Zagadnienia Współczesna Myśl Polityczna
1. Główne założenia anarchizmu.
2. Anarchizm współczesnym (lata 60 XX w).
3. Zasady anarchizmu indywidualnego.
4. Poglądy M. Bakumina - anarchizm kolektywistyczny.
5. Pomoc wzajemna oraz ideał społeczny w poglądach Kropotkina.
6. Przyczyny powstania ruchów i idei politycznej Nowej Lewicy.
7. Cywilizacja represyjna wg. H. Horouse
8. Główne wartości założenia Nowej Lewicy
9. Rewolucja i siły wg H. Marcuje
10. Wyjaśnij skrót eksponowany przez Nową Lewicę: Mao - Marks_Marcuse
11. Idee socjalistów utopijnych: Sain Kimon, Fourier, Owen.
12. Główne idee socjaldemokracji
13. Fabianizm - doktryna angielskiego ruchu socjalistycznego
14. Bernstein i jego poglądy
15. Poglądy F. Lasallea
16. Współczesny socjalizm demokratyczny - założenia teoretyczne i polityka
17. Główni teoretycy rewolucjonizmu - komunizmu i ich poglądy - Marks, Engels
18. Teoria rewolucji społecznej
19. Myśl polityczna bolszewizmu
20. Eurokomunizm - główne założenia
21. Państwo w myśli politycznej marksizmu
22. Źródła faszyzmu i jego główni teoretycy
23. Założenia ideologiczne i polityczne Faszyzmu
24. Zasadnicze idee liberalizmu
25.Doktryna państwa dobrobytu
26. Doktryna kapitalizmu ludowego
27. Libertariarizm i ortoliberalizm
28. Rola jednostki i wolnośći w idei liberalizmu
29. Leon XIII i encyklika „ Rerum novarum” …….
30. Idea agiornamento
31. Założenia i poglądy polityczne „współczesnej chadecji”
32. Założenia ideowe konserwatyzmu
33.Rola tradycji i moralności w idei konserwatyzmu
34. Konserwatyzm demokratyczny i tzw. rewolucyjny
35. Źródła myśli futurologicznej. Prognozowanie
36. Przyszłość w ideologii futurologów współczesnych utopistów.
37. Technokratyzm
38. Doktryna konwergencji - społeczeństwo masowej konsumpcji
39.Społeczeństwo postindustrialne i rola elit naukowych myśli politycznej futurologów.
40. Rewolucja i społeczeństwo menadżerów w ideologii futurologicznej.
1.GŁÓWNE ZAŁOŻENIA ANARCHIZMU.
Anarchos - pozbawiony władzy, chaos, bezrząd, władza bezpaństwowa. Anarchizm rozwinął się w XIX wieku i nawiązywał do starożytnych cyników. Anarchizm - Jest to kierunek odrzucający wszelki autorytet, prawodawstwo i władzę państwową. Uważano, że wystarczy jeśli ludzie będą zrzeszać się swobodnie w celu wytwarzania niezbędnych im produktów.
Główne założenia:1.Ulepszenie świata poprzez położenie kresu nędzy i uciskowi. 2.Według anarchistów źródłem wyzysku społecznego jest istnienie państwa. Państwo według nich jest odpowiedzialne za całe zło. 3.Wyzwolenie jednostki wiedzie przez zniesienie państwa oraz ustanowienie ustroju bezpaństwowego, wolnego od przymusu, opartego na związkach producentów i konsumentów. 4.Anarchizm zarzuca państwu sztuczność, przymusowość, hierarchiczność. Poza tym wrogo odnosi się do partii politycznych, polityków i prawa. Kościół i religię traktuje z nieufnością, bo kościół utożsamia z władzą i hierarchicznością.5.Wyznają zasadę bezwzględnej wolności jednostki, wolność absolutna, kreatywne działanie jednostek - człowiek panem swego losu, wypełni odpowiedzialny za swoje czynny.6.Anarchiście wierzyli w dobroć ludzkiej natury, woluntaryzm (tendencja do traktowania woli ludzkiej jako motoru wszelkich poczynań człowieka). 7.Anarchizm występuje przeciwko historii, ponieważ uważa, że ona podtrzymuje pamięć o państwach, rządach i innych przejawach władzy.
2.ANARCHIZM WSPÓŁCZESNY (LAT 60 XX WIEKU).
Lata 6o XX wieku to okres powojenny. Anarchizm współczesny nawiązuje do XIX wiecznych zasad, lecz jest on bardziej praktyczny. Jednakże tutaj anarchizm krytykuje partie i państwa komunistyczne.
1.Siłą napędowa postępu są ruchy narodowo - wyzwoleńcze krajów trzeciego świata i młodzi intelektualiści.Wolność i równość to wartości komplementarne
1.Istota życia społecznego to ciągła walka miedzy rządzonymi a rządzącymi. 2.Sprawne funkcjonowanie organizacji nie musie się opierać na władzy autorytetu, dopuszcza się istnienie szczególnych grup biurokratycznych, zajmujących się organizowaniem pracy ludzi. 3.Według anarchistów współczesnych organizację powinny być dobrowolne, funkcjonalne, małe, elastyczne w czasie i przestrzeni. 4.Prawo własności zleży od indywidualnych i uzasadnionych potrzeb. 5.Duże znaczenie ma tu żywiołowość przemocy - podstawa wszelkich przemian jest spontaniczna, żywiołowa rewolucja - nie kierowana przez siły polityczne. 6.Dominuje tu ustrój socjalistyczny z dominacją społecznej własności produkcji, przeciwieństwo industrializacji. Deklarują powrót do ekonomii agrarnej, rozwoju rzemiosła. Do tego promują ekologie i ochronę środowiska.
3.ZASADY ANARCHIZMU INDYWIDUALNEGO.
Występuje przeciwko państwu i prawu oraz instytucją związanym z państwem. Uważają iż własność społeczna powinna być własnością dominującą lecz tez całkowicie nie odrzucają małej własności prywatnej. Anarchizm indywidualny odrzucił całkowicie gwałtowna rewolucję. Był za rewolucją moralną i obyczajową. Anarchiści indywidualni nie tworzyli żadnych ruchów społecznych. Twierdzili także, że gminy miały być oparte na systemie mutualistycznym - ponieważ pieniądz to zło, więc gminy powinny sobie nawzajem wymieniać towary i usługi.
4.POGLĄDY M. BAKUNINA - ANARCHIZM KOLEKTYWISTYCZNY.
Teoretyczne podstawy anarchizmu kolektywistycznego stworzył przede wszystkim Rosjanin Michał Bakunin. Odrzucił on tezę Proudhona o potrzebie utrzymania własności prywatnej, przeciwstawiając jej postulat kolektywizmu, tzn. uspołecznienia środków produkcji. Jego ideałem było połączenie jednostek grupy wytwórcze a tych z kolei w większe grupy terytorialne, które wspólnie prowadziłyby produkcję. Bakunin żądał zniesienia praw dziedziczenia własności. Od tego należałoby w ogóle rozpocząć proces rewolucji socjalnej. W ten sposób można by też osiągnąć ekonomiczne zrównanie wszystkich klas. Oparciem dla tego programu była naiwna wiara w naturalny instynkt społeczny ludzi. Według Bakunina ostatecznym rozwiązaniem kwestii społecznych byłoby dopiero zniesienie państwa. Bakunin twierdził, iż żadne państwo nie jest w stanie zapewnić swojemu ludowi tego, co jest mu potrzebne. Nie jest w stanie zapewnić mu możliwości swobodnego organizowania się od dołu ku górze w imię własnych interesów. Uważał on, iż każde państwo kieruje masami ludu odgórnie. Utożsamiał on państwo z aparatem przemocy. Wykluczał jednocześnie sytuację, w której aparat ten mógłby faktycznie reprezentować interesy mas. Bakunin odrzucał ideę stopniowania przemian. Opowiadał się za natychmiastowym zniesieniem państwa. Wierzył w możliwość żywiołowego rozwoju rewolucji po wybuchu wywołanym przez tajną organizację spiskową. Bakunin ewolucję utożsamiał z terrorem.
5.POMOC WZAJEMNA ORAZ IDEAŁ SPOŁECZNY W POGLĄDACH P. KROPOTKINA.
