II - 12.10.2009
Pitagoras
Życie ludzkie porównywane do igrzysk.
Podzielono je na 3 grupy :
- Ci, którzy przyjechali by zdobyć nagrodę
- Ci przedsiębiorczy co by handlować
- Ci co interesują się tym co się dzieje.
Do tej trzeciej grupy podobni są filozofowie. Najmniejsza to grupa, ale najbardziej szlachetna.
Mądrość sprowadza się do tolerancji, pokoju, wszechstronności, negacji obłudy.
Mądrość jest jednak różnie postrzegana.
Filozofia traktowana jako nauka ateizmu. Stoi w opozycji do wiary i religii. Nie wyklucza ona religii, ale ją uzupełnia.
Przejmowanie się filozofią jest sprawą trudną. Wymaga wysiłku intelektualnego. Pozwala lepiej zrozumieć świat i odnaleźć się w nim.
Twierdzi się, że filozof to dziwak, a filozofia to mrzonki. Nie potwierdzają tego jednak dzieje filozofii.
Czym jest dla mnie filozofia?
- Niektórzy mówią, że to pojęcie wszystkiego czego jeszcze nie można poddać działaniu naukowemu. Twierdził tak np. B.Russell.
- Próba wyjaśnienia zagadnień, które są jeszcze niedojrzałe
„Albo należy filozofować albo nie należy filozofować. Ale jeśli nie należy filozofować to tylko w imieniu filozofii” Arystoteles
- Twierdzili niektórzy, że filozofia nigdy nie zniknie, nawet jeśli szerokie nauki się odłączą. Bo filozofia nie jest nauką. Zajmuje się tym co ponad rozumne. To nie badanie przy pomocy rozumu, ale w oparciu o inne narzędzia.
G.Marcel kazał napisać w książce kawałek swojego utworu i uznał to za treść filozoficzną. Człowiek musi posługiwać się nie tylko rozumem, ale wiarą i czuciem by móc poznać świat. Pojęcia filozofii nie są dane rozumowi i próbować je poznać trzeba innymi środkami.
L.Wittgenstein, który jest przeciwnikiem koncepcji mówiącej o pozarozumowej treści. Wypowiedział on znamienne zdanie „O czym nie można mówić, o tym należy milczeć”
Czego nie można poznać rozumem tego nie można uchwycić.
Filozof stara się wytłumaczyć świat. Zinterpretować za pomocą rozumu.
H. Bergson - krytykuje on intelekt. Posługiwał się rozumem by dojść do ważności intuicji.
Bywało, że filozofowie mieli talent artystyczny.
- Filozofia jako nauka.
Musimy określić jej przedmiot
*niektórzy mówią, że jej przedmiotem jest poznanie
* Inni, że to prawda
Pyta o istotę poznania, granice założenia. Przedmiotem jest człowiek twierdzą inni. Jako podstawa do wszystkiego innego. W świecie wszystko w jakiś sposób odnosi się do człowieka
- sprowadzenie przedmiotu do języka.
L. Wittgenstein - „Nie ma zdań filozoficznych, ale wyjaśnienie zdań”
- wartość
Istnieją różne metody filozofii.
- intuicyjno -dedukcyjna
- doświadczalno-indukcyjna
- dialektyczna
Filozofia jest nauką uniwersalną bo nie wyklucza żadnej dziedziny i korzysta z dostępnych metod. Nauka o podstawach. Na tyle radykalna, że nie zadawala się założeniami innych i chce badać dalej by dotrzeć do korzeni. Nauka trudna, gdzie wszystko stoi pod „?”. Nie przyjmuje tradycyjnych metod
III - 19.10.2009 [wykład dzięki uprzejmości Luizy ]
Metody filozofii indukcyjno-dedukcyjnej i doświadczalno-indukcyjna
Intuicyjno-dedukcyjna- opiera się na intuicji i dedukcji
Arystoteles stworzył podstawy tej metody i określił, że intuicja to narzędzie, przez które dochodzimy do pierwszych zasad: definicja, hipoteza, aksjomat. Intuicja pozwala na zdobycie wiedzy pewnej, prawdziwej, dostarcza przesłanek dla rozumowania dedukcyjnego. Dedukcja wg Arystotelesa to ten typ rozumowania, który nie zawodzi. Intuicja i dedukcja się uzupełniają.
