonorum „(1612) .opisywał dzieje Polski od czasów bajecznych do 1202 roku

• -Jan Długosz (XV w.) napisał „Dzieje Polski „ z informacjami geograficznymi . pełen obraz kraju . powstała „Geografia Królestwa Polskiego” . był to zaczątek całościowego spojrzenia na opisywany kraj .

OKRES DZIAŁANIA KEN

• -początki krajoznawstwa w Polsce - powstanie i działalność KEN (poznanie kraju i regionu)

• -J.Minasowicz nawoływał do stosowania w edukacji młodzieży metody krajoznawczo-turystycznej.

• „…by kraj takich nauczycieli chwalił którzy ucząc chodzili i chodząc nauczali „

• -uchwały KEN - przekazywanie w szkole wiadomości o Polsce w szerokim zakresie by wzbudzić i utrwalać wśród młodzieży patriotyzm i umiłowanie ojczyzny.

• -Stanisław Staszic (1755-1826) - wybitny uczony , geograf, geolog, filozof, działacz społeczny, duchowny .

STANISŁAW STASZIC

• -liczne wędrówki po Polsce i Europie , krajoznawcze i badawcze

• *”O ziemiorództwie Karpatów i innych gór i równin polskich „

• -organizator Towarzystwa Przyjaciół Nauk

• -przyczynił się do rozwoju przemysłu hutniczego w kraju

• -rozwijał problematykę wychowawcza dążąc do zmian i przekształceń postaw moralnych w społeczeństwie : moralnej nauki poręką jest historia krajowa

• „Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego”

• -Staszic w poznaniu kraju widział ważny instrument kierowania jego życiem i gospodarką. Jest on wzorcem dla działaczy turystycznych i krajoznawczych.

JULIAN URSYN NIEMCEWICZ (1757-1841)

Pisarz, publicysta , uczestnik Powstania Kościuszkowskiego, adiutant T. Kościuszko

• -Prezes Towarzystwa Przyjaciół Nauk

• -liczne podróże po kraju i zagranicy, autor „Pamiętniki czasów moich”

• „podróże historyczne po ziemiach polskich miedzy rokiem 1811 a 1828 odbytych”

• -dawał osobistym przykładem wzór do wycieczek krajoznawczych.

• POCZĄTKI MUZEALNICTWA POLSKIEGO

• -Michał Mniszech opracował koncepcję muzeów krajoznawczych

• -Izabela Czartoryska zgromadziła w Puławach zbiory muzealne związane z historią i kulturą narodową tworząc tam pierwsze muzeum

ROMANTYZM

-powstanie trzech nurtów w krajoznawstwie polskim

*poetycko-opisowy

*krajoznawstwo wycieczkowe

*przeciwdziałający procesom wynarodowienia

NURT POETYCKO-OPISOWY

-romantycy swoja misję rozumieli jako służbę ludowi utożsamianemu z narodem , czerpali natchnienie z tradycji regionalnych

*przedstawiciele: J. Słowacki, A. Mickiewicz, J. Lelewel , P. Michałowski , F. Chopin wspierani przez etnografów - A. Czarnocki , O. Kolberg

*T. Lenartowicz „lirnik mazowiecki” , zbiory poezji „Polska Ziemia” , Echa nadwiślańskie”

*S. Goszczyński „Dziennik podróży do Tatrów ” , „Duch zamczyska”

-Wincenty Pol (1807-1872) kierownik pierwszej w Polsce pracowni geografii UJ , naukowiec i poeta, gorący patriota „…uczył nie tylko poznawać ale i kochać rodzinna ziemię”

NURT WYCIECZKOWY

-działalność W. Jastrzębowskiego (1799-1882) profesor instytutu Agronomicznego, wprowadził eksperymentalnie wycieczki naukowe i krajoznawcze dla studentów

„…jakże możecie kochać należycie to, czego żaden z was nie zna ?”

NURT PRZECIWDZIAŁAJACY PROCESOM WYNARODOWIENIA

-powstał on jako odzew na politykę państw zaborczych po utracie niepodległości przez Polskę

-najbardziej aktywna działalność krajoznawczą w tym okresie prowadzało Studenckie Stowarzyszenie

Filomatów i Filaretów -T. Zan, A. Mickiewicz, I. Domeyko, J. Lelewel, J. Chodźko

-prace J. Lompy -odrodzenie ducha narodowego ludności polskiej zamieszkałej na Górnym Śląsku

KRAJOZNAWSTWO PATRIOTYCZNO-SŁUŻEBNE XIX/XX w.

- 1873 Galicyjskie Towarzystwo Tatrzańskie (1874 TT , 1920 PTT)

Idee badania gór polskich ( przyroda, kultura, ochrona)

Periodyki (pamiętniki TT)

Ważną role w działalności TT odegrali: T. Chałubiński , W. E. Radzikowski , L. Zejszner

-1906 Akademicki Klub Turystyczny we Lwowie- zał. R. Orłowicz

-1906 Polskie Towarzystwo Krajoznawcze-A. Janowski , Z. Gloger , K. Hoffman , K. Kulwieć , M. Wisznicki

-towarzystwa były strukturami ponad rozbiorowymi , miały wielką siłę integracyjna, dlatego odegrały ważna rolę w utrzymaniu polskości w czasie zaborów

OKRES MIĘDZYWOJENNY

-kierunek regionalny

*miał podłoże w XIX wieku w utworach T. Lenartowicza (Mazowsze) , Wł. Reymonta (Ziemia Łowicka) H. Sienkiewicza (Podlasie), Wł. Tetmajer (Podhale)

* A. Patkowski „… regionalizm to budzenie prowincji polskiej do życia samodzielnego we wszystkich dziedzinach , rozkwit sił drzemiących dotychczas po rozmaitych ośrodkach kraju „

Przy czym „Zarówno Kaszub nadmorskich jak i Góral podtatrzańskich powinni nadal pozostawać przede wszystkim sobą”.

Działalność w tym okresie była prowadzona głównie przez muzea regionalne ( zasłużył się głównie Wł. Antoniewicz )

-M. Orłowicz , K. Sosnowski

Upowszechnianie łączenia programu krajoznawczego wycieczek z technika wycieczkowania

-A. Chętnik „ Wycieczki na wsi czyli o tym jak młodzież i lud wiejski mają Polskę poznawać i ja kochać” (1921)

-działalność PTK- publikacje organizacje wycieczek

-Ogólnopolski Kongres Krajoznawczy

-1934 J. Michałowicz doprowadził do powstania Robotniczego Towarzystwa Turystycznego

OKRES PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ

-rozwijanie działalności na Ziemiach Zachodnich i Północnych

-utworzenie PTTK -prace z młodzieżą szkolna

-szkolenie i organizacja przewodników przez PTTK

-PTTK promuje treści krajoznawcze w imprezach turystycznych

-PTTK postuluje utworzenie społecznego funduszu ochrony zabytków i przyrody i zwiększenie udziału treści krajoznawczych i ilości programów krajoznawczych w radiu i telewizji

-powstała idea tworzenia parków krajobrazowych

LATA 1970-OBECNIE

-kierunki rozwoju krajoznawstwa wytyczały kongresy krajoznawcze

-gromadzenie wiedzy o regionach i całym kraju

-popularyzacja idei oraz wiedzy krajoznawczej w szerokich kręgach społeczeństwa

-uczestniczenie w samorządności terytorialnej

-personalizacja stosunków między uczestnikami ruchu krajoznawczego

5.Główne formy i kierunki:

Działalność Komisji Edukacji Narodowej:

- turystyczne i krajoznawcze metody edukacji

• początki zbiorów muzealnych kultury narodowej

• poznawanie przyrody i historii kraju, odkrywanie i badanie mało znanych ziem Polski

I połowa XIX w:

• przeciwdziałanie procesom wynarodowienia

• krajoznawstwo wycieczkowe

• nurt poetycko-opisowy

II połowa XIX w , początki XX:

• badania naukowe

• dokumentowanie polskiej działalności turystycznej

• organizowanie sieci muzeów krajoznawczych

• krajoznawstwo turystyczne

Okres międzywojenny:

• regionalizm krajoznawczy

• krajoznawstwo naukowe i paranaukowe

• działalność z młodzieżą

• I OKK 1929

• Działalność w środowisku wiejskim i robotniczym

Okres po II wojnie:

- umasowienie

- uwspółcześnienie

• II, III, IV OK.

