Fizjoterapia w onkologii i chirurgii
Wykład 1 28.09.09
Nowotwór płuca- główny powód zabiegów chirurgicznych
Rak piersi- najczęściej występujący nowotwór u kobiet
RESEKCJA- wycięcie, ujecie , odjecie
Psychoterapia-podstawowym elementem rehabilitacji jest pozytywne oddzialywaniena psychikę pacjenta.
pacjent jest bardzo narażony na stres:
-choroba
-ból
-operacja
-rak
-narkoza
-złe wyniki badań
-sam pobyt w szpitalu
-separacja od rodziny, przyjaciół, pracy
-nowe środowisko, obcy ludzie
cel: przekonanie pacjenta do celowości wykonywanych ćwiczeń i samodzielności do wykonywania ich.
Terapia oddechowa:
-ćw. Oddechowe (cechy oddechów, prawidłowy oddech)
-efektywny kaszel
-stabilizacja ran pooperacyjnych
-nauka torów oddychania
-problemy zakrzepowe
PRZEKONAJ PACJENTA O KONIECZNOŚCI WYKONANIA ĆWICZEŃ WIARA I DOBRE PODEJŚCIE PACJENTA TO 50% SUKCESU
Polska Szkoła rehabilitacji:
-ciągła
-kompleksowa
-wczesna
-powszechna
ciągła- prowadzona od dnia zaistnienia choroby czy urazu przez cały okres leczenia szpitalnego czy ambulatoryjnego, przez wiele miesięcy a nawet lat, mająca za ostateczny cel niedopuszczenie do śmierci bądź inwalidztwa
kompleksowa- koordynuje działanie
-lekarzy specjalistów
-fizjoterapeutów
-psychoterapeutów
-pielęgniarek
-pedagogów
-protetyków ortotyków
-socjologów
wczesna-już na etapie interwencji lekarza domowego lub lekarza pogotowia, w pierwszych dniach choroby lub urazu
powszechna- dla wszystkich potrzebujących ze wszystkich warstw społecznych
Wykład 2 05.10.09
AKINEZJA- bezczynność ruchowa, zespół objawów patologicznych wieloukładowych, bezpośrednio związanych z ograniczeniem normalnej aktywności ruchowej
Skutki akinezji
-podwyższone pH skóry
-obniżenie wyrzutu minutowego serca
-pogorszenie przepływu żylnego krwi w łożysku obwodowym
-obniżenie adaptacji łożyska naczyniowego do zmian pozycji ciała (zapaść ortostatyczna)
-zwiększenie wydalania wapnia z moczem
-obniżenie pojemności życiowej płuc (stany zapalne płuc)
-zaniki proste mięśni
-zaburzenia czynności trogicznej (odlezyny)
-zaburzenia psychiki
Cele rehabilitacji:
-niedopuszczenie do śmierci
-powrót do stanu sprzed zachorowań
-kompensacja ubytków funkcji
-utrzymanie i poprawa ogólnej sprawności i wydolności psycho- fizycznej
Cele rehabilitacji oddechowej (16-18 oddechów na minutę)
-utrzymanie i poprawa funkcji układu oddechowego
-korekta istniejących przed zabiegiem nieprawidłowości
-nauka prawidłowego oddechu odpowiednim torem
-zapobieganie powikłaniom ze strony układu oddechowego
Charakterystyka poprawnego oddechu:
-wdech nosem
-wydech ustami
-krótki wdech
-długi wydech (stosunek 1:3 1:2)
-głęboki wdech
-do uczucia braku powietrza przy wydechu
-3-4 oddechy w serii (lub 20 co godzinę)
Tory oddechowe:
-tor piersiowy (górno żebrowy)
-tor przeponowy
-tor mieszany
Tor oddechowy a rodzaj zabiegu
-tor piersiowy stosowany w laparotomii
-tor przeponowy stosowany w torakotomii
wyjątki cholecystektomia (pęcherz żółciowy) i herioplastyka (przepuklina) obok oddechów torem piersiowym też tor przeponowy
tor piersiowy- ćwiczenia mogą być wspomagane przez kkg.
Pacjent z POCHP oddycha szybko, płytko nie potrafi oddychać przy nie potrafi oddychać przy współruchach.
Tor przeponowy- przepona odpowiedzialna za 75% możliwości oddechowych. Pozycja do nauki leżenie tyłem ze zgiętymi nogami , jedna ręka na brzuchu druga na klatce piersiowej. Pozycja najdogodniejsza klęk podparty.
