KRAJOZNAWSTWO

Literatura:

• Bieńczyk G. 2003 „Krajoznawstwo i jego związki z turystyka” Wydaw. WSE Wa-wa

• Gaworecki W. 2007 „Turystyka” Wa-wa

• Kruczek Z., Kurek A., Nowacki M., 2006 „Krajoznawstwo”

KRAJOZNAWSTWO - ewolucja i zakres pojęcia

Wiek XIX Jan Amos Komeński

Środowiska czeskie i niemiecki

Rodzi się pytanie czy krajoznawstwo jest nauką czy nie

W latach 60tych pojęcie krajoznawstwa pojawia się w encyklopedii Galicji

• Zbiór wiadomości o danym kraju (Słownik Warszawski 1902)

• Czynności polegające na zbieraniu wiadomości o regionie lub kraju bez dążenia do naukowej syntezy (wielka Ilustrowana Encyklopedia Powszechna 1930)

• Po drugiej wojnie światowej - ruch społeczny dążący do zbierania i popularyzowania wszelkich widomości o kraju lub regionie (Wielka Encyklopedia Powszechna 1965)

• Ruch społeczny rozwijający się w oparciu o różnorodne formy turystyczne czynne uprawiane przez krajoznawców, dąży do gromadzenia i upowszechniania wiedzy o kraju ojczystym oraz utrwalania i pomnażania jego zasobów przyrodniczych i kulturowych (III Kongres Krajoznawczy 1980)

KRAJOZNAWSTWO

Warstwy znaczeniowe

Warstwa Warstwa Warstwa

Funkcjonalna Instytucjonalna Socjologiczna

- Poznawanie kraju; - ruch społeczny dążący - dziedzina kulturalna

Najwszechstronniejsze i do zbierania i popularyzowania zajmująca się

Najpełniejsze poznanie wiadomości o kraju czy regionie całokształtem działalności.

Ziemi ojczystej i działanie poznawczej oraz

Amatorskie w czasie wolnym, - skupiający działalność wytworzonych przez

Wynikającej z zainteresowań krajoznawców nie wartości

Osobistych, pasji, działalność materialnych i

Krajoznawcza może być - system organizacji praw niematerialnych

Zawodowa lub szkolna krajoznawczych, gromadzenie,

przekazywanie, wdrążenia - wypracowane

wyników prac do praktyki metody i techniki

Działalności krajo-

Znawczej

- tradycje ruchu

Turystycznego

Krajoznawstwo może być nauką w sensie dydaktycznym, instytucjonalnym i funkcjonalnym, ale nie dysponuje właściwymi tylko dla siebie cechami poznawczo-praktycznymi, czy badaniami, co oznacza, że nie może być uznane za naukę.

Wg. Denka to dziedzina wiedzy - systemowe/kompleksowe poznawanie kraju.

ZWIĄZKI KRAJOZNAWSTWA Z TURYSTYKĄ

CZAS WOLNY CZAS PRACY

Funkcje czasu wolnego:

- wypoczynkowa

- rozrywkowa TURYSTYKA KRAJOZNAWSTWO

- rozwojowa Krajoznawstwo turystyczne Krajoznawstwo

Studyjne

Funkcje krajoznawstwa we współczesnym świecie:

1. edukacyjna (kształceniowa, wychowawcza)

2. upowszechniania kultury

3. techniczna

4. zdrowotna

„ Krajoznawstwo źródłem tożsamości narodowej”

Ad a.

Funkcja EDUKACYJNA - kształceniowa

- wychowawcza

Całość wpływów i oddziaływań kształtujących rozwój człowieka oraz przygotowujących go do życia w społeczeństwie, ułatwiających uzyskiwanie orientacji w otaczającej rzeczywistości przyrodniczej i społecznej, kształcenie jest częścią składową szeroko pojętego zachowania.

Kreuje w człowieku zaradność, umiejętność działania w grupie, uczy przedsiębiorczości, wyrabia silna wolę.

Krajoznawstwo wpływa na osobowość uczestników zmieniając ją i kształtując, doprowadzając do jej rozwoju czy wzrostu samoświadomości.

Elementy krajoznawstwa decydujące o jego funkcji proedukacyjnej:

• bezpośredniość

• integralność

• uspołecznienie (rzadko kiedy w pojedynkę)

Krajoznawcy zdobywają wiedzę, umiejętności i sprawności. Krajoznawstwo podnosi zdolność rozumowania, przyswajania wiadomości, doskonalenia intelektualnego i dążności do wiedzy, uczy prawidłowego obserwowania faktów i zjawisk, ich analizowania, wyszukiwania zależności i różnic między nimi oraz ustalania przyczyn ich wywołujących.

Konfrontujemy wiedzę ogólną z konkretnym obrazem rzeczywistym.

Czynniki subiektywne i obiektywne decydują o sile wychowawczego oddziaływania krajoznawstwa:

-subiektywne- zależności wynikające z cech społeczeństwa

-obiektywne- zależą od miejsca do którego jedziemy, od środowiska

Ad b.

Funkcja UPOWSZECHNIANIA KULTURY:

• Kultura inspiruje rozwój krajoznawstwa, krajoznawstwo zaś wzbogaca, chroni i popularyzuje dobra kultury.

• Krajoznawstwo to aktywność dostarczająca emocji wyższego rzędu, prowadząca do wszechstronnego rozwoju osobowości;

• Krajoznawstwo jest źródłem tożsamości narodowej, buduje postawy patriotyczne

2000 r. V kongres Krajoznawstwa Polskiego pod hasłem „Krajoznawstwo źródłem tożsamości narodowej”

Ad c.

Funkcja TECHNICZNA:

• Wprowadzenie zdobyczy krajoznawstwa (np. wyniki inwentaryzacji krajoznawczej) do konkretnych warunków życia społecznego

Ad d.

Funkcja ZDROWOTNA:

• Krajoznawstwo turystyczne spełnia warunki rychliwości przestrzennej powoduje pobudzenie organizmu przez korzystne warunki środowiska

• Krajoznawstwo turystyczne może być środkiem wzmacniającym poczucie wewnętrznej kontroli i osobistego wpływu na własne życie

Metody kształtowania potrzeb krajoznawczych

Potrzeba (wg. Psychologii) stan braku czegoś, co w związku ze strukturą organizmu, indywidualnym doświadczeniem osobnika oraz jego miejscem w społeczeństwie jest niezbędne do utrzymania go przy życiu, umożliwia mu rozwój, zachowanie gatunku, utrzymanie określonej roli społecznej itd.

Hierarchia potrzeb Maslowa

1. Potrzeba transcendencji (duchowe, utożsamienie się z kosmosem)

2. Potrzeba samorealizacji (spełnienie swojego potencjału, posiadanie sensownych celów)

3. Potrzeby estetyczne (harmonii, piękna)

4. Potrzeby poznawcze (wiedzy, zrozumienia, nowości)

5. Potrzeby szacunku (zaufania do siebie, własnej wartości)

6. Potrzeby przynależności (więzi, afiliacji, miłości, bycia kochanym)

7. Potrzeby bezpieczeństwa (bezpieczeństwo, wygody, spokój)

8. Potrzeby fizjologiczne (pożywienie, woda, tlen, odpoczynek)

Inne podziały potrzeb:

1. Podstawowe i pochodne (poszukiwanie sposobu zaspokojenia potrzeb podstawowych)

2. Potrzeby:

1. Biologiczne

2. Psychiczne

3. Kulturalne

1. - potrzeba regeneracji w dobrych warunkach klimatycznych

- potrzeba przebywania w świetle słonecznym

- potrzeba ciszy

- potrzeba wypoczynku fizycznego i aktywizacji ruchowej całego organizmu

- potrzeba kontaktu z zielenią, przyrodą

- potrzeba zmiany środowiska na środowisko przyrodnicze, optymalne dla regeneracji