P. Kropotkin marzył o ustroju społecznym dobrobytu materialnego, doskonałości moralnej, w którym ludzie kierowaliby się jedynie „nawyknieniami towarzyskimi i społecznymi - wynikiem odczuwanej przez każdego potrzeby szukania pomocy, współdziałania i sympatii”. Nie dostrzegał potrzeb istnienia nie tylko państwa, lecz również stanowionych przez nie praw, wymuszanych kosztem wolności jednostki ludzkiej. Za główny czynnik rozwoju społecznego uznawał pomoc wzajemną, a nie walkę o byt. Krytykując z tego punktu marksistowską teorii walki społecznej, nie miał wątpliwości, że jego koncepcja komunizmu przyjaznego stoi wyżej od koncepcji wojowniczego komunizmu marksistowskiego. Wszelkie współzawodnictwa, szczególnie walka, jest zawsze szkodliwe dla gatunku ludzkiego, zaś pomoc wzajemna jest gwarancją jego bezpieczeństwa i postępu. Uważał, że pomoc wzajemna jest zakodowana w człowieku. Twierdził, że zginęły już te gatunki, które sobie nie pomagały. Własność prywatna powoduje to, że ludzie przestają sobie pomagać i przyczynia się do upadku ludzkości, dlatego dążył do unicestwienia własności prywatnej. Gloryfikował prace zespołową, każdy robi, co potrafi. Podstawową formą pracy wg Kropotnikowa jest praca fizyczna. Praca intelektualna to hobby.
6.GŁÓWNE WARTOŚCI I ZAŁOŻENIA NOWEJ LEWICY.
Jest to ruch ideologiczny i społeczno - polityczny, którego bazą społeczną była przede wszystkim młodzież studencka i część intelektualistów akademickich, rozwinęła się w latach 60-tych w Stanach Zjednoczonych i krajach Europy Zachodniej. Odrzucających styl myślenia, założenia programowe i formy działania starej lewicy utożsamianej z ideologią socjal-demokracji i marksizmu-leninizmu. Określenie nowej lewicy sformułowana przez grupę studentów skupionych wokół czasopisma New Life Review, wyd w 1957 r. Założenia ideolog-progr N.L. stanowiły zbiór koncepcji i poglądów zapożyczonych z różnych kierunków filozoficznych doktryn społeczno-ekonomicznych, religijnych i moralnych. Naczelnym hasłem ideowym ruchu było 3xM to jest Marks, Mao, Marcuse, których uznawano za sztandarowych ideologów N.L. W programie N.L. zaznaczył się też wyraźny wpływ egzystencjalizmu, anarchizmu, trockizmu, liberalizmu a także religii chrześcijańskiej, buddyjskiej itd.
Ruch Nowej Lewicy objął swoją działalnością także różne dziedziny życia intelektualnego, kult i obyczajowości społeczeństwa zachodu w postaci kontrkultury (ruch wymierzony przeciw normom, system wartości i obyczajom społeczeństwa zachodniego). Głównym przedmiotem krytyki były zasady i organizacja życia politycznego i społeczno liberalnych demokracji Zachodniej. Akcent potrzeby radykalnego zreformowania systemu politycznego w kierunku jego decentralizacji, odejścia od sformułowanych i biurokratycznych procedur podejmowania decyzji politycznych oraz daleko idącego zbliżenia instytucji publicznych do rzeczywistych potrzeb i interesów przeciętnego obywatela. Twierdził, że struktury systemu politycznego uległy skostnieniu, nastąpił zanik konkurencji między partiami politycznymi, zaś sama władza przeszła w ręce wąskiej elity i technokratów. Głoszono, że swoje znaczenie straciły takie wartości jak demokracja, wolność, pluralizm. Proponowany program zmian politycznych był odbiciem związków ideowych poszczególnych organizacji N.L. z określonymi doktrynami politycznymi. W umiarkowanej wersji zakładano, że przywrócenie autentyczności życia publicznego powinno nastąpić na drodze demokracji uczestniczącej, zapewniająca każdemu obywatelowi bezpośredni udział w podejmowaniu decyzji politycznych. Wskazywał na potrzebę rozwijania samodzielnej inicjatywy. (Nurt radykalny nawoływał do totalnej rewolucji, likwidacji instytucji państwowych w ogóle często aprobowali terror-jako metodę walki politycznej. Program społeczny był oparty na idei autentycznego „JA”, wspólnoty, równości i wolności. Dążyli do zbudowania podstaw nowego indywidualizmu opartego na wolności poszukiwania, identyfikacji i praktykowania własnego „JA”. Przejawami N.L. były zarówno wewnętrzne przeżycia psychiczne i myślenie człowieka jak i zewnętrzne zachowanie manifestujące jego style życia. Pełną swobodę samorealizacji jednostki wiązano ze wspólnotą (komuna), która miała sprzyjać utrwaleniu autentycznych więzi międzyludzkich, stwarzać warunki do zniesienia poczucia samotności, alienacji, anonimowości.
7.CYWILIZACJA REPRESYWNA - WG. H. MARCUSA.
W twórczości Marcusego widać wpływ Marksa. Całe pisarstwo Marcusego obraca się wokół zasygnalizowanego przez Marksa problemu alienacji, rozumianej jako wyobcowanie prawdziwej istoty człowieka. M. - zastanawia się nad istotą człowieka i jego człowieczeństwem i dochodzi do wniosku, że być człowiekiem znaczy być wolnym. Ten punkt wyjścia służy M. Do krytyki społeczeństwa zniewalającego, tłumiącego prawdziwe marzenia i dążenia człowiecze, krytyka ta obraca się głównie wokół cywilizacji społeczeństwa przemysłowego. M. uważa, że czyni ona z ludzi automaty, konsumentów i producentów, niezdolnych do wyrażania a nawet do uświadamiania sobie własnych ludzkich potrzeb. M. uważał, że takie społeczeństwo jest społeczeństwem totalitarnym. Krytyka M. dotyczy zarówno państwa komunistycznego co państwa dobrobytu. Wzywał do rewolucji, która zniesie system zniewolenia, dając jednostką egzystencję uspokojoną. Rewolucję powinna przeprowadzić nie klasa robotnicza skorumpowana według M. lecz - nowa lewica, młodzież i elity intelektualne, które pociągną za sobą proletariat.
8.REWOLUCJA I JEJ GŁÓWNE SIŁY - WG. H. MARCUSA.
Jego poglądy społ-polit były przetworzonym konglomeratem Hegla, Freuda i Marksa. Człowiek jest z natury dobry, potrzebuje wolności miłości. Wpływ na jego poglądy miały wartości konfromizmu i konserwatyzmu, a takrze przestarzały marksizm. W rezultacie tego, klasa robotnicza i jej partie utraciły swój dawny potencjał rewolucyjny, zniewolone nieustającą pogonią za coraz to wyższym poziomem konsumpcji. Jedynie na drodze rewolucji można zrzucić represyjność cywilizacji przemysłowej, zmusić go do konieczności pracy ponad siły, zjednoczyć z drugim człowiekiem w miłości, pojednać z przyrodą i bogiem. Siły rewolucyjne upatrywały w studentach, radykalnej inteligencji, uciskanych mniejszościach rasowych i etnicznych oraz narodach trzeciego świata. Wyobrażał sobie ustrój pełen wolności, graniczący z erotycznym hedonizmem, atrakcyjny nie tylko dla zbuntowanej młodzieży, ale również dla innych radykalnych ruchów politycznych.
9.WYJAŚNIJ SKRÓT EKSPONOWANY PRZEZ NOWĄ LEWICĘ: MAO - MARKS - MARCUSE.
Krytycyzm społeczny Nowej Lewicy wobec rzeczywistości znalazł kulminację w ruchach końca lat 60 tych: demonstracje studenckie w Paryżu 1968, protesty przeciwko dyskryminacji rasowej w wojnie Vietnamskiej i syst. edukacji doprowadziło do krytyki sytuacji człowieka w cywilizacji przemysłowej. Źródła kryzysu Nowa Lewica upatrywała w tradycji oświecenia i postoświecenia: racjonaliźmie, pozytywiźmie i technokratyźmie. Naczelne hasła ideowe ruchu to trzy razy M (czyt. Marks, Mao, Marcuse) Marcuse: dążył do rozbudowania podstaw nowego indywidualizmu opartego na wolności poszukiwania identyfikacji i praktykowania własnego, autentycznego ja. Pełną swobodę samorealizacji wiązał ze wspólnotą (komuną), która miała sprzyjać utrwaleniu autentycznych więzi międzyludzkich. Maoizm: absolutyzacja przemocy jako metody działań politycznych nad ich sferami życia politycznego, teoria rewolucji i wojny domowej. Podstawową sprawą władzy jest przemoc i przymus.