Kartezjusz rozbudował ta metodę. Chciał on stworzyć filozofię uniwersalną o wysokim stopniu ścisłości-szukał sposobów badanie by zrealizować swój cel. Widział w tym metodę intuicyjno-dedukcyjną. Dodał jednak do niej to, żeby się właściwie nią posługiwać należy dążyć do wykrycia prostych rzeczy, a dopiero potem do trudniejszych. Omijała ona doświadczenie.
Doświadczalno-indukcyjna
T ą metodę wypracowano dopiero w czasach nowożytnych przez m.in. Franciszka Bacona, J.S.Milla. Tej metodzie hołdowali też pozytywiści XIX wieku. Oskarżali oni metodę indukcyjno-dedukcyjną o wysoki poziom ogólności, abstrakcję. Chcieli metody konkretnej, która dostarcza wiedzy o faktach i wskazuje praktyczność tej wiedzy. Punktem wyjścia było doświadczenie(zmysłowe związane z przeżyciami wewnętrznymi) osiągnięte wyniki miały być uogólnione na drodze indukcji.
Zrodziła się indukcja zupełna-arytmetyczne zsumowanie wiedzy o wcześniejszych zjawiskach
Indukcja niezupełna - wnioskowanie uogólniające które było konsekwencją obserwowanie tylko części cechy i tą cechę przypisywano wszystkim faktom danego rodzaju, a nie tylko tym obserwowanym.
5 kanonów Milla służących jako metody wykrywania zależności w świecie
- kanon jedynej prawdy,
- jedynej zgodności,
- jedynej różnicy,
- zgodności i różnicy,
- reszty, zmian towarzyszących
Metoda dialektyczna
Pojęcie dialektyka pojawia się już w czasach antycznych
Dialektyka jako metoda filozoficzna rozpracowana przez Hegla w XVIII/XIX w.
Ta metoda zmierza do analizy świata(absolutu) w dwóch poziomach
I - należy badane zjawisko rozpatrywać w jego dynamice
II - ten analizowany świat należy postrzegać w wielostronnych związkach w ty relacjach przyczynowo-skutkowych. Hegel zakładał, ze cechą rzeczywistości jest zmiana a jej źródłem jest sprzeczność.
Metoda dialektyczna próbuje wydobyć tkwiącą u podłoża zjawisk sprzeczność przy czym ta sprzeczność jest rozumiana w ten sposób, że bycie w konflikcie oznacza eliminowanie jednego z nich. Ten konflikt oznacza wzbogacenie zjawisk
Hegel to ujmował tak
T+ AT -> S
t- teza
AT-antyteza
s-synteza
idea absolutna(byt)+ natura -> nowa forma tezy
Związki filo ze sztuką? Czy filo jest sztuką?
Filo a sztuka
Sztuka jest dziedziną kultury o dłuższej i bardziej różnorodnych dziejach niż filo.
Sztuka określa aktywność człowieka, była od początków istnienia, ewoluowała przez wieki.
Relacje między filo a sztuka
Filozofia w ujęciu zasadniczym metafizyka i teoria poznania.
Filo klasyczna i sztuka-działalność aktywna człeka.
Filozofia jako poznanie teoretyczne i sztuka jako idea piękna to dwie różne dziedziny działalności kulturowych człeka.
Filo poprzedza sztukę.
IV - 26.10.2009
Filozofia i Religia.
Religia - czym jest?
Filozofia dotyka podstawowych problemów ontologii. Związana z porządkiem wiary. Religia powstała dzięki wierze, jest osobową więzią między człowiekiem, a istotą boską. W wymiarze jednostkowym i społecznym. Kryją się przekonania, uczucia, zahamowania dotyczące Boga [tego osobowego]. Sam termin religia [etymologia słowa] sprowadza się do trzech innych terminów.
religare - użył go Laktancjusz, znaczy ponownie wiązać, łączyć.
Antyczny - relegere - Cyceron, znaczy ponownie zbierać, odczytywać
Antyczny - reeligere - ponownie wybrać[św. Augustyn]
Najczęściej w charakterystyce religii podkreśla się 4 elementy konstruktywne.
* doktryna z twierdzeniami o Bogu, świętości, relacji Boga do świata
* kultu boskości będący sposobem nawiązywania kontaktu z istotą boską.
* normy postępowania wyznaczające motywowaną religijnie obyczajowość obyczajowość i moralność.
* instytucje społeczne związane z funkcjami sprawowania kultu
Konstytucją religię jako zjawisko społeczno-kulturowe, polityczne. Najważniejszy jest porządek wiary.
