KASTRACJA SAMCÓW

( ORCHIECTOMIA , CASTRATIO )

TRZEBIENIE - polega na odjęciu gruczołów płciowych uniemożliwiając produkcję komórek płciowych .

STERYLIZACJA - uniemożliwienie wydostawania się komórek płciowych .

1 . początki- epoka kamienia ( neolit)

2 . Egipt- trzebienie buhajów ofiarnych

3 . Homer- opis trzebienia knurów

4 . Hipokrates- dokładny opis

CELE KASTRACJI- WSKAZANIA :

1 . GOSPODARCZE

* tkanka mięśniowa poprzerastana tłuszczem

*szybsze przyrosty wagi

* większa masa

*likwidacja zapachu płciowego mięsa

2 . HODOWLANE

* nie można ogiera użytkować razem z klaczą

* możliwość trzymania zwierząt jednej płci w jednym pomieszczeniu ( bydło)

* eliminacja złego materiału

3 . BEZPIECZEŃSTWO

* ogiery

* psy ( bullteriery)- w Anglii był pomysł , ale to nie ma sensu gdyż agresja tych ras pochodzi od człowieka

* spadek włóczęgostwa u psów

4 . LEKARSKIE

* wnętrostwo ( cryptorchismus)

* przemieszczenie jąder (ectopia testes)

* obojnactwo ( hermaphrodismus)

* przepuklina pachwinowa ( h . inguinalis)

* przepuklina mosznowa ( h . scrotalis)

* zapalenie jąder ( orchitis)

* zapalenie osłonek pochwowych jąder ( tylko przy tych zapaleniach które nie dają się leczyć farmakologicznie)

* nowotwory ( tumor testis , neoplasma testis)

* rana jądra ( vulnus testis)

* przerost prostaty lub brak prostaty

* nowotwory gruczołów dodatkowych

SKUTKI KASTRACJI :

* zahamowanie rozwoju wtórnych cech płciowych , jeżeli kastracja jest przeprowadzona wcześnie

-budowa eunuchoidalna ciała ( mała głowa , wąska klatka piersiowa , szeroka miednica)

- kościec - kończyny eunucha są dłuższe , później zamykają się chrząstki wzrostowe

* skóra delikatna i słabiej owłosiona

* niedorozwój prącia oraz gruczołów płciowych dodatkowych

* zwolnienie przemiany materii ( odkłada się tłuszcz wokół włókien mięśniowych)

* zmiany charakteru ( złagodnienie)

* zanik lub zahamowanie popędu płciowego ( przed lub po osiągnięciu dojrzałości płciowej)

METODY KASTRACJI:

BEZKRWAWE

1 . Hormony żeńskie często u psów

2 . Guzy Sertoliego -dużo estrogenów- zanik drugiego jądra

3 . Miażdżenie powrózków raczej zawodne , chora tętnica się nie zamknie

KRWAWE ( ZE WZGLĘDÓW LEKARSKICH )

A) BEZ ODJĘCIA OSŁON ( jądro + osłona własna)

1 . przecinamy ścianę moszny

2 . przecinamy więzadło ogona najądrza

3 . rozrywamy krezkę jądra

4 . przerywamy ciągłość powrózka nasiennego

KONIE

*poniżej 4 lat ( optymalne 15-18 miesięcy , zwykle 2-3 lata)

* w pierścień pachwinowy zewnętrzny wchodzą 3 opuszki palców

* jeszcze nie kryjący ( słabo rozwinięte unaczynienie- po jednym kryciu naczynia zwiększają się kilkakrotnie- samo miażdżenie nie daje nam pewności)

BUHAJKI , TRYKI , KOZIOŁKI

* osobniki w wieku 0,5 roku

* jest możliwa , ale użytkowa , stosowana przy chowie pojedynczym , gdy lekarz obawia się zakażeń beztlenowych

*kleszczeBurdizzo

* zanik jąder trwa zwykle 6 miesięcy

KNURKI

* najlepiej w wieku 6 miesięcy

* kleszcze Sanda

* odcinamy emaskulatorem

* bez przepukliny mosznowej

PSY

* nie stosujemy tej metody kastracji

KOT
* najlepiej w wieku 6 miesięcy

* najczęściej robiony zabieg w praktyce miejskiej

* moszna tuz poniżej odbytu

* u kotów starszych nawet po kastracji pozostanie odruch obszczywania ścian

* młode kocury

B) ZE ZDJĘCIEM OSŁON ( jądro+ osłona własna + osłona wspólna )

1 . przecinamy skórę i błonę kurczliwą

2 . oddzielamy błonę kurczliwą od osłony wspólnej

3 . oddzielamy mięsień dźwigacz jądra od osłony wspólnej i go przecinamy

4 . podwiązujemy odsłonięty powrózek nasienny razem osłoną wspólną pochwową ( zamykamy jamą otrzewną)

KONIE

* powyżej 4 lat

* w pierścień pachwinowy zewnętrzny wchodzą 4 opuszki palców

* kryjący

BUHAJ , TRYK , KOZIOŁ

* nie wykonujemy podwiązywania powrózka nasiennego

a . poziome cięcie na wierzchołku moszny

b . wysuwają się jądra zamknięte w osłonie pochwowej

c . na odkryty powrózek zakładamy kleszcze kastracyjne Sanda

d . miażdżymy powrózek możliwie wysoko

e . poniżej odcinamy

KNUR

* starsze - zapach zanika

* dopiero po kilku miesiącach wskazaniem tu jest przepuklina mosznowa

* obojnactwo najczęściej u knurów

PIES

* najlepiej po osiągnięciu 1 roku , wcześniej odbija się ujemnie na ich rozwoju , znieczulenie nadoponowe lub miejscowe nasiękowe

a . cięcie przed moszną nad zewnętrznym pierścieniem pachwinowym by zapobiec zabrudzeniu rany ( pies siada)

b . pierścień pachwinowy jest szeroki

c . u psa szyjemy , nie można zostawiać kikuta ( wyjątek od innych)

KOT

* gdy są wskazania lekarskie

KRÓLIK

* mnóstwo kłopotów

* jądra okresowo znajdują się w jamie mosznowej

* występują tu tylko fałdy skórne , których nawet nie można nazwać moszną

ŚWINKA MORSKA , SZCZUR , MYSZ , TCHÓRZOFRETKA

* szeroki pierścień pachwinowy

* zapach tchórzofretki nie zniknie , gdyż pochodzi on z zatok odbytowych otoczonych silnymi mięśniami- należy je usunąć , ale zapach i tak zostanie , gdyż znajdują się drobne gruczoły apokrynowe w skórze

*WNĘTROSTWO ( CRYPTORHISMUS)

PIES

- niezstąpienie jąder do moszny

- często dziedziczna ( boksery , pudle)

- dotyczy obu lub jednego jądra

- u psów może być zatrzymane :

* w okolicy zewnętrznego pierścienia pachwinowego ( powiększone , niebolesne)

* zatrzymane w jamie brzusznej ( mniejsze , miękkie)

- jądra wnętrów wykazują tendencję do nowotworzenia (wysoka temperatura)

KOŃ

- najczęściej u koni - agresywność 2%

-jądro normalne powstaje z trzech zawiązków i w życiu płodowym następuje proces zstąpienia jąder do moszny . Jest to proces hormonalny-HCG . Niektórzy uważają , że spełnia tu rolę jądrowód

- najczęściej jest to jądro mniejsze

-czasami towarzyszy mu obojnactwo

a . opóźnianie zstąpienia jąder

b . zatrzymanie się jądra w przestrzeni pachwinowej ( wnętrostwo pachwinowe)

c . zatrzymanie się jądra w jamie brzusznej przy równoczesnym wsunięciu się części najądrza lub nasieniowodu do przestrzeni pachwinowej ( wnętrostwo pachwinowo-brzuszne)

d . zatrzymanie się jądra w jamie brzusznej ( wnętrostwo brzuszne całkowite)

- wzmożony popęd płciowy

- najlepiej operować w wieku lat 3

Odmianą wnętrostwa jest inna wada wrodzona:

*PRZEMIESZCZENIE JĄDER (ECTOPIA TESTES) .

Jądro może znajdować się pod skórą brzucha lub przyśrodkowej stronie ciała . U psów wnętrów czasami jądro zstąpiło do moszny , a potem cofnęło się do jamy brzusznej . U koni tak nie jest .

KASTRACJA KONI

1 . Przygotowanie do operacji

* dieta ( ogiery od tygodnia)

* dokładne zbadanie pacjenta 2-3 dni przed zabiegiem ( stan ogólny)

* dokładne zbadanie układu moczowo-płciowego ( zewnątrz i per rectum)

-szerokość pierścienia pachwinowego zewnętrznego i wewnętrznego

-powrózek nasienny ( krył czy nie)

- czy oba jądra są na miejscu

• czy zachowany jest stożkowaty kształt worka pachwinowego

• * powyżej 3 palców -wskazanie do kastracji metodą z odjęciem osłon , żeby nie było wejścia do jamy otrzewnej

* wybór metody:

A) na stojąco ( powszechna)

1-2 cm3 Domosedanu

4-5 cm3Butorfenolu

*brak aseptyki ( zakażenia)

* wypadnięcie jelit lub sieci ( do kliniki , spiąć bakhausami)

* znieczulenie miejscowe , ale jest ból . Jest immobilizacja koni nie ma siły kopnąć .