Efektywny kaszel
Kaszel produktywny mający na celu oczyszczenie dróg oddechowych z zalegającej wydzieliny powstałej w wyniku
-przyjęcia pozycji leżącej
-nałogu palenia tytoniu
-stanu zapalnego oskrzeli
-zapalenia płuc
-POCHP (przewlekła obturacyjna choroba płuc)
-mukowiscydoza
-działania środków anastetycznych
-resekcja tkanki płucnej
Powikłania związane z zaleganiem wydzieliny
-niewydolność oddechowa
-odoskrzelowe zapalenie płuc
-zgon
-dyskomfort fizyczny i psychiczny
-konieczność bronchospiracji
Efektywny kaszel techniki:
-wdech-wydech- kaszel na szczycie wydechu
-wdech -przerywany wydech- kaszel na szczycie wydechu
Wykład 3 12.10.09
Efektywny kaszel -zabiegi wspomagające
-ćwiczenia oddechowe- butelka do ćwiczeń oddechowych z oporem
-oklepywanie, tapotaż ręczny - po stronie nie operowanej
-inhalacje 20-15 min , 5-6 oddechów na min przerwa na szczycie wdechu
-stabilizacja rany operowanej
-podawanie ciepłych płynów
-wysokie ułożenie
-wczesna pionizacja
-masaż wibracyjny
-wymawianie głoski R lub H
-ucisk na tchawicę w wcięciu rękojeści mostka (rzadko stosowane)
Technika oklepywania
W wolnym tempie i dość mocno w kierunku od dołu do szczytu i tam chwilę zatrzymujemy.
Co 3-4 oddechy w trakcie oklepywania powinien być głębszy, oklepywanie ze stabilizacją rany w tzw. pozycji „woźnicy”. W trakcie kaszlu podajemy ligninę i stoimy z boku. Krwioplucie jest przeciwwskazaniem do wszelkich ćwiczeń.
Stabilizacja rany
-sternotomia cięcie przez środek mostka docisk rany operacyjnej zbliżenie brzegów, chwyt za przeciwległy bark
-met. Rawitha- korekty klatki piersiowej lejkowatej lub kurzej, stabilizuje się jak przy sternotomii
-met. Ussa- przez 2 nacięcia na bokach klatki piersiowej wprowadza się metalowy pręt, który ma ja ukształtować, stabilizacja poprzez objecie się i złapanie pod pachami.
-laparotomia- od wyrostka mieczykowatego do spojenia łonowego(pępka) stabilizacja przez zbliżanie brzegów operacyjnych, ucisk rany pooperacyjnych
*specyficzna :
appendectomia resekcja wyrostka robaczkowego, do ciśnięcie rany operacyjnej
strunectomia podcięcie gardła, obie ręce(jedna na drugiej) kładziemy na szyi
mediastinoskopia wyciecie rękojeści mostka
-torakolaparotomia- cięcie brzucha i z boku klatki piersiowej. Jedną ręka uciskamy ranę na klatce a druga na brzuchu
Wykład 4 19.10.09
Terapia przeciwzakrzepowa
-bandażowanie lub pończochy przeciwzakrzepowe (głównie przy żylakach)
-szybka pionizacja
-ćwiczenia przeciwzakrzepowa (w rytmie oddechowym 16-18 razy na minutę)
-drenaż limfatyczny
-wysokie ułożenie kończyny (powyżej poziomu serca)
-masaż pneumatyczny (kompresyjny)
-heparynoterapia (może ja stosować tylko lekarz)
-urządzenia wspomagające ruchy kończyn (mechanoterapia)
ZAKRZEPICA-przejście krwi ze stanu płynnego w stan „stały” krew zbija się w większe cząsteczki, przykleja się do ścian naczyń. Może się oderwać i prowadzić do zatoru
ZATOR- zamkniecie światła naczynia krwionośnego
Zator tętnic wieńcowych = zawał m sercowego
Zator niedokrwienny mózgu
Zator tętnicy płucnej
Czynniki zwiększające ryzyko zakrzepicy
-osoby po 40
-palenie tytoniu
-ciąża
-nadwaga
-zbyt duża ilość „złego” cholesterolu
-długie unieruchomienie- akinezja
-długie przeloty samolotem
-zabiegi operacyjne
-schorzenia onkologiczne
-złamania
-miażdżyca
-odwodnienie
-hemofilia
-triada Virchofa (zmiany w składzie krwi, zmiany w naczyniach, zmiany w śródblonku)
-żylaki
-zła dieta
-toksyny
Zapobieganie zatorom:
bandażowanie - bandażuje się głównie od końców palców do pachwiny. Ucisk równomierny na całej kończynie dolnej stosowany zwykle u osób z żylakami kkd.