Co to jest wiara?
Sprowadza się do dwóch poziomów.
* stanowi akt wiary - określona postawa człowieka, który wierzy
* przedmiot wiary - treści, w które się wierzy, co przyjmuje się aktem wiary
W nauczaniu kościoła - cnota nadprzyrodzona, przy pomocy łaski Boga wierzymy w to co On objawił. Nie przy pomocy rozumu tylko autorytetu Boga, który się nie myli. Wiara pozbawiona oczywistości.
Przeświadczenie wiary ustanawia niesprzedawalną treść poznawczą, treść wolnego wyboru. Umysł nie jest tylko zmuszony do przyjęcia danej prawdy. Prawda wiary pozostaje na zewnątrz. Czynnikiem jest akt woli, który skłania rozum do zaakceptowania prawdy o tymże dobru. Wiąże się z dziedziną wartości, uczucia, działania
W wymiarze religijnym wiara to postawa duchowa, obejmuje akceptację określonych treści i dobrowolne zaakceptowanie porządku, który przekracza dziedzinę doświadczenia. Nie zwalnia z rozsądnego krytycyzmu treści i poszukiwania motywów wiarygodności, na podstawie świadectwa się wierzy.
Jest czymś co stanowi kontekst życiowej egzystencji. Większość wiedzy akceptuje na podstawie przez zawierzenie komuś, kto ma dany autorytet w tej dziedzinie.
Wiara ma dwie istotne cechu.
* rozumność - akt człowieka badającego ważne motywy
* wolność bo konstytuuje się przez decyzję woli.
Wiara różni się od aktów poznawczych, gdzie nie ma uzasadnienia w niej.
Wiara sytuuje się między wiedzą z dowodami, a paradoksem ślepego zaufania.
Związki między filozofią, a wiarą.
Od przeżyć człowieka te związki wyrastają z tych samych doświadczeń egzystencjalnych, stwierdzenia przygodności. Wyrastają z niepewności warunków egzystencji i znikomości dóbr, szczęścia, fascynacji nieskończoności, lęki przed nieznanym.
Starają się realizować zbliżone cele. [filo i wiara xp]
Przyjąć interpretację świata, przekraczanie istnienia i światła. Te cele stoją przed każdą religią.. W różny sposób przedmioty - to ta sama rzeczywistość, Bóg-człowiek-świat
W swoich przejawach religia obejmuje całość egzystencji człowieka. Jest globalnym odniesieniem losu do Boga. Filozofia zaś osobowo o przedmiocie obejmuje sferę rozumu. W swej strukturze pojmuje się wiedzę umysłową. W religii nadprzyrodzona rzeczywistość przekracza naturalne możliwości poznania człowieka. Wiara sytuuje się wyjątkowo wysoko, nad umysłem. Domaga się poznania intelektualnego, jako konieczności. Wiara zakłada rozum.
Terminy religii zaczerpnięte z filozofii. Rozumne przesłanki wiary.
Poznanie rozumowe, filozoficzne i przez wiarę raczej się dopełniają niż wykluczają. W postrzeganiu rozumem udziela mu nowej siły poznawcze, doskonali go. Ułatwia poznanie najbliższych podstawowych prawd naturalnych. Wiara uświadamia rozumowi ograniczenie poznawcze. Wiara i rozum są zjawiskami, które przekraczają granice racjonalizmu, ale nie przekreślają go.
Wiara nie jest tylko sprawą rozumu.
Chrześcijaństwo.
W świecie grecko-rzymskim musieli dostosować do zarobku starożytności. Św. Paweł będąc w Atenach podjął dysputę z filozofami epikurejskimi i stoickimi. Nie należy odrzucać antyku. Filozofia stanowi domenę rozumu, ale ma podobne pytania, na które odpowiadało chrześcijaństwo. Jednym z wyznań, które podjęli pierwsi myśliciele pogańscy, to ukazanie między rozumem, a religią. Nie chcieli oni poprzestać na mitach, chcieli ukazać boskość. Celem tego procesu było uświadomienie sobie tego co Cię gryzło. Starali się zrozumieć ten świat odchodząc od mitów. Krytycznie ocenić swoją religię, w ten sposób sama natura filozofii greckiej zrobiła spotkanie z chrześcijaństwem, które chciało zrozumieć swoją wiarę, by ją wyrazić. Stosunek ten stał się jednym z problemów podejmowanych przez chrześcijańskich pisarzy
* św. Justynian Męczennik [II w]
* Tacjan [II w] (nie mylić z Tycjanem!!!)