* nie ma ryzyka urazów mechanicznych w wyniku kładzenia i podnoszenia konia

* tłocznia brzuszna słabiej napiera na ranę operacyjną

* trudna pozycja chirurga

* mała ilość pomocników

* stosuje się emaskulator rzadziej kleszcze Sanda

B) na leżąco ( bezpieczna)

1 cm3 Domosedanu

8-10 g / 100 kg Gwajamaru

Polokaina w linii cięcia lub Tiopental jako krótko działający barbituran 5-10 mg/kg

* precyzyjna aseptyka

* ułożenie boczne lewe lub grzbietowo-boczne

* wygoda działania

* stosowana w klinice

* kleszcze Sanda , emaskulator ,kleszcze Królikowskiego , kleszcze Reynalda , leszczotki

* możemy stosować metodę z częściowym lub całkowitym wycięciem osłonek

POSTĘPOWANIE POOPERACYJNE
* spleść włosy ogona i wywiązać go na bok

* zapewnić dużo ruchu

* nie dotykać rany

* na pastwisko następnego dnia

* miejsca wolne od kurzu

* gdy brzegi rany zamkną się i zacznie zalegać wysięk należy je rozerwać

POWIKŁANIA POKASTRACYJNE :

1 . Nieodpowiednie przygotowanie dietetyczne lub wzięcie zwierzęcia wprost od pracy lub niedostateczne znieczulenie może spowodować

*złamanie kości udowej

* rzadziej kręgosłupa

* zapalenie mięśni grzbietu

2 . KRWOTOK - w przypadkach niedokładnego podwiązania powrózka nasiennego . Takie krwawiące naczynia trzeba podwiązać . Najczęściej dają się zasznurować i nie zagrażają życiu zwierzęcia z wyjątkiem osobników o obniżonej krzepliwości krwi .

A-zaraz po operacji może pochodzić z naczyń podskórnych lub błędów technicznych ( przecięcie gałązek tętnicy sromowej zewnętrznej , uszkodzenie żyły , ukośne przecięcie tętnicy)

B- w kilka godzin po operacji wynika z rozdzielenia się sklejonych ścianek tętnicy lub wypchnięcia przez prąd krwi słabo tkwiącego zakrzepu

C- po kilku dniach-zdarza się bardzo rzadko , wynika z oddzielenia się zakrzepu od ściany naczynia w wyniku procesu zakaźnego

1 . najniebezpieczniejszy jest krwotok z tętnicy nasiennej ( jądrowej) krew wypływa silnym strumieniem

2 . krwotok z tętnicy sromowej zewnętrznej jasna krew wycieka cienkim ciągłym strumieniem

3 . krwotok żylny - krew wycieka rzutami co pewien czas , gromadzi się ,zatrzymuje w głębi rany i od czasu do czasu zostaje z niej wyrzucona ( najczęściej przy poruszaniu się zwierzęcia )

LECZENIE:

* znaleźć naczynie i podwiązać

* zacisnąć kleszczykami naczyniowymi na 24 godziny

* tamponowanie - tampon do rany pokastracyjnej ,gromadzi się krew , powstają skrzepy w ranie , ponad nim zaszywamy skórę moszny szwem ciągłym . Na drugi dzień je przecinamy i tampon sam wypada

Krwotoki ułatwiają zakażenia .

3 . WYPADNIĘCIE SIECI LUB JELIT

następuje przez kanał pochwowy najczęściej zdarza się przy kastrowaniu na stojąco i wynika z pracy tłoczni brzusznej . Predysponowane są zwierzęta z szerokim kanałem . Parcie jest wynikiem bólu ( niedostateczne znieczulenie) . Konia należy natychmiast położyć , wsunąć trzewia do jamy brzusznej i spiąć backhausami i kierujemy konia do kliniki . Czasami może się zdarzyć wypadnięcie jelit zaraz po zabiegu wykonywanym na stojąco (wysiłek przy podnoszeniu się) wytrzewienie

4 . OBRZĘKI ZASTOINOWE w okolicy moszny i fałdu napletka . Jest to obrzęk niezapalny -tkanki ulegają surowiczemu nacieczeniu pod wpływem urazu . Jest to powikłanie mało szkodliwe ,ale może stać się poważne gdy podczas zabiegu zastosowano fenotiazynopochodne trankwilizatorów powodujące znaczne i długotrwałe wysunięcie prącia z napletka . Podobnie u koni nie należy stosować Combelenu , pochodnych promazyny , gdyż prowadzi do porażenia i wypadnięcia prącia . Zapobieganie i leczenie polega na zapewnieniu koniowi ruchu , masaż i podtrzymanie prącia płatem płótna . Wszelkie uszkodzenia sprzyjają zakażeniu i przejściu w obrzęk zapalny .

5 . ZAKAŻENIE RANY POKASTRACYJNEJ- najczęstsze powikłanie wynikające z niezachowania zasad aseptyki . Przyczyny:

* użycie brudnych narzędzi

* zabrudzenie kurzem

* wtórne zakażenie tym łatwiejsze im dłuższy pozostawimy kikut powrózka nasiennego

* nie wywiązanie ogona po kastracji

* niewłaściwe opatrywanie rany

* mało ruchu co powoduje zbyt wczesne sklejenie się brzegów rany i zatrzymanie w ranie krwi i wysięku- nie ma ujścia i jest przyczyną zapalenia

* zbyt krótkie cięcie podczas operacji -szybko sklejają się brzegi rany- zakażenie

Już na drugi dzień po kastracji koń powinien być lonżowany przez 20 min . 2-3 razy dziennie .

Nigdy nie szyjemy po kastracji , wysięk musi uchodzić . Szyć można tylko wtedy gdy odejmujemy jądra razem z moszną ( operacyjnie ale robimy to bardzo rzadko)

* obecność dużej ilości tkanek zmiażdżonych narzędziami podczas zabiegu

OBJAWY :

* 3 dnia podwyższona temperatura ciała

* ciepłe obrzmienie moszny

* osłonka pochwowa zgrubiała i tkliwa

* płyn w jamie pochwowej

* masy martwej rozpadającej się tkanki

* rzadko ale niebezpieczne zakażenie beztlenowcowe

* przy zakażeniu osłonek wyczuwalny kikut powrózka

LECZENIE :

* otwarcie rany

* odkażanie okolicy rany

* usuwamy martwe masy tkanek ( nie uszkodzić zakrzepu na tętnicy)

* przepłukujemy i sączkujemy ranę

* dokładne mycie ,toaleta

* płukanie -płyn Oliwkowa

* wskazany ostrożny ruch konia

* ewentualne smarowanie maściami

* ogólne stosowanie antybiotyków co drugi dzień 6 cm/100kg im

Jeżeli proces utrzymuje się dłużej i przechodzi w ropny wskazane jest wycięcie schorzałej części kikuta powrózka i osłonki pochwowej jak przy :

6 . WŁÓKNIAK ZAKAŹNY POWRÓZKA NASIENNEGO potocznie zwany przetoką kikuta powrózka nasiennego .

* duży miejscowy rozrost tkanki włóknistej

* twarde zgrubienia wokół ognisk martwicowo ropnych

* zakażenie gronkowcem złocistym ( staphylococcus aureus)

* liczne drobne przetoki pozostawiające blizny

Zapalenie to rozwija się powoli i spostrzega się je dopiero po kilku miesiącach od zabiegu ( do 1 roku) . Może być przyczyną kulawizny . Schorzenie to może mieć postać łagodną lub złośliwą wtedy gdy proces chorobowy przesunął się w głąb kanału pochwowego , co można stwierdzić badaniem przez prostnicę - nie nadaje się to do operacyjnego leczenia . Przy łagodnym procesie leczenie polega na wycięciu kikuta i powrózka ( nawet bardzo dużego gaza) co szybko prowadzi do wyleczenia . Nie powinno się szyć takiej rany . Rana kastracyjna normalnie goi się jeden miesiąc . .

7 . ZIARNINIAK KIKUTA POWRÓZKA NASIENNEGO .

Przyczyny:

* wypadnięcie błony kurczliwej

* zbyt długi kikut powrózka

* wypadnięty kawałek sieci

*wystające brzegi osłonki pochwowej

Wystające tkanki bardzo szybko pokrywają się ziarniną ( może być zakażenie) , może dojść do zrostów . Naskórek nie pokrywa ziarniny lecz produkuje coraz grubszy wał , który wkrótce ciasnym pierścieniem obejmuje szypułę wybujałości i stopniowo zaczyna tamować odpływ krwi żylnej co sprzyja rozrostowi narośli .

KASTRACJA OGIERA (WYKONANIE)

BADANIE KLINICZNE:

*pełne ze szczególnym uwzględnieniem układu moczowo-płciowego

* wykluczamy : zołzy ,zapalenia górnych dróg oddechowych gronkowca złocistego gdyż są to przeciwwskazania do kastracji

* podczas badania jedną ręką trzymamy za grzywę ,drugą jak raz dotkniemy moszny już nie odchodzimy -chodzimy za koniem bo inaczej nie da nam się zbadać

* okolica moszny : czy jest prawidłowa wykształcona , czy gładka czy pomarszczona , jaka konsystencja , czy jest bolesność , czy są dwa jądra ( czasem lewe większe i opuszczone)

* powrózek nasienny

* pierścień pachwinowy zewnętrzny u otłuszczonych ogierów bardzo trudno zbadać . Często trzeba wywiązać i odciągnąć kończynę w bok .