• Dokumentowanie zasobów

Krajoznawstwo na początku XXI w:

- antropocentryzm

- światoznawstwo

• integralność wiedzy

• związek z turystyką

• krajoznawstwo jako podstawa regionalizmu praktycznego

Kierunki działalności krajoznawczej:

Kierunki działalności krajoznawczej- popularyzowanie idei i wiedzy krajoznawczej

• zdobywanie i gromadzenie wiedzy krajoznawczej- nie dla samego gromadzenia; również dla upowszechniania

• Sposoby:

1. w czasie imprez turystycznych

2. za pomocą publikatorów: prasy, radia i telewizji

Radio i telewizja-duży zasięg

3. konkursy i turnieje (PTTK-Ogólnopolski Turniej Wiedzy Krajoznawczej)

• rola kadry turystycznej

• wystrój lokali związanych z turystką(obiekty noclegowe, gastronomiczne, biura ort, pomieszczenia organizacji turystycznych itp.)

• informacja komputerowa

1. przeglądarki internetowe

2. programy (Np. Internet Customers Unit)

3. broszury elektroniczne CD

(Na jednej płycie CD- 200 tys stron maszynopisu, 5 tys, dobrej jakości fotografii, 4-5 godzin muzyki lub słownej informacji)

Kierunki działalności krajoznawczej- krajoznawstwo turystyczne

-Mieczysław Orłowicz- wiedza krajoznawcza jest najpełniej zdobywana w czasie wędrówek turystycznych

-Związki różnych form turystki z krajoznawstwem

1. turystyka masowa

2. turystyka aktywa/ kwalifikowana/ekstremalna

6.Formy działalności krajoznawczej ze względu na stopień zaangażowania

Krajoznawstwo bierne:

• przyjmowanie wiedzy krajoznawczej od innych (przewodników, przewodników turystyki, instruktorów, wykładowców itp.)

• główny związek z turystyką masową; wycieczki autokarowe

• uczestnicy wycieczek pod opieką w wygodny sposób, w stosunkowo krótkim czasie, zwiedzają miejscowości i obiekty krajoznawcze

Krajoznawstwo czynne:

• świadomy wybór działań , przygotowanie teoretyczne do wędrówki, popularyzacja wiedzy i własnych doświadczeń krajoznawczych

• przewodnictwo, kolekcjonerstwo, prowadzenie kronik, uczestniczenie w ochronie przyrody lub w opiece nad zabytkami

• związek z krajoznawstwem biernym

Krajoznawstwo twórcze:

• opracowanie wiedzy krajoznawczej według pewnych założeń inwentaryzacji krajoznawczej; publicystyka krajoznawcza

• 1980 w Poznaniu- Wielkopolski Klub Publicystów Krajoznawczych

• co dwa lata Forum Publicystów Krajoznawczych

• inwentaryzacja krajoznawcza- uzyskanie pełnych, aktualnych i sprawdzonych informacji o obecnym zasobie oraz stanie obiektów i walorów krajoznawczych na danym terenie

7.ZBIERACTWO I KOLEKCJONERSTWO - FORMA DZIAŁALNOŚCI KRAJOZNAWCZEJ

-kolekcjonerstwo i zbieractwo - zjawisko społeczne odgrywa ważną role w krajoznawstwie

-polega na gromadzeniu różnego rodzaju przedmiotów jak : okazy geologiczne , wytwory sztuki ludowej, militaria i pamiątki patriotyczne, rodzinne , widokówki i fotografie, mapy, foldery, przewodniki , plakietki i odznaki znaczki pocztowe itp.

*nadrzędnym walorem ruchu kolekcjonerskiego jest jego rola zachowawcza , zapobieganie zniszczeniu i zapomnieniu przedmiotów kultury materialnej , związanych najczęściej z szeroko pojętą obyczajowością

ZBIERACTWO I KOLEKCJONERSTWO

-walory naukowe i dydaktyczne kolekcjonerstwa: umożliwiają dokumentację i popularyzację różnych dziedzin wiedzy

-opracowane zbiory krajoznawcze służą do ilustracji wykładów i prelekcji , do wystrojów lokali , klubów , biur i obiektów turystycznych, do prac badawczych , opracowań autorskich , urządzenia pokazów i wystaw towarzyszących imprezom turystycznych lub krajoznawczych

-wymierne efekty: wyszukane cenne eksponaty zasilają muzea , izby regionalne, izby pamiątek.

HISTORIA KOLEKCJONERSTWA

-Początki:

*2000 r. p.n.e. władcy Babilonu- różne zbiory

*1400 r. p.n.e. faraon Amenhotep VI kolekcjonował przedmioty zdobione błękitną emalią

* starożytna Grecja - pinakoteki i gliptoteki

* III w. p.n.e. Ptolemeusz Soter założył Bibliotekę Aleksandryjską ( 400 tys. Zwojów rękopiśmiennych)

*Rzymianie początkowo kolekcję broni (panoplia) , po podboju Grecji kolekcjonowali zrabowane dzieła sztuki

-Średniowiecze

*kościoły i klasztory zbierają cenne przedmioty kultu religijnego , relikwie , wota

-Renesans

*przewrót w kolekcjonerstwie prywatnym

*możni gromadzą relikty starożytności , mecenat

*pierwsze próby publicznego udostępniania społeczeństwu prywatnych zbiorów

*pierwsze kolekcje w Polsce np. zbiór arrasów Zygmunta Augusta

-XVII w.

*słynne kolekcje polskich magnatów : Jerzy Ossoliński , Opalińscy , Radziwiłłowie

*gabinety osobliwości

- Oświecenie

*kolekcje ST. A. Poniatowskiego

*obrazy, grafika, rzeźba, medale

*pierwsze kolekcje przyrodnicze

*rozbiory : likwidacja istniejących zbiorów

- XIX w.

*zbiory I. Czartoryskiej : 1876 podstawa Muzeum Czartoryskich w Krakowie

*zbiory Krasińskich , Zamoyskich, Przeździeckich w Warszawie

*zbiory Działynskich w Kórrniku

*zbiory Raczyńskich w Rogalinie

*zbiory Potockich w Łańcucie

*zbiory Lubomirskich i Dzieduszyckich we Lwowie

*kolekcje w domach bogatego mieszczaństwa i klasy kapitalistów

-XX w.

*zanika typ zbieracza kupującego bardzo kosztowne dzieła sztuki

*kolekcjonuje się wyroby rzemiosła artystycznego , militaria , pamiątki historyczne, numizmaty, odznaki, odznaczenia książki

*drogie artefakty, obrazy , rzeźby, gromadzone są przez muzea w celu udostępnienia je społeczeństwu

-cech współczesnego kolekcjonerstwa: coraz szerszy wybór przedmiotów i zawężanie specjalizacji zbiorów

ZBIERACTWO A KOLEKCJONERSTWO

-pojęcia równoznaczne, różnią się zasobnością treści :

*zbieractwo- działalność polegająca na gromadzeniu przedmiotów różnorodnych pod względem formy i treści , chronologii powstania i przynależności terytorialnej , bez określonego profilu zbioru i bez określonych kryteriów gromadzenia

*kolekcjonerstwo- określone kryterium gromadzenia przedmiotów , ukierunkowanie działalności; zbiór posiada dokumentacje ; kolekcjoner stale uzupełnia wiadomości o posiadanych przedmiotach , właściciel udostępnia ja publicznie, co ma duże znaczenie społeczne

POWODY GROMADZENIA ZBIORÓW

-wcześniejsze zainteresowania zbieracza i związane z tym ukierunkowanie zbioru

-posiadanie w przypadkowo zgromadzonym zbiorze grupy przedmiotów jednorodnych , co jest inspiracją do powiększania tej grupy , będąc zaczątkiem wyspecjalizowanej kolekcji

-nasycenie okolic miejsca zamieszkania zbieracza przedmiotami jednego rodzaju (np. miejsce bitwy)

-częstotliwość występowania określonych przedmiotów na giełdach, targach staroci, antykwariatach, itp.