Pończochy elastyczne - uciskowe, zakładane są w pozycji leżącej z uniesioną kończyną (gdy krew odpłynie)
Wysokie ułożenie kończyn - powyżej poziomy serca. Kończyny górne ułożone przeciwzakrzepowo na klinie w lekkim odwiedzeniu w stawie barkowym i lekkim zgięciu w stawie łokciowym. Podparcie kończyn musi być równomierne na całej powierzchni.
Ćw. Przeciwzakrzepowe - to ćw zapobiegające zakrzepom żył kończyn dolnych i miednicy.
Pionizacja w czasie jej stosowania może dojść do zaburzeń dlatego powinna być pod opieką lekarza.
Zasady pionizacji
-asekuracja po stronie nie operowanej
-fizjoterapeuta stoi z boku pacjenta od przodu zwiększając płaszczyznę podparcia w lekkim wykroku na napiętych nogach, ręka pod pacha w celu asekuracji.
- przed pionizacją wykonuje się pomiar tętna i ciśnienia po obu stronach
Przy zakrzepicy przeciwwskazane są wszelkiego rodzaju ćwiczenia, stosuję się środki farmakologiczne.
-Gdy w trakcie pionizacji pacjent blednie jest to objawem niedokrwienia, wtedy należy położyć go z nogami do góry
-Gdy pacjentowi sinieją usta, czubek nosa płatki uszu i koniuszki palców jest to objaw niedotlenienia (nie dopływa krew tętnicza ) należy wtedy zastosować ćwiczenia oddechowe, podać O2 (max 7 l na maskę, a na wąsy tlenowe 3l)
-Kropelkowe pocenie się pacjenta jest objawem niewydolności układu krążenia
-zamykanie oczu może oznaczać zawroty głowy, zaburzenia równowagi
-kołysanie pozycyjne staje się przesadne jest również objawem zaburzeń równowagi
Wykład 5 09.11.09
Chirurgia klatki piersiowej, fizjoterapia przed i pooperacyjna
TORACOTOMIA- otwarcie klatki piersiowej(diagnostyka, eksploratywne, zwiadowcze)
-przednio-tylna duże cięcie już raczej niestosowana
-boczna nieco mniejsza
-tylno-boczna od brzegu przyśrodkowego łopatki do linii pachowej
- boczne - w linii bocznej - nietypowe - pionowe
-zabieg Klemshela (przecięcie całej przedniej ściany klatki piersiowej pod gruczołem piersiowym)
-dekortykacja czyli odkorkowanie płuca, usunięcie zrostów łącznotkankowych otaczających płuca. Zrosty powoduje:
krwiak pourazowy
odma opłucnowa
płyny przesiękowe
wysiękowe zapalenie opłucnej
ropniak opłucnej
zapalenie opłucnej
Częściowo płyny same się resorbują, a niezresorbowany płyn przekształca się w zrost opłucnowy
Zabieg w obrębie płuca:
SEGMENTECTOMIA- zabieg w obrębie elementu płuca
LOBECTOMIA- resekcja płata płuca
BILOBECTOMIA - resekcja dwóch płatów płuca
PULMONECTOMIA- resekcja płuca
RESEKCJA MARGINALNA- nie anatomiczne usuniecie kawałka płuca na jego brzegach
RESEKCJA KLINOWA- wcięcie w płuco, usunięcie części zmienionej np. guza
VIDEOTORCOSKOPIA (VATS) wprowadzenie światłowodu z kamerą (1otwór) i narzędzie do zabiegu (2 otwór)
FENESTRACJA- powiniecie rany operacyjnej (pozostawione okienko w ramie, otwarta rana która nie powinna się zrosnąć) przez nią wlewa się płyny aby wypłukać bakterie, rana ta pozwala na swobodne wypływanie ropy
Powikłania pooperacyjne 19-59%
Powikłania to zespół negatywnych czynników który rozwija się do 30 dni po zabiegu
Przyczyny powikłań:
-podeszły wiek
-choroby współistniejące (żylaki, nadciśnienie, cukrzyca, POCHP, przyjmowanie leków, otyłość)
-palenie tytoniu
-unieruchomienie
-ból pooperacyjny
-termin dokonania zabiegu (dzień tygodnia)
Powikłania
-stany zapalne płuc
-niedodma (czop śluzowy zamyka światło oskrzela)
-nierozprężająca się odma
-zakrzepica
-zatorowość
-odleżyny
-ograniczenia ruchomości
odma - płuco opadło.