* badanie rektalne przeprowadzamy tylko w przypadkach wątpliwych ( nigdy rutynowo) . Jeżeli trzeba je przeprowadzić robimy to nie w tym samym dniu co kastrację -ryzyko zakażenia)

* WSKAZANIE - kastracja na leżąco wraz z wycięciem osłonek

DIETA :

* głodówka 12-18 godzin ( na zupełne opróżnienie GIT u konia czy bydła potrzeba 2 tygodni)

* dwa dni przed zabiegiem tylko siano gdyż koń zbyt narowisty wstaje po zabiegu zbyt szybko i raptownie

WARUNKI TERENOWE :

* zapewnienie dużego obszaru łąki do zabiegu żeby spokojnie konia położyć i potem mógł spokojnie wstać

* rano ( chłodno ,nie ma much , czyste dłonie , jesteśmy wypoczęci)

ZNIECZULENIE DO POŁOŻENIA:

1 . Deteomidyna “Domosedan” 0,02-0,08 mg/kg i.v.

Po niej koń przyjmuje charakterystyczną postawę tzn . utrzymuje ciężar ciała na trzech kończynach , a jedną odciąża . Podczas działania tego środka koń oddaje mocz( cewnikowanie aby zapobiec zabrudzeniu pola operacyjnego) . Nie można konia podtrzymywać gdyż będzie się na nas podpierał co grozi przewracaniem . Normalnie nawet przy wysokich dawkach koń po detomidynie się sam nie pokłada .

2 . Eter glicerynowy gwajakolu “ Gwajamar” 10% roztwór w 5% glukozie 80-120 mg/kg dla zwiotczenia mięśni szkieletowych - dodajemy zależnie od efektu działania .

3 . Krótko działający barbituran dla zniesienia odruchu połykania , 1g tiopentalu “Tiobarbituran”

4 . Halotan

TRZEBIENIE KONIA LEŻĄCEGO

A) BEZ ZDJĘCIA OSŁON

* położenie boczno-lewe z podciągnięciem prawej tylnej kończyny za pomocą linki przechodzącej przez kark

* bardzo dobry dostęp do moszny

* jądro + osłona własna

1 . nie golimy moszny

2 . klęczymy od strony grzbietu

3 . dwa cięcia długości jądra 2-3 cm na boki od szwu mosznowego ( trzymamy za powrózki) . Jest to śmiałe szybkie i głębokie cięcie przechodzące przez wszystkie warstwy osłonek ( lub stopniowo)

4 . wysuwa się jądro- chwytamy je kleszczami tkankowymi - silny skurcz mięśnia dźwigacza jądra

5 . chwytamy najądrze kleszczykami Alisa

6 . przecinamy więzadło ogona najądrza i rozrywamy krezkę powrózka nasiennego od osłonki pochwowej wspólnej

7 . przerywamy ciągłość powrózka nasiennego wysoko i pod kątem prostym

* metoda Jacouleta - cięcie przez przegrodę moszny

8 . kleszcze należy zdejmować wolno- trzymamy chwilę

B) ZE ZDJĘCIEM OSŁON

* położenie na grzbiecie , nie ma możliwości zrobienia tego innym sposobem . Kończyny tylne mocno odchylone do tyłu .

* bardzo dobry dostęp do pierścienia pachwinowego zewnętrznego

* jądro+osłona własna+osłona wspólna

I . CZĘŚCIOWYM

tylko częściowe usunięcie osłonki wspólnej - rzadko stosowana

* metoda Kulczyckiego lub Van der Elsta

II CAŁKOWITYM

* zalety :

-najlepsze warunki odpływu z rany

-zmniejszenie pustej przestrzeni po usunięciu jąder

- zapobiega przedwczesnemu zamknięciu się brzegów rany

- zabezpiecza przed wysuwaniem się

Metoda Schouppego:

1 . nie golimy moszny

2 . lekarz za guzami kulszowymi

3 . jak przy poprzedniej metodzie cięcia , ale przecinamy skórę moszny i błonę kurczliwą

4 . odkryty zostaje otoczony osłonką pochwową powrózek nasienny i przylegający do niego mięsień dźwigacz jądra

5 . na tempo odpreparowujemy go od powrózka nasiennego ( osłonki pochwowej wspólnej) a następnie miażdżymy go emaskulatorem ( zamknięcie naczyń włosowatych ) i odcinamy

6 . jak najbliżej pierścienia pachwinowego zewnętrznego zakładamy pętlę kastracyjną , robimy dwie przewiązki w odstępie centymetra z jednej nici - powstaje między nimi pęcherzykowate uwypuklenie tkanek . 7 . 1 cm poniżej miażdżymy powrózek kleszczami Sanda i odcinamy .

WNĘTROSTWO

Należy je odróżnić od bezjądrza jednostronnego lub obustronnego - anorchia . Należy też brać od uwagę wnętrostwo rzekome - jądra wtedy nie ma w mosznie , ale jest wyczuwalne w okolicy pierścienia pachwinowego .

Wnętrostwo :

najczęściej -owce 12-15%

-konie 2%

rzadko - bydło 0,7 5

świnie 2%

Najczęściej wnętrostwo -jednostronne lewe u koni i najrzadziej obustronne .

U psów najczęściej dochodzi do metaplazji nowotworowej - ok. . 8 roku życia .

Podczas badania rektalnego szukamy ujścia kanału pachwinowego i sprawdzamy czy wchodzi w kanał powrózek .

WYKONANIE ZABIEGU

Przy wnętrostwie pachwinowym robimy cięcie nad pierścieniem pachwinowym zewnętrznym i usuwamy jak przy kastracji . Natomiast przy wnętrostwie brzusznym u ogierów z wyboru wybieramy laparotomię pachwinową , chyba że mamy absolutną pewność , że jądro jest w brzuchu :

1 . przecinamy skórę

2 . przecinamy powięź powierzchowną ( obfite naczynia żylne )

3.. przecinamy do przodu spoidło pierścienia pachwinowego zewnętrznego

4 .. następnie wypreparowujemy mięsień skośny brzucha wewnętrzny

5 . przecinamy powięź poprzeczną

6 . przecinamy otrzewną ścienną

7 . wkładamy rękę i szukamy :szyjki pęcherza moczowego , nasieniowodów , przesuwamy się po nich i znajdujemy jądro

8 . wszystkie warstwy zaszywamy oddzielnie

ŚLINIANKA PODŻUCHWOWA

* TORBIEL ŚLINOWA

- dość częsta u psów ( najczęściej 1-5 lat)

- u kotów raczej rzadka

Powstaje z rozdęcia zrazika lub z przerwania przewodu gruczołu ślinowego podjęzykowego lub żuchwowego . Ślina dostaje się do otaczających tkanek , zwłaszcza tkanki łącznej .W języku klinicznym torbiel określa się mianem ŻABKI ( venula) , która jest z zasady związana z gruczołem ślinowym ( żuchwowym lub podjęzykowym) i jego przewodem wyprowadzającym lub przewodami wyprowadzającymi .

* ŻABKA PODJĘZYKOWA ( venula sublingualis) jest to torbiel umiejscowiona w jamie ustnej i może pochodzić zarówno od przewodu ślinianki podżuchwowej jak i podjęzykowej . Ślinianka podjęzykowa składa się z dwóch części : przedniej wieloprzewodowej i tylnej jednoprzewodowej , znajdujących się we wspólnej torebce z gruczołem żuchwowym . Obie części mają jedno ujście w jamie ustnej obok ujścia gruczołu żuchwowego . Żabka umiejscawia się pod językiem po jednej lub po obu stronach więzadełka języka . Jest to cienkościenna , podłużna , żywoczerwona torbiel , niebolesna , przesuwalna względem błony śluzowej , przy ucisku wydobywa się różowa ciągliwa ślina . Zwierzę mocno się ślini i ma trudności w pobieraniu pokarmu .

* ŻABKA PODŻUCHWOWA ( venula submandibularis) uwypukla się pod żuchwą , stwierdza się chełbocącą , niebolesną wyniosłość , która może komunikować się z torbielą w jamie ustnej . Czasami uwypuklenie występuje tylko pod żuchwą i może przechodzić nawet pod szyję .

ROZPOZNANIE - POSTĘPOWANIE :

- torbiel ma związek z gruczołem po lewej czy prawej stronie

- uwypuklenie i wyniosłość

- asymetria

- przy braku pewności mocno ucisnąć torbiel i patrzeć gdzie przemieszcza się płyn

- powiększenie samego gruczołu ( żuchwowy i tylna część podjęzykowego)

badanie Rtg po wypełnieniu torbieli środkiem cieniującym

- należy odróżnić żabka podjęzykową od zapalenia gruczołu podjęzykowego ( twarde , bolesne uwypuklenie )

- żabkę podżuchwową należy odróżnić od torbieli pochodzącej ze szczątków łuków skrzelowych, od krwiaków ,ropniaków a nawet nowotworów ( chłoniako-mięsaki , raki - są twarde i nie chełbocące)

WYWIAD :

pęka , wycieka , zamyka się i tak w kółko

LECZENIE:
Wstępną fazę zapalenia ( przed zatkaniem przewodów wyprowadzających ) można leczyć farmakologicznie , ale najczęściej jest już na to za późno .