-ceny przedmiotów

KLASYFIKACJA RODZAJOWA PRZEDMIOTÓW KOLEKCJI KRAJOZNAWCZYCH

-I grupa: dzieła sztuki dawnej i ludowej

-II grupa: pamiątki historycznie napisane

-III grupa: obiekty dawnego i współczesnego piśmiennictwa

-IV grupa: druki i wydawnictwa specjalne

-V grupa: przedmioty numizmatyczne i falerystyczne

-VI grupa: okazy przyrodnicze

-VII grupa: zbiory turystyczne

-VIII grupa: fotografia i filmy

ZASADY PROWADZENIA KOLEKCJI

-dokumentacja prowadzonych zbiorów:

*katalogowanie kolekcji

*przedmioty zaopatrzone w metryczki ( nazwa, pochodzenie, charakterystyka, opis, itp. - zwłaszcza przyrodnicze , fotografie, pamiątki, i in. )

*stosowanie karty katalogowej lub archiwum komputerowego

-przechowywanie, zabezpieczenie i konserwacja okazów

-falsyfikaty w kolekcjach

*właściciel wie o falsyfikacie lecz udostępnia go jako prawdziwy

*właściciel nie wie , że to falsyfikaty

*właściciel gromadzi je świadomie w celu - zbioru falsyfikatów

FORMY ORGANIZACYJNE KOLEKCJONERSTWA

-początki zorganizowanego ruchu kolekcjonerskiego związane z PTK (1906), które w kilka lat po powstaniu powołało Sekcję Muzealną

-z inicjatywy Sekcji do II wojny światowej powstało 26 muzeów , kilkadziesiąt mniejszych ekspozycji , prywatne kolekcje działaczy PTK przekazane do muzeów

-obecnie poza PTTK kolekcjonerów grupują :

*Polskie Towarzystwo Archeologiczne

*Polskie Towarzystwo Numizmatyczne

*Stowarzyszenie Miłośników Dawnej Broni i Barwy

*Polski Związek Filatelistów

*towarzystwa miłośników książki

*towarzystwa regionalne (np. Towarzystwo Miłośników Rzeszowa)

*Kluby kolekcjonerów

Kolekcjonerstwo krajoznawcze jest materialnym uzupełnieniem wszelkiej działalności turystyczno-krajoznawczej

8. Organizatorzy krajoznawstwa

Wiedzą krajoznawczą zajmują się przedstawiciele w/w specjalności, zarówno teoretycy jak i praktycy

-Z natury rzeczy- każdy uprawiający turystykę jest w mniejszym lub większym stopniu krajoznawcą
-Osoby zatrudnione w instytucjach, organizacjach i przedsiębiorstwach związanych z turystyką biorą udział w procesie gromadzenia i upowszechniania treści krajoznawczych
-W działalności krajoznawczej bierze udział wiele podmiotów, m.in.:
*krajoznawstwo w instytucjach, przedsiębiorstwach oraz jednostkach państwowych i prywatnych
*krajoznawstwo w szkołach
*krajoznawstwo w organizacjach społecznych

KRAJOZNAWSTWO

Instytucje, przedsiębiorstwa, Jednostki państwowe i prywatne	Szkoły	Organizacje społeczne
-wyższe uczelnie państwowe i prywatne, PAN, instytuty naukowo-badawcze -muzea -informacja turystyczna -środki masowego przekazu -instytucje upowszechniające kulturę	-SKKT -PTTK -ZHP -PTSM -LZS -samorząd -koła zainteresowań	-PTTK -PTSM -Polskie Stowarzyszenie Turystyczne -inne organizacje turystyczno-sportowe -towarzystwa regionalne -organizacje młodzieżowe

Krajoznawstwo w instytucjach, przedsiębiorstwach oraz jednostkach państwowych i prywatnych

-Prowadzenie badań naukowych, kształcenie kadr dla potrzeb turystyki dla potrzeb krajoznawstwa, opracowywanie wydawnictw i popularyzowanie wiedzy.
-Udzielanie informacji turystyczno-krajoznawczych (POT, ROT, LOT, CIT); wystawy, konkursy, pokazy
-Gromadzenie, przechowywanie i udostępnianie zabytków ruchomych i dzieł sztuki z różnych dziedzin (muzea)
-Popularyzowanie, propagowanie, informowanie i kształtowanie zainteresowań krajoznawczych (media)
-Udostępnianie materiałów i wydawnictw oraz pomocy w prowadzeniu prac krajoznawczych (biblioteki, placówki kulturalne)

Krajoznawstwo w szkołach

-Działalność turystyczno-krajoznawcza na terenie szkoły prowadzona jest na podstawie Rozp. Min. Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 8.11.2001 w sprawie warunków i sposobu organizowania przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki krajoznawstwa i turystyki (Dz. U. nr 135, poz. 1516 z 26 listopada 2001)
-Powiązanie wiedzy teoretycznej zdobywanej na lekcjach z wiedzą praktyczną zdobywaną w terenie (SKKT, PTTK, ZHP, PTSM, LZS I i inne)
-Formy: wycieczki przedmiotowe, wycieczki krajoznawczo-turystyczne, imprezy turystyki kwalifikowanej, obozy wędrowne, zielone szkoły, zimowe, ekologiczne, itp. Imprezy wyjazdowe.
Krajoznawstwo w organizacjach społecznych
-Krajoznawstwo w innych organizacjach społecznych

9. Szczególne osiągnięcia PTTK w dziedzinie krajoznawstwa:
*zorganizowanie czterech Kongresów Krajoznawstwa (1970, 80, 90, 2000)
*inwentaryzacja krajoznawcza Polski (około 500 gmin)kilkanaście/rok kursów dla szkolenia kadry krajoznawczej
*organizowanie wystaw, prelekcji i i spotkań m/m w 1999- 3700 dla 100tys. Osób; 1210 wystaw dla 500tys. Osób
*opracowanie i wydanie Kanonu Krajoznawczego Polski
*działalność Wydawnictwa PTTK „Kraj”, OW „Sudety”, COTG „Wierchy”
*organizowanie co roku Centralnego Zlotu Aktywu Krajoznawczego (od 1971)

11. Turystyka masowa i kwalifikowana a krajoznawstwo

Krajoznawstwo w turystyce kwalifikowanej

-czynnik krajoznawczy najmocniej występuje w formie indywidualnej

-w formie grupowej ważna rolę odgrywa przewodnik

-imprezy

Cel imprezy turystyki kwalifikowanej:

*poznawczy

*wypoczynkowy

*podnoszenia kwalifikacji turystycznych

-program

-regulamin

-warunki uczestnictwa

-ew. zasady współzawodnictwa

12. KRAJOZNAWSTWO TURYSTYCZNE

-różnorakie formy przemieszczania się oraz pobytu w miejscu docelowym, posiadające program krajoznawczy

-zdobywanie wiedzy krajoznawczej , zbieranie eksponatów , pamiątek posługując się różnymi formami turystyki

