Czym jest diagnoza
- Pochodzi od greckiego słowa „diagnosis” oznaczającego rozpoznanie.
- Diagnoza w pojęciu ogólnym oznacza
„Rozpoznaflie jakiegoś stanu rzeczy na podstawie jego cech (objawów) w oparciu o
znajomość ogólnych prawidłowości panujących w danej dziedzinie” (S.Ziemski)
Konsekwencje ignorowania diagnozy w nauce i praktyce
- Osoby nie stosujące diagnozy w ramach swojego zawodu stają się dyletantami i są zależne od decyzji współpracujących z nimi profesjonalistów z innej dziedziny
- Zatem:
- ktoś wyznaczy im zadania,
- ktoś wyraźnie wskaże co powinni robić,
- ktoś oceni ich pracę
Nie mają prawa w tej sytuacji uznać siebie za w pełni samodzielnych
Ewaluacja diagnozy pielęgniarskiej
Zmiana podejścia do diagnozy związany jest z:
- Definiowaniem dyscypliny
- Podstawami teoretycznymi dyscypliny
- Treściami kształcenia
Diagnoza w koncepcji potrzeb
- Definicja pielęgniarstwa -
Nauka i praktyka rozpoznawania, hierarchizowania i zaspakajania potrzeb.
- Teoria pielęgniarstwa - teoria potrzeb- formułowanie prawidłowości i uwarunkowań ich powstawania i zaspakajania
- Kształcenie pielęgniarki- przekazywanie wiedzy o potrzebach bio-psycho-
społecznych, umiejętności ich rozpoznawania i radzenia sobie z nimi.
Diagnoza w koncepcji problemów
- Definicja pielęgniarstwa — nauka i praktyka rozpoznawaflia, hierarchizowania i
rozwiązywania problemów.
- Teoria pielęgniarstwa — ukierunkowana na problemy, formułuje prawidłowości ich
powstania i rozwiązywania
- Kształcenie obejmowałoby wiedzę o problemach, ich rozpoznawanie, rozumienie i
radzenie sobie z nimi.
Diagnoza w koncepcji stanu
- Definicja pielęgniarstwa — nauka i praktyka rozpoznawaflia stanu w celu:
promowania, potęgowania zdrowia, zapobiegania chorobom i ograniczeniom funkcjonowania lub w celu pomocy w życiu z chorobą i niepełną sprawnością.
Diagnoza pielęgniarska w koncepcji stanu c.d.
- Teoria pielęgniarstwa — obejmowałaby analizę stanów i czynników sprzyjających i nie sprzyjających prawidłowemu funkcjonowaniu człowieka, obejmowałaby typologizację stanów wymagających
pielęgnacji oraz mechanizmów i uwarunkowań ich powstawania.
Diagnoza w koncepcji stanu c.d.
- Kształcenie dotyczyłoby:
- rozpoznawania i ceny stanu chorego z uwzględnieniem prognozy,
- określenie aktualnych i przyszłych problemów, trudności wynikających ze stanu pacjenta,
- umiejętności interpretowania i rozumienia stanu,
- radzenie sobie z oddziaływaniem na ten stan w sytuacjach typowych i sytuacjach trudnych.
Diagnoza pielęgniarska - definicja
- To rozpoznana lub przewidywana reakcja na aktualne lub potencjalne problemy zdrowotne! procesy życiowe, wyrażone jako ocena stanu biologicznego — psychicznego — społecznego, zagrożeń oraz możliwości człowieka, rodziny, grupy, społeczności.
Podział diagnoz uwzględnia
- Przedmiot diagnozy : diagnoza indywidualna, grupowa, rodziny i społeczności.