* Atenogoras [II w]
* św. Klemens Aleksandryjski [II-III w] miał wielki szacunek do filozofii antycznej. Zaznaczał przydatność filozofii
* Orygenes [II-III w]
* Laktancjusz [III-IV w]
* Tertulian [II- III w] „Cóż mają wspólnego Ateny i Jerozolima, a cóż akademia i kościół?”
* św. Augustyn [354-430] kościół swoim dorobku zawarł syntezę rozumu i wiary, filozofii i teologii. „Zrozum abyś uwierzył. Uwierz żeś zrozumiał”
By poznanie było pełne rozum musi najpierw ukorzyć się, ale i niezbędny by wiara osiągnęła zrozumienie samej siebie.
W średniowieczu podkreśla się to, że są jednością
- Jan [papież? IX wiek]
- św. Anzelm [XI wiek]
- św. Tomasz [XIII wiek] będzie udowadniał, że świadectwo wiary i rozumu pochodzą od Boga i nie mogą sobie zaprzeczać. Autonomia, ale nie separacja. Wzajemna współpraca.
Rozum może przyczynić się do lepszego widzenia objawienia. Wiara ma się go nie lękać, ale ma mu ufać. Doskonali rozum. Ten oświecony wiarą zostawał uwolniony od ograniczeń wolności. Analizował sens rozumności wiary. Wiara jest czynnością myśli. Rozum ludzki nie musi przeczyć samemu sobie by przyjąć treści wiary. Wiara przyjęta na drodze dobrowolnego wyboru.
Prawda
- o istnieniu Boga
- o istnieniu duszy ludzkiej
- o istnieniu nieśmiertelności duszy ludzkiej.
Czasy nowożytne\ odrodzenie
Postępuje proces wyodrębnienia się dyscyplin naukowych .Generalnie radykalne rozdzielenia wiary i rozumu. Stawały się one rozdzieleniem, a nie dopełnieniem.
Prowadziło to do racjonalizmu, wykluczenia wiary z poszukiwań, z drugiej strony prowadzi do fideizmu [wykluczenia rozumu z dociekań właściwych wierzeń].
Rozum = postrzeganie ateistyczne wiara = irracjonalne
Scjentyzm
W sposobie uprawiania nauk, to co dostarczają nauki przyrodnicze. Przyczyniły się do ukształtowania totalitaryzmu.
Rozum też wywołał różne formy irracjonalne [zabobony]
Autor nihilizmu uznającego rzeczywistość pozbawioną sensu wewnętrznego.
Ta sytuacja musiała zrodzić określoną reakcję ze strony kościoła katolickiego. Obrady Soboru I, encykliki Leona XIII były rezultatem przemian od XVI wieku w kulturze europejskiej.
W wieku XX II Sobór watykański.
O ile wiek XIX upływał pod znakiem racjonalizmu, o tyle wiek XX charakteryzował się zwątpieniem w możliwości poznawcze rozumu ludzkiego.
Sceptycyzm, agnostycyzm stają się cechami myślenia poznawczego. Człowiek przestaje się rozumieć. Trudno mu uwierzyć by istnienie miało jakikolwiek sens [kryzys sensu]. Wiąże się z porzuceniem kategorii prawdy obiektywnej. Rozum jako narzędzie do osiągnięcia celów paradygmatycznych. Ta sytuacja ma zgrabny wpływ na rozumienie wiary, która zawiera prawdy ponad czasowe.
O życiu nie decyduje człowiek tylko Bóg dla wierzących.
Teologia - ustanawia za cel wyjaśnienie treści wiary i dzięki tej interpretacji religia otwiera się na filozofię.
Teologia i Filozofia to nauki uniwersalne. Przedmiotem jest istniejąca rzeczywistość w kategoriach ostatecznych.
Różnice miedzy filozofią i teologią.
Filozofia opiera się całkowicie na rozumie, na naturalnych czynnościach poznawczych. Teologia przyjmuje objawienie, którego treść przynależy do naturalnego poznania.
Teologia zawsze posługiwała się filozofią na tle historycznym.
Chodzi o zależność motywacyjną, by teologia nie ograniczała się do przedstawienia wiary i nie straciła kontaktu intelektualnego z człowiekiem. Filozofia warunkuje formę i treść doktryn teologicznej. Teologia posługuję się filozofią ze względu na intelektualny charakter wiary.