Zachowawcze leczenie torbieli nie daje trwałych efektów , skuteczne jest :

A) wycięcie otworu w ścianie torbieli ( cystotomia)

- żabka podjęzykowa rzadziej podżuchwową

- batrachoplastyka

- znieczulenie nasiękowe lub powierzchniowe

- wycinamy otwór żeby się nie zarósł zeszywa się ciągłym szwem brzeg błony śluzowej lub skóry z brzegami ściany torbieli

- pędzelkowanie jodyną 3% kwasem karbolowym , leczenie trwa kilka tygodni , pozostaje nieestetyczna blizna , często przetoka ślinowa

- ślinianka wysycha i obumiera

B) wycięcie torbieli i gruczołu ślinowego ( extirpatio glandulae salivalis )

- torbiele ślinowe szczególnie torbiele podżuchwowe

- głębokie znieczulenie ogólne , układamy pacjenta na boku chorą stroną ku górze

- gruczołu żuchwowego szukamy między żyłami szczękowymi ( zewnętrzną i wewnętrzną) , które schodzą się w żyłę szyjną zewnętrzną ( tuż za kątem żuchwy)

- cięcie od żuchwy do rozwidlenia

- pod skórą leży mięsień podskórny i powięź przyuszniczo-żwaczowa .Następnie rozdzielamy na tępo mięsień małżowinowy dolny .W torebce gruczołu znajduje się tylna część gruczołu podjęzykowego . Chwytamy kleszczami Allisa za gruczoł i odpreparowujemy razem z torebką i podwiązujemy naczynia i przewody wyprowadzające ( zapobiegamy krwiakom)

- ranę skórną zaszywamy szwami przerywanymi

zabieg należy do trudnych gdyż żyła szyjna przechodzi przez śliniankę . Usunięcie ślinianki ma konsekwencje dla organizmu

Najczęstszą przyczyną zmian chorobowych ślinianek są ciała obce ( ości , kłosy , ziarna ) , które wciskają się do przewodów wyprowadzających ( u koni i przeżuwaczy) . Ciało obce stanowi jądro ,na którym osądzają się sole zwłaszcza węglan wapnia i powstają KAMIENIE ŚLINOWE ( SIALOLITY)), najczęściej u koni . Mogą występować pojedyncze lub mnogie , dorastają do wielkości jaja kurzego

* utrudniony odpływ wydzieliny

* zanik gruczołu , stan zapalny przewodu

* powstają torbiele

* wnikają bakterie ropotwórcze

* ropowica lub ropnie prowadzą do powstania przetok do jamy ustnej lub na zewnątrz .

Najczęściej spotykanym zapaleniem jest ZAPALENIE PRZYUSZNICY ( PAROTITIS) , które może być pierwotne lub wtórne , ostre lub przewlekłe ( rozrost tkanki łącznej , obrzęk ,przekrwienie) . U bydła - na skutek promienicy zapalenie ropne gruczołów ślinowych przy wtargnięciu bakterii wraz z ciałem obcym , drogą limfatyczną lub krwionośną( np. . zołzy , nosówka )

KAMICA MOCZOWA

(wykład 7 maja )

Kamica moczowa jest najczęstszą przyczyną niedrożności dróg moczowych . Jest to schorzenie polegające na występowaniu złogów mineralnych w drogach wyprowadzających mocz a najczęściej w cewce moczowej .

W zależności od lokalizacji złogów wyróżnia się :

- kamicę miedniczek nerkowych

- kamicę moczowodów

- kamicę pęcherza moczowego

- kamicę cewki moczowej .

Jest to schorzenie dość częste np. u psów zachorowywalność wynosi od 0,6 do 2.8 % , oprócz psów chorują też inne gatunki . Brak predylekcji płciowych są predylekcje rasowe u psów : psy chondrodystroficzne (jamniki , pekińczyki ) są narażone na kamicę , ponadto u dalmatyńczyków pojawia się kamica moczanowa . Złogi te najczęściej zbudowane są z fosforanów (człowiek , koń , bydło ) , ze szczawianów , węglanów , rzadziej są to kamienie moczanowe , cystynowe (częściej u samic ) a bardzo rzadko ksantynowe .

Powstają one przy okazji stanów zapalnych narządów moczowych gdzie procesom tym towarzyszy złuszczanie nabłonków , zastój moczu , rozkład moczu co ułatwia wytrącanie soli mineralnych . Złogi powstawać mogą też z przyczyn niezapalnych , gdy dochodzi do wzrostu poziomu soli mineralnych w moczu ( nieodpowiednia dieta , zaburzenia przemiany materii ) .

Kamienie mogą powstawać wokół jądra krystalizacji i powstają wtedy kamienie warstwowe lub tworzą się przez bezpośrednie wytrącanie soli i powstają kamienie lite . Następstwa kamicy zależne są od wielkości i kształtu kamieni . Sama obecność kamienia drażni błonę śluzową , a jeśli ma on szorstką powierzchnię to może powodować uszkodzenia błony śluzowej . Owo drażnienie powoduje stan zapalny i może dojść do zgrubienia ściany pęcherza moczowego . Duże kamienie zatrzymują się w pęcherzu moczowym a mniejsze mogą trafić do cewki moczowej powodując jej zatkanie , zatkaniu ulec mogą moczowody co z kolei prowadzi do powstawania torbieli nerkowych .

OBJAWY KLINICZNE .

Stan ogólny w zależności od trwania procesu może być zaburzony lub nie . W późniejszym okresie zwierzęta są niespokojne , napinają się do oddawania moczu , mocz leci cienkim strumieniem lub w ogóle nie leci , może zawierać domieszki krwi . Mocz zalegając w pęcherzu i miedniczce może powodować zanik nerki z ucisku przy czym druga nerka ( przy zatkaniu jednego z moczowodów ) przejmuje funkcję obu nerek . Mocz zalegając w pęcherzu i miedniczce wchłania się powodując mocznicę ( w badaniu krwi podwyższony poziom mocznika , zapach moczu od pacjenta ) . Krwawienie z cewki może towarzyszyć też stanom zapalnym , nowotworom oraz ranom cewki ( w zapaleniu prostaty krwawienie występuje niezależnie od oddawania moczu ) . Temu stanowi towarzyszy ból , są objawy kolki . Na stan zwierzęcia duże znaczenie wywiera fakt czy jest to zatkanie zupełne czy niezupełne . Jeżeli dojdzie do mocznicy dochodzi do wymiotów , utraty apetytu , odwodnienia a czasem wstrząsu .

Badamy drożność cewki za pomocą cewnika , przy zatkaniu powinien on się zatrzymać . Niekiedy mimo obecności kamieni w cewce daje się wejść cewnikiem do pęcherza . Omacując brzuch daje się wyczuć powiększony pęcherz ( uważać aby nie spowodować pęknięcia pęcherza) . Czasami ucisk na pęcherz po podaniu środków rozluźniających mięśniówkę może cewkę udrożnić .

Rozpoznanie stawiamy w oparciu o badanie kliniczne, badanie RTG ( kamienie moczanowe i cystelnowe nie dają cienia - zrobić pneumocystografię lub podwójny kontrast ) pozwala stwierdzić ilość i lokalizację kamieni . Z badań laboratoryjnych pomocne jest badanie krwi , w stanach gdy niedrożność trwa dłużej pojawia się hiperkaliemia wzrost poziomu fosforanów , mocznika i kreatyny . Można zrobić urografię .

POSTĘPOWANIE LECZNICZE .

Podać środki rozkurczające , w miarę możliwości katateryzować , podać ciepły RF z dodatkiem środków przeciwbólowych . Próbujemy wyciągnąć kamień lub wpychamy go do pęcherza . Jeśli nie uda się upuścić moczu przez cewkę to robimy nakłucie pęcherza przez powłoki brzuszne ( długą igłą tak aby pęcherz w czasie opróżniania nie zsunął się z niej ) . Po upuście moczu zrobić RTG i przygotować pacjenta do operacji . Stosować płyny dla przepłukania organizmu i doprowadzić zwierzę do stanu normalnego .

Zabieg operacyjny - uretrotomia a czasem uretromastomia . Operacja jest zakończona gdy po włożeniu cewnika przez pęcherz wychodzi on przez napletek . Błonę śluzową cewki przyszywa się do skóry (wyszycie cewki ) skąd po operacji wypływa mocz , w miarę upływu czasu rana zarasta i dochodzi do normalnego stanu . Jeżeli proces powtórzy się ponownie można u psa dokonać wyszycia cewki na zgięciu kulszowym , u kota dokonuje się wyszycia cewki połączonego z amputacją prącia . W sytuacji gdy duże kamienie pozostają w pęcherzu dokonuje się laparotomii pośrodkowej w linii białej następnie dokonuje się cystitomii na grzbietowej powierzchni pęcherza usuwa się kamienie ( przeszukać dokładnie fałdy błony śluzowej oraz okolicę szyjki pęcherza moczowego . U konia można czasem dokonać wyjęcia kamienia przez cięcie przyodbytnicze ( pomiędzy odbytem a moszną ) , następnie wkładamy rękę do jamy miednicznej pod prostnicą , nacinamy pęcherz i wyciągamy kamień . Rana goi się sama przez zrośnięcie .