Usprawnianie przed zabiegiem operacyjnym ok. 2 tygodnie
-psychoterapia
-ćwiczenia oddechowe
-ćwiczenia efektywnego kaszlu
-nauka stabilizacji przyszłej rany operacyjnej
-ćwiczenia przeciwzakrzepowe
-ćwiczenia ogólno usprawniające
Sternotomia - przecięcie w linii środkowej mostka, typowy zabieg kardiochirurgiczny, np. przeszczep serca, wszczepienie baypasów, operacja na otwartym sercu.
Miastemia - .... mięśni. Schorzenie neurologiczne mięśnie nie są na tyle wydolne aby podołać nawet najmniejszemu wysiłkowi, choroba postępująca; dotyczy głównie kobiet. Przyczyna: przetrwała grasica. Leczenie: sternotomia
Resekcja tchawicy - zabieg rzadki, ryzykowny, w skrajnych niewydolnościach oddechowych. Przez nos lub usta wkłada się rurkę dotchawiczą zakończoną szerszym wlotem do podłączenia respiratora natomiast z drugiej strony otwarta dla przepływu powietrza. W obrębie tego znajduje się balonik. Sposoby leczenia: wymrażanie, wypalanie(nożem laserowym), stenty(rurka umiejscawiana np., w przewodzie pokarmowym).
Przy resekcji tchawicy przyszywa się brodę do okolicy mostka. Przy kaszlu należy dodatkowo stabilizować głowę by nitki się nie naprężały.
MIXT - tchoraco-laparotomia - to jednoczasowe otwarcie klatki piersiowej i jamy brzusznej. Tworzą się np. :
przetoka przepłykowo - opłucnowa
przetoka ślinowa - jest tworzona w celu odprowadzenia śliny do woreczka umieszczonego na zewnątrz.
Przyczyny:
- połknięcie protezy, metalowych części, odłamów kości, ości
Rekonstrukcja przełyku - wycięcie jelita i wszczepienie go zamiast przełyku.
Holecystektomia - resekcja pęcherzyka żółciowego, cięcie w linii środkowej.
Przepuklina przeponowa - cięcie i dostanie się do niej od dołu.
Resekcja nerek - cięcie od przodu.
Resekcja piersi (mastektomia) - przy rekonstrukcji pobiera się materiał z pośladków, pleców, itp.
Odma podskórna - przejawia się obrzękniętą twarzą, szyją, klatką piersiową, wymowa nosowa oraz trzeszczenie. Leczenie: zwiększenie ssania w obrębie drenażu. W skrajnych przypadkach należy nakłuć pacjenta igłami iniekcyjnymi.
Guz ściany klatki piersiowej - plastyka klatki piersiowej „biały kruk” - rzadko obecnie występująca.
Usprawnianie po zabiegu operacyjnym
doba „O”
-ćwiczenia oddechowe
-efektywny kaszel
-stabilizacja rany operacyjnej
-ćwiczenia przeciwzakrzepowe
doba „1”
-psychoterapia
ćwiczenia oddechowe
-efektywny kaszel
-zabiegi wspomagające efektywny kaszel
-stabilizacja rany pooperacyjnej
-ćwiczenia przeciwzakrzepowe
-ćwiczenia ogólno usprawniające
-pionizacja
W kolejnych dobach zwiększamy zakres ruchu, ćwiczenia w pozycjach wysokich, później zwiększamy stopniowo dystans.
