1. IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI

Nazwa produktu: Tlenek miedzi(II) [tlenek miedziowy]

Wzór chemiczny: CuO

Producent:

Dostawca:

Użytkownik:

Telefon awaryjny: (042) 631 47 24 (informacja toksykologiczna w Polsce)

2. SKŁAD I INFORMACJA O SKŁADNIKACH

Składniki stwarzające zagrożenie:

Nazwa chemiczna	% wag.	Nr CAS	Nr EINECS	Symbol ostrzegawczy	Symbole zagrożenia (R)
tlenek miedzi(II)	100	1317-38-0	215-269-1	Xn	22

3. IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ

Substancja niebezpieczna w myśl dyrektywy 1999/45/EEG.

Zagrożenie pożarowe: Substancja stała, niepalna. Pyły nie tworzą mieszanin wybuchowych z powietrzem.

Zagrożenie toksykologiczne: Substancja szkodliwa dla organizmu, w szczególności w postaci pyłu. Podrażnia drogi oddechowe, oczy i skórę.

Zagrożenie ekotoksykologiczne: Substancja działa szkodliwie na organizmy żywe, w szczególności glebowe i wodne.

4. PIERWSZA POMOC

Uwaga: W pierwszej kolejności należy wyprowadzić poszkodowaną osobę ze skażonego tlenkiem miedzi(II) środowiska. Ułożyć na lewym boku z głową skierowaną w dół.

Zatrucie inhalacyjne:

Poszkodowaną osobę należy jak najszybciej usunąć ze skażonego środowiska i przenieść na świeże powietrze. Należy utrzymywać drożność dróg oddechowych (głowę leżącego skręcić nieco w lewo). Okryć kocem. Odwieźć do szpitala.

Zatrucie doustne:

Przy zatruciu doustnym osobie przytomnej należy natychmiast podać do wypicia duże ilości wody i mechanicznie prowokować wymioty. Czynność tę powtarzać kilkakrotnie. Osoby niefachowe nie powinny wszczynać postępowania leczniczego, jeżeli poszkodowany jest nieprzytomny. Do chwili odtransportowania do szpitala poszkodowanej osobie zapewnić spokój, leżenie i ciepło.

Zanieczyszczenie skóry:

W przypadku zanieczyszczenia skóry należy zmyć ją obficie bieżącą wodą z łagodnym mydłem. Wcierać maść ochronną. W razie potrzeby zapewnić pomoc dermatologa.

Zanieczyszczenie oczu:

Jeżeli zanieczyszczeniu uległy oczy, przemyć je dużą ilością bieżącej wody przez co najmniej 15 minut. Podrażnione oczy osłonić gazą. Poszkodowanemu podawać leki przeciwbólowe. Zapewnić pomoc okulisty.

5. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU POŻARU

Informacja ogólna:	Tlenek miedzi(II) jest substancja niepalną.
Szczególne zalecenia:	W przypadku pożaru do zagrożonych obiektów ograniczyć dopływ powietrza.
Środki gaśnicze:	Odpowiednie do gaszenia pożaru obiektu lub substancji znajdujących się w sąsiedztwie tlenku miedzi(II). Zalecany ditlenek węgla (CO2), gaśnice proszkowe z proszkiem ABC oraz woda.

6. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU NIEZAMIERZONEGO UWOLNIENIA DO ŚRODOWISKA

Zalecenia ogólne:	W przypadku wydostania się tlenku miedzi(II) do środowiska, skażony teren należy wyizolować z otoczenia, a poza jego obręb wyprowadzić osoby postronne. W pierwszej kolejności odciąć źródło skażenia środowiska. W razie potrzeby wezwać ekipy ratownicze. Chronić źródła wody oraz kanalizację. W czasie działań oczyszczających unikać wzbijania się pyłu.
Środki ochrony osobistej:	Unikać kontaktu z uwolnionym tlenkiem miedzi(II). Stosować ubrania ochronne z tkanin zwartych, rękawice ochronne, okulary ochronne w szczelnej obudowie, ochrony dróg oddechowych przed pyłami. Należy pamiętać o ograniczonym czasie działania ochronnego filtrów cząsteczkowych (filtr cząsteczkowy oznaczony kolorem białym i symbolem P3).
Zalecenia szczegółowe:	Starać się odciąć źródło skażenia środowiska (uszczelnić uszkodzone opakowanie i umieścić w opakowaniu awaryjnym).
Zabezpieczenie środowiska:	Chronić źródła wody oraz kanalizację. W czasie działań oczyszczających unikać wzbijania się pyłu. W przypadku skażenia wód powiadomić odpowiednie władze. Skażony grunt podlega wymianie.
Metody utylizacji:	Unieszkodliwianie na drodze chemicznej - zgodnie z wymogami prawa krajowego.

7. POSTĘPOWANIE Z SUBSTANCJĄ I JEJ MAGAZYNOWANIE

Zapobieganie zatruciom:	Podczas stosowania tlenku miedzi(II) nie jeść, nie pić, unikać kontaktów z tlenkiem miedzi(II), unikać wdychania pyłów, par i aerozoli, przestrzegać zasad higieny osobistej, stosować odzież i sprzęt ochrony osobistej, pracować w wentylowanym pomieszczeniu.
Zapobieganie pożarom/wybuchom:	Substancja niepalna. Nie wymaga szczególnego trybu postępowania w tym zakresie.
Magazynowanie:	W oryginalnych, właściwie oznakowanych opakowaniach, w magazynie materiałów szkodliwych wyposażonym w instalację wentylacyjną. Przechowywać w odpowiednio zabezpieczonych szafach lub sejfach. Na terenie magazynu przestrzegać zakazu palenia, spożywania posiłków, używania otwartego ognia i narzędzi iskrzących. Zasady magazynowania określa norma PN-89/C-81400.
Metody postępowania z odpadami:	Za odpad można uznać tlenek miedzi(II), który w żadnej postaci nie nadaje się do zagospodarowania. Odpadowy tlenek miedzi(II) odstawiany jest do wskazanego przez służbę ochrony środowiska miejsca, celem powtórnego zagospodarowania lub utylizacji.

8. KONTROLA NARAŻENIA I ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ

Rozwiązania techniczne: Ogólne - niezbędne do prawidłowego przewozu, magazynowania i stosowania tlenku miedzi(II). Sprawna wentylacja.

Ochrony osobiste:

Ręce:	Rękawice z tworzywa powlekanego.
Oczy:	Okulary ochronne w szczelnej obudowie.
Drogi oddechowe:	Ochrony dróg oddechowych w przypadku pracy w atmosferze z pyłami tlenku miedzi(II) (z filtrem cząsteczkowym oznaczonym kolorem białym i symbolem P3).?
Skóra i ciało:	Ubrania ochronne ze zwartej tkaniny. Fartuchy ochronne.
Ochrony zbiorowe:	Wentylacja na stanowiskach pracy w obiektach zamkniętych. Zdroiki w pobliżu stanowisk pracy.
Inne informacje:	Higiena pracy: Obowiązują przepisy ogólne przemysłowej higieny pracy. Zanieczyszczone ubranie wymienić. Po pracy wymyć powierzchnię ciała oraz oczyścić ochrony osobiste. Nie jeść, nie pić, nie palić, nie zażywać leków podczas pracy. Zapobieganie zagrożeniom: Tam, gdzie występuje możliwość pojawienia się niebezpiecznych stężeń pyłów tlenku miedzi(II), wprowadzić zraszanie rozproszoną wodą.