ZAPALENIE OTRZEWNEJ ( PERITONITIS )

( wykład z 15 maja )

Błony surowicze to warstwa tkanki łącznej wiotkiej pokryta warstwą komórek nabłonkowych (mesothelium ) . Zawiera ona dużo makrofagów co czyni ją mało wrażliwą na różnego rodzaju zakażenia . Jeżeli dojdzie do jej zapalenia oznacza to , że czynnik uszkadzający jest bardzo silny i sytuacja ta jest bardzo groźna dla życia . Otrzewna jest błoną półprzepuszczalną co powoduje łatwe przenikanie płynu z naczyń do jamy otrzewnowej i odwrotnie . Ponadto otrzewna ma zdolność bardzo łatwego sklejania się . Kiedyś zapalenie otrzewnej kończyło się śmiercią , a obecnie śmiertelność wynosi około 50% .

Przyczyny powodujące zapalenie otrzewnej są bardzo różne :

choroby narządów jamy brzusznej (ropomacicze ) , przerwanie ciągłości ściany brzucha , przerwanie ciągłości dróg moczowych , żółciowych , przewodu pokarmowego , uwięźnięte przepukliny , po operacjach na przewodzie pokarmowym , przerzuty z innych okolic ciała (nokardioza u psów ) .

W zależności od tego czy w zapaleniu biorą udział bakterie czy nie rozróżnia się :

- zapalenie jałowe ,

- zapalenie bakteryjne .

W zależności od obszaru zajętego procesem można wyróżnić :

- zapalenie rozlane ,

- zapalenie miejscowe .

W zależności od przebiegu i czasu trwania :

- zapalenie ostre ,

- zapalenie przewlekłe .

Proces bez udziału bakterii rozwija się w wyniku drażnienia otrzewnej przez substancje chemiczne , które dostały się do jamy otrzewnowej i różne są w swym składzie od osocza .

Zagrożenie życia w przebiegu perytonitis wynika z uszkodzenia nerek , układu krążenia i układu oddechowego . Zaburzenia ukł. krążenia są spowodowane przechodzeniem dużej ilości płynów do jamy otrzewnowej z łożyska naczyniowego gdzie dochodzi do zmniejszenia objętości krwi krążącej . Dołącza się kwasica , a ponadto wchłaniane są toksyny z jamy otrzewnowej , które bezpośrednio uszkadzają serce . Niewydolność nerek jest spowodowana niewydolnością krążenia co zmniejsza przepływ przez nerki i zdolność oczyszczania krwi mocno spada . Ukł. oddechowy jest niewydolny w wyniku wzrostu napięcia powłok brzusznych .

Rozpoznanie nie jest proste ( łatwe gdy skojarzymy z zabiegiem chirurgicznym , urazami ścian brzucha ). W wywiadzie dowiadujemy się , że brak jest apetytu , są wymioty i objawy niedrożności . Brzuch jest powiększony czasem podkasany . Przy zapaleniu pierwotnym objawy narastają powoli . Przy zapaleniu bakteryjnym pojawia się gorączka , ale może też jej nie być , błona śluzowa nastrzykana naczyniami , wydłuża się czas napełniania naczyń . Osłuchując brzuch na początku schorzenia słychać tarcia listków otrzewnej , potem brak trzeszczeń , ale pojawia się stłumienie choryzontalne . Brzuch jest tkliwy . U dużych zwierząt pomocne jest badanie rektalne - można wyczuć zrosty . Przy omacywaniu brzucha mogą wystąpić wymioty . Dokonujemy nakłucia jamy brzusznej i badamy zawartość ( przy nadmiernej ilości płynu wycieka on przez igłę ) , płyn usuwamy też przed badaniem RTG . Przy zapaleniu otrzewnej może być obraz typowy dla niedrożności porażennej jelit ( bańki gazów w jelitach ) . Ponadto robi się posiewy bakteryjne , badamy krew ( leukocytoza , wydłużony czas protrombinowy ) . Jeżeli zbierzemy to wszystko do kupy możemy postawić prawidłowe rozpoznanie .

POSTĘPOWANIE .

Zawsze próbujemy zdrenować jamę otrzewnową i upuszczać zalegający wysięk . Najważniejsze jest podtrzymanie czynności nerek , serca i płuc co można osiągnąć przez nawodnienie pacjenta . Podawanie antybiotyków w zapaleniu bakteryjnym nie leczy a tylko ogranicza rozwój choroby i nie jest najważniejsze .

CHIRURGIA NOWOTWORÓW

( wykład z 22 maja )

Zagadnienie chirurgii nowotworowej mimo zastosowania innych technik terapeutycznych (chemioterapia , naświetlanie) pozostaje aktualne ,rozwija się i ma najlepsze wyniki jeżeli chodzi o leczenie nowotworów zwłaszcza niezłośliwych i ograniczonych .Wyodrębniła się nawet specjalizacja chirurga onkologa do której osiągnięcia trzeba przejść dwustopniową specjalizację , a mianowicie chirurga ogólnego oraz specjalizację onkologiczną .

Aby być dobrym onkologiem należy zdobyć specjalność :

- kardiochirurga ,

- chirurga laserowego ,

- operowania endoskopowo ,

- techniki naczyniowe ,

- elektrochirurgię .

Chirurg onkolog powinien znać zagadnienia związane z etiologią , patogenezą i zapobieganiem chorobom nowotworowym co ma znaczenie dla postępowania i rokowania .

U małych zwierząt zdarzają się najczęściej następujące guzy :

- nowotwory skóry stanowią 30 % ( 66% to nowotwory łagodne , 33% złośliwe ) ,

- guzy gruczołu mlekowego 3 % ,

- guzy tkanek miękkich 10% ,

- guzy dróg oddechowych 5-6 % ,

- kości 5-6 % ,

- męski układ rozrodczy 5-6 % ,

- guzy żołądkowo - jelitowe 2-5 % ,

- pozostałe guzy do 18 % .

Ostatnio opracowane klasyfikację guzów z których każdy jest dokładnie scharakteryzowany przez zastosowanie odpowiedniego kodu . Klasyfikacja ta nosi nazwę TNM .

Przed zabiegiem operacyjnym należy zadać sobie kilka pytań :

-z czym mamy do czynienia?

-jaka jest wiedza o danym nowotworze?

-czy możliwe jest wyleczenie?

-jakie działanie chirurgiczne jest najkorzystniejsze ( margines ostrożności, wskazania chemio- i laseroterapii) ?

-jakie alternatywne metody postępowania chirurgicznego mogą być najlepsze ( kardioelektro- , laserochirurgia) ?

TECHNIKA OPERACJI W ONKOLOGII :

-delikatne obchodzenie się z guzem,

-operowanie z dala od guza,

-wycięcie guza wraz z dorzeczem chłonnym( usuwa się naczynia chłonne i regionalne węzły chłonne),

-usuwanie całych narządów np. śledziony,

-podwiązywanie naczyń krwionośnych na początku operacji ( najpierw żyły potem tętnice ),

-zapewnienie aseptyki nowotworowej ( zmiana noża po zranieniu guza , zmiana rękawic po dotknięciu guza , nie dopuszczamy do rozlania się wycieku z guza ).

Wszystko to ma na celu niedopuszczenie do tego aby komórki nowotworowe nie rozprzestrzeniły się w organizmie , ani nie pozostał żaden fragment guza .

ZABIEGI STOSOWANE W ONKOLOGII :

1) OPERACJE DIAGNOSTYCZNE .

Można je przeprowadzić przed operacją lub w trakcie zabiegu , nie powodują one wyleczenia , ale dają informację co do dalszego postępowania i rokowania .

Wykonywać można następujące zabiegi :

-wycinek klinowy,

-pobranie kleszczami,

-nakłucie igłą do biopsji( TRU-CUT) -za pomocą specjalnej igły zaopatrzonej w koszulkę , która pozwala wybrać duży wycinek tkanki,

-punkcja aspiracyjna - wykonana w miejscu najbardziej stykającym się z guzem .

2) OPERACJE PROFILAKTYCZNE.

Dokonuje się ich w celu zapobiegania powstawania guzów np. łagodny nowotwór pochwy (glejomyoma ) dzięki owariohistorektomii można zmniejszyć ryzyko jego wystąpienia do 1%.Podobnie guzy jąder u wnętrów , które mają tendencje do nowotworzenia , jeżeli usuniemy takie jądro zmniejszamy ryzyko wystąpienia guza.

3) OPERACJE RADYKALNE .

Całkowite wycięcie guza wg. następujących schematów:

-wycięcie miejscowe dotyczy tych guzów ,które nie infiltrują tkanek i są w miejscach gdzie nie ma zapasu tkanek .