TU nie ma kawalek wykładu
Wykład 7 23.11.09
Plastyka Klatki piersiowej
-Korekta klatki piersiowej lejkowatej (pectus exscaratum)
Zniekształcenie wrodzone, dziedziczne, może być wynikiem zmian krzywiczych, lub zbyt dużego wysiłku oddechowego. Zapadnięciu ulega trzon mostka, za którym w głąb podążają żebra, a ich chrząstki są wydłużone, wyrostek mieczykowaty natomiast jest wysunięty do przodu. Poprzez naciskanie na narządy wewnętrzne, mogą występować następujące objawy kliniczne:
męczenie się
duszności
skłonność do omdleń
tzw. bicie serca
szczupłość(asceniczny typ budowy
leczenie:
może być zachowawcze ale raczej jest nieskuteczne:
ćw. Oddechowe
ćw. Kształtujące klatkę piersiową
masaż
korekta wady postawy
leczenie chirurgiczne (głównie metoda Ravitcha)
Metoda Ravitcha:
Odcina się mostek od żeber następnie podokostnowo przecina się mostek w poprzek, powstaje szczelina w którą wkłada się chrząstki nie pozwalające na cofnięcie się mostka. Wyrostek mieczykowaty najczęściej się ususwa. Często także wykonuje się plastykę mięśniową.
Usprawnianie typowe jak przy zabiegach w okolicy klatki piersiowej.
Metoda Nussa:
Mniej inwazyjna. Do wnętrza klatki piersiowej wszczepia się implant stabilizujące wykonany ze stopu tytanu (materiał obojętny biologicznie). Nacięcia po bokach klatki piersiowej, szynę nosi się około 2 - 3 lat później się ją usuwa; duża bolesność po zabiegu. Cięcie jest ryzykowne bo bardzo blisko serca dlatego stosowany jest endoskop. Wszczepia się jedną, dwie lub trzy szyny w zależności od zaawansowania wady. Często po operacji dochodzi do zniekształcenia - dolne żebra wysuwają się ku przodowi. Stosowana najczęsciej u dzieci między 14 a 16 r.ż. Po 6 tyg. szwy się rozpuszczają, a szyna obrasta wszelkimi tkankami miękkimi a nawet kością.
Usprawnianie:
Korekta wad postawy rozpoczyna się od 3 - 6 miesiąc przed zabiegiem i szybko po zabiegu w płaszczyźnie strzałkowej
Ćw. Oddechowe, kaszel, stabilizacja
Ćw. Ogólnousprawniajace, przeciwzakrzepowe, przeciwwskazane są skręty tułowia
Ramka Fibasa - Oressa:
To stabilizator mostka, od niej idą dwa druty po mostek, i ramka. Chodzi się tak około tygodnia.
Wykład 8 30.11.2009
Korekta klatki piersiowej kurzej (pectus carcinatum)
Przeciwieństwo klatki piersiowej lejkowatej, wypukła klatka piersiowa. Mostek zdecydowanie wysunięty do przodu. Jest to wada wrodzona. Nie powoduje wad postawy i innych klinicznych objawów. Operuje się ze względów estetyczno - kosmetycznych.
Ćwiczenia zachowawcze:
ćw. Oddechowe
masaż
ćw. Kształtujące kl. Piersiową
wyciąg (leżenie przodem)
leczenie:
metoda Ravitcha - odcina się chrząstki żebrowe bo są za duże, przecina się mostek podokostnowo poprzecznie by przełamać go w dół.
usprawnianie:
stabilizacja rany (chwyt za przeciwległy bark)
ćw. Oddechowe
efektywny kaszel
ćw. Przeciwzakrzepowe
UKŁ - szef mechaniczny, stosowany przy resekcjach (zszywki).
STRUMECTOMIA - resekcja tarczycy, przerost tarczycy tzw. wol tarczycy. Cięcie w fałdzie skórnym.
RAK PŁUCA - przyczyny powstania -jest jedynym z nielicznych nowotworów o poznanej etiologii:
czynne palenie papierosów - 90% M i 75% K to palacze tytoniu
bierne palenie tytoniu - około połowa u biernych palaczy
predyspozycje genetyczne
narażenie zawodowe
zanieczyszczenie powietrza
Podstawowe typy histologiczne złośliwych nowotworów płuc:
rak płasko nabłonkowy (ok. 50%)
rak drobnokomórkowy (20 - 25%)
gruczołowy (15 - 20%)
wielokomórkowy ( do 10%)
opis:
różnią się one nie tylko morfologicznie, ale i przebiegiem klinicznym, co oznacza konieczność różnicowania leczenia.
Rozpoznanie:
Wczesne rozpoznanie umożliwiające skuteczne leczenie jest trudne. Sygnałem do badań diagnostycznych jest wystąpienie objawów klinicznych.