10.IDEE SOCJALISTÓW UTOPIJNYCH (H. DE SAINT - SIMON, CH. FOURIER, R. OWEN).
H. Saint Simon prowadził ostrą krytykę ustroju kapitalistycznego. Uważał, iż jednym ze źródeł współczesnego w jego czasach zła był brak oświecenia ludu. Podkreślał wielką rolę nauki i techniki jako drogę do uporządkowania spraw społecznych. Gardził filozofami i prawnikami, ponieważ nie posiadają oni wiedzy pozytywnej, która jest niezbędna do stworzenia nowego porządku. Według niego przyszłość społeczeństwa ukształtują ci, którzy tworzą realia społeczne: uczeni-technicy, przemysłowcy. Saint- Simon sformułował słynne prawo trzech stadiów rozwoju umysłu ludzkiego (technologicznego, materialistycznego, pozytywnego). Saint- Kimon widział w produkcji przemysłowej podstawę ekonomiczną współczesnego mu społeczeństwa, a w rozwoju przemysłu i nauki główne źródła postępu społecznego. Saint-Simon chciał wprowadzić racjonalną organizację produkcji i stworzyć społeczeństwo industrialne. Według niego industrializm będzie ustrojem, w którym nastąpi likwidacja przywilejów feudalnych. Paca stanie się podstawą bytu jednostkowego i społecznego. Naczelną nauką społeczeństwa industrialnego stanie się ekonomia polityczna. Społeczeństwo zostanie zorganizowane na wzór warsztatu przemysłowego. Wpływ na sprawy polityki będą mieli tylko przedstawiciele industrii. Saint-Simon odrzucał zasadę równości jako hamującą postęp społeczny i postulował oparcie industrialnego społeczeństwa na zasadzie hierarchii pracy, zdolności i wiedzy. Był on przeciwko koncepcji rewolucyjnych przeobrażeń społecznych.
Fourier za główną przyczynę zła uważał rozdrobnienie własności i pasożytnictwo w handlu. Uważał, iż przed ujemnymi skutkami anarchii ustroju kapitalistycznego może uchronić społeczeństwo tylko wprowadzenie ustroju opartego na uspołecznieniu środków produkcji. Istniejącej rzeczywistości przeciwstawiał Fourier swą koncepcję idealnego ustroju pozbawionego wszelkiego przymusu. Podstawową komórką tego ustroju, opartego na zrzeszaniu się miała być falanga. Każda falanga miała zrzeszać około 1600 osób. Miał to być rodzaj zrzeszenia wytwórców, wytwórców także swoista organizacja konsumentów. Szczególną uwagę zwracał Fourier na wychowanie dzieci i sytuację kobiet. Był zdania, że wyzwolenie kobiety jest miarą wyzwolenia powszechnego. Fourier twierdził, iż każdy członek falangi miałby prawo do pracy, a zarazem wolność wyboru pracy. Nie był on zwolennikiem rewolucji, zalecał natomiast propagandę i perswazję.
R. Owen reprezentował ideologię socjalizmu utopijnego w Anglii. Owen przekonywał, iż społeczeństwo kapitalistyczne jest równie niedoskonałe jak ustrój stanowy i podobnie jak feudalizm jest przejściowym etapem rozwoju ludzkości. Owen twierdził, iż społeczne władanie środkami produkcji zapewni najlepszą organizację społeczeństwa, społeczeństwa, w którym zapanuje wolność i sprawiedliwość. Pragnął scentralizować ogólne zarządzanie produkcją, podziałem i zatrudnieniem. Uważał, iż sprawa wychowania i kształcenia powinna się znaleźć w rękach państwa. Podstawową formą społeczną miały być organizacje handlowo-bankowe. Przypadłoby im w udziale kontynuowanie działalności robotniczych spółdzielni w sferze produkcji. Właśnie te spółdzielnie, ujęte w organizacyjną sieć ogólnokrajową, miały stanowić podstawę przyszłego ustroju. Owen uważał, iż proces przeobrażenia stosunków społecznych nie może być dokonywany drogą przemocy. Środkiem do tego celu powinna być siła przekonywania i dobry przykład.
11.GŁÓWNE IDEE SOCJALDEMOKRACJI.
Wyraźne rozgraniczenie idei socjalizmu od komunizmu, oskarżano międzyn. komunistów że dążą nie do łagodzenia ale zaostrzania sprzeczności klasowych w celu ustanowienia dyktatury jednej partii,
Socjalizm definiowano jako ruch wszystkich którzy chcieli położyć kres wyzyskowi człowieka przez człowieka i dążą do tego by całe społeczeństwo miało prawo stanowienia o życiu gospodarczym. Ruch socjalistów miał zmierzać do ustroju sprawiedliwości, dobrobytu, wolności i pokoju. Uważano, że nie ma socjalizmu bez wolności, którą może zapewnić jedynie demokracja,Prawa i wolności: wolność osobista, w. prasy, równość wobec prawa itd., Demokracja miała być rządami większości przy poszanowaniu praw mniejszości, domagano się prawa autonomii kulturalnej dla mniejszości językowych. Głoszono, że demokracja ma obowiązek bronienia się przed tymi, którzy jej nadużywają w celu jej zniszczenia.
Cele socjalizmu dotyczące demokracji gospodarczej:1.Pełne zatrudnienie 2.Wzrost produkcji.3.Zabezpieczenie społeczne
4.Sprawiedliwy podział dochodów i majątków 5.Stałe podnoszenie dobrobytu
Gospodarka planowana nie wymaga uspołecznienia wszystkich środków produkcji ani tym bardziej, że wszystkie decyzje gospodarcze ma podejmować jedynie rząd. Upaństwowienie miało występować w celu kontroli nad przemysłami kluczowymi i niedopuszczenia do wyzysku mas ludowych przez kapitalistyczne monopole i kartele. Robotnikom miano zagwarantować demokratyczny udział w kierownictwie przemysłów, a parlamentom- kontrolę nad całością gospodarki.
W dalszej części programu wymieniono prawa socjalne: prawo do pracy, p. do pomocy lekarskiej i do ochrony macierzyństwa, p. do wypoczynku, p. do zabezpieczania na starość, na wypadek bezrobocia lub niezdolności do pracy, p. młodzieży do wykształcenia odpowiadającego indywidualnym zdolnościom, p. do dachu nad głową.
Ostatnia część deklaracji dotyczyła demokracji międzynarodowej:1.Konieczność likwidacji nędzy w skali światowej
2.Wspomaganie równomiernego rozwoju gospodarczego wszystkich narodów.
Konsekwencje wynikające z deklaracji: 1.Partie socjaldemokratyczne miały być nie tylko p. robotniczymi, ale grupującymi wszystkich niezadowolonych z systemu gospodarki wolnorynkowej (co rozszerza możliwość współpracy z partiami chrześcijańskimi czy chłopskimi) 2.Partie te przestawały nalegać na kierowanie gospodarką (nastawianie się na wyrównywanie niedomagań kapitalizmu wolnorynkowego) 3.Obrona demokracji czyniła z partii socjaldemokratycznych partnera politycznego dla partii liberalno-demokratycznych.
12.FABIANIZM - DOKTRYNA ANGIELSKIEGO RUCHU SOCJALISTYCZNEGO.
Fabianie - ruch socjalistyczny rozwijał się własnymi drogami. Po upadku powstania czartystów ruch ten (niejednolity) zaniechał ideologii rewolucyjnej. Jako podstawowe hasła socjalistyczne wysuwano poprawę warunków życia klasy robotniczej, reformy socjalne bez czynnej walki o wyzwolenie społeczne i zmianie ustroju państwa.