13. METODY BADAWCZE W KRAJOZNAWSTWIE

-różnorodne kierunki działalności krajoznawczej- zróżnicowanie metod i środków

-efektywność metod, środków i form- mnogość i atrakcyjność

-ułatwianie przyswajania i utrwalania treści krajoznawczej środowiska

-kształtowanie osobowości , angażowanie społeczne , rola edukacyjna

-najbardziej przydatne metody stosowane w dydaktyce i pedagogice

RODZAJE METOD BADAWCZYCH

-metoda poglądowości

-metoda politechnizacji i poliscjentyzacji

-metoda korelacji i integracji

-metoda łączenia teorii z praktyką

-metoda nauczania w zespołach

-metoda problemowa

-metoda cybernetyczna

-metoda infiltracji

-metoda kompleksowa

METODA I ZASADA POGLĄDOWOŚCI

-stosowana od XVII w. dzięki J. A. Komeńskiemu

*autopsja, bezpośrednie kontakty z ludnością w terenie

*obserwacja i analiza skutków działalności ludzkiej

*pokaz (ilustrowany filmem, fotografią , eksponatem, dźwiękiem)

METODA POLITECHNIZACJI I POLISCJENTYZACJI

-praktyczne zastosowanie wielu dziedzin techniki i wiedzy

*poznawanie procesów produkcyjnych

*wykonywanie prac krajoznawczych przy pomocy sprzętu technicznego

*wykonywanie map, szkiców, diagramów filmów, nagrań dźwiękowych, pomocy naukowych, organizowanie wystaw

METODA I ZASADA KORELACJI I INTEGRACJI

-łączenie wiadomości , tworzenie poglądów, synteza

*sporządzanie monografii miejscowości lub regionów

*wykorzystanie wiedzy szczegółowej do tworzenia uogólnień

METODA I ZASADA ŁĄCZENIA TEORII Z PRAKTYKĄ

-przejście od teorii do praktyki i odwrotnie, konstruowanie twierdzeń przez obserwację elementów i uzupełnianie teorią i na odwrót

*obserwacje elementów danego obiektu lub środowiska a następnie naukowe ich wyjaśnienie

*teoretyczne poznanie problemu lub zagadnienia a potem obserwacja w terenie

METODA BADANIA I NAUCZANIA W ZESPOŁACH

-zespołowy zbiór materiałów np. do monografii terenu

*zbiór materiałów w zespołach tematycznych

*prezentacja wyników pracy zespołów

*wspólna analiza i propozycja układu całości treści opracowania

METODA PROBLEMOWA

-samodzielne opracowanie tematów lub problemów z elementami programowania

*poznawanie poszczególnych elementów środowiska oraz ich funkcji w środowisku

*równoległe wykorzystywanie tych wiadomości do badania przemian zachodzących w krajobrazie

METODA CYBERNETYCZNA

-stosowana według zasad teorii informacji - kierowanie procesami myślowymi i działaniem młodzieży przy równoczesnym jej oddziaływaniu na osobę kierująca (sprzężenie zwrotne)

*według tej relacji w krajoznawstwie przebiega proces odtwarzania i utrwalania treści krajoznawczej środowiska

METODA INFILTRACJI

-polega na nasycaniu treściami krajoznawczymi wszystkich rodzajów ruchu turystycznego

METODA KOMPLEKSOWA

- polega na wykorzystywaniu w działalności krajoznawczej dorobku różnych dziedzin nauki , wiążących się z procesem poznania kraju

*przykładem tej metody jest inwentaryzacja krajoznawcza

14. METODY PRZEKAZU

-kryterium podziału : sposoby umysłowego poznania

*poglądowe

*słowne

*praktyczne

METODY POGLĄDOWE

-aktywizowanie przestrzegania , myślenia i działania

*wymaga posługiwania się w trakcie przekazu środkami audiowizualnymi (jeśli prelekcja)

*na wycieczce - autentyczny kontakt (w czasie zwiedzania)

METODY PRAKTYCZNE

-główną i podstawową metodą praktyczną jest obserwacja

*środek odbioru i kształtowania pojęcia o danym środowisku i jego elementach składowych

*najsilniejszy związek z zasadą poglądowości - główna metoda krajoznawcza (duże znaczenie dydaktyczne)

*w wyniku obserwacji - spostrzeżenia: wrażenia (momenty zmysłowe) i myśli (momenty znaczeniowe)

*odbiór wrażeń lepszy i pełniejsze utrwalenie im więcej receptorów bierze w tym udział

*wrażenia z reguły podbudowane myślowo

*porównywanie , analiza, uogólnianie

*uczucia- intelektualne (ciekawość, przyjemność w poznawaniu ) i estetyczne (zadowolenie , podziw)

-efektywne wyniki obserwacji: przedmiot , cel i metoda

-etapy procesu obserwacji

*objęcie całości (synteza pierwotna)

*wyodrębnienie elementów ze środowiska (rzeczy i zjawisk) i analiza ich wzajemnych stosunków

*ponownie tworzy się obraz całości (synteza wtórna)

METODY SŁOWNE

-skuteczność zależna od sposobu posługiwania się żywym słowem przez informatora

*duży zasób wiedzy , dostosowanie do poziomu odbiorcy

*pozycja względem słuchaczy

*prawidłowa dykcja i technika

*mimika i modulacja głosu

*dążyć do zaciekawienia słuchaczy

*stawiać problemy i kierować pracą umysłową słuchaczy *korzystne : gawędy i legendy

15.Krajoznawstwo a potrzeby człowieka.

Potrzeba jest to brak określonego stanu fizycznego, psychicznego lub duchowego u człowieka lub przedmiotu. Potrzeby determinują działanie człowieka.

Potrzeby czł. związane z krajoznawstwem możemy podzielić na:

-kryterium ważności :potrzeby pierwszego i wyższego rzędu

-kryterium poziomów zainteresowań czł :biologiczne, psychiczne, kulturalne

-kryterium wzajemnej hierarchii :podstawowe i pochodne

Główne potrzeby człowieka związane z krajoznawstwem:

1.Potrzeby biologiczne:

-regeneracja organizmu

-przebywanie w świetle słonecznym

-potrzeba ciszy

-wypoczynek fizyczny i aktywizacja ruchowa

-kontakt z przyrodą

-zmiana środowiska

2.Potrzeby psychiczne:

-ograniczenie kontaktów towarzyskich i wypoczynek w ciszy

-zmiana środowiska społecznego i przestrzennego

-nawiązanie nowego typu stosunków i sytuacji społecznych

-możliwość tworzenia sytuacji, w których się działa

-akceptacja i afirmacja

3.Potrzeby kulturalne:

-doznania estetyczne

-poznanie

-naśladowanie

-rozrywka

-działanie twórcze

-doświadczenie innej kultury

-kontakt społeczny

16.Czynniki determinujące percepcje wiedzy krajoznawczej.

1.Czynniki metodyczne:

-metody zdobywania wiedzy przez turystów

-metody przekazywania wiadomości

-krajoznawcze przygotowanie wyjazdu

-aktywna postawa turysty w czasie imprezy

Czynniki metodyczne są najważniejszą grupa przyczyn, które wpływają na zakres przyjmowanych wiadomości. Dzielą się na dwie fazy :okres przygotowania do wyjazdu i czas trwania wyjazdu.

2.Stosunek emocjonalny turystów do walorów krajoznawczych.