Najwyższe dopuszczalne stężenie w środowisku pracy:

Nazwa chemiczna	NDS (pyły) (mg/m^3)	NDSCh (pyły) (mg/m^3)	NDS (dymy) (mg/m^3)	NDSCh (dymy) (mg/m^3)
tlenek miedzi(II)	1	2	0,1	0,3

Rozwiązania techniczne: Stosowanie się do rygorów bezpiecznej pracy: ochrony osobiste, wentylacja wyciągowa, brak możliwości skażenia kanalizacji i otaczającego środowiska. Przesypywanie do mniejszych naczyń szuflą lub łopatką (nigdy ręką).

Metody oceny narażenia w środowisku pracy:

Metody oceny narażenia opierają się na laboratoryjnym oznaczaniu zawartości tlenku rtęci(II) na stanowisku pracy. Zalecane są metody chromatografii gazowej. Analiza chromatograficzna (gazowa) powietrza pobranego w środowisku pracy oraz materiału biologicznego (włosy, mocz).

PN-86/Z-04050.01 - Ochrona czystości powietrza. Przyrządy i zestawy do pobierania próbek. Postanowienia ogólne.

PN-89/Z-04008.07 - Ochrona czystości powietrza. Pobieranie próbek. Postanowienia ogólne. Zasady pobierania próbek w środowisku pracy i interpretacja wyników.

Ocena narażenia: Zgodnie z normami polskimi dotyczącymi tlenku miedzi(II).

9. WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE

9.1	Masa cząsteczkowa: 79,55 g/mol.
9.2	Postać fizyczna, barwa, zapach: W warunkach normalnych tlenek miedzi(II) jest ciałem stałym o barwie od ciemnobrunatnej do czarnej. Tlenek miedzi(II) stosowany do celów przemysłowych zawiera w sobie domieszki tlenku miedzi(II), związki krzemu, kadmu, cynku, żelaza i inne.
9.3	Temperatura topnienia: 1366^oC
9.4	Temperatura wrzenia: Rozkład.
9.5	Gęstość: czysty - 6,40 g/cm^3 (20^oC), techniczny 6,20-6,80 g/cm^3.
9.6	Gęstość usypowa: czysty: ok. 1600 kg/m^3, techniczny: 1700-1900 kg/m^3.
9.7	Rozpuszczalność w wodzie i innych substancjach: Tlenek miedzi(II) w wodzie nie rozpuszcza się. Rozpuszcza się dobrze w kwasach i wodnym roztworze amoniaku.
9.8	Zagrożenie dla wód: Małe.
9.9	Wartość pH roztworu wodnego (50 g/l w 20^oC): ok. 7
9.10	Inne: Tlenek miedzi(II) stosowany jest do wytwarzania soli miedziowych, sporządzania farb, do barwienia szkła i ceramiki, jako dodatek do żywności (mikroelementy).

10. STABILNOŚĆ I REAKTYWNOŚĆ

Stabilność i reaktywność:	W warunkach normalnych tlenek miedzi(II) jest chemicznie stabilną substancją. W szczególnie sprzyjających warunkach może niebezpiecznie reagować z silnie reaktywnymi chemikaliami, takimi jak kwasy i zasady. W temperaturze powyżej 1083^oC wydzielają się niebezpieczne dymy z zawartością związków miedzi.
Właściwości korozyjne:	Brak

11. INFORMACJE TOKSYKOLOGICZNE

Drogi narażenia człowieka: Wdychanie pyłów, spożycie, kontakt pyłu z oczami i skórą.

Wdychanie pyłów: Zwykle pojawia się utrzymujący się kaszel i kichanie. Bolesność gardła i ból mięśni rozwija się po 2-3 godzinach od narażenia. Objawy te zwykle same ustępują po upływie 24 godzin.

Kontakt ze skórą: Może pojawić się bó1 i zaczerwienienie. Mogą wystąpić dermatozy.

Kontakt z oczami: Może wystąpić podrażnienie, zaczerwienienie, ból, zapalenie spojówek.

Spożycie: Zwykle pojawiają się nudności, wymioty, ból brzucha.

Skutki zdrowotne narażenia przewlekłego:

Osoby zawodowo stykające się (przez dłuższy czas) z tlenkiem miedzi(II), skarżą się na przekrwienie błon śluzowych nosa, nieżyt żołądka, a także na chroniczne uszkodzenie płuc.