- potrzeba zharmonizowania się z rytmem biologicznym przyrody

Potrzeby biologiczne mogą być zaspokojone przez turystykę i krajoznawstwo

2. - potrzeba ograniczonego kontaktu towarzystwa i wypoczynku w ciszy

- potrzeba zmiany przestrzeni geograficznej i społecznej

- potrzeba nawiązywania i utrzymywania nowych kontaktów i sytuacji społecznych

- potrzeba wolności

3. - potrzeba poczucia piękna i doznań estetycznych

- potrzeba poznania

- potrzeba doznania nowych przeżyć

- potrzeba naśladownictwa

- potrzeba zabawy, rozrywki

- potrzeba nowego doświadczenia społecznego

- potrzeba twórczego działania

- potrzeba kontaktu społecznego

Programując oraz realizując krajoznawstwo i turystykę należy rozwijać aktywność kulturalną tak aby;

• Była ona czynnikiem rozwoju turysty

• Ułatwiała kontakt z życiem artystycznym

• Sprzyjała aktywnemu uczestnictwu w życiu kulturalnym

• Kształtowała wrażliwość emocjonalną i umiłowanie kultury

• Aktywizowała pod względem kulturalnym odwiedzane środowiska

• Wyrabiała postawię opiekuńczą i właściwy stosunek do dzieł kultury

• Kształtowała zainteresowanie kulturą

• Umożliwiała przeżycia rzeczy i zjawisk w naturalnej ich postaci i środowisku

• Była źródłem twórczej ekspresji

• Umożliwiała ciągłe uczestnictwo w kulturze

• Była elementem wychowania estetycznego

• Zaspokajała potrzebę kulturalnej zabawy i rozrywki

Determinanty percepcji walorów krajoznawczych

Czynnikiem oceny wartości poznawczej imprezy turystycznej jest stan wiedzy wynoszonej przez turystę i stopień rozbudzenia zainteresowań krajoznawczych czy zmiana postaw.

Stan wiedzy wynoszonej -> percepcja

Percepcja to postrzeganie; uświadomiona reakcja narządu zmysłowego na bodziec zewnętrzny; sposób reagowania, odbierania wrażeń (Kopaliński)

Wrażenia - doznania, przeżycia doświadczone przez turystów podczas zwiedzania

Finalnym produktem turystycznym nie są usługi, ale WRAŻENIA.

Model czynników determinujących percepcje wiedzy krajoznawczej

Stopień percepcyjny wiedzy krajoznawczej:

1. Czynniki metodyczne

• Metody zdobywania wiedzy przez turystów

• Metody przekazywania wiedzy

• Krajoznawcze przygotowanie wyjazdu (kultura przewodników)

• Aktywna postawa turysty w czasie imprezy

2. Fachowość i pedagogiczne umiejętności przewodników

• Kwalifikacje fachowe

• Umiejętności pedagogiczne

• Styl narracji, jasność, zwięzłość, logiczność

• Dostosowanie treści do poziomu odbiorcy

• Łatwość nawiązania kontaktów z grupą i aktywizowanie uczestników

3. Stosunek emocjonalny turystów do walorów krajoznawczych

4. Cechy demograficzno - społeczne i osobiste turystów

• Wiek, wykształcenie, pochodzenie

• Zainteresowania turystów

• Poziom kultury turystów

• Poziom parainformacji

Determinanty percepcji walorów krajoznawczych

Czynniki, które wpływają na zadowolenie ze zwiedzania atrakcji:

• Pogoda, pora roku

• Obecność innych osób

• Obsługa atrakcji

• Stan obiektu

• Sposób zwiedzania atrakcji

• Dodatkowe atrakcje towarzyszące zwiedzaniu

• Autentyzm

- autentyzm miejsca -autentyzm osób

- autentyzm wrażeń jest tworem dynamicznym

- autentyzm nie jest czymś absolutnym (jest tworem społecznym)

Wrażenia oferowane i doznawane przez turystykę są determinowane nie tylko przez obiekty przeszłości, ale przez planistów, organizatorów.

Typologia doznań

- wrażenie edukacyjne

- wrażenie społeczne

- wrażenie estetyczne

Zwiedzanie atrakcji krajoznawczych jest aktywnym procesem kształtowania wrażeń

Walory, atrakcje, dziedzictwo

Klasyfikacja walorów krajoznawczych

Walor, z łac valere - być silnym, zdrowym, mieć pewną wartość, pewne znaczenie

Walory turystyczne „zespół elementów środowiska naturalnego oraz elementów pozaprzyrodniczych, które wspólnie lub każde z osobna są przedmiotem zainteresowania turysty”

Walory turystyczne ------------------------------- atrakcje turystyczne

Kategoria bardziej ------------------------------ kategoria bardziej

Obiektywna, która subiektywna

Stanowi potencjał

Rozwoju walorów

Turystycznych

Stanowią część ------------------------------- pojęcie szersze, mogą być

Atrakcji tworzone od podstaw na surowym korzeniu, w miejscu pozbawionym

Walorów turystycznych

Klasyfikacja atrakcji turystycznych

• Urządzenia sportowe, rekreacyjne i edukacyjne

• Dziedzictwo przyrody

• Dostępność regionu

• Postawa do turystyki

• Infrastruktura regionu

• Poziom cen

• Urządzenia dla handlu i biznesu

• Urządzenia sportowe, rekreacyjne i edukacyjne

• Dziedzictwo kultury

• Praca

• Ubiór

• Architektura

• Sztuka ludowa

• Historia

• Język

• Religia

• Edukacja

• Tradycja

• Artyzm czasu wolnego

• Sztuka muzyczna

• Gastronomia

Walory turystyczne - klasyfikacja

Kryteria podziału:

• Stopień ingerencji człowieka w ich powstanie:

• Przyrodnicze

• Antropogeniczne

• Ranga

• Międzynarodowe

• Krajowe

• Regionalne

• Lokalne

• Dostępność czasowa

• Stałe

• Sezonowe

• Okazjonalne

• Rozkład przestrzenny

• Punktowe

• Liniowe

• Powierzchniowe [+wielkoprzestrzenne walory przyrodnicze]

• Formy własności

• Prywatne

• Państwowe

• Motywy podjęcia podróży turystycznej

• Wypoczynkowe [tereny mało przekształcone, miejcow.uzdrowiskowe]

• Krajoznawcze [osobliwości przyrodnicze i kulturowe]

• Specjalistyczne [turystyka kwalifikowana]

Walory krajoznawcze to obiekty materialne lub niematerialne, naturalne lub antropogeniczne będące przedmiotem zainteresowania turystycznego.

Dzielą się na dwie podstawowe grupy: walory przyrodnicze i pozaprzyrodnicze, zwane inaczej antropogenicznymi lub kulturowymi.

Przyrodnicze walory krajoznawcze dzieli się ze względu na stopień ingerencji człowieka w ich powstawanie.

Czytelność w krajobrazie decyduje o tym, czy coś zostanie walorem.

Walory turystyczne

Wypoczynkowe krajoznawcze specjalistyczne

(uzależnione od warunków (osobliwości przyrodnicze (cechy środowiska

Środowiska naturalnego) oraz elementy kultury naturalnego umożliwiające

Materialnej i duchowej) uprawianie turystyki

Kwalifikowanej)

Uzdrowiska też w przypadku

występowania wód

termalnych i specyficznego

klimatu, a także

Myśliwskie, naukowe,

Jeździeckie itd.

Podział walorów- K S E R O -Lijewski

Funkcje walorów krajoznawczych

• Dokumentacyjno - ochronne

• Naukowe

• Poznawcze

• Estetyczne

• Rekreacyjne

• Umożliwiające przeżycia duchowe

• Kształtują świadomość odbiorcy - turysty

K S E R O- Przybyszewska

Systematyka przestrzenna walorów krajoznawczych

Centra krajoznawcze - jest to duże miasto lub zespół miast, które stanowi przedmiot zainteresowania turystów, ze względu na bogactwo nagromadzonych tutaj walorów krajoznawczych, ma charakter wielkomiejskości i związany z nim wysoki poziom usług rozrywkowych i handlowych (w Polsce 10 miast)

1. Warszawa, Karków Trójmiasto

2. Wrocław, Poznań (obiekty o bogatych walorach krajoznawczych z dominacją zabytków, dorobek kulturalny, ośrodki naukowców i gospodarka)

3. Toruń, Lublin, Szczecin (szczególna dominacja zabytków)

4. Łódź, Katowice - Chorzów (przemysł)

Ośrodki krajoznawcze - to miasto o funkcji i wielkości ponadregionalnych, charakteryzujące się skupieniem atrakcyjnych walorów krajoznawczych oraz odpowiednim wyposażeniem usługowym w miarę poprawnym zagospodarowaniem turystycznym (poniżej 5 tys ludności)

Kazimierz Dolny i Frombork, łącznie 62 miasta

Miejscowości krajoznawcze -z zespołami obiektów i obiektami rozproszonymi, posiadają zabytki, ale nie jest ich aż tak dużo; Ponad 500

Obiekty krajoznawcze - są odosobnione znajdujące się poza miejscowością lub w jego obrębie, to obiekty wyodrębnione strukturalnie i funkcjonalne, budowy z wyposażeniem bądź inne formy przestrzenne naturalne bądź antropogeniczne, a także obszary na których występując obrazy flory i fauny cechujące się wartościami estetycznymi, poznawczymi, dydaktycznymi, patriotycznymi, będąc przedmiotem zainteresowanie turystycznego. Ponad 105.