Metody:
Badanie przesiewowe (scriningowe) - mężczyźni powyżej 40 r.ż. intensywnie palący papierosy
Badanie cytologiczny odksztuszanie pylwociny - słabe wyniki
RTG klatki piersiowej
Objawy kliniczne mają pierwszoplanowe znaczenie !!
Objawy kliniczne:
objawy wywołane przez pierwotny guz:
kaszel
ból
skrócone oddechy przy wysiłku
stany podgorączkowe
nawroty zapalenia miąższu płucnego
krwioplucie
objawy zależne od regionalnego szerzenia się nowotworu:
chrypka
zespół żyly głównej górnej
trudności w przełykaniu
objawy ogólne:
chudnięcie
utrata energii, osłabienie, znurzenie, senność
objawy poza płucne
objawy zależne od przerzutów
Składowe rozpoznanie raka płuc:
- wywiad - ekspozycja na dym tytoniowy
badanie fizykalne - wykluczenie przerzutów poza klatkę piersiową
szczególnie należy zwrócić uwagę na węzły chłonne (głownie nadobojczykowe)
badanie RTG (a-p i boczne)
badanie cytologiczne odksztuszonej wydzieliny
bronchoskopia - wymazy szczoteczkowe, wycinki, popluczyny oskrzelowe
biopsja cienko igłowa przez ściane klatki piersiowej
mediastinoscopia - umożliwia rozpoznanie raka płuca i jego zaawansowanie
thoracotomia z badaniem doraźnym
Stopniowanie zaawansowania raka
Jest to metoda ustalania zasięgu procesu nowotworowego. Stopniowanie dostarcza informacji rokowniczych. Jest podstawą selekcji chorych do leczenia i umożliwia porównanie wyników leczenia w różnych ośrodkach.
W stopniowaniu pomocne są dodatkowe badania diagnostyczne:
ocena enzymów wątrobowych w surowicy krwii
USG jamy brzusznej i przestrzeni zaotrzewnowej
TK mózgu ( szczególnie w przypadku gróczolako - raka lub raka wielokomórkowego)
Biopsja szpiku (szczególnie w raku drobnokomórkowym)
Oznaczenie markerów nowotworowych
Oznaczenie stężenia antygeny carino - embrionalnego w surowicy krwii (zawyżone stężenie mowi o możliwości ...........)
Oznaczenie enolazy neuronowej (występuje w ok. ¾ przypadków raka drobno komórkowego)
Klasyfikacja TNM
T (Tumor)
N (Nodulus) - ocena stanu węzłów chłonnych
M(metastasis) - przerzut
T0,T1,T2,T3,T4
N0,N1,N2,N3
M0,M1
Tx - wizualnie nie widać guza ale potwierdza się jego obecność innymi badaniami.
Tis - Rak przed inwazyjny
T0 - nie stwierdza się obecności guza pierwotnego
Leczenie:
Wybór metody zależy od:
typu histologicznego
stopnia zaawansowania
stanu fizycznego chorego
Leczenie chirurgiczne:
Chirurgia stwarza największe szanse na długotrwałe przeżycie. Najlepsze wyniki uzyskuje się gdy wycięcie guza, węzłów chłonnych wnęki i śród piersia wykonane jest z oszczędzeniem miąższu płuca. Leczenie operacyjne stosuje się w:
raku płaskonabłonkowym
wielokomórkowym
„niedrobnokomorkowym” - kiedy niemozliwe jest sprecyzowanie jego typu
gruczolako-rak
Przeciwwskazania do leczenia operacyjnego:
zaawansowanie raka (T4,N3,M1)
stanu fizycznego chorego (głównie niewydolność krążeniowo - oddechowa)
Odma opłucnowa - dotyczy płuc i opłucnej. W opłucnej panuje subatmosferyczne ciśnienie (nieco niższe od ciśnienia atmosferycznego). Oddychając napompowujemy płuca większym ciśnieniem. Ciśnienie w opłucnej z ciśnieniem atmosferycznym wyrównują się i płuco opada. W przypadku uszkodzenia ściany klatki piersiowej ciśnienie się wyrównuje.
Rodzaje odmy:
1. odma samoistna - przyczyna pozornie niewidoczna, odczuwa się ból, kłucie w klatce piersiowej, duszność. Przyczyna powstaje wcześniej, np. powstanie pęcherzy rozedmowych (u palaczy, nurków, osób z astmą), stany zapalne( przeziębienia, grypa), tendencje wrodzone. Bardzo często dotyczy ludzi młodych. Wiąże się z rozwojem względu różnic wzrastaniu narządów.