Ruch fabianów - charakterystyczny dla angielskiego socjalizmu, członków Towarzystwa fabianów (Fabian Society), założonego w 1884 r. w Londynie przez grupę intelektualistów. Fabianie rekrutowali się z warstw drobnomieszczańskich i częściowo robotniczych. Byli zwolennikami pokojowych i stopniowych reform społecznych, propagowali idee tzw. socjalizmu municypalnego. Na istotę obranej taktyki wskazuje m. In. nazwa przyjętego przez to Stowarzyszenie (od imienia rzymskiego wodza - Fabiusa Cunctatora, znanego z powolnego działania). Fabianie przeprowadzili szereg reform w dziedzinie oświaty, zdrowia, zarządzania przedsiębiorstwami miejskimi. Uważali tę działalność za równoznaczną z urzeczywistnianiem ideałów socjalistycznych i socjalistycznego budownictwa. Wywarli z czasem poważny wpływ na program brytyjskiej Labour Party. Z doktryną marksizmu nie mieli nic wspólnego, choć doskonale znali prace teoretyków marksizmu.
13.E. BERNSTEIN I JEGO POGLĄDY.
Ideolog i przywódcta Socjaldemokratycznej Partii Niemiec. Wykład swej doktryny zawarł w książce Zasady socjalizmu i zadania socjalnej demokracji z 1899 roku.
Ojciec rewizjonizmu lub inaczej socjalizmu rewizjonistycznego.1.odrzucił filozofię Marksa jako teoretyczną podstawę ideologii socjalizmu. Negował to, że marksizm oparty był na filozofii Hegla. Opowiadał się za neokantyznmem. 2.negował wierzenia Marksa w to, że rewolucja jest rozwiązaniem wszystkich problemów społecznych. Innymi słowy odrzucał marksistowską prognozę zmian społecznych (czyli przechodzenia od kapitalizmu do socjalizmu) przy pomocy rewolucji. A to dlatego, że socjalizm może jedynie zwyciężyć poprzez stopniowe, wieloletnie reformy socjalistyczne w ramach kapitalizmu. Będą one wymuszone przez naciski robotników, którzy zdobędą swoje przedstawicielstwo w parlamencie. 3.Wskazywał, że kapitalistyczna ekonomika gwarantuje ciągły wzrost stopy życiowej całego społeczeństwa, w szczególności proletariatu osiągającego coraz wyższe płace. W pewnym momencie będzie tak, że płaca robotnicza będzie równa całej wytwarzanej przez robotnika wartości. W ten sposób, jeszcze w ramach kapitalizmu, dojdzie do stopniowego ograniczenia wyzysku robotnika, i być może aż do jego zupełnego zaniku. To jest główna rewizja samego sedna ekonomicznej teorii Marksa: klasa społeczne będzie oparta nie, jak twierdził Marks, na kryterium stosunku do własności środków produkcji, ale na kryterium wielkości osiągniętego faktycznie dochodu i zarobku. Czyli: pozycje ekonomiczną i socjalną jednostki w społeczeństwie wyznacza osiągnięty dochód, a nie stosunek do środków pr. Chodzi również o to, że wraz z rozwojem masowej produkcji kapitalistycznej, wzrośnie standard życia mas robotniczych i nastapi rozrost tzw. klasy średniej.4.Bernstein dostrzegał proces demokratyzacji w kapitalistycznych mechanizmach sprawowania władzy państwowej. Przekładając to na chłopski rozum:5.wpływy polityczne burżuazji kurczą się na rzecz wpływów klasy robotniczej (co za tym idzie: najwyraźniej konflikt burżuje - klasa robotnicza łagodnieje, co wskazuje na zbędność rewolucji) 6.Zdaniem B. można w panującym ustroju kapitalistycznym dostrzec pierwiastki, które będą niejako podwaliną dla przyszłego ustroju socjalistycznego. Te pierwiastki to związki zawodowe, spółdzielczość handlowa i samorząd terytorialny. Trzeba je rozwijać na drodze reform by w ogóle można było myśleć o ustroju socjalistycznym. Ponadto pierwiastki te klasa robotnicza powinna nieustannie umacniać poprzez walkę polityczną z burżuazją o jak najwięcej miejsc w parlamencie i mandatów w samorządzie terytorialnym
14.F. LASALLEA I JEGO POGLĄDY.
Ferdynad Lassalle - aktywność polityczną rozpoczął w dobie Wiosny Ludów. Będąc świadkiem słabości i niedojrzałości klasy robotniczej, prowadził agitację zmierzającą do radykalizacji burżuazji w walce z reakcja. Zniechęcony porażką rewolucji, powrócił do ruchu robotniczego dopiero w latach sześćdziesiątych. Działalność Lassalle'a w ruchu robotniczym prowadzała, z jednej strony, do zorganizowania klasy robotniczej w walce z absolutyzmem, z drugiej do sformułowania zasad taktyki proletariatu, stającej się źródłem reformizmu i oportunizmu. Powstanie i rozwój państwa interpretował on w nawiązaniu do heglowskiej idei urzeczywistnienia się wolności, jako idei moralnej. Cel ten w historii osiągany jest stopniowo i dopiero pojawienie się klasy robotniczej stwarza najszersze historyczne perspektywy wyzwolenia całego społeczeństwa. Doktrynalnym założeniem Lassalle'a jest myśl, iż jednostka osiąga polepszenie bytu społecznego jedynie poprzez ścisłe współdziałanie z państwem. Stąd też urzeczywistnienie moralnej funkcji państwa sprzyjać będzie rozwojowi obywatela na zasadzie pogłębiania obiektywnej idei wolności. Doprowadził do utworzenia Powszechnego Niemieckiego Związku Robotników w 1863 Głosił koncepcję socjalizmu państwowego. Zakładał, ze państwo jest ponadklasową organizacją całego społeczeństwa, która służy dobru powszechnemu. W związku z tym klasa robotnicza powinna:1.łamiąc opór klas posiadających, wymusić na państwie przeprowadzenie reform socjalnych i wprowadzenie powszechnego prawa wyborczego. 2.najlepszym środkiem zmiany warunków życia klasy robotniczej jest zorganizowanie (przy finansowej pomocy państwa) robotniczych zrzeszeń wytwórczych, które stopniowo zastąpią przedsiębiorstwa kapitalistyczne
Lassalle był twórcą tzw. prawa pracy - poziom życia klasy robotniczej powinien wzrastać stopniowo, ponieważ im większe zarobki tym więcej dzieci się rodzi i następuje zubożenie rodziny. Dzieci, jak dorosną, stają się nową „siłą” na rynku pracy, zatem jest więcej chętnych do pracy a burżuazja wówczas obniża płace lub zwalnia się robotników. Morał z tego jest taki, że robotnicy powinni kształcić dzieci, a nie je robić.
15.WSPÓŁCZESNY SOCJALIZM DEMOKRATYCZNY - ZAŁOŻENIA TEORETYCZNE, POLITYKA.
Po II w. św. zaznaczyła się wyraźnie ewolucja socjaldemokratyzmu w kierunku prawicowym. Współczesny socjalizm demokratyczny charakteryzuje się następującymi cechami:1.jest to reformistyczny nurt myśli politycznej liderów klasy robotniczej krajów zachodnich; 2.nie ma on jednolitych podstaw filozoficznych, opiera się na elektrycznym połączeniu różnych ideologii burżuazyjnych obcych marksizmowi-leninizmowi;3.odcina się od marksizmu-leninizmu jako doktryny rzekomo bądź „przestarzałej” bądź „nieadekwatnej” do warunków współczesnego kapitalizmu4.w ślad za tym podejmuje on krytykę marksizmu-leninizmu, zwłaszcza w zakresie teorii rewolucji, walki i dyktatury proletariatu, głosząc tezy o ponad klasowej istocie państwa kapitalistycznego i o możliwości przejścia do socjalizmu na drodze reform; 5.cechuje go pragmatyzm wynikający z jego kompromisowego stosunku do doktryn burżuazyjnych; występują w programach partii socjaldemokratycznych konstruktywne cele polityki zagranicznej w postaci dopuszczenia współpracy partii socjaldemokratycznych z partiami komunistycznymi.