Filozofia nie ma udowadniać prawd wiary, tylko ich głębszego zrozumienia. W tym celu teologia wykorzystuje aparaturę pojęciową i wiele przesłanek dotyczących koncepcji świata jak i teorii osoby ludzkiej, kontaktu jej egzystencji.
Filozofa pełni wobec teologii formę instrumentalną.
Epistemologia - nauka o poznaniu
Ontologia - nauka o bycie
Metafizyka - nauka o tym co ontologia
Teologia poznanie wyższego rzędu. Ona stanowi dla filozofii kryterium negatywne, w przypadku sprzeczności między tezami, należy sprawdzić rozumowanie filozoficzne by znaleźć błąd.
Filozofia służy teologii jako najogólniejsza i najgłębiej uzasadniona teoria świata, jako styl myślenia, jest jako implikacja metod naukowych.
V - 09.11.2009
Wybrane kwestie ontologii.
Podział filozofii [pierwszy już w antyku V-IV w. przed Chrystusem. ]
- teoretyczna
- praktyczna
Utrwalony ten podział za sprawą Arystotelesa. To on podzielił na te dwie części.
- teoretyczna. - miała za zadanie poznanie zasad bytu, określić istotę tego co jest.
Podzielił ją na 3 działy
1) pierwszą
2) matematykę
3) fizykę
Najważniejsza filozofia pierwsza, która miała zająć się opisem świata, zasad bytu.
- praktyczna - wyodrębnił etykę i politykę.
Ten podział trwa do dziś. Były propozycje zmian. Wyodrębnia się ontologię i teorię poznania.
[ontos on - być logos - rozumieć[?]]
Traktuje się ją jako filozofię pierwszą, metafizykę.
Ontologia = metafizyka, gdy będziemy przez nie rozumieć ogólną teorię bytu. Pierwszych zasad bytu.
Pojęcie metafizyki pojawia się w I w. p.n.e. za sprawą Andronikosa z Rodos, który komentował dzieła Arystotelesa. Porządkując jego działa z zakresu filozofii pierwszej, ułożył je zaraz po traktatach przyrody [fizyki]
Pojęcie metafizyki miało pewną ewolucję za sprawą średniowiecza. Interpretowano ją jako dziedzinę, która zajmuje się przedmiotami, których nie możemy dotknąć. Tym co nadprzyrodzone.
To ujęcie jest pojęciem rozszerzonym.
W nowożytności znaczenie metafizyki - metodologiczne. Jako metoda starała się ujmować rzeczywistość w sposób statyczny, niedynamiczny. Analizowała fragmenty rzeczywistości bez uwzględnienia związków, przeciwieństw.
Ontologia stanowi dział podstawowy filozofii i nazwa wskazuję na naukę o by, stara się odpowiedzieć czym ów byt jest. Pozostają przez to inne pytania : czy jednolity by czy różnorodny, jego istota jest duchowa, czy materialna, czy byt stały czy podlega zmianom. Stanowią o istocie działu.
Teoria poznania - episteme [wiedza] - gnosis [poznawać]
Epistemologia gnozeologia
Kategoria poznana. - czym jest poznanie? Wokół tego pytania narosło kilka pytań : jaka jest geneza poznania, jakimi metodami człowiek się posługuje by dojść do prawdy. [Jest pytaniem ważnym w pytaniach szegółowych], pytanie o wartości naszej wiedzy, cel wysiłków poznawczych etc.
Zgodność z działami filozofii.
Etyka - filozofia wartości [aksjologia], filozofia człowieka, filozofia społeczna.
- bierze się z filozofii praktycznej - człowiek w wymiarze społecznym i jednostkowym.
Określa relacje międzyludzkie, miedzy człowiekiem, a naturą.
Pyta o podstawy zmiany w społeczeństwie. Stara się określić swoistość stosunku człowieka do innych istot żywych. Stara się wychwycić relacje człowieka z jego tworami.
-> twory alienacji, czy mu służą lub szkodzą
-> te pytania, na które stara się filozofia społeczna odpowiedzieć.
Charakterystyka sporu o to czy świat jaki jest, jest jeden, czy też tych światów jest wiele. To wykształciło 3 stanowiska
1)monizmu
2)pluralizmu
3)dualizmu
1) Monizm - mówi, że istnieje jeden świat, jeden byt, że u podstaw świata jest jedna substancja, której zjawiska są obrazami.