Turystyczne walory krajobrazowe (duże deniwelacje, zróżnicowanie krajobrazu)

Efekt synergizmu walorów- walory nakładają się na siebie np. przyrodnicze i kulturowe, przenikają się wzajemnie np. zespoły parkowo-pałacowe, klasztor na rzeką, Wenecja, folklor, tradycje kulturowe; waloru kulturowe są osadzone w krajobrazie przyrodniczym

Atrakcyjność nie równa się przydatności

Elementy decydujące o atrakcyjności turystycznej i inwestycyjnej regionu:

Atrakcyjność

Turystyczna Inwestycyjna

- walory turystyczne - infrastruktura drogowa

- stan środowiska naturalnego - infrastruktura techniczna

- ochrona środ. przyrodniczego - stosunki ludnościowe

- dostępność komunikacyjna - finanse gmin

3 znaczenia pojęciowe atrakcyjności turystycznej:

• Atrakcyjność jako pojęcie subiektywne

• Atrakcyjność jako wynik różnych klasyfikacji

• Atrakcyjność będąca efektem zastosowania określonej techniki badawczej = WALORYZACJA

Charakter uniwersalny -- charakter względny

(dla ogółu turystów) (dla określonej grupy)

• Zarys historii

• Walory krajoznawcze Polski - pomniki historii

1. Początki krajoznawstwa w Europie

2. Początki krajoznawstwa w Polsce - od wieku XII - 1773 rok

3. Krajoznawstwo w latach 1773-1918

4. Krajoznawstwo w dwudziestoleciu międzywojennym

5. Krajoznawstwa po II wojnie światowej

6. Krajoznawstwo współcześnie

Ad 1. Początki krajoznawstwa w Europie

STAROŻYTNOŚĆ

• Materiały informacyjne Starożytnego Rzymu `itineraria scripta' i `itineraria picta” - początki kartografii

• Herodot z Halikarnasu (V w p.n.e.) - ojciec historiografii, geografii opisowej; pierwszy użył hasła „ekumena'; „Dzieje” - relacja z kilkunastu podróży po Europie SE, Azji aż po Indie i Afryki pn

• Strabon (63 r. p.n.e. - 20 r. n.e.) grek, `Geographica” [17 ksiąg oparte na dziełach poprzedników m.in. Eratostenesa]; uznaje się do za prekursora nowożytnej geografii regionalnej

• Klaudiusz Ptolemeusz (II w n.e.) wprowadza pojęcie „chorografii”; „Wstęp do geografii”- katalog 8 tysięcy obiektów geog. położonych na terenie ówcześnie uznanej ekumeny, najważniejszym elementem tego dzieła była mapa świata, wprowadził pojęcie szerokość i długość geograficzna, siatkę kartograf. i współrzędne geog.

ŚREDNIOWIECZE

• Od VII wieku - Arabowie, al-Idrisi -kartograf, geograf, podróżnik („Księga Rogera”-opis jego podróży); i Ibn Battuta- podróżnik, jego dziennik był uzupełnieniem dzieł Marco Polo

• Marco Polo XIII-XIV w (1254-1324) -wenecjanin, podróżnik; dotarł w głąb Azji, a następnie spisał całą podróż

• Mateusz z Paryża (ok. 1195-1259) ok. 1250 r. sporządził Mapę Świata, na której po raz pierwszy użyto określenia POLONIA dla oznaczenia obszaru Polski

Ad 2. Początki krajoznawstwa w Polsce od XII - 1773 roku

• Gall Anonim XII w, kroniki -opis Polski z czasów Piastowskich

• Jan Długosz (1415-1481) `Rocznik czyli kroniki przesławnego Królestwa Polskiego” w tomie I - Chorographia Regni Poloniae - pierwsza geografia Polski [3 elementy: opis ogólno-geograf., hydrografia, opis miast];

„Inwentaryzacja beneficjów kościelnych Małopolski” uznana za pierwszą inwentaryzacje krajoznawczą w Polsce

• Maciej z Miechowa (1457-1523) „Traktat o dwóch Sarmacjach' - najnowocześniejszy druk geograf. w języku polskim -opis kompleksowy Europy E.

• Marcin Kromer (1512-1589) „Polska - czyli o położeniu, obyczajach, urzędach Rzeczpospolitej Królestwa Polskiego”- encyklopedyczny opis krajoznawczy Polski; pierwszy przewodnik po kraju

• Hartmann Schedel - (1440-1514) „Kroniki świata” zw. Kronikami Norymberskimi pierwsze widoki Krakowa, Wrocławia i Nysy.

Ad 3. Krajoznawstwo w latach 1773-1918

OŚWIECENIE

1. Zbieranie i popularyzowanie widomości o kraju

2. Krajoznawstwo edukacyjne

Ad. a)

• Lustracja kraju- działanie programowe rządu, inicjator S.A.Poniatowski

• Gromadzenie pamiątek narodowych z inicjatywy Króla Augusta Poniatowskiego i jego brata

• Michał Mnisz - twórca koncepcji muzeów krajoznawczych

• Izabela Czartoryska - 1801 w Puławach stworzyła I w Polsce Muzeum Pamiątek Narodowych (w świątyni Sybilli), które udostępniało zbiory zwiedzającym

• Tytus i Jan Działyńscy- Kórnik, pamiątki z podróży po świecie, biblioteka

(w 1924 r. Zamoyski-spadkobierca Działyńskich przekazał dobra narodowi)

• Karol de Perthees „Geografia - „Statystyczne opisanie parafiów Królestwa Polskiego” -opis krajoznawczy Polski

• Jan Paweł Woronicz- zbierał legendy, opowiadania, klechty ludowe, pieśni- aby ocalić je przed zapomnieniem

• Wincenty Krasiński - proponował opis województw i powiatów

• hr. Edward Raczyński (1786-1845)- właściciel Rogalina, jeden z pierwszych podróżników skandynawskich, Azja Mn. - „Dziennik podróży do Turcji odbytej w r. 1814”; zjeździł Wielkopolskę- „Wspomnienia z Wielkopolski to jest województwa poznańskiego, kaliskiego i gnieźnieńskiego” (1824)

Ad b)

• Komisja Edukacji Narodowej 1773-1794, jej głównym celem było wychowanie patriotyczne, aby uczniowie „ naprzód znali swój kraj, a potem sąsiedzkie bliskie”; pieniądze mieli z majątku zlikwidowanego zakonu jezuitów; powołano Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych, które miało przeciwdziałać procesowi łamania ducha narodowego

• Stanisław Staszic (1755-1826)- ojciec polskiego krajoznawstwa; w 1815 roku opublikował opis geograficzny i etnograficzny Karpat pt „O ziemiorództwie Karpatów i innych gór i równin Polski”

ROMANTYZM

• Towarzystwo Filaretów - jeden z głównych celów - poznanie ludu, historii, kultury i folkloru

- nurt poetycko - opisowy : opisy krajoznawcze u Adma Mickiewicz, Juliusza Słowackiego, Teofila Lenartowicza, Wincentego Pola (geograf)- „Pieśń o ziemi naszej”; Zorian Dołęga Chodakowski - etnograf, w nurcie swoich podróży po kresach wschodnich, zabrał kilka tysięcy utworów ludowych