- Rodzaj diagnozy:przyczynowa, prognostyczna, klasyfikacyjna, fazy i znaczenia
Modyfikacja diagnozy ze względu na osobę diagnozowaną dotyczy:
- Cech osoby diagnozowanej ( np. stanu zdrowia)
- Sytuacji w jakiej znajduje się osoba diagnozowana (w domu rodzinnym, w oddziale szpitalnym, w oddziale opiekuńczym)
Modyfikacja diagnozy ze względu na zadania pielęgniarki
- Tego rodzaju modyfikacja powinna dać możliwość zróżnicowania diagnozy ze względu na:
- cel diagnozy (orientacja działań na profilaktykę, promocję zdrowia, współudział w terapii, opiekę środowiskową lub instytucjonalną
- przyjętą koncepcję pielęgnowania ( w oparciu o teorię Orem, Henderson, Roy lub inną.)
Na czynności związane z diagnozowaniem składają się:
- Gromadzenie danych;
- Analiza danych, ocena i wnioskowanie;
- Formułowanie diagnozy.
Aby zapewnić kompletność i rzetelność informacji do diagnozy pielęgniarka powinna uwzględnić
- Wszystkie dostępne źródła informacji,
- Metody i techniki, które w określonych warunkach pracy i przy danych standardach wyposażenia można zastosować,
- Rodzaj danych;
- Charakter danych;
- Zakres danych
Źródła informacji
- Pacjenci;
- Rodzina;
- Opiekunowie i inne osoby znaczące np. inna pielęgniarka, lekarz, pracownicy szkoły, liderzy społeczności lokalnej;
- Wyniki pomiaru i badań fizykalnych przeprowadzonych przez pielęgniarkę;
- Wyniki i dane zawarte w dokumentach medycznych lub w innych dokumentach z których pielęgniarka korzysta. ( urzędowe i osobiste pacjenta)
Metody i techniki zbierania informacji
- Wywiad i różne techniki jego prowadzenia: luźna rozmowa, ankieta, skale oceny i samooceny
- Obserwacja
- Lustracja terenu
- Analiza dokumentów
- Pomiary
Wywiad
- Polega na zbieraniu informacji poprzez zadawanie pytań.
- Pytania muszą być świadomie ukierunkowane i mieć określony cele, poznawcze lub wyjaśniające.
- Wywiad prowadzony przez pielęgniarkę musi spełniać następujące wymagania:
- komunikatywność,
- zachowanie zasad intymności i szacunku
- zapewnienie korzystnych warunków fizycznych w trakcie trwania wywiadu.
Obserwacja - niekiedy stanowi główną metodę gromadzenia danych
- W sytuacji gdy:
* nie ma czasu ani możliwości, aby przeprowadzić wywiad, np. w stanach zagrożenia życia,
* z jakiegoś powodu nie można uzyskać danych na podstawie wywiadu
Rodzaje obserwacji
- Celowa — obserwacja konkretnego objawu, zmian w jego nasileniu, wyglądu
- Swobodna— spostrzeganie podczas wykonywania pewnych czynności
Elementy obserwacji
- Wygląd ogólny: budowa ciała, stan higieny, sposób poruszania się
- Mowa ciała: gesty, mimika, tiki
- Zmiany patologiczne na skórze
- Zachowania pacjenta i jego rodziny; wrażliwość, wydolność
- Emocje;ekspreSyine cechy mimiki, pocenie się, przyspieszony oddech
- Zachowania się pacjenta podczas rozmowy; intensywność głosu
Cechy obserwacji
- Celowość
- Systematyczność
- Obiektywność
- selektywność
Zasady obserwacji pacjenta
- Nawiązanie i utrzymanie dwustronnego, werbalnego i niewerbalnego kontaktu pomiędzy pielęgniarką a pacjentem.
- Określenie celów obserwacji.
- Obserwowanie pacjenta i jego rodziny w sposób obiektywny.
- Prowadzenie obserwacja w sposób dyskretny, z zachowaniem poczucia intymności.
- Weryfikowanie uzyskanych, ale niepewnych informacji inną metodą.
- Odnotowywanie informacji uzyskanych metodą obserwacji w dokumentacji pacjenta.
- Poszanowanie osoby pacjenta, jego intymności i godności podczas obserwacji.