3.Fachowośc i pedagogiczne umiejętności przewodników:

-kwalifikacje fachowe

-umiejętności pedagogiczne

-styl narracji, jasność, zwięzłość, logiczność

-dostosowanie wiedzy do poziomu odbiorcy

-łatwość nawiązywania kontaktu z grupą

4.Ceczy demo-społeczne i osobiste turystów:

-wiek, wykształcenie, pochodzenie

-zainteresowania turystów

-poziom kultury turystów

-poziom parainformacji

17.INWENTARYZACJA (-łacińskie „invenire” - znaleźć , odkryć), spisywanie, rejestrowanie, ewidencjonowanie dokonywane z natury, inwentaryzacja krajoznawcza-Spisanie, opisanie i zarejestrowanie aktualnego stanu obiektów i walorów krajoznawczych

CELE INWETARYZACJI KRAJOZNAWCZEJ

-cel podstawowy-uzyskanie pełnych , aktualnych i sprawdzonych informacji o obecnym zasobie i stanie obiektów oraz walorów krajoznawczych na określonym terenie

-cel społeczno-wychowawczy -oddziaływanie społeczne i wychowawcze na krajoznawców dokonujących inwentaryzacji (patriotyczne wychowanie, więzi z własnym regionem, rozbudzenie dumy narodowej przez bezpośredni kontakt z historią, kulturą i przyrodą, regionalizm)

-cel wymierny -uzyskane dzięki inwentaryzacji materiały mogą być wykorzystane do :*właściwego zagospodarowania turystycznego terenu *planowanego kierowania ruchem turystycznym *wytyczania kierunków rozwoju znanych i nowo tworzonych rejonów i miejscowości turystycznych o walorach krajoznawczych *wytyczania szlaków turystycznych *ochrony zabytków i przyrody

CECHY INWENTARYZACJI KRAJOZNAWCZEJ

-przedmiot-obiekty i walory krajoznawcze, -obiekty krajoznawcze (Przedmioty nieruchome , interesujące ze względu na swoje wartości historyczne, religijne, naukowe, artystyczne, kulturowe, techniczne i gospodarcze ) -dwa lub więcej obiektów krajoznawczych , tworzących zwartą całość pod względem krajoznawczym, stanowią zespół krajoznawczy [*zespół klasztorny (kościół , klasztor, cmentarz, starodrzew); *zespół pałacowy (pałac , park przypałacowy, altana, pomnik); *ulica o jednolitej zabudowie] -walory krajoznawcze( krajobraz, punkt widokowy, fauna i flora, imprezy, festiwale, folklor)

-wnikliwość- Sposób opisu inwentaryzowanego obiektu lub waloru w celu uchwycenia i utrwalenia jego cech charakterystycznych , istotnych dla krajoznawstwa

-zakres -Zakres przestrzenny- obszar całego kraju w aktualnym podziale administracyjnym,(podział na 16 województw i na jednostki stopnia podstawowego -powiaty i gminy)-Zakres czasowy-Okres między faktami najdawniejszymi a dniem penetracji terenowej .Należy jak najdalej sięgnąć w przeszłość aby objąć wszystkie wydarzenia które pozostawiły po sobie widoczne ślady lub żyją w miejscowej tradycji

18.Karta inwenatryzacyjna ta co na egzamin

19. KADRA KRAJOZNAWCZO - TURYSTYCZNA

PRZEWODNICY TURYSTYCZNI - HISTORIA

• pierwsi przewodnicy - górscy

• organizacja i weryfikacja przewodnictwa - od 1875 TT

• Szymon Tatar, Jan Krzeptowski, Klimek Bachleda, Jędrzej Wala, Wojciech Roj, i in

• przewodnictwo górskie - zawodowe, nizinne- amatorskie ( organizowane przez PTK )

• w latach 30 XX wieku kursy dla przewodników miejskich z językami obcymi

KADRA TURYSTYCZNO - KRAJOZNAWCZA:

• przewodnicy turystyczni

• piloci wycieczek

• przewodnicy i instruktorzy różnych dyscyplin turystyki kwalifikowanej

• instruktorzy krajoznawstwa regionu i Polski

• społeczni opiekunowie zabytków

• społeczni opiekunowie przyrody

• strażnicy ochrony przyrody

• PRZEWODNICTWO TURYSTYKI AKTUALNE

-przewodnicy górscy

-przewodnicy miejscy

-przewodnicy terenowi

PRZEWODNICY POZOSTALI:

- osoby które spełniają role przewodników:

*przewodnicy zakładowi

*przewodnicy muzealni

*przewodnicy po terenach chronionych

- są to pracownicy zakładów , muzeów lub jednostek administracyjnych obszary chronione

UPRAWNIENIA PRZEWODNICKIE:

-potwierdzają kwalifikację przewodników i wskazują na zakres ich uprawnień

-przewodnikiem może zostać osoba, która posiada przynajmniej wykształcenie średnie , dysponuje dobrymi warunkami zdrowotnymi, miłą prezencją oraz odbędzie kurs zakończony egzaminem przed komisja powołaną przez wojewodę

WYMOGI STAWIANE PRZED PRZEWODNIKIEM:

- wszechstronna i rzetelna wiedza o kraju , regionie, mieście, zwiedzanym obiekcie

- gotowość otoczenia opieką powierzonych mu turystów

- umiejętność niesienia pierwszej pomocy

- umiejętność korzystania z pomocy zorganizowanej

- umiejętności wychowawcze , porządkowe

- umiejętność nauczania zasad kultury uprawiania turystyki, ochrony przyrody i zabytków

• PILOCI WYCIECZEK

- ściśle współpracują z przewodnikami w realizacji programu krajoznawczego wycieczki

- pilot wycieczek- osoba funkcjonująca w systemie obsługi ruchu turystycznego

OBOWIĄZKI PILOTA:

- Zapewnienie realizacji na rzecz uczestników wszystkich świadczeń objętych programem wycieczki - w odpowiedniej ilości, jakości i terminie ( wykonanie tego obowiązku wiąże się w bezpośredni sposób z funkcją pilota jako przedstawiciela biura podróży - organizatora imprezy turystycznej )

- opieka nad uczestnikami wycieczki- równie ważny jak obowiązek wykonania wszystkich świadczeń (ustawa o usługach turystycznych umieszcza ten obowiązek na pierwszym miejscu )

- świadczenie informacji krajoznawczej (dotyczy podstawowej informacji krajoznawczej o trasie podróży oraz informacji o krajach i miejscowościach docelowych )

- pełnienie funkcji tłumacza (wynika z obowiązku zapewnienia opieki pilota znającego język obcy )

- w nagłych sytuacjach regulamin pracy pilotów obliguje pilota do udzielania turystom wszechstronnych informacji geograficznych, historycznych, kulturalnych, gospodarczych, itd. O odwiedzanym terenie

- wszechstronna wiedza i umiejętność jej przekazania budują autorytet pilota wśród turystów i zwiększają efektywność jego pracy

CECHY PILOTA:

- wpływ na turystów , obserwacja i ocena ich pracy

- zarówno przewodnik jak i pilot powinien:

* być pogodny, wprowadzić uczestników w dobry nastrój

* być sympatycznym , grzecznym, troskliwym, cierpliwym, wyrozumiałym

* być inteligentnym , mieć szerokie horyzonty intelektualne, i usystematyzowaną wiedzę profesjonalną

* być punktualnym, uprzejmym i kulturalnym

* chętnie udzielać odpowiedzi na pytania turystów

* mówić żywo i obrazowo , głośno i wyraźnie , poprawną polszczyzną lub w innym języku

* przeznaczać wystarczającą ilość czasu na odpoczynek, nie przemęczać turystów ani zbyt wielkim wysiłkiem ani też nudziarstwem pseudonaukowych wypowiedzi

* być elastycznym, umieć zmienić program jeśli tylko zajdzie taka potrzeba

* potrafić przekazywać swój entuzjazm do krajobrazu, przyrody, zabytków

* posiadać umiejętność przystosowania się do poziomu prowadzonej grupy

• PRZODOWNICY TURYSTYKI KWALIFIKOWANEJ

- są inicjatorami rozwoju swej dyscypliny turystyki i krajoznawstwa

- do ich zadań należy nauczanie zasad prawidłowej działalności turystycznej, prowadzenie i opracowywanie programów wycieczek wędrówek i imprez turystyki kwalifikowanej