Powikłania:

Choroby związane z uszkodzeniem płuc i wątroby, zapalenie spojówek, owrzodzenie i zmętnienie rogówki, błony śluzowej nosa, uszkodzenie przegrody nosowej, zmniejszenie się stężenia hemoglobiny.

Objawy gorączki odlewników mogą być wywołane narażeniem na pyły tlenku miedzi(II) w stężeniu 0,1 mg/m³.

12. INFORMACJE EKOLOGICZNE

Działanie na organizmy wskaźnikowe:

Rośliny: Miedź wywołuje, zarówno w naziemnej części rośliny, jak i w korzeniach, nienormalny rozwój. 10 mg/dm³ CuO w roztworach odżywczych działa szkodliwie, 5,0 mg/dm³ jest szkodliwe tylko dla określonych roślin.

Plankton zwierzęcy i niższe organizmy: Próg szkodliwości dla bakterii z gatunku Escherichia coli wynosi 0,08 mg/dm³Cu⁺⁺, dla glonów Scenedesmus 0,1 mg/dm³. Próg szkodliwości dla dafni wynosi tylko 0,1 mg/dm³. Stosunkowo mało wrażliwe są sinice Calothrix braunii i Symploca erecta, jak i zielenice Ankistrodesmus falcatus var. Acicularis i Scenedesmus obliquus; do ich niszczenia wymagane są stężenia powyżej 4 mg/dm³CuSO₄^.5H₂O.

Stopień zagrożenia wód: mały.

13. POSTĘPOWANIE Z ODPADAMI

Metody unieszkodliwiania:

Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206).

Zawartość opakowania wg:

rodzaju 10 06 99 - Inne niewymienione odpady

Sposób likwidacji B3 „Procesy oddzielania szkodliwych składników odpadów od obojętnych...”?

Opakowania wg:

rodzaju 15 01 02 - opakowania z tworzyw sztucznych,

rodzaju 15 01 02 - opakowania z metali,

rodzaju 15 01 07 - opakowania ze szkła.

14. INFORMACJE O TRANSPORCIE

Tlenek miedzi(II) nie jest klasyfikowany jako substancja niebezpieczna wg ADR/RID/IMO/IATA i nie podlega ograniczeniom wynikającym z tych przepisów.

Inne informacje:

14.1	Symbole niebezpieczeństwa (R):	22
14.2	Symbole bezpieczeństwa (S):	2-22

15. INFORMACJE DOTYCZĄCE PRZEPISÓW PRAWNYCH

Kartę wykonano zgodnie z:

• Dyrektywami UE Nr 67/548 EEC oraz 88/379/EEC.

• Ustawą o substancjach i preparatach chemicznych z dnia 11 stycznia 2001 r. (Dz. U. Nr 11, poz. 84; Nr 100, poz. 1085; Nr 123, poz. 1350; Nr 125, poz. 1367 ze zmianą z dnia 5 lipca 2002 r. (Dz. U. Nr 142, poz. 1187).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. w sprawie karty charakterystyki substancji niebezpiecznej i preparatu niebezpiecznego (Dz. U. Nr 140, poz. 1171).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem - ZAŁĄCZNIK (Dz. U. Nr 129, poz. 1110).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 16 lipca 2002 r. w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 140, poz. 1173).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych (Dz. U. Nr 140, poz. 1172).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 15 lipca 2002 r. w sprawie substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych, których opakowania należy zaopatrywać w zamknięcia utrudniające otwarcie przez dzieci i wyczuwalne dotykiem ostrzeżenie o niebezpieczeństwie (Dz. U. Nr 140, poz. 1174).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 14 lipca 2002 r. w sprawie obowiązku dostarczenia karty charakterystyki niektórych preparatów nie zaklasyfikowanych jako niebezpieczne (Dz. U. Nr 142, poz. 1194).