- Przejawianie w stosunku do pacjenta życzliwości, cierpliwości oraz stwarzanie atmosfery wzajemnego zaufania i
zrozumienia.
- Zagwarantowanie pacjentowi prawa do ochrony danych osobowych.
Obserwacja
- Gromadzenie danych z obserwacji można prowadzić przy zastosowaniu przygotowanego wcześniej kwestionariusza obserwacji, ewentualnie może to być notatka w dokumentacji pacjenta czy raporcie
Lustracja terenowa
- Jest specyficzną formą obserwacji, ukierunkowaną na określone cechy fizycznego środowiska danego regionu.
- Zadaniem lustracji terenowej przeprowadzonej przez pielęgniarkę jest określenie warunków terenowych, które:
- są niekorzystne dla zdrowia, stanowią zagrożenie ( np. ekologiczne) lub stanowią barierę (np.architektoniczną) dla osoby niepełnosprawnej żyjącej w społeczności.
- sprzyjają zdrowiu lub mogą być wykorzystywane w działaniach na rzecz promocji zdrowia, usprawniania itp.
Analiza dokumentów
- Dokumenty urzędowe wystawione przez różne instytucje mają charakter danych obiektywnych i z tego powodu traktowane są jako obowiązujące, rzetelne prawdziwe.
- Zawierają dane o:
- samym pacjencie wiek, adres, parametry zdrowotne, grupę krwi, ostatnie wyniki badań, zalecenia szpitalne dla pielęgniarki
- środowisku — struktura wieku i liczba mieszkańców, ruch naturalny ludności, zachorowalność, przyczyny zgonów, usługi opiekuńcze.
Analiza dokumentów
- Dokumenty osobiste- to wszystkie zapiski, wspomnienia, listy, dzienniki pisane przez pacjenta.
- Są one traktowane jako dane nieobiektywne, lecz mogą wyjaśnić wiele zachowań i reakcji pacjenta- stanowią informację uzupełniającą
Gromadzenie informacji przez pielęgniarkę jest procesem, czynnością wykonywaną przez cały czas kontaktów z pacjentem, jego rodziną, środowiskiem lokalnym.
Diagnoza indywidualna- charakterystyka, analiza i ocena stanu konkretnego pacjenta
- Indywidualny charakter działań pielęgniarki nakazuje, aby taki charakter miała diagnoza, nawet jeśli do zadań pielęgniarki zostaną dołączone; edukacja pacjenta, wsparcie społeczne, przygotowanie do samoopieki.
Diagnoza grupy społecznej
- Jest odpowiedzią na pytanie, w czym i jakiej pomocy należy udzielić rodzinie, aby zachować, wzmocnić lub poprawić stan jej zdrowia, przygotować ją do pielęgnowania zdrowia jej członków, do opieki i pielęgnowania ludzi chorych, niepełnosprawnych, z zaburzeniami zdrowia psychicznego lub zaburzeniami rozwoju.
Diagnoza społeczności lokalnej
- Pełni bardzo ważną rolę w procesie pielęgnowania. Może wyjaśnić wiele niekorzystnych zjawisk zdrowotnych występujących u podopiecznych np. na skutek zagrożeń ekologicznych, zwyczajów żywieniowych, natężenia uzależnień w populacji. Może również wskazać jakie są możliwości współdziałania w konkretnej społeczności
na rzecz zdrowia.
Rodzaje diagnoz
Typologiczafla
Genetyczna
Prognostyczna
Fazy
Znaczenia
Diagnoza typologiczna
- Należy ją uznać za najważniejszą i podstawową, gdyż w jej ramach podejmowane są decyzje
dotyczące dalszych zadań.
- Polega na rozpoznaniu, zakwalifikowaniu rozpoznanego stanu do określonego typu.
- Zawiera ocenę czy konkretny stan wymaga interwencji i jakichkolwiek dalszych działań, czy też
należy uznać, że stan ten odpowiada normie i najwyżej wymaga podtrzymania.