- potwierdzanie uzyskanych punktów na odznaki turystyczne

Tytuł „przodownik” pochodzi od przodowania w określonej dyscyplinie turystyki (wywodzi się z PTK)

- nadawany jest wysoko kwalifikowanym, wytrawnym , doświadczonym turystom, posiadającym umiejętności organizacyjne

- kursy na zdobycie uprawnień przodownika organizowane są w miarę zapotrzebowania na fachową kadrę turystyczną w określonym regionie lub środowisku

CECHY OSOBOWE PRZODOWNIKA TURYSTYKI KWALIFIKOWANEJ :

-takt i opanowanie

-refleks

-zdolność szybkiego kojarzenia faktów

-zdolność szybkiego kojarzenia faktów

-zdolność obserwowania wielu zjawisk jednocześnie

-energia i konsekwencja w działaniu

-umiejętność przekonywania i negocjacji

-instynkt opiekuńczy

Cechy te powinny być ugruntowane aby nie sprawić zawodu w ciężkich warunkach na jakie można trafić na turystycznych szlakach

• INSTRUKTORZY KRAJOZNAWSTWA

- tytuł instruktora krajoznawstwa (regionu, Polski) to stopień funkcyjny kadry programowej PTTK odpowiadający tytułowi „przodownika turystyki kwalifikowanej

- formalne wymogi stawiane kandydatom na instruktorów określa „Regulamin instruktorów krajoznawstwa „

- uprawnienia instruktorów krajoznawstwa oraz tytuł Zasłużonego Instruktora Krajoznawstwa zostały ustanowione w czasie II KK w Gdańsku w 1970r.

UPRAWNIENIA INSTRUKTORA KRAJOZNAWSTWA:

Może je uzyskać członek PTTK , który czynnie uprawia krajoznawstwo, podejmuje samokształcenie umożliwiające mu rozwijanie własnej wiedzy i umiejętności oraz pozwalające na popularyzowanie wiedzy krajoznawczej

Instruktor Krajoznawstwa Regionu:

• ukończone 21 lat

• wykształcenie przynajmniej średnie

• działalność krajoznawcza w PTTK przez przynajmniej 4 lata

• dobra znajomość walorów krajoznawczych własnego regionu i ogólna kraju

• umiejętność posługiwania się podstawową literaturą turystyczna i krajoznawcza oraz mapami turystycznymi

Instruktor Krajoznawstwa Polskiego:

• stopień Instruktora Krajoznawstwa Regionu przez co najmniej 5 lat

• działalność krajoznawcza w PTTK i dobra znajomość walorów krajoznawczych Polski

• czynna współpraca przy organizacji lub samodzielna organizacja przynajmniej 2 imprez krajoznawczych (regionalna bądź ogólnopolska )

• Działalność publicystyczna odczytowa lub wystawiennicza na tematy krajoznawcze

• stopień Instruktora Krajoznawstwa Polski przez przynajmniej 8 lat

• szczególne, znane w środowisku osiągnięcia oraz zasługi dla pomnażania dorobku i rozwoju krajoznawstwa

Obowiązki Instruktora Krajoznawstwa:

*systematyczne poszerzanie swojej wiedzy

*współpraca z jednym z ogniw PTTK i prowadzenie tam działalności krajoznawczej

*udział w imprezach krajoznawczych , regionalnych i ogólnopolskich

*udział w pracach komisji krajoznawczych

• SPOŁECZNI OPIEKUNOWIE ZABYTKÓW

Funkcja ustanowiona przez PTTK. Cel działania: opieka nad powierzonym zabytkiem kultury oraz pomoc w tym zakresie państwowej służbie konserwatorskiej

Zadania:

*stała obserwacja stanu zachowania obiektu

*kontrolowanie sposobu jego użytkowania

*powiadamianie woj. Konserwatora zabytków o uszkodzeniach i innych zagrożeniach

*występowanie (wespół z PTTK) do miejscowych władz administracyjnych w sprawie aktywizacji zabytków nie użytkowanego , jego remontu i właściwego utrzymania, zmiany jego użytkownika jeśli dotychczasowy w sposób rażący zaniedbuje zabytek

*inicjowanie prac społecznych zmierzających do poprawienia stanu zabytków, uporządkowania jego otoczenia - w uzgodnieniu z właściwym konserwatorem zabytków

*gromadzenie wszelkich wiadomości historycznych i literackich (podań, legend) , rysunków, rycin, fotografii, pomiarów, które odnoszą się do obiektu

*informowanie o wszelkich odkryciach właściwej komisji opieki nad zabytkami PTTK

*aktywny udział w pracach i szkoleniach, organizowanych przez właściwa komisje opieki nad zabytkami PTTK

*przesyłanie (raz do roku) sprawozdania ze swojej działalności do komisji opieki nad zabytkami t/o PTTK

Może zostać osoba która:

*ma ukończone 18 lat

*jest aktywnym turystą

*interesuje się zabytkami

*posiada odpowiedni zasób wiedzy i umiejętności turystyczno-krajoznawczych

*odbyła kurs dla społecznych opiekunów zabytków

Zbiorowy społeczny opiekun zabytków - zorganizowany zespół osób zrzeszonych w instytucji posiadającej osobowość prawna (lub będącej pod opieką takiej instytucji - np. młodzież szkolna, harcerska, itp.)

• SPOŁECZNI OPIEKUNOWIE PRZYRODY

-funkcja Społecznego Opiekuna Przyrody ustanowiona przez PTTK

-cel działania : roztaczanie opieki nad powierzonym obiektem przyrodniczym oraz pomoc w tym zakresie organom państwowym

-zadania i wymogi- analogiczne jak społecznego opiekuna zabytków

-możliwość powołania zbiorowego opiekuna przyrody na podobnych zasadach jak w przypadku społecznej opieki nad zabytkami

• STRAŻNICY OCHRONY PRZYRODY

W ramach ochrony przyrody do 2001 roku w PTTK istniała funkcja Strażnika Ochrony Przyrody PTTK

- Senat 1.04.2004 ustanowił Społeczną Straż Ochrony Przyrody jako społeczna formację obywateli wspierającą działalność organów administracji publicznej właściwych w zakresie ochrony przyrody

- uprawnienia społecznych strażników nadaje starosta na wniosek organizacji społecznej , której statutowym celem jest działanie na rzecz ochrony przyrody

- społecznym strażnikiem może zostać obywatel polski, mający co najmniej średnie wykształcenie nie karany za przestępstwo lub za umyślnie popełnione wykroczenie , który złożył egzamin ze znajomości przepisów prawnych dotyczących ochrony przyrody oraz zasad działania Straży Społecznej

- społeczny strażnik upowszechnia zasady ochrony przyrody oraz ma prawo wykonywania czynności porządkowych a także do zapobiegania przekraczaniu przepisów o ochronie przyrody przez osoby fizyczne i osoby prawne (legitymowanie, odbieranie przedmiotów uzyskanych z naruszeniem przepisów)

20. Definicja walorów krajoznawczych - klasyfikacja ze względu na strukturę przestrzenną

WALORY KRAJOZNAWCZE - zespół elementów naturalnych i antropogenicznych, które dzięki swemu znaczeniu poznawczemu, estetycznemu, dydaktycznemu i patriotycznemu, mogą stanowić przedmiot zainteresowania turystycznego

STRUKTURA PRZESTRZENNA WALORÓW KRAJOZNAWCZYCH:

• centra krajoznawcze

• ośrodki krajoznawcze

• zespoły krajoznawcze

• obiekty krajoznawcze

• zjawiska krajoznawcze

• CENTRA KRAJOZNAWCZE - duży ośrodek miejski, ze względu na różnego rodzaju walory turystyczne, wysoki poziom usług noclegowo-żywieniowych i handlowo-rozrywkowych stanowi przedmiot szczególnego zainteresowania turystów

-Kraków, Trójmiasto, Warszawa, Wrocław, Poznań, Toruń, Lublin, Szczecin, Łódź, konurbacja Katowicka

• OŚRODKI KRAJOZNAWCZE - ośrodek miejski o wielkości i funkcjach ponad lokalnych , posiadający skupisko walorów krajoznawczych oraz odpowiedni poziom zagospodarowania turystycznego

-62 miejscowości w Polsce , np. Frombork, Kazimierz Dolny, Zamość, Zakopane, Przemyśl, Rzeszów

• ZESPOŁY KRAJOZNAWCZE - w kraju 510 miejscowości , które charakteryzują się walorami krajoznawczymi wyższej rangi ale nie będące centrami ani ośrodkami krajoznawczymi

-Łańcut, Jarosław , Biecz, Krosno, Sanok, Iwonicz Zdrój

• OBIEKTY KRAJOZNAWCZE - wyodrębnione strukturalnie i funkcjonalnie budowle bądź inne formy przestrzenne (naturalne lub antropogeniczne ) posiadające wartości poznawcze

-odosobnione obiekty w miejscowościach lub poza nimi, pojedyncze lub w zespole

• ZJAWISKA KRAJOZNAWCZE - interesujące z punktu widzenia turysty tradycyjne lub współczesne sposoby organizacji życia, objawy kultury, formy gospodarowania

-obrzędy na Górze Chełm, na Górze Połom, dożynki, Turki, procesje religijne, odpusty, itp.

21. POJĘCIE DZIEDZICTWA WG HEWISONA - „To co przeszłe pokolenia ocaliły i co nam przekazały i co znacząca liczba populacji pragnie ocalić dla przyszłości”

Składowe dziedzictwa-Obiekty, miejsca, obszary przyrodnicze i kulturowe, niematerialne formy kultury- filozofia, tradycja, obyczajowość, sztuka, style życia, folklor

22.- Polskie obiekty z listy światowego dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego UNESCO

-Puszcza Białowieska (1979) N(3) - Obszar leśny położony na dziale wodnym zlewisk M. Bałtyckiego i M. Czarnego . Siedlisko różnorodnych gatunków roślin i zwierząt 300 żubrów

Historyczne centrum Krakowa (1972) C(4) - Położone u stóp wzgórza Wawel Kraków to historyczna stolica Polski z bogatym historycznym centrum urbanistycznym: średniowieczny Kraków, pozostałości XIV w. fortyfikacji i XIII w. miasta Krakowa z największym rynkiem w Europie, Ratuszem, Uniwersytetem Jagiellońskim (Collegium Maius) , Zamkiem Królewskim i Katedrą św. Wacława z grobami królewskimi na Wawelu

-Kopalnia soli w Wieliczce (1978) C (4)- Działająca od XIII w. wykorzystując miejscowe pokłady soli ( w Bochni pokłady też eksploatowane ) Dziewięć poziomów i 300km chodników, kopalnia zawiera też komnaty, kaplice z dziełami sztuki (ołtarze, rzeźby, żyrandole z soli). Oferuje fascynującą wędrówkę w przeszłość

-Obóz koncentracyjny w Oświęcimiu (1980) (6) -Świadectwo hitlerowskiego ludobójstwa w największym obozie zagłady w III Rzeszy .4 000 000 osób, głównie narodowości żydowskiej było systematycznie głodzonych , torturowanych i mordowanych w tym obozie , stanowiącym symbol okrucieństwa człowieka w stosunku do człowieka w XX wieku

-Historyczne centrum Warszawy (1980) C (2,6) - W czasie II wojny światowej, ponad 85% warszawskiego XVIII wiecznego historycznego centrum zostało zniszczone przez nazistowskich okupantów . po wojnie w ciągu 5 lat drobiazgowo odbudowano to miasto.

-Centrum Zamościa (1992) C (4) -Miasto ufundowane przez hetmana Jana Zamojskiego . Wzorowany na włoskim mieście handlowym i zbudowany w okresie baroku, jest przykładem architektury renesansowego miasta schyłku XVI wieku . oryginalny układ , fortyfikacje , duża liczba budynków łączących włoskie i środkowoeuropejskie tradycje architektoniczne .

-Średniowiecze miasto Toruń (1997) C (1,4)-Krzyżacy zbudowali tu zamek w XIII wieku - bazę dla podboju i ewangelizacji Prus . na tej podstawie rozwinął komercyjne funkcje jako członek Hanzy . wiele wspaniałych budynków publicznych i prywatnych z XIV i XV wieku zachowało się na Starym i Nowym Mieście . Świadectwo jego dawnego znaczenia

-Zamek w Malborku (1997) C (1,3,4)-Rozkwit zamku od momentu przeniesienia siedziby Wielkiego Mistrza Zakonu Krzyżackiego z Wenecji do Marienburga Przykład średniowiecznego zamku ceglanego

(1999) C (2,4) -Manierystyczna architektura i kompleks parku krajobrazowego z kalwarią w Kalwarii Zebrzydowskiej-Wyjątkowy pomnik kultury ; naturalny krajobraz został wykorzystany jako miejsce symbolicznego przedstawienia scen z Pasji w formie kaplic i alejek ; naturalne i kulturowe elementy współgrają ze sobą

-„Kościoły pokoju” w Jaworze i Świdnicy (2001) C (3,4,6)- Wyjątkowe świadectwo szczególnego ataku tolerancji Katolickiego Cesarstwa Habsburgów wobec społeczności protestanckiej na Śląsku w okresie po wojnie 30letniej w Europie . W rezultacie warunków narzuconych przez cesarza „Kościoły Pokoju” wymagały od budowniczych wprowadzenia pionierskich rozwiązań konstrukcyjnych i architektonicznych na skale i w kompilacji nieznanej dotąd w architekturze drewnianej.

-Drewniane Kościoły południowej Małopolski (2003) C (3,4) -Stanowią ważne świadectwo średniowiecznej tradycji budowy kościołów , związane z liturgicznymi i kultowymi funkcjami kościoła rzymskokatolickiego w Europie Centralnej . Stanowią zachowane przykłady gotyckiej architektury sakralnej. (Dębno Podhalańskie, Lipnica Murowana, Sękowa, Binarowa , Blizne, Haczów)

-Park Mużakowski (2004) C (1,4)-Jeden z najbardziej rozległych europejskich parków krajobrazowych,.. wznoszące się ponad dolina rzeki tarasy wykorzystano do usytuowania wzajemnie powiązanych kompozycyjnie budowli i miejsc widokowych. Zwiastun nowego podejścia do projektowania parków miejskich; wpłynął na rozwój architektury krajobrazu.

-Stuletnia Hala we Wrocławiu zwana Halą Ludową (2006) C (1,2,4)-Wzniesiona w latach 1911-1913 dla upamiętnienia stulecia bitwy narodów pod Lipskiem. Pojemność 7000 osób. Wybitne osiągnięcie sztuki inżynierskiej i budowlanej . przez wiele lat największa żelbetowa konstrukcja na świecie.