- krajoznawstwo wycieczkowe: Julian Ursyn Niemcewicz „Podróże historyczne po ziemiach polskich między 1811-1828 rokiem odbyte”

II połowa XIX w początek XX w

• Wzrost wykształcenia, rozwój techniki, druk, elektryczność, wzrasta rola mieszczaństwa na rzecz arystokracji

• 1873 r. - Galicyjskie Towarzystwo Tatrzańskie (m.in. Ludwik Eichborn, Józef Stefan Szalay, Tytus Chałubiński, Franciszek Biesiadecki i inni)

• W 1874 r. - zmiana nazwy na Towarzystwo Tatrzańskie (zalążek PTTK), główne cele:

- umiejętne badanie Karpat a w szczególności Tatr i Pienin oraz rozpowszechnienie zebranych o nich widomości

- zachęcanie do ich zwiedzania i ułatwianie dostępu do nich

- ochrona zwierząt - szczególnie kozic i świstaków

- wspieranie przemysłu góralskiego

• 1891 r. - Sekcja Wycieczek Ludowych i Szkolnych przy Towarzystwie Szkoły Ludowej w Krakowie

• 1895 r. - Towarzystwo Kolonii Wakacyjnych (Kraków)

• 1906 r. - Akademicki Klub Turystyczny we Lwowie (Mieczysław Orłowicz)

• 1906 - Polskie Towarzystwo Krajoznawcze (m.in. Aleksander Janowski, Zygmunt Gloger, Kazimierz Kulwieć, Mikołaj Wisznicki-autor graf. odznaki PTTK z ruinami Ogrodzieńca)

• 1909 r. - Towarzystwo Wycieczkowe w Jeżycach (Poznań)

• Oskar Kolberg - „Pieśń Ludu Polskiego”; „Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka, tańce”;

• „Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich” Sulimirski, Chlebowski, Walewski.

Ad 4. Krajoznawstwo w dwudziestoleciu międzywojennym

• Nurt regionalny (pocz. XIX w.)

- Aleksander Patkowski - zakładał konieczność zachowania odrębności każdego regionu; duża rola Muzeów Regionalnych

• Nurt turystyczny

- Mieczysław Orłowicz - prekursor (wędrować, aby poznawać)

- szkolne Kluby Krajoznawcze - pierwsze powstałe w Krakowie w 1919 r. za sprawą Leonarda Węgrzynowicza; do 1939 r. działało ich ponad 500

- Sejmowa Komisja do spraw turystyczno-krajoznawczych , wspierano m.in. organizację kolonii i powstających domów wycieczkowych dla młodzieży

- 1930 r. - ponad 40 szkolnych schronisk młodzieżowych

- 1939 r. - ponad 200 szkolnych schronisk

- 1931 r. - pierwszy Młodzieżowy Dom Wycieczkowy (Kraków)

- 1932 r. - Międzynarodowa umowa schronisk młodzieżowych, Polska założycielem

- 1919 r. - utworzona Sekcję Kół Krajoznawczych Młodzieży Szkolnej i Pozaszkolnej

- 1922 r. - Towarzystwo Tatrzańskie zmienia nazwę na Polskie Towarzystwo Tatrzańskie

- 1925 r. - powołano Komisję Kół Krajoznawczych Młodzieży Szkolnej przy Radzie Głównej PTK

- 1935 r. - Robotnicze Towarzystwo Turystyczne

• Nurt naukowy

- 1929 - Ogólnopolski Kongres Krajoznawczy odbył się w Poznaniu (pierwszy!)

• Obradowano w 5 sekcjach tematycznych (32 referaty)

• Wycieczki terenowe

• Zwiedzanie powszechnej wystawy krajowej <prezentacja regionów 10 lat po odzyskaniu niepodległości>

Tematyka uchwał:

Literatura/publikacje

- Nowy Słownik Geograficzny Ziem Polskich

- literatura przewodnikowa

- bibliografia i historia krajoznawstwa polskiego

-monografie krajoznawcze i opracowanie wytycznych, by je ujednolicić

Oświata - edukacja

- krajoznawstwo - jako podstawa programowa oświatowej pracy na wsi i w mieście- podkreślając odrębność regionalną

- zainteresowanie nauczycieli krajoznawstwem

-słowa uznania dla prof. Leopolda Węgrzynowicza

- przewodnik do nauki o Państwie Polskim dla nauczycieli

Polityka

- współpraca ruchu krajoznawczego z armią

- wraz z rozwojem państwa winien iść rozwój turystyki i krajoznawstwa

- konieczność utworzenia w urzędach etatu dla osoby zajmującej się krajoznawstwem i turystyką

Inne:

- konieczność propagowania ochrony zabytków przyrody i przeszłości

- ruch regionalny - ważne zadania krajoznawcze

- muzealnictwo - konieczność wsparcia finansowego i merytorycznego

Ad 5. Krajoznawstwo po II wojnie światowej (umasowienie i upowszechnienie krajoznawstwa)

• Działania władz skupiona na odbudowie kraju

• Reaktywacja PTTK

PTK

Szkolnego Koła Krajoznawczo - turystyczne

„Orli lot' (czasopisma PTTK)

1945 r. - Młodzieżowe Koło Krajoznawcze (I w kraju), powołano Komisję Młodzieżową, przy

radzie Głównej PTK (przyjęła zadania przedwojennej Komisji Kół Krajoznawczych

Młodzieży Szkolnej)

1946 r. - wznowienie wyd. „Orli lot” - od 1958, „Poznaj swój kraj”

1947 r. - X Ogólnopolski zlot krajoznawczy Młodzieży

1950 r. - powstanie PTTK (połączenie PTT i PTK i innych organizacji- ZHP,Tuningklub)

Przyłączenie organizacji sportowych - rozwój form turystyki kwalifikowanej np.

Rowerowej, kajakowej itp.

Idea:

- prace nad wszechstronnym rozwojem turystyki i krajoznawstwa

- krzewienie zamiłowania do zwiedzania i poznawania Polski, jej historii i kultury

- działania w zakresie ochrony przyrody i zabytków

1951 r. - Szkolne Koła Krajoznawczo-Turystyczne (SKKT) w miejsce rozwiązanych przez

władze Kół Młodzieży Szkolnej PTK- nie były w gestii Towarzystwa

Międzyszkolne Ośrodki Turystyczno-Krajoznawcze (od 1958 r. Szkolne

Wojewódzkie Ośrodki Turystyczno-Krajoznawcze)

Cele:

- koordynowanie szkolnego ruchu turystyczno-krajoznawczego

- upowszechnienie krajoznawczych form edukacji

- współpracowanie ze schroniskami młodzieżowymi

1596 r. - powstaje Centralna Komisja ds. Krajoznawstwa i Turystki Szkolnej- społeczny organ doradczy i opiniodawczy Ministerstwa Oświaty na terenie wojew. i powiatów - Orłowicz, Węgrzynowicz

1956 r. i 1959 r. - Słownik geografii turystycznej Polski 2 tomy (Mileska, Klimaszewski,

Orłowicz)

1957 r. - Ministerstwo Oświaty ustanawia Odznakę Krajoznawczo-Turystyczną

1959 r. - Polskie Towarzystwo Schronisk Młodzieżowych z inicjatywy Ministerstwa Oświaty i Głównego Komitetu KFiT pod koniec lat 60 - 65, lata 70 -80

1967 r. - Regionalna Pracowania Krajoznawcza (w Poznaniu ul. Kramarska) (własne

Wydawnictwa, czasopisma, biblioteki)

1970 r. - Ogólnopolska Narada Krajoznawcza, Gdańsk, Gdynia (II Kongres)

„Krajoznawstwo szkołą patriotycznego wychowania”

- podjęto rezolucję na temat ochrony środowiska

- uchwalono „Ogólnopolski Program Krajoznawczy Turystyki na lata 1970-78”

- zwrócono uwagę na potrzebę wprowadzenia do programu zajęć studiów krajoznawstwa

Najistotniejsze inicjatywy kongresu:

1. Organizowanie Młodzieżowego Turnieju Turystyczno-Krajoznawczego (później zmienił nazwę na Ogólnopolski Młodzieżowy Turniej Turystyczno-Krajoznawczy PTTK)

2. Powołanie Zakładu Wydawniczo - Propagandowego (późniejszego PTTK „Kraj”)

3. Powołanie Komisji Fotografii i Filmu Krajoznawczego PTTK

4. Powołanie Komisji Historii i Tradycji PTTK

1975 r. - kampania programowa „Polska naszych dni” wstęp do inwentaryzacji krajoznawczej); skatalogowano powyżej 9 tys. obiektów

1977 r. - zarządzania Ministerstwa Oświaty i Wychowania w sprawie szkolnego ruchu

Krajoznawczo-turystycznego (obowiązkowe 2 wycieczki w roku szkolnym)

1980 r. - III Kongres Krajoznawczy w Płocku

`związki krajoznawstwa z kulturą”

- uchwalono „Krajoznawczy Program Turystyki na lata 1980-1990”

- podjęto rezolucję proklamującą rok 1980 jako „Rok kultury turystycznej”

Tematyka:

- odkrywanie i popularyzacja nowych wartości krajoznawczych

- rozwijanie wydawnictw krajoznawczych

- działania na rzecz regionalizmu krajoznawczego

- działania na rzecz zachowania tradycji narodowych i regionalnych

- rozwój Regionalnych Pracowni Krajoznawczych

- opracowanie koncepcji „Zielone Płuca Polski”

- określenie zakresu prac inwentaryzacji krajoznawczej Polski

1985 r. - rozpoczęcie prac przygotowujących do kolejnego IV kongresu (organizowanie

21 sejmików regionalnych) publikacja „Raportu o działalności krajoznawczej w

PTTK 1979-1989”

1990 r. - IV Kongres Krajoznawczy, Opole

„Krajoznawstwo u progu XXI wieku”

- uczestnicy przedstawiciele uczelni, stowarzyszeń, organizacji zajmujących się turystyką i krajoznawstwem, przedstawiciele władz państwowych oraz Episkopatu Polski

- liczne wystawy, bogaty program towarzyszący

- obrady w 5 zespołach programowych

Podjęto „Rezolucję IV Kongresu Krajoznawstwa Polskiego”

Działalność na lata 1990-2000

- propagowanie idei regionalizmu

- ożywienie ruchu turystycznego na wsi - agroturystyka

- kształcenie kadry turystycznej i krajoznawstwa na różnych szczeblach nauczania

- otwarcie granic w europie - rozwój turystyki zagranicznej

- działalność na rzecz ochrony środowiska i zabytków

Ad 6. Współcześnie

1989 r. - zmiana ustroju - ograniczenie dotacji budżetowych, zmniejszenie bazy PTSM

Członkowie PTTK:

1985 700 tys.

1995 <100 tys.

2000 r. - V Kongres Krajoznawstwa Polskiego, Gniezno

„Krajoznawstwo źródłem tożsamości narodowej'

- uczestnicy: goście z zagranicy, przedstawiciele świata nauki, kultury, działacze PTTK, przedstawiciele administracji państwowej i samorządowej, dziennikarze

- imprezy towarzyszące: np. zjazd Gnieźnieński Rycerstwa Polskiego

- obrady w 4 zespołach programowych

1. krajoznawstwo jako wartość

2. wkład Polski do kultury europejskiej

3. źródła tożsamości narodowej

4. społeczna rola krajoznawstwa

Przesłanie i Rezolucja Programowa V Kongresu

- umiłowanie stron ojczystych

- dbałość o kulturę i przyrodę

- praca nad sobą

- życzliwość dla drugiego człowieka

2010 r. - VI Kongres - Olsztyn

„Polska w europejskiej rodzinie. Przenikanie kultur, idei, wartości. Powinność krajoznawców.”

Zakłada się, że VI Kongres będzie obradować na tematy:

I - Przemiany krajobrazu kulturowego w Polsce.

II - Miejsce i rola krajoznawstwa w społeczeństwie

III - Krajoznawstwo wobec wyzwań integrującej się Europy

IV - Asymilacja i współistnienie kultur na przestrzeni dziejów

Najistotniejsze w krajoznawstwie obecnie:

- wiedza o kraju i emocjonalne zaangażowanie

- splatanie się idei krajoznawczych z aktualnymi i przewidywanymi problemami stojącymi przed polskim społeczeństwem

- budzenie i rozwijanie zainteresowania kształtowaniem postaw i wychowywania młodych pokoleń w duchu nieprzemijających wartości.

Organizacja krajoznawstwa w Polsce

A > krajoznawstwo w instytucjach i jednostkach państwowych i prywatnych

B > krajoznawstwo w szkołach

C > krajoznawstwo w organizacjach społecznych

Ad a. Przemiany krajobrazu kulturowego w Polsce

• Minister właściwy do spraw turystyki, POT

• Wyższe uczelnie, PAN, instytuty naukowo-badawcze

• Muzea

• Informacja turystyczna

• Środki masowego przekazu

• Instytucje upowszechniające kulturę

Działalność w tym nurcie:

- prowadzenie badań naukowych, publikowanie

- kształcenie kadr dla potrzeb turystyki i krajoznawstwa

- udzielanie informacji turystyczno-krajoznawczej CIT, CIM

- promowanie, organizacja wystaw, pokazów

Polska Organizacja Turystyczna (1999 r.) prowadzi wszechstronne działania na rzecz promocji i rozwoju turystyki polskiej w kraju i za granicą

Jej główne zadania to:

- wzmacnianie wizerunku Polski jako nowoczesnego o silniej i wyrazistej tożsamości zbudowanej na fundamencie dziedzictwa kulturowego oraz bogatego w atrakcyjne walory środowiska naturalnego.

Wielkopolska Organizacja Turystyczna (2004 r.) zrzesza przedstawicieli samorządów, branży turystycznej i stowarzyszeń działających w turystyce i kulturze. Najważniejszym członkiem jest Wojewoda Wielkopolski

Główne zadania:

- dbanie o rozwój turystyki w Wielkopolsce

- lobbowanie na rzecz turystyki i poprzez współpracę z samorządem wojewódzkim i z Polską Organizacją Turystyczną.

Poznańska Lokalna Organizacja Turystyczna (2003 r.) założona z inicjatywy Miasta Poznania, samorządów aglomeracji poznańskiej oraz najważniejszych poznańskich instytucji i przedsiębiorstw związanych z turystyką

Główne cele:

- promocja Poznania i aglomeracji poznańskiej jako miejsca atrakcyjnego turystycznie oraz wspieranie rozwoju rynku turystycznego

Związki, stowarzyszenia gmin - tworzenia na bazie wspólnych cech, w trosce o rozwój społeczno-gospodarczy czy zachowanie tradycji, gromadzenie informacji o swoim regionie i upowszechnianie Widzy o nim

• Związek Międzygminny Puszcza Zielonka

• Region Kozła (okolice Zbąszynka)

• Stowarzyszenie Gmin Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego

Ad b. Miejsce i rola krajoznawstwa w społeczeństwie

1. ZHP + PTTK

2. SKKT + PTTK

3. PTSM

4. Koła zainteresowania

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 8 listopada 2001 roku w sprawie warunków i sposobu organizowania przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki krajoznawstwa i turystyki.

Organizowanie krajoznawstwa i turystyki odbywa się w następujących formach:

• Wycieczki przedmiotowe

• Wycieczki krajoznawczo - turystyczne

• Imprezy wyjazdowe

• Imprezy turystyki kwalifikowanej i obozy sportowe

• Imprezy krajoznawczo - turystyczne

ZHP + PTTK

Porozumienie ZHP i PTTK w sprawie współdziałania i dalszego rozwoju turystyki i krajoznawstwa wśród młodzieży harcerskiej zawarte w dniu 9 marca 2006 w Warszawie.

Współpraca ma obejmować:

- popularyzacje krajoznawstwa

- szkolenie kadr

- upowszechnianie uprawiania wszystkich rodzajów turystyki

- wymiana dorobku i doświadczenia

SKKT- do najważniejszych zadań należą:

- organizowanie wycieczek, imprez, zajęć krajoznawczo-turystycznych

- zbieranie, gromadzenie i opracowywanie materiałów krajoznawczych

- upowszechnianie wiedzy o kraju (wystawy, konkursy)

- propagowanie działalności krajoznawczej we własnym środowisku

Ad 3.