16.GŁÓWNI TEORETYCY REWOLUCJONIZMU - KOMUNIZMU I ICH POGLĄDY (MARKS I ENGELS)
Zgodnie z Marksizmem rewolucja społeczna odbierana jest jako głęboki przewrót, raczej krwawy niż pokojowy. Rewolucja jest w ekonomicznym, politycznym i ideologicznym życiu społeczeństwa najważniejszym przejawem konieczności rozwoju dziejowego. Wg Marksa „rewolucja to parowóz dziejów”. Pochód rewolucji w dziejach miał zamknąć rewolucję socjalistyczna dokonaną przez klasę robotniczą w imieniu wszystkich klas, w interesie całego społeczeństwa. Marks i Engels marzyli o „rewolucji nieustającej”, która trwałaby władza państwowa nie znalazła by się w rękach proletariatu na całym świecie. Jednak dostrzegli oni szansę na zwycięstwo rewolucji socjalistycznej jedynie w wysoko rozwiniętych gospodarczo, kapitalistycznych krajach europejskich i USA. Polegając na sile mas proletariackich, nie lekceważyli przy tym roli wybitnych ideologów i polityków. Komunizm marksistowski jest przejawem rzeczywistej, naturalnej i koniecznej tendencji rozwojowej w dziejach społeczeństw. Rozwój ten zamyka się w ramach triady od komunizmu społeczeństw pierwotnych poprzez społeczeństwa klasowe do komunizmu społeczeństw przyszłości. Komunizm dla Marksa i Engelsa jest ruchem rzeczywistym, który znosi stan obecny. Do realizacji tego ruchu zdolny jest jedynie proletariat, ale w perspektywie celów komunistycznych czyni to w imieniu całej ludzkości.
17.TEORIA REWOLUCJI SPOŁECZNEJ.
Wg marksizmu rewolucja społeczna jest najwyższym przejawem walki klasowej. Rewol. społ. to głęboki przewrót w ekonomicznym, politycznym i ideologicznym życiu społeczeństwa. W wyniku rewol. następuje przejście od jednej, przestarzałej formacji społeczno-ekonomicznej, do drugiej, nowej, bardziej postępowej. Marksizm rewol. uznaje za niezbędny element rozwoju procesu dziejowego. Rewolucja to konieczność historyczna. Zarzewiem rewol. jest konflikt między nowymi siłami wytwórczymi a starymi stosunkami produkcji. Walka na płaszczyźnie ekonomicznej łączy się z walką o władzę, walką polityczną. Zgodność stosunków produkcji z charakterem sił wytwórczych wymaga przejścia władzy państwowej z rąk klasy zachowawczej lub reakcyjnej do rąk klasy postępowej. Dlatego centralnym problemem każdej rewol. jest zagadnienie władzy państwowej. Żadna klasa panująca nie rezygnuje ze swej władzy dobrowolnie. Dlatego klasa może zmieniać stosunki społeczne dopiero, gdy przemocą obali panowanie starej klasy. Istotnym problemem teorii rewol. społ. Jest geograficzny zasięg rewol. Marks i Engels sformułowali ideę „rewolucji nieustającej”. Rewol. miała trwać dopóki proletariat nie zdobędzie władzy państwowej w całym świecie kapitalistycznym. Twórcy materializmu historycznego uważali, że rewol. socjalistyczna może się rozwinąć jeśli obejmie swym zasięgiem jednocześnie wszystkie lub najpotężniejsze państwa kapitalistyczne. Wg nich szansę zwycięstwa socjalizmu tylko w jednym kraju mogły być w krajach rozwiniętych kapitalistycznie: Anglii, Stan. Zjednoczonych, Holandii. Lenin odmiennie doszedł do wniosku, że rewol. socjalistyczna urzeczywistni się najpierw w tym państwie, które jest najsłabsze kapitalistyczne - Rosji. Marks i Engels opierając się na tezie, że siłą określającą rozwój społeczeństwa jest sposób produkcji dóbr materialnych, dowodzili, że lud jako wytwórca tych dóbr jest twórcą historii. Lud był dla nich siłą społeczną opowiadającą się za postępowymi procesami rozwoju społecznego. Zaliczali do niego masy pracujące jako wytwórców dóbr materialnych oraz wartości duchowych. Wg marksizmu to lud przede wszystkim przygotowywał wszelkie przewroty techniczne, udoskonalając narzędzia pracy i siły wytwórcze; odgrywał także ogromną rolę w walkach politycznych w całej historii.
18.EUROKOMUNIZM - GŁÓWNE ZAŁOŻENIA.
Doktryna eurokomunizmu była wyrazem ewolucji zachodnioeuropejskiego ruchu komunistycznego. Eurokomunizm był doktryną, która miała umożliwić komunistom zachodnim wejście na scenę polityczną nie tylko w charakterze partii opozycyjnych , ale i przyjęcie odpowiedzialności za rządy. Twórcami eurokomunizmu byli: Georges Marchais , Enrico Berlinguer, Santiago Carillo. Podstawowym założeniem eurokomunizmu było odrzucenie idei dyktatury proletariatu i zaakceptowanie zasad demokracji. Komuniści obiecywali i wpisywali do swoich programów i statutów nienaruszanie zasad demokracji politycznej, utrzymanie rządów parlamentarnych, gwarantowali zachowanie partii opozycyjnych i poszanowanie konstytucyjnych paw i wolności obywatelskich. Pogram eurokomunizmu propagował też solidarność wszystkich klas, rezygnując z hasła walki klas. Nowością programową było też odstąpienie od wymogu jedności światopoglądowej. Członków patii komunistycznych: zarzucano propagowanie ateistycznego światopoglądu, uznano pluralizm w tym zakresie swobodę praktykowania religii. Eurokomunizm zakładał utrzymanie państwa świeckiego, rozdział kościoła od państwa oaz swobodę praktyk religijnych. Odrzucano też oficjalnie leninizm, a marksizm uznano za teorię, która winna być twórczo rozwijana, a nie traktowana jako doktryna. Eurokomuniści podkreślali, że nie zamierzają wprowadzić całkowicie upaństwowionej i centralnie sterowanej gospodarki.
19.PAŃSTWO W MYŚLI POLITYCZNEJ MARKSIZMU.
Państwo i prawo to zjawiska historyczne; są one rezultatem określonego stadium rozwoju społecznego i stanowią instrument panowania jednej klasy nad innymi klasami. Cechą państwa opartego na wyzysku jest istnienie publicznej władzy, która jest oddzielona od mas ludowych i którą sprawują specjalne siły, takie jak np. wojsko, cały zastęp specjalistów od polityki, aparat biurokracji, policja itp. Państwo zatem to także machina kierownicza dysponująca własnym, wydzielonym od ogółu społeczeństwa aparatem przymusu. Nawet państwo maksymalnie autorytarne, o aspiracjach do ponadklasowości, nigdy nie przestaje być w gruncie rzeczy organizacją służącą-lepiej czy gorzej-klasie panującej. Arbitralność państwa w stosunku do tej klasy jest najczęściej pozorna, a i pozory są zazwyczaj przejściowe.
Państwo działające w obronie istniejącego ustroju ekonomicznego, który wyraża interesy klasy panującej, tworzy również prawo, tzn. określony system norm, odzwierciedlających wolę tej klasy, mających walor przymusu i zabezpieczonych sankcją władzy. Będąc odbiciem określonych stosunków ekonomicznych, stosunków produkcji i własności, prawo utrwala je i sprzyja ich dalszemu rozwojowi. Prawo jest więc wolą klasy panującej, podniesioną do rangi ustawy. Państwo i prawo-twierdzili Marks i Engels- stanowią najważniejszy element nadbudowy społeczeństw klasowych, a mianowicie jej część polityczną. Marksizm stworzył teorię typów i form państwa, która zwłaszcza po II wojnie światowej, będzie intensywnie wcielana do praktyki politycznej i nauk społecznych. Marksizm dowodził, że historycznie następujące po sobie typy państw-niewolnicze, feudalne, kapitalistyczne-są wyrazem panowania historycznie następujących po sobie klas wyzyskiwaczy-właścicieli niewolników, feudałów oraz burżuazji. W ramach każdego typu państwa istnieją różne formy państwa. Typ państwa zależy od historycznie określonego, ekonomicznego ustroju społeczeństwa, od tego, jaka klasa znajduje się u władzy; formy państw zależą natomiast od konkretnych warunków historycznych, rozwoju danego kraju, od tego, na jakim szczeblu rozwoju danej formacji znajduje się społeczeństwo, od stopnia pogłębienia się i zaostrzenia sprzeczności klasowych, od istniejącego układu sił klasowych itp. Marksa i Engelsa, krytyka ustroju burżuazyjnego była nacechowana realizmem. Nie była krytyką totalną. Bezlitośnie negliżując słabości współczesnej sobie, liberalnej, parlamentarnej republiki otoczonej instytucjami socjalnymi, Marks dostrzegał w niej pozytywne cechy; stwierdzał, że jest ona szkołą politycznego myślenia dla klas pracujących oraz niezłą platformą podnoszenia rewolucyjnej świadomości proletariatu. Marksizm starał się dać podwaliny racjonalnej teorii budowy państwa socjalistycznego. Marks dostrzegał zalążki organizacji państwa nowego typu w ustroju Komuny Paryskiej. Jednakże wniosek Marksa że komuna jest nową formą organizacji państwowej, formą, która wymaga przejścia do socjalizmu, nie został dalej rozwinięty w jego pracach. Centralnym członem marksowskiej refleksji o państwie była ideologia rewolucji. Marks i Engels „odkryli” prawo rewolucji społecznej jako nieodzownego elementu procesu dziejowego i dali uzasadnienie historycznej konieczności rewolucji proletariackiej. Według Marksa stale zaostrzająca się walka klasowa przeistacza się w końcu w walkę polityczną, czyli w walkę o władzę. Niezbędnym bowiem warunkiem realizacji prawa koniecznej zgodności stosunków produkcji z charakterem sił wytwórczych-stwierdzili twórcy marksizmu-jest przejście władzy państwowej z rąk klasy reakcyjnej w ręce klasy przodującej. Stąd też podstawowym zagadnieniem każdej rewolucji jest zagadnienie władzy państwowej. Żadna klasa panująca nie zrezygnuje z niej dobrowolnie, przeto nowa klasa i nowe stosunki produkcji mogą triumfować tylko wtedy, kiedy stara władza zostanie obalona przemocą. Twórcy marksizmu doszli do przekonania, że rewolucje społeczne są nie odchyleniem lecz koniecznością, rządzącą rozwojem społeczeństw. Twórcy marksizmu wysunęli też koncepcję rewolucji nieustającej. Istota tej koncepcji polegała na tym, by uczynić rewolucję nieustającą dopóty, dopóki proletariat nie zdobędzie władzy państwowej. Marks dodawał, że warunkiem powodzenia walki klasy robotniczej było zespolenie rewolucji proletariackiej przez swego rodzaju drugie wydanie wojny chłopskiej.