25.Najcenniejsze miejsca pamięci narodowej Polski

-Pomnik bohaterów Westerplatte

-Sztutowo - muzeum martyrologii oraz pomnik Walki i Męczeństwa na ternie byłego obozu

-Katowice- pomnik Powstańców Śląskich

-Mnichów- pomnik na mogile ofiar pacyfikacji hitlerowskiej

-Studzianki- mauzoleum żołnierzy Wojska Polskiego

-Oświęcim- Państwowe Muzeum na terenie dawnego obozu

-Polichno- Pomnik Czynu Zbrojnego, skansen partyzancki

- Majdanek- muzeum i pomnik na terenie dawnego obozu

-Flisy/Porytowe Wzgórze- pomnik na miejscu największej bitwy partyzanckiej

-Góra św. Anny- Pomnik Czynu Powstańczego

-Poznań- Pomnik Powstańców Wielkopolskich

-Warszawa- Grób Nieznanego Żołnierza, Pomnik Bohaterów Warszawy- Cmentarz Komunalny

-Treblinka- mauzoleum i symboliczny cmentarz ofiar dawnego obozu

-Palmiry- cmentarz- mauzoleum ofiar zbrodni hitlerowskich

24.Najcenniejsze zabytki archeologiczne Polski

-grodziska w Biskupinie i Gieczu

-cmentarzysko w Częstochowie-Rakowie

-ośrodek produkcyjny garncarstwa w Igołomii

-ośrodek górniczy w Krzemionkach Opatowskich

-grodzisko w Lednogórze

-cmentarzysko w Odrach k. Chojnic

-piecowiska hutnicze w Nowej Słupi

-Ośrodek kultu u stóp Łysej Góry

-podziemny Wawel

-ośrodek kultu na górze Ślęża (Sobótka)

-megalityczne grobowce w Wietrzychowicach na Kujawach

-stanowiska człowieka paleolitycznego w Jaskini Ciemna k. Ojcowa oraz w Jaskini Wierzchowskiej Dolnej

23.Kanon Krajoznawczy Polski

Kanon zawiera spis kilkuset budowli wyróżniających się historią, formą architektoniczną, wartością artystyczną, oryginalnością lub prezentujących cechy charakterystyczne dla danego regionu. Uwzględnia też najciekawsze obiekty przyrodnicze: rezerwaty przyrody, punkty widokowe, pomniki przyrody, a także obiekty techniki, budowle współczesne, obiekty sportowe.

Obiekty z terenu województwa podkarpackiego

Miejscowości:

-Rzeszów

-Łańcut

-Przemyśl

-Jarosław

-Krasiczyn

-Baranów Sandomierski

-Sanok

-Krosno

-Bóbrka

-Kolbuszowa

-Leżajsk

-Kalwaria Pacławska

-Rymanów Zdrój

-Iwonicz-Zdrój

-Polańczyk

-Horyniec Zdrój

-Blizne

-Czarnorzeki

-Dukla

-Haczów

-Komańcza

Warsztat krajoznawczy przewodnika i pilota wycieczek

Przewodnicy turystyczni - historia

• Pierwsi przewodnicy- górscy

• Organizacja i weryfikacja przewodnictwa- od 1875 TT

• Szymon Tatar, Jan Krzeptowski, Klimek Bachleda, Jędrzej Wala, Wojciech Roj i inni

• Przewodnictwo górskie- zawodowe; nizinne- amatorskie (organizowane przez PTK)

• W latach 30 XX wieku kursy dla przewodników miejskich z językami obcymi

Przewodnictwo turystyczne aktualne

Dz.U. z 2001 nr 55 - Ustawa o usługach turystycznych - poz.578, art. 21, p.1

• Przewodnicy górscy

• Przewodnicy miejscy

• Przewodnicy terenowi

Przewodnicy pozostali

Osoby które spełniają rolę przewodników:

-Przewodnicy zakładowi

-Przewodnicy muzealni

-Przewodnicy po terenach chronionych

Są to przewodnicy zakładów, muzeów, lub jednostek administrujących obszary chronione.

Uprawnienia przewodnickie

-Potwierdzają kwalifikacje przewodników i wskazują na zakres ich uprawnień

-Przewodnikiem może zostać osoba, która posiada przynajmniej wykształcenie średnie, dysponuje dobrymi warunkami zdrowotnymi, miła prezencją oraz odbędzie kurs zakończony egzaminem przed komisją powołaną przez wojewodę.

Wymogi stawiane przed przewodnikiem

• Wszechstronna i rzetelna wiedza o kraju, regionie, mieście, zwiedzanym obiekcie

• Gotowość otoczenia opieką powierzonych mu turystów

• Umiejętność niesienia pierwszej pomocy

• Umiejętność korzystania z pomocy zorganizowanej

• Umiejętności wychowawcze, porządkowe

• Umiejętność nauczania zasad kultury uprawiania turystyki, ochrony przyrody i zabytków

Piloci wycieczek

Ściśle współpracują z przewodnikami w realizacji programu krajoznawczego wycieczki

Pilot wycieczek- osoba funkcjonująca w systemie obsługi ruchu turystycznego

Obowiązki pilota

• Zapewnienie realizacji na rzecz uczestników wszystkich świadczeń objętych programem wycieczki- w odpowiedniej ilości, jakości i terminie ( wykonanie tego obowiązku wiąże się bezpośrednio z funkcją pilota jako przedstawiciela biura podróży- organizatora imprezy turystycznej)

• Opieka nad uczestnikami wycieczki- równie ważny jak obowiązek wykonania wszystkich świadczeń ( ustawa o usługach turystycznych umieszcza ten obowiązek na pierwszym miejscu)

• Świadczenie informacji krajoznawczej (dotyczy podstawowej informacji krajoznawczej o trasie podróży oraz informacjach o krajach i miejscowościach docelowych)

• Pełnienie funkcji tłumacza (wynika z obowiązku zapewnienia opieki pilota znającego język obcy)

• W nagłych sytuacjach regulamin pracy pilotów obliguje pilota do udzielania turystom wszechstronnych informacji geograficznych, historycznych, kulturalnych, gospodarczych, itd. o odwiedzanym terenie

• Wszechstronna wiedza i umiejętność jej przekazania budują autorytet pilota wśród turystów i zwiększają efektywność jego pracy

Cechy pilota

Wpływ na turystów: obserwacja i ocena ich pracy

Zarówno przewodnik jak i pilot powinien:

- być pogodnym, wprowadzić uczestników w dobry nastrój

- być sympatycznym, grzecznym, troskliwym, cierpliwym, wyrozumiałym

- być inteligentnym, mieć szerokie horyzonty intelektualne i usystematyzowaną wiedze proesjonalną

- być punktualnym, uprzejmym i kulturalnym

- chętnie udzielać odpowiedzi na wszelkie pytania turystów

- mówić żywo i obrazowo, głośno i wyraznie poprawną polszczyzną lub w innym języku

- przeznaczać wystarczającą ilość czasu na odpoczynek; nie przemęczając turystów ani zbyt wielkim wysiłkiem fizycznym ani też nudziarstwem pseudonaukowych wypowiedzi

- być elastycznym, umieć zmienić program jeśli tylko zajdzie taka potrzeba

- potrafić przekazywać swój entuzjazm do krajobrazu, przyrody i zabytków

- posiadać umiejętność przystosowania się do poziomu prowadzonej grupy

27.Metody i środki popularyzacji krajoznawstwa i wiedzy krajoznawczej

Zdobywanie i gromadzenie wiedzy krajoznawczej - nie dla samego gromadzenia; również dla upowszechniania.

Sposoby:

- w czasie imprez turystycznych

- za pomocą publikatorów: prasy, radia i telewizji. Radio i telewizja- duży zasieg

- konkursy i turnieje ( PTTK- Ogólnopolski Turniej Wiedzy Krajoznawczej)

Rola kadry turystycznej, wystrój lokali związanych z turystyką ( obiekty noclegowe, gastronomiczne, biura ort, pomieszczenia organizacji turystycznych itp.)

Informacja komputerowa

- przeglądarki internetowe

- programy np. Internet Customers Unit

- broszury elektroniczne CD ( na jednej płycie CD- 200 tys. stron maszynopisu, 5 tys dobrej jakości fotografii, 4-5 godzin muzyki lub słownej informacji)

20

---