-szerokie wycięcie miejscowe - wycięcie guza z marginesem 1-3 cm wtedy gdy podejrzewamy , że infiltruje on tkanki oraz gdy były przeprowadzone biopsje i punkcje .

-radykalne wycięcie miejscowe - wycięcie guza wraz z naturalnymi strukturami ograniczającymi ten guz np. przy mięsaku usuwamy cały mięsień .

-operacje blokowe - gdy usuwamy narząd wraz z dorzeczem chłonnym np. guzy sutka, tarczycy, nowotwory głowy .

- amputacje , jeżeli powstała wznowa lub jest szansa że powstanie to usuwamy cały narząd np. kończynę , śledzionę, narząd rodny , poszczególne kości żuchwy . .

4) OPERACJE REKONSTRUKCYJNE.

Wycinamy guza wraz z otaczającymi tkankami , a potem “ martwimy się” co z tym zrobić , jak to zrekonstruować .Rekonstrukcję można osiągnąć przez zastosowanie przeszczepów ( głównie skóry )oraz można zastosować protezy( w USA są robione próby ze stosowaniem protez po odjęciu fragmentu kości lub w miejsce ubytku zakładają kość allogeniczną .

5)OPERACJE CYTOREDUKCYJNE .

Jest to zmniejszenie masy guza w celu umożliwienia skuteczniejszego leczenia promieniami lub cytostatykami .Metodę ta stosuje się w przypadku leczenia guzów szczególnie dużych z tendencją do wznowy nawet przy wycięciu dużego marginesu oraz gdy guz leży w sąsiedztwie tkanek , których nie można usunąć .

6)OPERACJE PALIATYWNE .

Stosowane są wtedy gdy nie ma szans na leczenie , ale można przynieść ulgę pacjentowi .Można w tym celu stosować nakłucia odbarczające gdy guz powoduje wodobrzusze , ponadto kriochirurgia krwawiących owrzodzeń guza, chordotomia -przecięcie szlaków czuciowych na terenie rdzenia co eliminuje ból .Przy nowotworach krtani utrudniających oddychanie dokonuje się tracheotomii. Robi się przetoki moczowe oraz zespala jelita w taki sposób , że omija się guz przeszkadzający w pasażu treści .

1) chirurgiczna pomoc przy niewydolności ukł. oddechowego .

2) chirurgia nowotworów

3) postępowanie z pacjentem , który uległ urazom mnogim .

ZAPALENIE ZATOK PRZYODBYTOWYCH

(SINUSITIS PARAANALIS)

najczęściej u psów

- żabki mieszczą się po obydwu stronach odbytu i leżą między mięśniem zewnętrznym a wewnętrznym zwieraczem odbytu . Otwory wyprowadzające uchodzą na granicy pomiędzy skórą a błoną śluzową ,czyli w tzw. strefie pośredniej odbytu

-zapaleniu towarzyszy swędzenie ( zwierzę się liże i saneczkuje ) i wydobywająca się cuchnąca wydzielina

jeżeli zwierzę nie jest leczone lub samo nie wyciśnie zawartości zatok , może nastąpić ich zropienie ,, początkowo w postaci zamkniętego ropnia , z czasem otwierającego się na zewnątrz przez skórę w postaci ROPNEJ PRZETOKI

czasami zapalenie zatok powoduje u psów świąd całego ciała , zapalenie skóry , a w skutek lizania może także nastąpić zapalenie migdałów , uszu i spojówek

- aby postawić rozpoznanie wkładamy jeden palec do odbytu ,a drugim omacujemy z zewnątrz wypełniona zatokę , można ja w ten sposób opróżnić , ci jest zabiegiem dość bolesnym dla psa . Wyciskamy ciemnobrunatną czasem z domieszkami krwi maż

LECZENIE

* na jej miejsce wstrzykujemy przez naturalny otwór maść antybiotykową używaną do leczenia wymion

* nacięcie ropnia z zewnątrz dwoma skrzyżowanymi cięciami . Po opróżnieniu zatoki z ropy , płuczemy jodyną kilkakrotnie prowadzi to do zniszczenia gruczołów i zarośnięcia odbytu przez ziarninowanie

przewlekłe zapalenia ropne nie poddają się leczeniu zachowawczemu lecz całkowitemu chirurgicznemu usunięciu zatok ( czasami nawet całego odbytu)

*WYŁUSZCZENIE ZATOK PRZYODBYTOWYCH ( EXTIRPATIO SINUUM PARAANALIUM)

wskazania :

przewlekłe zapalenie zatok

- martwica

- nie dające się leczyć ropne zapalenia

1 . .psa układamy na brzuchu

2 . lepsza narkoza ( miejscowa lub nadoponowa )

3 . skórę golimy wokół odbytu i odkażamy

4 . jelito proste przepłukujemy płynem antyseptycznym

5 . wyciskamy zawartość zatok

6 . przez otwór naturalny , wypełniamy zatokę gazą tak , aby łatwiej orientować się w jej położeniu

7 . palec wskazujący lewej ręki wprowadza się do odbytu i uciskamy z zewnątrz , powstaje wyraźna wyniosłość pozwalająca na wykonanie ciecie

8 . przeprowadzamy cięcie dł . 2-3 cm pionowo , odsłaniają się włókna m. . zewnętrznego zwieracza odbytu , przecinamy je i ukazuje się ściana zatoki

9 . zatoki nie przecinamy , ale chwytamy kleszczykami i odpreparowujemy od tkanek . Szczególną uwagę należy zwrócić przy preparowaniu przewodu wyprowadzającego - co grozi skaleczeniem jelit

10 . po wyłonieniu całej zatoki odcina się przewód wyprowadzający jak najbliżej jego wylotu , ranę zaś zaszywa się z pozostawieniem w dolnej części otworu

Inne schorzenia wymagające interwencji chirurgicznej w okolicy odbytu:

- przepuklina kroczowa

- uchyłek prostnicy

- zwężenie prostnicy

- wypadnięcie prostnicy

- brak odbytu

- zapalenie zatok przyodbytowych

- czyraczyca około odbytowa

- przetoka kałowa

- nowotwory odbytu

- odcięcie ogona

NIEDROŻNOŚCI

Jest to zamknięcie światła narządów przewodowych, które prowadzi do zahamowania przesuwania się właściwej dla tych narządów treści. Niedrożności są to:

-niedrożności GIT

-niedrożności w układzie moczowym

-zator naczyń wieńcowych (w weterynarii zdarza się bardzo rzadko).

Przyczyny:

1.Zaczopowanie - obturatio -gdy coś znajduje się we wnętrzu przewodu np. ciało obce. Zaburzenia w krążeniu pojawiają się znacznie później.

2.Porażenie mięśni -posocznica prowadzi do porażenia naczyń

3.Ucisk z zewnątrz - strangulatio - tu zaliczamy skręt żołądka, nowotwory. Przy ucisku jelit od zewnątrz dochodzi do gwałtownych zaburzeń w krążeniu w ścianie jelita.

Objawy:

- niechęć do jedzenia

- ślinotok

- brak defekacji

- żółtaczka

- gaz w jelitach

Kolka- colica -jest to zespół zachowań wynikający z bólu brzucha (nie jest to rozpoznanie, jest to objaw), nazwa pochodzi od colon - okrężnica.

Przyczyny:

- najczęściej niedrożność jelit

- niedrożność przewodów żółciowych

- niedrożność tętnicy krezkowej wywołana przez słupkowce

Niedrożność może być zupełna i wtedy jest bardzo ostry ból lub też niezupełna, która pojawia się w przypadku zrostów w jelitach, obecności nitki w jelitach lub kręgów w przełyku.

Niedrożność GIT diagnozujemy na podstawie rodzaju wymiotów, ich częstotliwości, pH wymiocin oraz czasu ich wystąpienia po podaniu pokarmu.

Dzielimy ją na:

- wysoką, kiedy dotyczy przełyku, żołądka, jelita cienkiego

- niską, kiedy dotyczy końcowego odcinka jelita cienkiego i jelita grubego

Inny podział niedrożności wyróżnia niedrożności:

- mechaniczne - kiedy dochodzi do zablokowania pasażu treści przez przeszkodę mechaniczną (ciało obce lub nowotwory).W tym przypadku leczenie farmakologiczne nie jest skuteczne.

- czynnościowe - kiedy dochodzi do deficytu w unerwieniu odcinka GIT i brak jest perystaltyki. Niektóre można leczyć farmakologicznie np.podejrzenie przykurczu odźwiernika podajemy leki rozkurczające (No-spa, Atropina, Papaweryna) czy też podejrzenie atonii - podajemy leki dla wzmożenia perystaltyki (Metoklopramid).

Niedrożności przełyku spowodowane obecnością ciał obcych występują najczęściej u bydła, psów (szczeniąt) i rzadziej u koni. Mogą wystąpić także niedrożności wywołane uciskiem na przełyk z zewnątrz np. guzy nowotworowe tarczycy u psa. Ciała obce najczęściej występują u bydła (ziemniaki. buraki, jabłka) i u psów (igła, kości, kręgi). Warunkami sprzyjającymi są źle rozdrobniona pasza, łapczywe spożywanie, strach, ból, pośpiech.