Lubi nawracać - odma nawrotna
Leczenie: drenaż klatki piersiowej. Małą odmę można leczyć poprzez obserwację, punkcję(odciągając powietrze). Duży dren wielkości palca umieszcza się w 5-6 międzyżebrzu. Można stosować również mniejsze dreny wprowadzając je do szczytu klatki piersiowej (wydłużone leczenie).
Drenaż przy odmie samoistnej powoduje ból.
Usprawnianie:
ćw. Wykonywane w wysokich pozycjach
ćw. W siadzie ze zwieszonymi podudziami
psychoterapia
ćw. Oddechowe torem przeponowym
ćw. Przeciwzakrzepowe
ćw. Kaszlu (kaszel nieefektywny) ćw. Te mają na celu zwiększyć ciśnienie w pęcherzykach płucnych
ćw. Ogólnousprawniające
szybka pionizacja
2. Odma urazowa - konkretna przyczyna np. przebicie ściany klatki piersiowej, płuca, upadek z dużej wysokości, ze schodów, urazy komunikacyjne.
3. Odma chirurgiczna - konkretna przyczyna - wykonywana „specjalnie” - powstaje podczas zabiegu thoracotomii. Wykorzystuje się ją w leczeniu gruźlicy.
4. Odma Jatrogenna - powstaje przypadkiem podczas wykonywania punkcji. Płuco może się na nią nadziać.
Odma dopełniająca się (wentylowa) - życie pacjenta jest zagrożone. Przy wdechu powietrze wpada do płuc i opłucnej, płatek otwiera się, Przy wydechu powietrze z płuc jest usuwane w opłucnej zatrzymywane - płatek zamyka się. Opłucna wypełnia się ciągle powietrzem nie usuwając go w wyniku czego może dojść do zatrzymania akcji serca, zgonu pacjenta.
Nowotwory sutka:
Wczesne wykrywanie nowotworów sutka. Im wcześniej tym zmiana jest mniejsza, większe mozliwości wyleczenia. Kontrole powinny być realizowane raz do roku przez ginekologa, chirurga, lekarza pierwszego kontaktu. Nowotwory sutka to nowotwory najczęściej występujące u kobiet. Ważna jest samokontrola co miesiąc po miesiączce (w 3-4 dniu cyklu). Badanie polega na badaniu wzrokowym, kolorze skóry, zmiany struktury skóry, zmiany w kształcie, oraz badanie palpacyjne - ruchami spiralnymi od brodawki sutkowej na zewnątrz, oraz metoda podziału piersi na ćwiartki. Stwierdzone zmiany nie muszą świadczyć o obecności nowotworu - mogą to być zmiany mastopatyczne - guzkowate.
Możliwości diagnostyczne:
usg
badanie radiologiczne
mammografia
biopsja cienkoigłowa
Zabiegi operacyjne:
zmniejszenie radykalności, wyłuszczenie zmiany chorobowej
proste odjęcie sutka - usunięcie samej piersi
zabieg Patteya - usunicie piersi, węzłów ze skórą, mięśnia piersiwoego mniejszego
zabieg Halshteda - usunięcie piersi wraz z mięśniem piersiowym mniejszym i większym oraz węzłów chłonnych. Sprawdza się tzw. węzły wartownicze - węzły najczęsciej objęte zmianami chorobowymi, na podstawie ich stanu decyduje się o usunięciu bądź zachowaniu węzłów.
Przygotowanie pacjenta do zabiegu:
psychologiczne !
ćw. Oddechowe
efektywny kaszel
stabilizacja rany pooperacyjnej
terapia przeciwzakrzepowa
ćw. Ogólnousprawniajace (zwłaszcza kkg. )
terapia przeciwobrzękowa
Po zabiegu operacyjnym:
cw. Oddechowe
efektyny kaszel
profilaktyka przeciwobrzękowa (wysokie ustawienie kończyny)
ćw. Ogólnousprawniające
pionizacja
czego nie można wykonywać na kończynie po stronie operowanej:
pomiar ciśnienia
stosowanie ucisku (biżuteraia, pierścionki, odzież ze ściągaczami)
stosowanie iniekcji
noszenie ciężkich przedmiotów
stosowanie ciepła
co należy robić z kończyną po stronie operaowanej:
wysokie ułożenia kończyny
ćw. Wywołujące pompę mięśniową
przyrządy stosowane mają być lekkie
1