- PTTK

- PTSM

- Polskie Stowarzyszenie Turystyczne

- Towarzystwa Regionalne

- Uniwersytety Ludowe

- Organizacje Młodzieżowe

PTTK

Cele określone w statusie:

• Umożliwianie zrzeszania się w Towarzystwa(?) i korzystanie z różnych form jego działalności

• Rozwijanie wszelkich form turystki kwalifikowanej oraz rekreacji i sportu w powiązaniu z turystyką

• Organizacja i obsługa imprez turystyczno- krajoznawczych

• Wytyczanie, znakowanie oraz utrzymanie szlaków turystycznych

• Kształcenie i doskonalenie kadr turystyczno-krajoznawczych

• Działalność wydawnicza

• Utożsamianie i nadawanie oznak (najstarsza odznaka narciarska)

• Organizacje i wspieranie działań mających na celu ochronę przyrody i kultury

• Inicjowanie, zakładanie i prowadzenie muzeów

• Popularyzowanie działalności wybitnych krajoznawców

• Produkowanie pamiątek, ekwipunku turystyczno - sportowego

• Budowanie i utrzymanie bazy turystycznej

• Utrzymanie kontaktów z organizacjami turystycznymi krajowymi i zagranicznymi

• Prowadzenie różnych form działalności gospodarczej

I Walny Zjazd, Zarząd Główny, Główna Komisja Rewizyjna, Główny Sąd Koleżeński

II oddziały

III Komisje, koła, kluby PTTK

Komisja Turystyki Górskiej

Komisja Turystyki Narciarskiej

Komisja Turystyki Pieszej

Komisja turystyki Kolarskiej

Komisja turystyki Żeglarskiej

Komisja Turystyki kajakarskiej

Komisja Działalność Podwodnej

Komisja imprez na Orientacja

Komisja Turystyki Motorowej

Komisja Turystyki Jeździeckiej Nizinnej

Komisja Górskiej Turystyki Jeździeckiej

Komisja Fotografii Krajoznawczej

Komisja ochrony Przyrody

Komisja Opieka na zabytkami

Komisja Historii i tradycji

Rada programowani ds. Młodzieży Szkolnej

Komisja akademicka

Komisja Krajoznawcza - dąży do wypracowania nowoczesnego modelu społecznej działalności krajoznawczej dostosowanego do przemian politycznych, gospodarczych i społecznych, jakie zachodzą w kraju.

Do jej najważniejszych zadań należą:

• Współpraca z Regionalnymi Pracownikami Krajoznawczymi PTTK

• Współorganizowanie corocznych Centralnych Zlotów Krajoznawców CAK

• Inspirowanie i współorganizowanie sesji, seminariów lub innych imprez (cel - popularyzacja idei krajoznawczych)

• Inwentaryzacja krajoznawstwa Polskiego

• Zainteresowanie problematyką wydawnictw

• Popularyzacja kolekcjonerstwa krajoznawczego

• Popularyzacja Odznaki Krajoznawczej PTTL

• Konsultacja ustanawianych przez Oddziały PTTK odznak

Centrum Fotografii Krajoznawczej PTTK (Łódź 1988 rok)

• Gromadzenie fotografii

• Archiwizowanie

• Opracowywanie materiałów

• Wystawy

• Szklenia popularyzacja wydawnictwa

Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK

• Książki, mapy świata

• Centralna Bibliotek Górska

Inwentaryzacja krajoznawcza

Inwenire z łac. - znaleźć, odkryć

Inwentaryzacja spisywanie obiektów i walorów krajoznawczych z natury

Inwentaryzacja krajowa charakteryzują ją 3 cechy:

1. Przedmiot

2. Wnikliwość

3. Zakres

Przedmiot:

Przedmiotem inwentaryzacji krajoznawczej są obiekty i walory krajoznawcze

Wnikliwość

Jest to sposób opisu inwentaryzowanego obiektu (waloru) w celu uchwycenia i utrwalenia jego cech charakterystycznych, istotnych dla krajoznawstwa

Zakres

Zakresem przestrzennym jest obszar całego kraju w podziale administracyjnym obowiązującym w Polsce

Główny cel

Uzyskanie pełnych i aktualnych i sprawdzonych informacji o obecnym zasobie i stanie obiektu.

K S I Ą Ż E C Z K A D O S K S E R O W A N I A

Koordynatorem inwentaryzacji krajoznawczej Polski jest komisja krajoznawcza Zarządu Głównego PTTK

Rys historyczny:

• Początek inwentaryzacji krajowej - od końca lat 50tych XX w.

• 1975 r. - powołanie kampanii programowej „Polska naszych dni”

• III Kongres Krajoznawczy - określenie problemu inwentaryzacji krajoznawczej

• 1982

• 1983

• 1984 - rozpoczęcie akcji krajoznawczej inwentaryzacji

Założenia organizacyjne

• Zasadnicze prace inwentaryzacyjne - na szczeblu powiatowym

• Zespoły ds. inwentaryzacji krajoznawczej i ich zadania

Kartotek inwentaryzacyjna.

Karta inwentaryzacyjna.

Klasyfikacje inwentaryzacyjne:

• Topograficzne (symbol - z 3 członów, tekstowy człon)

• Rzeczowa (symbol z 2 członów jednocyfrowych, przedzielonych kropkami)

Program ( co obejmuje)

Przygotowanie - prace przygotowawcze inwentaryzacyjne

• prace wstępne

• plan penetracji

Penetracja terenu

• zaświadczanie

Opracowanie zebranych materiałów:

• na czym polega

• karta inwentaryzacyjna

Dokumentacja inwentaryzacyjna

• bibliograficzna

• ikonograficzna

• kartograficzna

Protokół - notatka

Przechowywanie kart inwentaryzacyjnych ( w regionalnej pracowni krajoznawczej ul. Kramarska)

12.05.2009 r.

Dziedzictwo - „coś” przekazywanego z pokolenia na pokolenie, spuścizna, to czym człowiek żyje itd. Są to obiekty, miejsca tak kulturowe jak i przyrodnicze, ale również niematerialne formy kultury.

Za dziedzictwo kulturalne uważa się:

• zabytki: dzieła architektoniczne, dzieła monumentalne, rzeźby i malarstwo, napisy, jaskinie i zgrupowania tych obiektów

• zespoły: budowli oddzielnych lub łączonych

• miejsca zabytkowe: dzieła człowieka lub wspólnie człowieka i przyrody, jak również strefy, a także stanowiska archeologiczne

Za dziedzictwa naturalne, uważa się:

• pomniki przyrodnicze stanowiąca formacje fizyczne i biologiczne lub ich zespoły

• formacje geologiczne i fizjograficzne

• miejsca naturalne lub dokładnie wyznaczone obszary naturalne o wyjątkowej wartości uniwersalnej z punktu widzenia nauki, ochrony lub piękna natury

Interpretacja

• wyjaśnienie, tłumaczenie, przybliżanie znaczenia

• aktywność edukacyjna, której celem jest wyjaśnienie różnych znaczeń i zależności poprzez wykorzystywanie oryginalnych obiektów (eksponatów), bezpośrednie doświadczenie, posiłkowanie się różnymi mediami, a nie po prostu przekazywanie informacji o faktach

• wykorzystuje ona informacje jako materiał wyjściowy

• jest zarówno programem jak i aktywnością [techniki i metody stosowane, aby osiągnąć zrozumienie]

• jej siła polega za zdolności do ujawniania głębszych znaczeń [trudne do uchwycenia rzeczy]

• interpretacja dziedzictwa jest sztuką

• jest efektywna, kiedy inspiruje (do rozumienia, nadawania osobistych znaczeń i form, nawiązywanie związków emocjonalnych z miejscem]

• może przyjmować wiele różnych form:

• osobiste: pogadanki, prezentacje, demonstracje, pokazy kukiełkowe, przedstawienia kostiumowe, gawędy, spacery tematyczne, wycieczki