Objawy:

-nieprzyjmowanie pokarmu

- obfity ślinotok (tylko gdy zupełnie)

- zwierzę cały czas usiłuje połknąć

- usiłuje żuć

- u psów wymioty zaraz po jedzeniu

- u bydła szybko narastające wzdęcie (objawy podobne do wścieklizny)

- objawy ogólne - duszność, kaszel, sinica

- czasem możliwe jest przyjmowanie płynów

Jeżeli mamy silne wzdęcie to natychmiast trokarujemy i wyjmujemy ciało obce od strony żwacza.

Badanie:

- dokładnie badamy lewą stronę szyi przez omacywanie

- u psa badanie Rtg ( ciało obce cieniujące lub podajemy środek cieniujący)

- endoskopia

- sondowanie u psa nie rozstrzyga o nieobecności ciała obcego

Leczenie:

1.Podajemy środek przeciwbólowy BIOVETALGIN

2.Tą samą drogą podajemy środki rozluźniające mięśniówkę przełyku - Ksylazynopodobne, ROMPUN 5 ml, ( u bydła cały przełyk jest zbudowany z mięśniówki poprzecznie prążkowanej)

3.W celu zahamowania ślinienia i utraty wody podajemy atropinę s.c. 0,05 mg/kg.

4.Po 20 minutach delikatnie masować, próbować przesunąć ciało do przodu ( u psa nie należy przesuwać kości)

- jeżeli ciało obce utkwiło w odcinku piersiowym albo nie można go przesunąć do przodu u bydła próbujemy je przesunąć twardą metalową sondą do żwacza. Takiego postępowania nie praktykujemy jednak u psów.

- jeżeli ciało obce nie daje się przesunąć w kierunku żwacza należy je przesunąć sondą ku przodowi od strony żwacza po uprzednim trokarowaniu (rumenotomii). Czasami ciało obce jest bardzo blisko ujścia przełyku i daje sieje chwycić ręką od strony żwacza

• u psa ciało obce można wyciągnąć długimi kleszczami od strony jamy ustnej.

ACHALAZJA PRZEŁYKU U PSA (ACHALASIA OESOPHAGI)

wynika z zaburzeń rozwojowych w obrębie śródpiersia - przetrwały łuk prawy aorty prowadzi do zaciśnięcia przełyku .

Obserwuje się najczęściej :

-u psów 6 miesięcznych

- u kilku szczeniąt tego samego miotu

- często u foksterierów

- w momencie przejścia zwierzęcia z pokarmu płynnego na pokarm stały

- często u owczarków alzackich

OBJAWY :

- wymioty fontannowe

- następuje po posiłkach

- zwrócony pokarm jest nie strawiony

- zdjęcie rentgenowskie - dochodzi do znacznego rozszerzenia piersiowej części przełyku , niekiedy osiąga pojemność do 0,5 litra

- zdjęcie rentgenowskie z użyciem papki barytowej ujawnia rozszerzenie przełyku ze zwężeniem na wysokości przepony MEGEOESOPHAGUS

LECZENIE :

-thoractomia

-przecinamy więzadło Botalla

- zabieg chirurgiczny mało skuteczny

- przecinamy przewód tętniczy

WSKAZANIE :

- karmić zwierzę na stojąco

Czasami przyczyną achalazji może być wiotkość mięśniówki przełyku na tle nerwowym .

OESOPHAGOTOMIA

I . CERVICALIS, gdy jest w odcinku szyjnym wyjmujemy bezpośrednio , gdy w piersiowym sięgamy kleszczami . U bydła w pozycji stojącej ze względu na wzdęcie .

II. TRANSTHORACALIS , THORACTOMIA ( nie wykonuje się u bydła ) , wymaga użycia aparatu do podtrzymywania oddychania .

* płyn w jamie otrzewnej koloru popłuczyn mięsa

a)utrata płynu krążącego -WSTRZĄS HYPOWOLEMICZNY

b)ogromny ból - WSTRZĄS NEUROGENNY

c)silne namnożenie się bakterii , które przenikają do naczyń ( one normalnie tam są) - WSTRZĄS SEPTYCZNY

Gdy wystąpią te trzy wstrząsy to lekarz nie ma już co robić .

CIAŁO OBCE W ŻOŁĄDKU

- wymioty nie są związane z pobieraniem pokarmu tylko drażnieniem ściany żołądka przez ciało obce

- niedrożność całkowita lub częściowa

- wymiociny : nie strawione , zapach kwaśny

- pewna diagnoza Rtg

• taśmowate ciała obce czy to w żołądku czy w jelitach powodują często długotrwałe niedrożności niezupełne (późno rozpoznane poprzez badanie kontrastowe rentgenowskie), niewskazane leczenie zachowawcze gdyż grozi przecięciem jelita , dlatego od razu laparotomia .

ZWĘŻENIE ODŹWIERNIKA

I . wrodzony przerost

* wymioty fontannowe max 2 h po jedzeniu zależnie od stopnia wypełnienia żołądka

* spazmolityki nie dają efektu

* gdy szczenięta przechodzą na pokarm stały

II . skurcz

* u psów w każdym wieku

* niedrożność czynnościowa

* spazmolityki skuteczne

* wymioty w różnym czasie po jedzeniu

III . nabyty przerost

* następstwo długotrwałego skurczu

* spazmolityki nie dają efektu

* płyny przechodzą swobodnie

Zwężeniu odźwiernika często towarzyszy rozszerzeniu przełyku co może sugerować zwężenie wpustu lub achalazję .

OSTRE ROZSZERZENIE

I SKRĘT ŻOŁĄDKA

* duże rasy , starsze osobniki raczej samce , często szczenięta zwłaszcza latem- gdy dużo ruchu ( po jedzeniu)

OBJAWY :

- powiększenie przedniej części żołądka w obrazie Rtg

- ból , niepokój , ślinienie

- wzdęcie gazowe

- bezskuteczne próby wymiotowania

Przyczyny :

* przeładowanie żołądka i dużo ruchu

* dysfunkcja odźwiernika

* atonia żołądka

* rozluźnienie więzadła żołądka

* zaburzenia układu autonomicznego

Poprzez wprowadzenie zgłębnika oceniamy stan - przy skręcie zgłębnik nie przejdzie , ale przejście zgłębnika nie wyklucza skrętu . Najczęściej wymaga laparotomii i repozycji żołądka .

NIEDROŻNOŚĆ JELIT (ILEUS)

I. mechaniczna (Ileus mechanicalis)

1 . strangalacyjna

2 . obturacyjna

II. czynnościowa (Ileus dynamicus)

a) na obrazie Rtg tylko gaz w jelitach

b) to nie jest wskazanie do otwierania jamy brzusznej

1 . porażenna (Ileus paralyticus)

2 . skurczowa , spastyczna (Ileus spasticus) - przewaga

Przyczyny niedrożności czynnościowej porażennej :

- pooperacyjna ( przejściowa)

- podanie atropiny poraża perystaltykę przewodu pokarmowego , dlatego przed zabiegiem musi być głodówka

- zapalenie otrzewnej

- kwasica

- zatory w ścianie jelit

- uszkodzenia błony śluzowej jelit (nie muszą to być uszkodzenia perforacyjne)

- rozerwanie krezki

- zmiany w kręgosłupie

* spondylosis

* spondyloarthrosis

* dyskopatie

* nowotwory w okolicy kręgosłupa

~ ucisk na nerwy wychodzące z kanału kręgowego , typowa niedrożność porażenna

~ ból , zwierzę unika nastawienia się do defekacji - koprostaza

Niedrożność porażenna zawsze występuje wtórnie przy niedrożności mechanicznej - zawsze przed utkwionym ciałem obcym.

PATOFIZJOLOGIA NIEDROŻNOŚCI JELIT :

- jakiś czynnik hamujący pasaż treści w jelitach

-ciągła produkcja soków trawiennych

-gromadzi się gaz

- rozwój flory bakteryjnej

- ucisk gazów na ściany

- ucisk czynnika hamującego powoduje zaburzenia w krążeniu

- najpierw zaciśnięte naczynia żylne -obrzęk-martwica-zapalenie otrzewnej

MECHANIZM ODWODNIENIA

(bardzo wysoki hematokryt , nie ma co krążyć w naczyniach)

1 . utrata wody na zewnątrz

-wymioty u psa

- poty u konia

- tachypnoe-60 oddechów na minutę obniża ilość wydalanej pary wodnej

* koń 30-40 l śliny na dobę , 8 l soku trzustkowego

* pies 1-3 l śliny , 0,3 l soku trzustkowego ( normalnie to ulega resorpcji zwrotnej w jelicie grubym)

2 . zamknięcie wody w jelitach , obrzęki , zaciśnięte naczynia najpierw żylne potem tętnicze powodują brak ukrwienia , narasta kwasica , płyn zostaje w martwej przestrzeni i nie może ulegać resorbcji zwrotnej

-powiększone węzły chłonne

- barwa jelit sino-brązowa

- liczne wybroczyny

- treść jelit zabarwiona krwią

Niedrożność niezupełna :

* zwężenie jelit po enterotomii

* uszkodzenie ściany jelita przez ciało obce

* zagięcie jelita i zrosty

* zrosty najczęściej na skutek źle przeprowadzonej histerektomii ( prowadzi do zupełnej)