20.ŹRÓDŁA FASZYZMU I JEGO GŁÓWNI TEORETYCY.
Kryzys demokracji europejskiej nie potrafiącej szybko i zdecydowanie reagować w celu przeciwdziałania skutkom kryzysów gospodarczych, recesji, bezrobocia oraz zapewnienia ładu i porządku, co rodziło rozczarowanie zniecierpliwionych i sfrustrowanych społeczeństw, zbankrutowanych przedsiębiorców i zredukowanych robotników;
Problemy z przestawieniem gospodarek i całych organizmów państwowych na tory pokojowe po zakończonej I wojnie, zwłaszcza z milionami zdemobilizowanych żołnierzy, młodych kombatantów, dla których nie było miejsca w "nowym" społeczeństwie, nikt ich nie oczekiwał, a wielu uważało za konkurentów w zagrożonych miejscach pracy. Ludzie ci odczuwali żal potęgowany przeświadczeniem oszukania ich przez system, państwo - za które przecież narażali codziennie życie, a wielu kolegów nawet złożyło je w ofierze... Dołączyli oni do grona sfrustrowanych i rozczarowanych, podatnych na proste i łatwe demagogiczne hasła, szczególnie w Niemczech i Włoszech; Korzenie ideologiczne faszyzmu sięgają rozmaitych koncepcji i systemów filozoficznych, politycznych i społecznych. W przypadku faszyzmu włoskiego wyraźnie są inspirowane doktryny Machiavelego, poglądów Pareto, Sorela, Rocco. Często faszyzm włoski odwoływał się do tradycji starożytnego Rzymu. Podstawowe zasady faszyzmu włoskiego wyłożył Banito Mussolini. Istota faszyzmu miała wyrażać bezwzględne podporządkowanie się woli wodza, ślepa dyscyplina i radykalne przebudowanie istniejących stosunków społeczno - politycznych. Koncepcje ustrojowe faszyzmu włoskiego zakładały ponadto zniesienie systemu kapitalistycznego i zastąpienie go systemem korporacyjnym.
21.ZAŁOŻENIA IDEOLOGICZNE I POLITYCZNE FASZYZMU.
Ideologia faszyzmu nie stanowiła jednolitego systemu światopoglądowego, lecz była wybiórczym połączeniem różnych, czasem wręcz wykluczających się, elementów czerpanych z filozofii irracjonalistycznych XIX w., nacjonalistycznych doktryn solidaryzmu społecznego i antydemokratycznych teorii socjologicznych, które miały teoretycznie uzasadniać idee etnocentryzmu, elitaryzmu i rasizmu. Łącząc te elementy ideologowie faszyści tworzyli całkowicie nierealny pogląd na świat, oparty na micie "misji dziejowej", wyższości własnego narodu nad wrogiem, sprawcą wszelkiego zła społecznego. Wróg ten w każdym kraju jawił się inaczej, dla faszyzmu włoskiego był to "zgniły liberalizm", dla faszyzmu niemieckiego "twór żydowski" (zarówno komunizm, jak i "międzynarodowa plutokracja"). Owa misja dziejowa własnego narodu miała uzasadniać pełną instytucjonalizację życia społecznego i całkowite podporządkowanie jednostki interesowi państwa, mit wroga stanowił uzasadnienie ciągłego terroru. W tych warunkach uzasadniony stawał się faszystowski kodeks moralny, głoszący zasadę bezwzględnej wierności i posłuszeństwa wodzowi, którego wola wyznaczała granice obowiązujących norm etycznych.Na tym fundamencie rozwijały się idee państwa totalitarnego, prowadzące do utożsamiania narodu z państwem, państwa z rządem, rządu z jego szefem, a szefa z wodzem faszystowskim. Metodę oddziaływania propagandowo-ideologicznego faszyzmu stanowiła demagogia społeczna w najszerszym rozumieniu, podsycając rozczarowanie rządami demokratyczno-parlamentarnymi, niezadowolenie mas ukierunkowano na antysemityzm i antykomunizm, odwracając je od prawdziwych przyczyn nędzy i pauperyzacji społeczeństwa.
Faszyści dochodzili do władzy różnymi drogami, zależnie od warunków wewnętrznych poszczególnych krajów, albo siłą (Hiszpania), albo na drodze legalnego ustanowienia dyktatury (Włochy, Niemcy). Partie faszystowskie zdobywały silne wpływy jeszcze przed zdobyciem władzy. Z chwilą jej przejęcia podporządkowywały sobie aparat państwowy, a ich bojówki tworzyły trzon nowych organów terroru i ucisku. Ustanowienie dyktatury faszystowskiej w miejsce systemu wielopartyjnego wprowadzało system monopartyjny, władza wykonawcza i ustawodawcza przechodziła w ręce wodza partii, którego gabinet stawał się jedynym ośrodkiem dyspozycyjnym. Wszystkie stanowiska obsadzano faszystami, a organa władzy państwowej podporządkowywano odpowiednim ogniwom aparatu partyjnego, poddając jego kontroli.
Nad całokształtem życia publicznego i prywatnego panowała policja polityczna, która eliminowała faktycznych i potencjalnych przeciwników reżimu. System bezpieczeństwa oparty na kilku rodzajach policji mundurowej i tajnej (niemieckiego Gestapo, włoskiego OVRA). Dla przyspieszenia masowej izolacji i wyeliminowania przeciwników politycznych faszyzm stworzył sieć obozów koncentracyjnych. Metodami terroru i donosicielstwa wytwarzano atmosferę strachu, zarówno wśród przeciwników, jak i zwolenników faszyzmu. Szczególną uwagę przywiązywały władze faszystowskie do wychowania młodzieży, tworząc w tym celu specjalne organizacje (włoskie Avanguardia Balilla, niemieckie Hitlerjugend).
Głosząc pogardę i nienawiść do innych narodów faszyści od początku swego powstania świadomie przygotowywał się do wojny i podbojów. Niebezpieczeństwo agresji ze strony państw faszystowskich wzrosło w 1933, po objęciu rządów niemieckich przez A. Hitlera, gdzie do potrzeb wojennych przystosowywano całą gospodarkę kraju. Pomimo terroru w państwach faszystowskich działały, choć w ograniczonym zakresie, nielegalne partie i organizacje antyfaszystowskie, które w obliczu narastania groźby wojny w latach trzydziestych konsolidowały siły postępowe poszczególnych krajów w antyfaszystowskich frontach ludowych.
22.ZASADNICZE IDEE LIBERALIZMU.