• nieosobiste: audycje radiowe i telewizyjne, znaki i wystawy, panele, ścieżki tematyczne, komputerowe programy multimedialne, foldery, informatory, artykuły w prasie

Cele interpretacji:

• pomoc w zrozumieniu sensu miejsca

• wyrobienie wrażliwości na otoczenie

• pomoc w zrozumieniu znaczenia historii i środowiska

• wzbogacanie wrażeń poprzez pobudzenie aktywności w czasie wolnym

• uświadamianie i przekazanie zwiedzającym takich wzorców zachowań, by były one przyjazne dla środowiska, w którym żyją

• popularyzacja nowych idei

6. FUNDAMENTALNYCH ZASAD RZĄDZĄCYCH INTERPRETACJĄ (wg Tildema)

1. Każda interpretacja, która nie będzie odnosić się do czegoś, co w jakiś sposób dotyczy osobowości i doświadczeń zawdzięczających będzie jałowa

(przekaz musi być interesujący(by zwrócić uwagę), wymowny (ma zaniepokoić), fascynujący (by o wysłuchaniu turysta nie myślał w taki sposób, jak przed wysłuchaniem) - poprzez ruch, kolory, ciekawe sformułowania można przykuć uwagę słuchaczy + humor i oryginalność, zadawać pytania)

2. Sama informacja nie jest jeszcze interpretacją. Interpretacja jest rewelacją opartą na informacji. Jednocześnie każda interpretacja zawiera informacje.

3. Interpretacja jest sztuką - kombinacją różnych dziedzin, podczas gdy prezentowane eksponaty lub obiekty mogą mieć charakter naukowy, historyczny lub architektoniczny. Każdej sztuki można się w pewnym stopniu nauczyć.

4. Głównym zadaniem interpretacji nie jest instruowanie, lecz prowokacja (obalenie mitów, błędnych przekonań, wzbudzenie wątpliwości, inspiracja do szukania wiedzy we własnym zakresie)

2 strategie motywowania:

- motywacja pozytywna- przez wzbudzenie obaw (krótkotrwałe)

- motywacja poprzez potęgowanie pragnień (długotrwałe)

5. Celem interpretacji powinno być przedstawienie całości zagadnienia, a nie jego fragmentu

6. Interpretacja kierowana jest do dzieci (do 12 lat) nie może być adaptacją prezentacji dla dorosłych, lecz powinna mieć z gruntu inne podejście. Aby być dobra wymaga odrębnego programu.

Wskazówki ( do pracy z dziećmi)

- ograniczyć liczbę dorosłych przypadających na 1 dziecko

- Pracować w małych grupach

- Stosować elementy niespodzianki

- Realizować relatywnie krótki i bardzo urozmaicony program

- Obszar musi być przyjazny, bezpieczny dla dzieci

- Pilnować żeby każde dziecko miało podobny kontakt z interpretacją

- Zachęcać do zabierania głosu

- Zachęcać do ruchu

*Przewodnik powinien ożywić przeszłość, aby uczynić teraźniejszość bardziej satysfakcjonującą, a przeszłość bardzie zrozumiałą.

*Przewodnik powinien ożywić przeszłość, aby uczynić teraźniejszość bardziej satysfakcjonującą, a przeszłość bardziej zrozumiałą.

*Przewodnik musi dbać o ilość i jakość prezentowanych informacji.

*Przewodnik i pilot musi znać podstawowe techniki komunikowania się.

Interpretacja na szlaku:

• Wycieczki tematyczne - ogólne zasady:

- temat wycieczki charakterystyczny dla miejsca (powinien zapowiadać wrażenia)

- zachowywać się jak gospodarz

(przyjść wcześniej, zapoznać się, przedstawić się itp.)

- zaplanować przystanki w odpowiednich miejscach (krótkie)

- elastyczność

- prowadzenie grup dużych (stanowczość, asertywność, mówimy donośnie)

- pełna pętla

- gadżety (mapa, zdjęcia, plansze)

WNIOSKI:

W swej pracy przewodnik lub pilot- interpretator powinien:

- służyć zwiedzającym jako ambasador miejsca

- okazywać szacunek wszystkim zwiedzającym

-być miłym, schludnym, mówić ładnym językiem i być przyjacielem

- odnajdywać dobro i humor w każdej sytuacji

- odpowiadać na postawione pytania z takim entuzjazmem, jak gdyby były one zadawane po raz pierwszy

- przekazywać tylko dobrze udokumentowane i ścisłe informacje

- dawać przykład odpowiedzialnego zachowania (w środowisku ) słowem jak i zachowaniem

- doskonalić swój umysł, własną wiedzę o dziedzictwie i metodyce interpretacji

- pomagać innym osobom osiągnąć cele interpretacyjne

- wierzyć w siebie

Główne formy krajoznawcze

W zależności od stopnia zaangażowania uczestnika dzielimy je na:

1. Bierne

Przyjmowanie wiedzy od innych,np. gdy jesteśmy uczestnikami wycieczki (tur.masowa)

2. Czynne

Świadome działania, przygotowanie teoretyczne do wędrowania, popularyzacja wiedzy (tur.indywidualna) np. funkcja przewodnika

3. Twórcze

Opracowanie wiedzy krajoznawczej wg wytycznych, publicystyka krajoznawcza, inwentaryzacja krajoznawcza

Główne kierunki pracy krajoznawczej

1. Zdobywanie i gromadzenie informacji krajoznawczych

- Obserwacja własna- poprzez udział w turystyce, aktywne ukierunkowanie spostrzegania za pomocą którego krajoznawca odbiera i kształtuje swoją ocenę o środowisku i elementach składowych - tzw. wrażenia

Synteza pierwotna -> analiza-> synteza wtórna

Powstające w wyniku obserwacji spostrzeżenia w ujęciu psychologicznym składają się z :

Wrażeń (momentów zmysłowych)

Myśli (momentów znaczeniowych)

Obserwacji towarzyszą subiektywne uczucia, mają one znaczenie w zapamiętywaniu.

Reakcja- uczucia:

-intelektualne (ciekawość, przyjemność w odkrywaniu i poznawaniu)

- estetyczne (reakcja na właściwości przedmiotów obserwowanych)

- słowo pisane

różne grupy publikacji: notatki osobiste, cudze; materiały drukowane; prasa i czasopisma (100 czasopism w Polsce o turystyce i krajoznawstwie), katalogi i foldery, wydawnictwa naukowe z zakresu teorii i krajoznawstwa, dyscyplin, monografii miast i regionów, wyd. popularno - naukowe: przewodniki, informatory; wyd. z zakresu inwentaryzacji turystycznej, monografie naukowe; wyd. kartograficzne - mapy, atlasy; dokumenty i archiwalia (państwowe, pozostałe np. archiwa prywatne PTTK)

- słowo „żywe” (prelekcje, wykłady, audycje radiowe i TV, przekaz od przewodników)

- obraz -przedstawienie rzeczywistości przy użyciu różnych technik:

• Szkice, rysunki, plansze, obrazy

• Fotooptyczne: zdjęcia, filmy, przeźrocza

• Elektroniczne: nośniki

- zbiory

• Zbieractwo i kolekcjonerstwo

Zbieractwo - jest to gromadzenie przedmiotów różnorodnych pod wzg formy i trści, chronologii powstania i przynależności; działanie bez określonych kryteriów gromadzenia

Kolekcjonerstwo - określone kryterium gromadzenia zbiorów, działalność ukierunkowana' zbiór powinien posiadać dokumentacje/ katalog z opisem i charakterystykę

Funkcje kolekcjonerstwa:

- zachowawcza- ochrona przed zagładą, ratunek przed zapomnieniem przedmiotów kultury materialnej

- naukowe i dydaktyczne - dokumentacje, badania, popularyzacja różnych dziedzin

- ekspozycyjne np. wystrój lokalu, biura, wystawy

Istotnym w kolekcjonerstwie jest opracowanie zbiorów, układ przedmiotów, udostępnienie kolekcji publicznie

Nasalski - KLASYFIKACJE kolekcji krajoznawczych

1. Dzieła sztuki różnego rodzaju- stanowiące źródła informacji biograficznej, historycznej, topograficznej z wyjątkiem kolekcji sztuki ludowej z czasów współczesnych;