- W praktyce pielęgniarskiej jej znaczenie potega na możliwości zakwalifikowania stanu pacjenta do
określonego typu np. pacjent sprawny, z ograniczoną sprawnością, z nadwagą itp
Diagnoza przyczynowa
- Polega na rozpoznaniu i wyjaśnieniu stanu w jakim znajduje się pacjent i znalezieniu możliwie jak najwięcej czynników, które doprowadziły do rozpoznanego stanu pacjenta, np. do powstania zagrożeń dla jego
zdrowia, przeszkód w powrocie do zdrowia, w adaptacji itp.
Diagnoza znaczeniowa
- Ma na celu wyjaśnienie jakiegoś stanu dla przebiegu całości procesów związanych ze zdrowiem lub chorobą.
Diagnoza prognostyczna
- Jej podstawą jest przewidywanie skutków zjawiska, stanu, sytuacji, w jakiej znalazł się pacjent czy rodzina. Polega na znalezieniu danych, na podstawie których można przewidywać podjęcie określonych działań
* przewidywanie niekorzystnych skutków, reakcji, objawów, powikłań
* przewidywania, że konkretne działania będą miały pozytywny skutek
Diagnoza fazy
Ten aspekt diagnozy pielęgniarskiej uwzględnia zaszeregowanie danego stanu pacjenta do określonej fazy
o Wyróżniamy:
o 1 Fazę zdrowia
o 2 Fazę zagrożenia
o 3 Fazę wstępną choroby
o 4 Fazę choroby
o 5 Fazę przewlekłą lub rekonwalescencję
o 6 Fazę terminalną
Faza w jakiej znajduje się pacjent, określa nie tylko zadania pielęgniarki, ale także zadania i rodzaj
aktywności pacjenta, niezbędną pomoc jaką powinien uzyskać, a także poziom aktywności rodziny i innych środowisk wspierających i rodzaj pomocy.
Trafne zakwalifikowanie stanu pacjenta do jednej z faz ma duże znaczenie w
planowaniu przez pielęgniarkę rodzajów kontaktu z pacjentem i podejmowaniu
przez nią konkretnych zadań.
W diagnozie pielęgniarskiej można wyodrębnić dwa podejścia wanalizie znaczenia:
1. Podejście obiektywne- skupia się na analizie znaczenia, jakie ma dany czynnik, objaw dla charakterystyki stanu, w jakim znajduje się pacjent, a także na tym, jakie jest znaczenie reakcji osoby chorej, członków rodziny
dla przebiegu analizowanego zjawiska lub procesu zdrowienia, rehabilitacji.
2. Podejście subiektywne- dotyczy określenia jakie są odczucia pacjenta, czym dla niego jest zdrowie i choroba, jakie znaczenie ma dla niego konkretny stan, sytuacja, objawy, dolegliwości, czynniki ryzyka, diagnoza lekarska, ograniczenia i sprawność.
Cechy poprawnej diagnozy
1. Diagnoza powinna być zwięzła i jasna, czytelna i zrozumiała dla każdej pielęgniarki i wszystkich członków zespołu terapeutycznego
2. Diagnoza powinna uwzględniać negatywne i pozytywne elementy oceny stanu
pacjenta, czyli:
* stan negatywny lub zagrożenie dla zdrowia wymagające działań pielęgniarki w celu ograniczenia, likwidacji, przeciwdziałania powikłaniom,nawrotom choroby
* stan pozytywny, cechy mogące pomóc w aktywizowaniu pacjenta, możliwości edukacji
3. Diagnoza może być przedstawiona opisowo, zwłaszcza gdy istnieją trudności w ustaleniu przyczyny.
4. Diagnoza powinna zawierać nie tylko określenie stanu pacjenta, rodziny, społeczności, lecz również uwarunkowania- przyczyny.