Teoria identyczności [Spinoza] - tylko jeden rodzaj bytu, który ma różne własności podstawowe, istota koncepcji spinozowskiej.
Monizm immanentny [Huma] - XVIII - nawiązuje do problemu duszy i ciała, ani dusza, ani ciało nie są tymi końcowymi elementami, elementami z których składa się natura. To tylko pewne zespoły, poddane doświadczeniom.
Nawiązuje do innego brytyjski filozofia G. Berkeley'a . Duszę uważał za coś, co uświadamia wrażenia i inne stany psychiczne, ale jest różne od tych stanów. Dusza to podmiot wrażeń psychicznych.
Dusza i cało są układami pewnych elementów, które zaś wiadome lub mogłyby się nimi stać.
Monizm też może przyjąć odcień spirytualistyczny [barwy, smak itp. jako treść świadomości psychicznej] lub jako neutralny [owe elementy uważa za coś co nie musi być treścią świadomości. Może istnieć poza nią]
2) pluralizm - wielość bytów indywidualnie odrębnych, nie sprowadzanych do czegoś jednego .
[indywidualizm ontologiczny]
Wiele bytów od siebie niezależnych. Już w starożytności Empedokles[4 żywioły stanowią podstawę] i Anaksagoras[istnieje wiele niezależnych od siebie czynników, elementów] byli tego przedstawicielami.
Wskazuję materialny aspekt rzeczywistości.
W nowożytności przedstawicielem był G. Leibniz.
Koncepcja monadologii - istnieje wiele jednostek duchowych, które się nie komunikują, nie oddziaływają. [niematerialne]
ów brak oddziaływania obrazował jako monady, są pozbawione „okien”. Hipoteza harmonii, z góry ustawionej przez Monadę Najwyższą - Boga.
Empedokles i Anaksagoras zwracają uwagę na elementy materialne. Leibniz na duchowe.
- Witkacy - monadyzm biologiczny.
Życie to zjawisko podstawowe, sprowadza się do praw fizyki i chemii.
3) dualizm - 2 światy, niezależne od siebie byty, substancje.
Byt materialny i byt duchowy.
Zwolennicy tego stanowiska rozróżniają to, co psychiczne, a to co fizyczne. Posługują się dwoma rodzajami doświadczeń.
Wewnętrzne [introspekcyjne] |
Zewnętrzne [ekstraspekcyjne] |
Zapoznanie się z myślami własnymi, uczuciami, przejawami woli, wyobrażeniami. Mamy do czynienia ze zjawiskami w czasie, ale nie przestrzeni. Zjawiska świadomości. |
Zapoznaje się z procesami rozciągłymi, które cechują się: nieprzenikliwość, ruch, ciężar. Dzięki zmysłom, o nich wiemy. |
Ten podział mówi, że podłożem zjawisk mające doświadczenie zewnętrzne jest byt z gruntu odmienny od tego, który może być przejęty dla drugiego bytu.
Duchowy |
Cielesny |
Niematerialny |
Materialny |
Stosunek duszy do ciała jest zastawniczym problemem. Miedzy zjawiskami psychicznymi i fizycznymi są pewne relacje. Dwa zasadniczo różne byty. Czy ciało oddziałowuje na duszę i odwrotnie. Co wywołuje co?
Są dwa stanowiska
Interakcjonizm paralelizm psychofizyczny
- wzajemne działanie, - zakłada równoległy przebieg zjawisk tych
neguje przeciwieństwo kategorii
Kartezjusz - wprowadził te dwa typy doświadczeń, oddzielał dwa byty substancjalne, substancji boskiej i względnej.
Ową substancję
Res extansa - rzecz rozciągła
Rez cogitans - rzecz myśląca [ta ma główne miejsce w kartezjańskiej filozofii]
Kartezjusz nie umiał wyjaśnić relacji lecz widział, że istnieją. Reprezentant dualizmu.
Tomasz z Akwinu - byt materialny i duchowy. Byty zależne od Boga, który był źródłem jedynym
Dla Platona jest jeden byt, byt idealny, idea - ale nie dualizm ani monizm.
Byt z punktu filozoficznego - to co istnieje w jakikolwiek sposób. Pojęcie analogiczne. Posiadające proporcjonalnie wspólną treść - każda rzecz jest podmiotem własnego istnienia.