Liberalizm to doktryna związana z burżuazją, bogatym mieszczaństwem. To też postawa społeczno-polityczna cechująca się otwartością, wytrzymałością i tolerancyjnym stosunkiem wobec postaw, czynów i poglądów innych ludzi, odrzucający autorytaryzm. Liberalizm to także ruch społeczno-polityczny oraz jeden z głównych nurtów w myśli społeczno-politycznej, powstały w XVIII wieku, którego trzonem jest indywidualistyczna koncepcja człowieka, preferowanie praw wolnościowych, własność prywatna, atomistyczna teoria społeczeństwa, postulat ograniczonych funkcji państwa. Termin Liberalizm po raz pierwszy w życiu politycznym został użyty przez Bonapatego, liberałami określali się także zwolennicy reform o umiarkowanie feudalnym charakterze w Hiszpani.
Wyróżnia się następujące nurty liberalizmu (stanowiące jednocześnie kolejne etapy rozwoju):1.Liberalizm arystokratyczny, od XVII do połowy XIX wieku; 2.Liberalizm demokratyczny, do końca I wojny światowej, twz. demo liberalizm ; 3.Liberalizm socjalny, trwa do dnia dzisiejszego. Za ojca polskiego liberalizmu uważa się Aleksanda Świętochowskiego.
Podstawy liberalizmu:Absolutna wolność jednostki, to najwyższe prawo, wyklucza się stosowanie nacisku ze strony osób, instytucji i autorytetów, jednostka winna się kierować maksymalizacją zysku i unikaniem strat materialnych. Ten indywidualizm był powodem innego definiowania narodu (naród to zwykły zbiór jednostek, nie jakaś jedna realna samoistna całość). Prawo do własności prywatnej, to dzięki niej człowiek najbardziej się rozwija, ten który ją posiada, ale i ten który wykonuje najemną pracę. Wolność związana z indywidualizmem, gospodarka rynkowa, wolny rynek ekonomiczny, polityczny, wolna konkurencja - państwo, władza państwowa winna stać na straży bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego, państwo nie może jednak ingerować w wolność jednostki. Podział władzy, racjonalizacja prawa.Przy liberalizmie warto wspomnieć o teorii utylitarnej, głoszącej dążenie człowieka do szczęścia, przyjemności, unikającej jednocześnie wszelkich przykrości. Główni teoretycy liberalizmu: H. Groot-Grocjusz, Pufendorf, Spinoza, Hobbes, J. Locke, Mili, Constant, Bentham.
23.DOKTRYNA „PAŃSTWA DOBROBYTU”
Dojrzewanie koncepcji „państwa dobrobytu” znajduje początek w reformach socjalnych końca XIX wieku i pierwszej połowy naszego stulecia. Do najbardziej znamiennych należą: a) reformy społeczne Bismarcka w Niemczech b) reformy społeczne w Anglii w latach 1906- 1914 c) polityka „New Deal” prezydenta Roosevelta w Stanach Zjednoczonych d) rząd Partii Pracy w Anglii w latach 1945-1950
Podejmowane w czasach Bismarcka reformy socjalne miały na celu objęcie możliwie szerokich rzesz ludności ubezpieczeniami, na przykład na wypadek choroby, przyznaniem odszkodowań za wypadki przy pracy, ubezpieczeniem na starość i od skutków inwalidztwa. Ubezpieczenia te były obowiązkowe, obejmując z czasem coraz szersze kręgi ludności i zyskując znaczną popularność w Anglii i Francji. Tymi drogami starano się bliżej powiązać interesy mas pracujących z państwem, wskazać na zupełnie nowe, tzn. „opiekuńcze”, funkcje państwa wobec świata pracy oraz bliżej uświadomić możliwość przeprowadzenia reform o treściach nawet socjalistycznych, pod warunkiem jednak, iż nie zagrożą one zasadom państwa burżuazyjnego.
Etap drugi wyznaczają liberalne rządy angielskie w latach 1906-1914, nawiązujące do zdobyczy z końca XIX stulecia, takich jak powszechne szkolnictwo, legalność działania związków zawodowych czy rozwój służby zdrowia. Procesem przyspieszającym przemiany tego typu było powstanie Partii Pracy wraz z pierwszymi liczącymi się sukcesami wyborczymi. Rządy liberalne oparły się przede wszystkim na programie szerokich ubezpieczeń społecznych, ustawodawstwie określającym minimum płac oraz ubezpieczeń na wypadek choroby, inwalidztwa, jak również bezrobocia. Liberalny program otoczenia „opieką” świata pracy oceniany był jako dążenie do pozyskania przez rządy szerokiego poparcia dla dominujących wówczas wytycznych imperialnej polityki angielskiej.
Etap trzeci wiąże się z amerykańską polityką prezydenta Roosvelta zwaną „New Deal”. Program ten został rozwinięty nieco później niż doświadczenia niemieckie czy brytyjskie i w pełni zarysował się w rezultacie przełamania kryzysu lat trzydziestych. Opierał się na rekonstrukcji systemu finansowej zachęty do zaktywizowania kapitału, zwiększając siłę nabywczą ludności, skutkującej stałym ożywieniem dynamiki rynku. Rządy Partii Pracy- nie bez znaczenia pozostawała okoliczność jej robotniczego przekroju oraz udział w Międzynarodówce Socjalistycznej- zmierzały do dalszego rozwoju powszechnych ubezpieczeń społecznych w zakresie służby zdrowia, nacjonalizacji niektórych gałęzi produkcji, na przykład kopalń węgla i elektrowni oraz poważnego rozszerzenia ingerencji państwa we własność prywatną, poprzez na przykład nacjonalizację Banku Anglii, powiązaną z podjęciem kroków zmierzających do planowego kształtowania procesów gospodarczych. W sumie okres rządów Partii Pracy uformował dojrzałą postać „państwa dobrobytu” w Wielkiej Brytanii, stającej się „modele” praktycznego urzeczywistnienia teoretycznych założeń tej doktryny.
24.DOKTRYNA „KAPITALIZMU LUDOWEGO”.
Zwany kapitalizmem kolektywnym. Ogólna nazwa teorii głoszących przeobrażenia stosunków własnościowych w gospodarce, postęp techniczny oraz związany z tym proces wyłaniania się nowych elit władzy prowadzą do kształtowania się nowego systemu społeczno-gospodarczego, odmiennego od tradycyjnego kapitalizmu. System, którego zasadniczą cechą jest rozproszenie kapitału, pozbawienie właścicieli władzy ekonomicznej, a tym samym zanik podstawowego konfliktu między kapitałem, a pracą.
25.LIBERTARIANIZM I ORDOOLIBERIALIZM.
Od lat sześćdziesiątych funkcjonuje w amerykańskiej myśli politycznej termin „libertarianizm”. Libertarianie postulowali minimalizowanie wpływu władzy państwowej na życie jednostki aż do zupełnego jego zniesienia- zastąpienia mechanizmami wolnorynkowymi prowadzącymi do całkowitej prywatyzacji. Zminimalizowane państwo objawia się w zminimalizowanej regulacji prawnej ograniczonej do stanowienia norm zakazujących jednostce działań przeciwko innym jednostkom( zabójstw, kradzieży), nie zakazujących w imię obrony wolności indywidualnej jakichkolwiek działań przeciwko sobie (samobójstw, eutanazji, narkotyzowania się, alkoholizmu, prostytucji). Według libertarianizmu ład międzynarodowy wyzbyty militarystycznych dążeń agresywnych miałby się opierać na swobodnej wymianie rynkowej jednostek z różnych krajów, niehamowanej granicami państwowymi.
Rothbard- głosił radykalny libertarianizm, z równego prawa naturalnego do wolności i własności wynika, że każdy powinien decydować samodzielnie o własnym losie aż po samounicestwienie. Ten racjonalny i naturalny porządek zakłóca istnienie państwa, które jest złem absolutnym. Państwo to największa mafia wszechczasów, utrzymywana z kradzieży, jaką są podatki uzasadnianą przez płatnych ideologów, jakimi są intelektualiści, bronioną przez żołnierzy- niewolników przymuszanych do obowiązkowej służby wojskowej. Rothbard dostrzega możliwość całkowitego zniesienia państwa i zastąpienie go niczym nieskrępowanym systemem wolnorynkowym, na którym konkurowałyby ze sobą różnorodne przedsiębiorstwa prywatne oferujące nie tylko tradycyjne usługi, lecz również w zakresie policyjnym, wymiaru sprawiedliwości, obronności kraju. Zarówno w stosunkach wewnętrznych jak i międzynarodowych należałoby wykluczyć jakikolwiek przymus i pozwolić ludziom żyć w warunkach wolności na zasadach dobrowolnej współpracy.