5. Formułowaniu diagnozy może służyć stosowanie różnych określeń cech negatywnych np. uszkodzenie, zagrożenie, nadwyrężenie, brak, zniechęcenie deficyt, obniżenie, osłabienie,lęk, obawa, i pozytywnych np aktywność, wzrost, poprawa, wyrównanie, ustąpienie itp.
Błędy diagnozy
o Błędy powstałe na etapie gromadzenia danych
o Błędy dotyczące wnioskowania
o Błędy wynikające z braku wiedzy
Błędy powstałe w trakcie gromadzenia danych
-Błędy obserwacji (niezauważenie cech istotnych, spostrzeganie w postaci zmienionej jakościowo lub ilościowo warunki obserwacji, spostrzeganie pod wpływem afektu objawów nieistniejących)
- Błędy wywiadu ( błędy sytuacyjne, wzajemna reakcja osób uczestniczących wywiadzie. Błędy w analizie dokumentów
- Błędy pomiaru.
Błędy wnioskowania
- Błąd fałszywej przyczyny
- Błąd atrybucji (przypisywanie osobie diagnozowanej cech, których nie posiada, lub odmawianiu jej cech które posiada.
- Schematyzm- zbyt ogólne potraktowanie danego stanu, bez uwzględnienia indywidualnych cech
- Pomieszanie walorów objawów (stałość i niestałość.
Błędy wynikające z braku wiedzy
* pominięcie niektórych objawów, dotyczy to zarówno obserwacji jak i rozmowy w czasie której pomija się pytania o występowanie czy charakter objawów i sytuacji.
* nieznajomość norm np. ciśnienia, tętna, nie pozwoli na właściwą ocenę rozpoznanego stanu.
Narzędzia i skale stosowane w diagnozowaniu
Ocena ryzyka powstania odleżyn
Skala punktowa NORTON
Skala punktowa DOUGLAS
Skala punktowa CBO
Skala punktowa WATERLOW
Klasyfikacja odleżyn
Pięciostopniowa skala Torrance'a
Wskaźniki masy ciała
BMI - Body Mass Index
Normogramy
Ocena wydolności samoobsługowej
Skala Barthela
Wskaźnik funkcjonalny REPTY
Ocena stanu świadomości
- Skala Glasgow
Ocena zaburzeń poznawczych
Skala Reisberga
Ocena emocji
Skala RAD-s — lęku, depresji i agresji u pacjentów hospitalizowanych
Geriatryczna Skala Oceny Depresji
Mini — Mac — przystosowania psychicznego do choroby
AIS - adaptacji
Ocena zaburzeń równowagi
Test Berg — ocenia zaburzenia równowagi, możliwości lokomocyjne oraz pozwala rozstrzygnąć, z jaką pomocą techniczną powinien poruszać się pacjenta neurologicznego
Bydgoska skala motoryki ogólnej ciała MOC
Neurologiczne
Skandynawska Skala Udarów
Skala wydolności samoobsługowej pacjenta neurologicznego
Ocena zapalenia żył związanych z kaniulacją żył obwodowych
Skala Baxtera
Ocena aktywności człowieka
Skala aktywności pacjentów hospitalizowanych
Skala aktywności mieszkańców domów pomocy społecznej
Testy sprawności: szybkość, skoczność, gibkość, siła ramion, wytrzymałość, siła mięśni brzucha
Skala Lovetta - do badania siły mięśniowej
Pomiar niezależności funkcjonalnej
Skala FIM
Skala ADL, IADL
Zachowania zdrowotne -nałogi
Kwestionariusz Tolerancji Nikotyny Fagerstróma
Kontrola rzucenia palenia — Model Transteoretyczny
Pomiar motywacji do zaprzestania palenia N. Schneider
Test AUDIT — rozpoznanie zaburzeń związanych z piciem alkoholu.