* przepuklina przyrośnięta

* guzy nowotworowe

* wgłobienia jelit

CIAŁO OBCE W JELITACH

- niedrożność mechaniczna ( kamień ,kasztan)

- najczęściej w jelicie biodrowym lub w ujściu biodrowo-ślepo-okrężniczym

- okrężnica i jelito proste to najczęściej zbite masy odwodnionego kału - koprostaza

- pewna diagnoza to zdjęcie Rtg

OBJAWY :

- bóle brzucha

- brak apetytu

- niepokój

- wygięty grzbiet zwierzęcia

- napięte powłoki brzuszne

- objawy wzdęcia- gaz w jelitach

- wymioty po osiłkach treścią strawioną- zapach fermentacyjny

- początkowo biegunka potem w ogóle nie oddaje kału

* przeciwwskazane środki przeczyszczające gdyż pogłębiają odwodnienie , ryzyko powstania wgłobień

* czasami przez dobę można próbować stosować olej parafinowy

* często niezbędna enterotomia lub enterectomia

* w jelitach grubych najczęściej występują niedrożności czynnościowe na tle nerwowym ( stosowanie lewatywy)

WGŁOBIENIE JELITA (WPOCHWIENIE)

Przyczyny:

* biegunka

* zaburzenia układu autonomicznego

* ciało obce w jelicie

* leptospiroza u psów

Jest to wciśnięcie się bliższej części jelita w dalszą porażoną

1 . jelito czcze w jelito biodrowe ( najczęściej u bydła)

2 . jelito biodrowe w okrężnicę ( najczęściej u koni)

3 . okrężnica w jelito proste

SCHEMAT LECZENIA NIEDROŻNOŚCI GIT:

Aby skutecznie leczyć trzeba znać mechanizmy niedrożności i należy dążyć do usunięcia przyczyny , ale również do wyleczenia skutków niedrożności .

Warunki powodzenia :

1 . znajomość podstaw patofizjologii

2 . możliwie wczesne postawienie rozpoznania

3 . szybkość działania ( mało czasu)

4 . aktualna możliwość leczenia operacyjnego

Trudno precyzyjnie określić czy należy zastosować leczenie zachowawcze czy operacyjne , jeżeli są wątpliwości . Zaczynamy zawsze od metody jak najmniej uszkadzającej czyli leczenie zachowawcze , będąc przygotowanym na leczenie operacyjne :

a . określamy hematokryt ( hematokryt 60 , wykrzepianie w kapilarach , leczenie operacyjne nie ma sensu)

b . nawadniamy ( uzupełnienie wody i elektrolitów)

c . hydrrokortyzon gdy jest wstrząs

Skręt okrężnicy dużej zwykle kończy się śmiercią !!!!!

LECZENIE ZACHOWAWCZE :
I . niedrożność mechaniczna

a . sonda , zgłębnik nosowo-żołądkowy

- wykluczamy pierwotne rozszerzenie żołądka , gdy jest upuszczamy gazy i płuczemy żołądek

- skręt żołądka u psa ( ewentualnie wykluczamy go)

- wtórne rozszerzenie żołądka przy zahamowaniu pasażu treści w jelitach cienkich

b . Biovetalgina koń 20-40 ml i.v. i.m. , Atropina

c . środki farmakologiczne gdy pogarsza się stan po zgłębnikowaniu i Biovetalginie lub Atropinie

- olej parafinowy ( wspomożenie pasażu treści )

- Środki działające lekko przeczyszczajaco ( niewskazane przy niedrożności zupełnej)

- leki wspomagające wydzielanie soków jelitowych - Bykahepar

II . niedrożność spastyczna

- rozkurczające

- przeciwbólowe

DIETA

Odpowiednie żywienie , dużo wody , uzupełnianie wody i elektrolitów dla osłony układu krążenia

- zapobieganie wzdęciu ( wódka ,antybiotyk)

-środki nasercowe gdy jest taka potrzeba

- chemioterapeutyki- koniecznie

-krwotoki wewnętrzne

- odjęcie macicy , jajników , jądra wnętrowskiego , śledziony , gruczołu krokowego

- fenestracja - uzyskanie dostępu do kręgosłupa poprzez jamę brzuszną

- cesarskie cięcie

- laparotomia diagnostyczna

Zawsze przed przystąpieniem do operacji należy dokonać eksploracji jamy brzusznej . Zawsze dokładnie oglądamy i omacujemy wszystkie narządy . Pierwsza znaleziona “rzecz” nie wyklucza istnienia drugiej . Jeżeli tego nie przeprowadzimy przed należy chociaż to przeprowadzić po zabiegu .

LAPAROTOMIA

WSKAZANIA :

- gdy leczenie zachowawcze nie daje efektu

- taśmowate ciało obce w przełyku

- ostra niedrożność zupełna

ROKOWANIE :

-jaka przyczyna

- czas trwania

- miejsce niedrożności

- od rozwiązania operacyjnego

- od postępowania operacyjnego

CELE :

- usunięcie przyczyny

- usunięcie zmienionej części jelit

- doprowadzenie do drożności

- usunięcie patologicznej treści jelit

ŚMIERTELNOŚĆ :

- u ludzi 20%

- konie późno rozpoznane 100% ( dłużej niż 6h)

DECYZJA ILE WYCIĄĆ :

- barwa - naturalna-jasno różowa , patologiczna-ciemno brązowa

- polewamy ciepłym RF i jelito powinno zareagować skurczem

- usuwamy przyczynę zastoju krwi , wkładamy jelita i czekamy przez 15 min .czy zaczną zmieniać barwę w kierunku jaśniejszej

Lepiej usunąć za dużo niż za mało !!!!!

Błona śluzowa może się odtworzyć , jeżeli warstwa rozrodcza komórek nie jest uszkodzona .

Podobnie mięśnie gładkie są dość odporne na niedotlenienie i mogłyby zadziałać , ale muszą dostać bodziec.

-krótki odcinek można zostawić niepracujący ( treść się przepchnie)

- jeżeli długi to będzie w nim zanikać treść

Wycinamy to co było przed przyczyną niedrożności . Często po operacji może dojść do pogorszenia stanu zwierzęcia na skutek wchłaniania toksyn .

TECHNIKA LAPAROTOMII :

A) cięcie pośrodkowe (medialis) , stosowane najczęściej

- wszystkie warstwy przecinamy w jednym kierunku , w linii białej- najlepsza

B) cięcie boczne (lateralis) , często u bydła , u klaczy przy guzach jajnika

- powięź powierzchowna mięśnia skośnego zewnętrznego brzucha -jednym cięciem podłużnym

- mięsień skośny wewnętrzny brzucha- wzdłuż włókien

- powięź głęboka , otrzewna ścienna - cięcie pionowe

C) cięcie pachwinowe (unguinalis) , przy wnętrostwie

-preparujemy wzdłuż włókien

D) cięcie przypośrodkowe (paramedialis) - historyczna

WSKAZANIA DO OTWARCIA JAMY BRZUSZNEJ :

- niedrożność jelit

-niedrożność dróg żółciowych ( trudna do zdiagnozowania)

- niedrożność dróg moczowych

- przerwanie ciągłości narządów w jamie brzusznej ( żołądek , jelita , wątroba , śledziona , pęcherz , drogi żółciowe , drogi moczowo-płciowe po wypadkach )

- nowotwory w jamie brzusznej

- przepukliny

SZYCIE PRZY LAPAROTOMII

1 . skóra - szew śródskórny , może być Dekson , ale lepiej nici poliamidowe lub poliestrowe

2 . tkanka podskórna - szew ciągły na okrętkę , Dekson 2-0 ; 3-0

3 . powięzie -szew ciągły , na okrętkę , Dekson 2-0 ,

4 . linia biała - mięsień prosty brzucha

5 . tłuszcz - nie szyjemy

6 . otrzewna- szew na okrętkę , Dekson : pies 3-0 , koń 3-0 ( 4-0)

Do szycia skóry używamy nici nierozpuszczalnych i potem je wyjmujemy . Rzadko używamy Deksonu gdyż w skórze ulega on bardzo wolnej degradacji ( mało naczyń) i długo zalega , a jest ciałem obcym .

U psów czasami otrzewna szyje się razem z tkankami .

CZY ZACHOWAWCZO CZY OPERACYJNIE ?

1 . Przy niedrożności obturacyjnej niezupełnej gdy treść wolno się przesuwa to możemy po podaniu oleju parafinowego zastosować środki pobudzające perystaltykę GIT ( sól glauberska lub 10% sól kuchenna) i może dojść do wgłobienia - laparotomia

2 . Możemy rozpoznać wirusowe zapalenie jelit i nie operujemy , ale w każdej chwili może dojść do wgłobienia -laparotomia

3 . Podanie środków pobudzających GIT przy skręcie dobiłoby zwierzę , tylko repozycja ( często u psów)

4 .Wzdęcia utrudniają oddech , możemy znieść przyczynę , ale samo wzdęcie nam pozostaje i może doprowadzić do wstrząsu

-wzdęcie żwacza i jelita ślepego -trokarowanie

- wzdęcie żołądka - sonda

Zapobiegamy wzdęciu przez stosowanie chemioterapeutyków lub wódki .

Strona 13 z 23

---