2. Pamiątki historyczne niepisane - dostarczają informacji o określonych wydarzeniach lub terenie

3. Obiekty dawnego i wspólnego piśmiennictwa - ważne dla krajoznawców ze względu na zasób informacji- archiwalia, exlibrisy

4. Druki i wydawnictwa specjalne - znaczki pocztowe, etykiety zapałczane, stemple pocztowe, druki reklamowe

5. Numizmaty - monety, bony, banknoty, medale, ordery, odznaczenia - dziedziny wyodrębnione z heraldyki (mają te same metody badawcze):

falerystyka- dyscyplina pomocnicza odznaczeniami honorowymi

weksykologia- zajmująca się chorągwiami

6. Okazy przyrodnicze - minerały, owady, rośliny np. kolekcja WPN

7. Zbiory i trofea turystyczne (szczególne miejsce w kolekcjonerstwie krajoznawczym- Elżbieta Dzikowska)

8. Fotografie, widokówki, przeźrocza, filmy

2. Popularyzacja wiedzy krajoznawczej

Popularyzacja najczęściej ma miejsce poprzez krajoznawstwo turystyczne (okres powojenny)

Nadawca i odbiorca- sprzężenie zwrotne

Jest to rodzaj nauczania a więc obowiązują te same zasady co w :dydaktyce, pedagogice i psychologii.

Zasady pedagogiczne stosowane w metodyce popularyzacji krajoznawstwa:

- zasada świadomego i aktywnego udziału odbiorcy treści krajoznawczej

- zasada programowania, systematyzacji, pogłębiania i utrwalania treści krajoznawczej (pierwsze 3 czynności zależą od dokładnego zaplanowania imprezy w czasoprzestrzeni, a ostatnia od koncentracji uczestnika (notatki, gromadzenie eksponatów)

- zasada poglądowości- poznawanie z autopsji lub poglądowość obrazowa- oglądanie filmów, ilustracji

- zasada łączenia teorii z praktyką (obserwacja, dotyk + ktoś nam tłumaczy)- naoczne sprawdzanie teorii w terenie

- zasada korelacji i interpretacji -przy poznawaniu i powiązywaniu faktów treści krajoznawczej

Koncepcja wielostronnego przekazu i odbioru wiedzy krajoznawczej

Klasyfikacja metod przekazu i odbioru wiedzy krajoznawczej9kryterium umysłowo-poznawcze):

- metody poglądowe (rzeczowe)

- metody słowne (pogadanki, odczyty, wykłady)

- metody praktyczne (obserwacja dokonywana w środowisku geograficznym)

Najbardziej efektywna jest kombinacja wszystkich tych metod

Formy popularyzacji krajoznawczej

1. Media (radio, TV, kino, wydawnictwa)

2. Wydawnictwa krajoznawcze

3. Filmy i fotografie (ilustracje prelekcji krajoznawczych w publikacjach, element kolekcji krajoznawczej, dzieło sztuki)

4. Prelekcje i odczyty krajoznawcze (relacje z podróży (historyczne, społeczne, etnograficzne)

5. Konkursy krajoznawcze (Poznaj swój kraj, ogólnopolski młodzieżowy turniej turystyczno - krajoznawczy)

6. Przez pracę przewodników turystycznych i innych osób pracujących z turystami

7. Biura podróży

8. Przez urządzenia elektroniczne (bazy danych, programy edukacyjne)

3. Krajoznawstwo turystyczne

Orłowicz- 20-lecie międzywojenne, propagował krajoznawstwo turystyczne

Po II wojnie światowej nurt turystyczny w krajoznawstwie został uznany za najważniejszy

Turystyka w krajoznawstwie ma pierwszorzędne znaczenie, ponieważ poznawanie z autopsji w terenie podnosi efektywność tego poznania. Wytworzenie więzi emocjonalnej w wyniku kontaktu osobistego ułatwia zapamiętywanie, wpływa na pogłębienie zainteresowania, kształtowanie postaw i aspiracji.

Udział krajoznawstwa w turystyce jest uzależniony od jej form, rodzajów i typów. Istnieją możliwości łączenia wszystkich form ruchu turystycznego z krajoznawstwem- w różnym stopniu w zależności od głównego celu wyjazdu.

4. Regionalizm turystyczny (20-lecie międzywojenne, zachłyśnięcie wolnością)

Twórca kierunku: Aleksander Patkowski - regionalizm to budzenie się prowincji polskiej do samodzielnego życia we wszystkich dziedzinach. Propagował zachowanie odrębności regionalnej, duża rola muzeów regionalnych

Współczesny regionalizm:

- ideologia historycznie ukształtowanych zbiorowości terytorialnych o żywej świadomości więzi regionalnej i poczucia odrębności względem sąsiednich zbiorowości

- ruch społeczny, który w oparciu o zespół cech typowych danego obszaru obejmuje swą działalnością sprawy kulturowego współżycia społecznego i gospodarczej aktywizacji środowiska jako wspólnoty regionalnej

Regionalizm:

-Przyrodniczy (osadzony w środowisku przyrodniczym)

-Kulturalny (przejawy życia kulturalnego)

- Ekonomiczny

Zakres Widzy pilota i przewodnika

(zależy od szkolenia - jego programu)

Zakres szkoleń na pilota (120 h)

Zakres szkoleń na przewodnika (wiedza bardziej krajoznawcza) (250 h)

Warsztaty krajoznawcze pilota i przewodnika:

• Umiejętność posługiwania się źródłami wiedzy krajoznawczej

• Zasady przygotowania się do prowadzenia wycieczek od strony znajomości trasy czy regionu

• Umiejętność metodycznego przekazywania informacji

Najważniejsze źródła wiedzy krajoznawczej pilota

• Prywatny bank informacji turystycznych

• Literatura turystyczna (foldery, plany miast, nie tylko dla siebie ale także dla uczestników)

• Fotografia i film krajoznawczy

• Programy komputerowe, Internet (pozwalają opracować trasy przejazdu, nawigacja GPS)

Krajoznawcze przygotowanie się na pilota przed wycieczką:

• Należy przeanalizować program pod kątem możliwości jego realizacji

• Analizuje się każdy punkt programu

• Dobrze jest przygotować sobie uszczegółowiony program

• Warto jest mieć wypisy z literatury w postaci nazw itinerariów

• Przed wyjazdem dokonujemy selekcji zabieranych materiałów

Przekazywanie informacji przez pilota

• Informacja o obiektach i inne przez mikrofon w autokarze (gdy nie działa zatrzymać się na chwile, wyłączyć silnik i krótko skomentować)

• Używać mikrofonu z umiarem

• Ifomracjo od ogłu do szczegłu

• Sprawdzać poziom percepcji (przerywamy bądź skaracamy)

• Zapytać czym grupa jest zainteresowana i na tym skupić uwagę)

• Skupić się na obiektach, które widać

• Informowac z wyprzedzeniem

• Wzbogacić informacje o jakieś anegdoty,c ciekawostki

• Podkreślać range obiektów lub mówić też o problemach (np. o zanieczyszczeniach)

• Omówić obyzaje krajów przez które przyejżdzamy (także zwykłe problemy, informacje)

• Mieć kontakt z uczestnikami - nie skupiamy się tylko na notatkach

• Można wzbogacać komentarz filmami, muzyką

• Umieć interpretować dziedzictwo

• Decyduje jaką trasą jedzie autokar przez miasto ( trzeba uważać żeby nie jechać pod prąd, by autokar zmiescił się pod wiaduktu itp.)

• Małe miejscowości - najlepiej zacząć zwiedzanie od panoramy,mapy

• Podjeżdżamy jak najbliżej obiektu

• Zwracać uwagę na ubiór uczestników (uprzedzać, żeby wzieli coś cieplejszego, apart fotograficzny itp.)

Przewodnik

- bezpieczeństwo ! - w szyku zwartym, w bezpiecznym dozwolonym miejscu

- określić wszystkie punktu programu (w razie gdy ktoś się zgubi)

Odwołanie się do zainteresowań- teoria uczenia się Neysera- wewnętrzne schematy myślowe wykształcają się na podstawie różnych doświadczeń

27

---