1) pojęcie dystrybutywne
2) pojęcie kolektywne
ad1. przez byt rozumiemy każdą egzystencjonalną realność.
Pluralistycznie każda całość danego tworzywa
Ad2. byt - cała rzeczywistość jako spójna całość.
Platon - to co stanowili jakąkolwiek całość
Arystoteles - to co wypełnione treścią.
Tomasz - to co istnieje realnie.
To co bezzamiennie trwa
To co istnieje na różne sposoby.
VI - 16.11.2009
Platon i Arystoteles.
Stworzyli dwa systemy filozofii, a podstawą uczynili teorię bytu i pytanie o istotę świata.
Sprowadzają się do dwóch koncepcji ontologicznych
-> idealizm obiektywny [Platon]
-> realizm ontologiczny umiarkowany [Arystoteles]
Filozofie mieli wpływ na wychowanie. Przynależeli do „Złotego Wieku” kultury helleńskiej [IV w p.n.e.]
Platon [Ateny]-> Mistrz Arystoteles[Stagira] -> uczeń
Stworzyli podstawy filozofii europejskiej i światowej.
Arystoteles[384-322 pne]
Platon [427-347 pne] obaj namalowani w kaplicy Sykstyńskiej
Platon podstawy szuka poza światem empirycznym [wzrok w górze].
Arystoteles zwraca uwagę na to co dostępne, fizyczny świat, naturę [wzrok w dół]
Oboje tworzą system filozoficzny, który miał wyjaśniać wszystko co dzieje się w świecie, określenia istoty człowieka. Starają się rozpatrywać o całą rzeczywistość, poziomie wszechświata, poziom społeczny związany z organizacją społeczeństwa, ludzi ; poziom jednostkowy. Tworzą schemat interpretacji bytu obu filozofów.
Teorie bytu Platona :
Stworzył szkołę, która prawie 1000 lat funkcjonowała.
4 formy stowarzyszeń
- spółki handlowe
- bractwo religijne
- bractwo towarzyskie
- grupa polityków
Nigdzie swojej teorii nie wyłożył. Są aspekty tej koncepcji w różnych tekstach, jego dialogach. Ewoluowała ta koncepcja w czasie. Zmieniał stopniowo swoje zapatrywania. Ciężko na tle historycznym pokazać jego całą koncepcję.
Platon swoje rozważana zaczyna, że mamy do czynienia z dwoma światami, które różni stopień doskonałości, wystarczalności egzystencjalnej. Posługuje się kategorią bytów, którą przyjął od Eleatów. Można o nim mówić tylko z kategorią istnienia. Obserwując świat empiryczny twierdzi, że świat fizyczny cechuje zmienność, a to nie może być doskonałe, bo to stałość kojarzy się z doskonałością. Byt musi być stały. Odmawia więc światu status bytu.
Platon na drodze analiz doszedł do wniosku, że bytem są idee, byty idealne. Te co znajdują się na zewnątrz świata rzeczy. Są stałe i nadrzędne wobec świata fizycznego.
Idea - istniał ten termin przed Platonem. Znaczy forma, kształt. Występowała już u Ksenofanesa, Protagorasa, Anaksagorasa. Ci myśliciele posługiwali się tym potocznie. To Platon ustanowił podstawą swojej teorii.
Teoria platońska - istota gatunkowa, które jest wspólna wszystkim istotom, rzeczom danego gatunku, zbioru Ta idea poznawcza dostępna miała być w pojęciach ogólnych. Platon stwierdził, że ta idea znajduje się po to by formułować pytania, których człowiek używa. Tym pojęciom musi być przynależna treść. Platon twierdził, że tą przedmiotowość znajdziemy gdy oddzielimy od świata to co zamianie podlega, zostawiając to co trwałe.
Platon w „Państwo” charakteryzuję ideę stołu -> model, który w ogólnych zarysach jest w wyobraźni, który wykonuje ten stół.
Platonowi nie chodziło jednak o takie proste idee.
[Idea konia - jednostka, która odzwierciedla wszystkie konie]
Można wyakcentować 2 kwestie z tej idei [opowieści]
1. ta jedność to jedność logiczna i istniała tylko w umyśle człowieka jako pojęcie, powiem pojęcie powstaje na skutek obrazów w umyśle o identycznej treści i powstaje przeświadczenie o jedności.
2. owej jedności możemy nadać sens metafizyczny. Wielkość jednostek, indywiduum, może nasuwać myśl o idei jako całości jednoczących się, jednych i tych samych, pozostającym źródłem jednorodnym egzemplarzy.