IZZ — Indeks Zachowań Zdrowotnych
Ocena bólu
Skala VAS — wizualno- analogowa
Skala procentowa do oceny natężenia bólu
Skale do oceny jakości życia
Stosujemy trzy typy narzędzi: ogólne, globalne, specyficzne
Np. WHOQOL -100 I BREF —jest narzędziem ogólnym i globalnym
Inne
Skala NYHA
Stopnie duszności wysiłkowej
Skała ESAS — efektywność opieki paliatywnej
Rotterdamska Lista Objawów — efektywność opieki w warunkach domowych
Klasyfikacja diagnoz w pielęgniarstwie
NANADA — North American Nursing Diagnosis Association Taxonomy
Diagnozy Pielęgniarskie Północnoamerykańskiego Towarzystwa Pielęgniarskiego Zatwierdzona w 1986r
Wg NANDA
- Diagnoza powinna składać się z dwóch części, połączonych ze sobą łącznikiem wskazującym na to, że to, co jest rozpoznane jest „,związane z” - „powiązane z”, „ wynika z”
- Np. Ból pooperacyjny.
Propozycja diagnoz wg NANDA zawiera
1. Określenie problemu (nazwanie)
2. Definicję każdego z problemów zdrowotnych jakie mogą wystąpić u pacjenta
3. charakterystyki diagnozowanych problemów ( mogą to być sygnały bądź symptomy, czynniki ryzyka. Wszystkie one mogą być subiektywne lub obiektywne, a także różne pod względem nasilenia)
Międzynarodowa Klasyfikacja Praktyki Pielęgniarskiej
Pozwala na stosowanie ujednoliconego nazewnictwa do:
1. Stanów rozpoznanych- Międzynarodowa Klasyfikacja Zjawisk Pielęgniarskich
2. Działań podejmowanych — Międzynarodowa Klasyfikacja Działań Pielęgniąrskich.
3. Wyników uzyskiwanych — Międzynarodowa Klasyfikacja wyników
ICNP
4. Konfrontowania stanu rozpoznanego z jego określeniem (definicją przyjętą)
5. Szybkiego przekazywania i przetwarzania uzyskanych danych (W formie odpowiednio zakodowanej informacji)
Oś A zagadnienie 1.
Część 1: Zjawisko pielęgniarskie
Klasyfikacja
1.A.1. Człowiek
1 .A. 1.1 Jednostka/osoba
1.A.1.1.1.Funkcja
1.A.1.1.1.1.Oddychanie
1.A.1.1.1.1.1.Wentylacja
1.Ai.1.1.1.1.1.Hiperwentylacja
1.A.1.1.1.1.1.2.Hipowentylacja
Definicje zjawisk
Wentylacja 1.A.1.1.1.1i. — kategoria oddychania: wprowadzanie i wyprowadzanie powietrza z płuc w danym rytmie i częstotliwości, z daną głębokością wdechu i wydechu.
Hiperwentylacja 1.A. 1.1.1.1.1.1. — kategoria wentylacji; charakteryzuje ją zwiększona częstotliwość oddychania, głębokość wdechu i siła wydechu, zwiększona objętość oddechu, niski poziom dwutlenku węgla we krwi oraz alkaloza oddechowa połączona z sennością., omdleniami, drętwieniem palców dłoni i stóp.
Definicja zjawisk
Hipowentylacja 1 .A. 1.1.1.1.1.2. - kategoria wentylacji; charakteryzuje ją zmniejszona częstotliwość oddychania, mniejsza głębokość wdechu i siła wydechu, połączona z sinicą, zwiększoną zawartością dwutlenku węgla
oraz napięciem tętna.
Literatura obowiązkowa do tematu Diagnoza w pielęgniarstwie
1. Kawczyńska — Butrym Z.: Diagnoza pielęgniarska. PZWL, Warszawa 1999.
2. Ślusarska B., Zarzycka D., Zahradniczek K.: Podstawy pielęgniarstwa T1.Czelej, Lublin 2004.
3. Górajek — Jóźwik J.: Wprowadzenie do diagnozy pielęgniarskiej.
4. Bazy danych MEDLINE