• Normą PN-ISO 11014-1:1998 „Bezpieczeństwo chemiczne - Karta charakterystyki bezpieczeństwa produktów chemicznych”.

• Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 17 czerwca 1998 r. (Dz. U. Nr 79, poz. 513) ze zmianą z 2 stycznia 2001 r. (Dz. U. Nr 4, poz. 36) w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.

• Rozporządzeniem MZiOS z dnia 11 września 1996 r. (Dz. U. Nr 121, poz. 571) w sprawie czynników rakotwórczych w środowisku pracy oraz nadzoru nad stanem zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki.

• Rozporządzeniem MOŚZNL z dnia 28 kwietnia 1998 r. (Dz. U. Nr 55, poz. 355) w sprawie dopuszczalnych wartości stężeń substancji zanieczyszczających w powietrzu.

• Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 21 października 1998 r. (Dz. U. Nr 145, poz. 942) i zmianą z 5 marca 2001 r. (Dz. U. Nr 22, poz. 251) w sprawie szczegółowych zasad usuwania, wykorzystywania i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych.

• Ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206).

• Klasyfikacją materiałów niebezpiecznych według Umowy Europejskiej dotyczącej Międzynarodowego Przewozu Materiałów Niebezpiecznych ADR (ważnej od 01.07.2001 r.).

• Niniejsza karta charakterystyki substancji niebezpiecznej jest bezpośrednio przekazywana użytkownikowi tlenku miedzi(II), bez zapewnień lub gwarancji co do kompletności bądź szczegółowości odnośnie do wszystkich informacji lub zaleceń w niej zawartych.

• Niniejsza karta nie jest żadną podstawą zobowiązującą do jakiejkolwiek odpowiedzialności jakiegokolwiek rodzaju ze strony dostawcy tlenku miedzi(II). Przedsiębiorstwo nie będzie odpowiedzialne za jakiekolwiek zejście śmiertelne, chorobę lub uszczerbek na zdrowiu jakiejkolwiek natury, będący następstwem zastosowania lub niewłaściwego wykorzystania karty charakterystyki substancji niebezpiecznej lub materiału, którego karta dotyczy.

• Informacje zawarte w niniejszej karcie przedstawiają aktualny stan naszej wiedzy i doświadczeń dotyczących bezpiecznego stosowania wyrobu.

Na etykietach należy zamieścić następujące informacje:

Symbole ostrzegawcze na opakowaniach jednostkowych:
Napis ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych:		„Substancja szkodliwa.”
Symbole zagrożenia
R 22	Działa szkodliwie po połknięciu.
Symbole bezpieczeństwa
S 2	Chronić przed dziećmi.
S 22	Nie wdychać pyłu.

16. INNE INFORMACJE

16.1 Chemiczne określenie produktu: Tlenek miedzi(II)
16.2 Znaczenie symboli:
Symbol ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych
Xn	Substancja szkodliwa.

Uwaga: Użytkownik ponosi odpowiedzialność za podjęcie wszelkich kroków mających na celu spełnienie wymogów prawa krajowego. Informacje zawarte w powyższej karcie stanowią opis wymogów bezpieczeństwa użytkowania substancji. Użytkownik ponosi całkowitą odpowiedzialność za określenie przydatności produktu do konkretnych celów. Zawarte w niniejszej karcie dane nie stanowią oceny bezpieczeństwa miejsca pracy użytkownika. Karta charakterystyki nie może być traktowana jako gwarancja właściwości substancji.

* * * * *

Zgodnie z rozporządzeniem MZ z dnia 3 lipca 2002 r., PN-ISO 11014-1 i Dyrektywy 91/155/EEC

	KARTA CHARAKTERYSTYKI NIEBEZPIECZNEJ SUBSTANCJI	Wydanie: I Data wydania: 05.01.03 Strona/stron 7/7
Nazwa:	TLENEK MIEDZI(II)

Tlenek miedzi(II)

---