Mit jaskini ma 4 znaczenia.
Tłumienie podstaw teorii bytu platona. Człowieka zapoznaje się z odbiciami tego co jest za ścianą jaskini. Świat cieni symbolizuje świat fizyczny i pokazuje poznanie człowiekowi świata cieni.
Koncepcja bytu - platon za właściwą podstawę rzeczywistości uznaje idee [wielość ich] [świat poza jaskinią]
Platon w swojej teorii ma dwie zależności.
1. świata przedmiotowego od świata idei. Ten drugi warunkuje ten pierwszy świat. To co idealne warunkuje to co idealne.
2. nie są wytworem zmysłu ludzkiego. Rozum nie tworzy idei. Przypomina sobie jak było w świecie idealnym, bytując w owym świecie.
Faidros - dialog Platona, gdzie mówi o potrójnej naturze duszy. [rydwanem porusza rozum. 1 koń to działalność, drugi pożądliwość, dzięki nim rydwan wznosi się do świata prawdy, który oglądać może ów woźnica] -> idealizm obiektywny Platona.
Arystoteles.
Przeciwstawia się teorii mistrza i innym teorią, tym co krytykowały Platona.
To co materialne to byt wg filozofów przyrody.
Świat składa się z wielu przedmiotów, ciał, które podlegają zmianom. Są one bytem odmiennym od reszty.
Owe substancje są samoistne. W każdej substancji jest forma i materia. Każda jest syntezą dwóch elementów. Na tym polega hilemorfizm Arystotelesa.
Materia jest czymś nieokreślonym, wspólnym podłożem wszelkich ukształtowań. Charakteryzuje się czystym substratem, biernym tworzywem. Było mu trudno materię zdefiniować. Łatwiej ją pojąc tylko w powiązaniu z formą i dać przykłady.
Forma - to dzięki czemu dany przedmiot jest tym czym jest.
Wyzwala potencjalność, pozwala przyjąć konkretność ciał. Powoduje, że substancje różnią się między sobą.
Forma oznacza pewną jakość, a nieokreśloną rzecz poszczególną. Tworzy ją z poszczególnych materiałów.
W świecie zmysłów formy nie istnieją inaczej jak tylko z materią.
Przy zmianach cech, kształtów materia nie ulega zmianie, tylko forma substancji. Polega na tym, że potencjalna materia przybiera jakąś formę.
Stawanie się rzeczy daje się wyrazić, że materia się formuję, a forma materializuje. Z tych dwóch składników Arystoteles formę uważał za istotniejszą. To co w pojęciu to jest istotne. Forma istotą rzeczy.
Wynika to z nauki o czterech rodzajach przyczyn filozofa.
- materialna
- formalna
- sprawcza
- celowa
Pierwsze dwa są składnikami rzeczy poddanej działaniu. Reszta to udowodnienie, że sprawcza znajduje się nie w biernym tworzywie materii, ale formie.
Forma jest siłą, która działa.
Cel rozwinięcia cech gatunkowych, czyli formy.
Zmiany w świecie nie są chaotyczne, ale skoordynowane. Forma to siła działająca celowo.
Przyczny sprawcza i celowa w konkretnej sile działającej.
4 przyczyny można pokazać na podstawie budowy domu
- Materiał - materia
- Formalna - tworzenie kształtu
- Sprawcza - dzięki projektantom, budowniczym dochodzi do skutku
- Celowa - mają cel do osiągnięcia
Te 4 przyczyny doprowadziły go [filozofa] go przyczyny pierwszej
Tłumaczy to tak - jeśli każde powstawanie wymaga uczestnictwa przyczyny sprawczej, to musi istnieć przyczyna pierwsza, bo każde stawanie się ma swoją przyczynę, bo każde stawanie się ma swoją przyczynę. Łańcuch ten może być nieskończony.
Pierwszą przyczyną może być czysty akt, czysta forma i to istnienie postulował, ale go nie dowodził. Są to dowolne założenia, że ciąg przyczyn musi być skończony.
Podstawą jest substancja, sprowadzenie do konkretu, ale w łonie tego bytu istnieją dwa składniki [ forma i materia] tworzą one konkretny byt substancjalny.
Świat idei sprowadzony do świata przedmiotowego, możemy zmysłami dotknąć.
Punktem wyjścia dla następnych pokoleń.