Nozick- przedstawiciel liber. umiarkowanego; dążąc do zminimalizowania funkcji państwa ogranicza je do ochrony interesu prywatnego . Funkcje państwa minimalnego, możliwe do moralnego usprawiedliwienia, pozostają w granicach wolności negatywnej- zabezpieczenia naturalnych wrodzonych praw jednostki i nie powinny pretendować do wolności pozytywnej, szczególnie jakichkolwiek koncepcji sprawiedliwości dystrybutywnej, zawsze polegających na arbitralności i przymusie.
Ordoliberalizm- wraz z krachem faszyzmu, czy też razem nazizmu, na gruzach III Rzeszy pojawiły się sprzyjające warunki dla rozwoju liberalizmu niemieckiego. Stało się to głownie dzięki osiągnięciom tzw. Szkoły freiburskiej, od początku lat trzydziestych skupiającej wokół Euckena. Od nazwy roczników „Ordo” których publikował swoje prace, amalgamat ich poglądów zyskał nazwę „ ordoliberalizm”. Założycielem tej szkoły był Walter Eucken. Analizował pięć idealnych form rynkowych- monopol, częściowy monopol, oligopol, częściowy oligopol i konkurencję jednostek zajmujących się przedsiębiorczością.
Ropke- założenia swojego ordoliberalizmu usytuował na skrzyżowaniu liberalizmu socjalnego postulującego deproletaryzacje jednostek poprzez upowszechnienie własności prywatnej z katolicką nauką społeczną mającą powściągać wybujały indywidualizm w celu przywracania równowagi między jednostką a wspólnotą.
Muller- Armacka- sprzeciwiał się doktrynie dobrobytu i ideom socjaldemokratycznym. Obierając za cel „ połączenie zasady wolności rynkowej z zasadą społecznej równości” proponował jego osiągniecie nie poprzez oddziaływanie państwa, lecz dobrowolny konsensus kształtujący się miedzy wolnymi jednostkami animowanymi pragnieniem powszechnego dobra. Za podstawę społecznej gospodarki rynkowej przyjmował: ochronę i rozszerzenie własności środków produkcji, stworzenie i utrzymywanie elastyczności mechanizmu cenowego, stabilizację siły nabywczej pieniądza, swobodny dostęp do rynków innych krajów, wolność zawierania transakcji i umów oraz odpowiedzialność materialną autorów decyzji gospodarczych.
Ordoliberalizm niemiecki wyróżnia się od innych nurtów liberalizmu dwoma głównie cechami swym chrześcijańskim charakterem i przyznawaniem państwu większej roli niż to ma miejsce w libertariańskich koncepcjach państwa minimalnego.
26.ROLA JEDNOSTKI I WOLNOŚCI W IDEII LIBERALIZMU.
wolność jest to prawo czynienia wszystkiego tego, na co ustawy pozwalają. Poszanowanie prawa jest gwarancją wolności lecz w równym stopniu w bezpieczeństwie jednostki. Polityka stanowienia prawa powinna być nasycona duchem umiarkowania, powściągliwa w zakresie regulacji prawnych życia społecznego. Wolność polityczna najlepiej rozwija się pod rządami umiarkowanymi, ich działanie ma polegać na systemie hamulców i sił równoważących, zapobiegających nadużywaniu władzy. Wolność związana z indywidualizmem. Absolutna wolność jednostki - najważniejsze prawo nie może istnieć pod naciskiem autorytetów, osób i instytucji. Jednostka powinna się kierować maksymalizacją zysku i unikaniem strat materialnych.
27.LEON XIII I ENCYKLIKA „RERUM NOVARUM” - SOLIDARYZM SPOŁECZNY, PERSONALIZM. PIUS XI I ENCYKLIKA „QUADRAGESSIMO ANNO”.
Leon XIII (1878-1903), jako pierwszy spośród Ojców Kościoła katolickiego zaakceptował zasady ustrojowe kapitalizmu. W okresie pontyfikatu Leona XIII neotomizm stał się oficjalną filozofią Kościoła katolickiego. W ówczesnej interpretacji filozofia ta akcentowała problematykę jednostki ludzkiej, stając się teoretyczną podstawą tzw. personalizmu katolickiego, zawartego w encyklice Aeterni Patris (1879). Leon XIII był nieprzychylny dwóm dominującym doktrynom epoki; burżuazyjnemu liberalizmowi, a tym bardziej socjalizmowi. Zerwał jednak z polityką ostrej opozycji Kościoła katolickiego wobec ideałów liberalizmu i socjalizmu. Zrozumiał bowiem, że burżuazja pokonała ostatecznie feudałów, a szybki wzrost liczbowy proletariatu rodzi szereg nowych problemów społecznych, wobec których Kościół był bezradny. W tej sytuacji należało pogodzić się z rzeczywistością i unowocześnić doktrynę Kościoła. Ta zgoda na rzeczywistość była jednak niechętna i ograniczona, można by rzec-wymuszona sytuacją polityczną. Leon XIII z konieczności potwierdził więc niektóre ustrojowe rozwiązania liberalizmu, jak np. parlamentaryzm i tolerancję religijną. W encyklice Libertas dał katolikom przyzwolenie na realizację treści programów burżuazyjno-liberalnych. Nowa doktryna katolicka broniła formalnego charakteru praw burżuazyjnych. Zakaz naruszania „niezmiennych” zasad nierówności społecznej i własności prywatnej uznała za zgodny z religią. Leon XIII przypomniał w encyklikach Diuturnum illud i Immortale Dei, że nie na Ziemi, lecz „w Bogu szukać należy jedynego źródła władzy państwowej”. Podkreślił on również konieczność wzmocnienia szacunku państwa dla Kościoła i potępił zasadę rozdziału Kościoła od państwa. Szczególnie ważna jest encyklika Rerum novarum. Encyklika ta uznawała socjalistyczną tezę o istnieniu wielkiego zróżnicowania społeczeństwa w kapitalizmie. Przyjmowała też za słuszną zasadę ograniczonej interwencji państwa w sprawy kapitału prywatnego. W encyklice Rerum novarum, przeprowadził całościową krytykę marksistowskiej teorii socjalizmu. Treść tej encykliki dobrze oddaje jej tytuł ogólny: Rozwiązanie fałszywe-socjalizm, i podtytuły: Własność wspólna jest szkodliwa dla robotnika; Własność wspólna zagraża rodzinie; Wprowadzenie własności wspólnej grozi rozstrojem społecznym. W swych rozwiązaniach postulowanych encyklika przyznaje robotnikom „prawo” do własnych organizacji zawodowych, opartych na średniowiecznych wzorach korporacyjnych-cechów i gildii. „Prawo” to, będące wyrazem idei solidaryzmu społecznego, zwracało się przeciwko marksistowskim hasłom walki klasowej. Encyklika wymienia także dopuszczalne przypadki interwencji państwa w dziedzinie socjalnej. Są nimi: obrona zagrożonej własności prywatnej, ochrona materialnych warunków pracy robotników, zwłaszcza kobiet i dzieci oraz współdecydowanie o wysokości ich płacy. Ponadto Leon XIII sformułował nową zasadę „sprawiedliwej płacy rodzinnej”, tzn. „wystarczającej na utrzymanie własne, żony i dzieci oraz na oszczędzanie, które pracownikowi najemnemu pozwoli z czasem dojść do skromnego mienia”.
Papież Leon XIII niewątpliwie starał się zbliżyć oficjalną myśl Kościoła do wymagań rzeczywistości społecznej. Utożsamiał społeczny podział pracy z klasowym zróżnicowaniem społeczeństwa. Zwracał się przeciwko radykalnej zmianie stosunków społecznych, krzewiąc ideę marności życia ziemskiego i rozbudzając nadzieje wiecznego szczęścia w życiu pozaziemskim. Podzielając burżuazyjne obawy przed rewolucją socjalistyczną, stał na gruncie solidaryzmu społecznego. Opowiadanie się za solidaryzmem społecznym zapewniło Leonowi XIII popularność wśród partii reformistycznych; obwołały go one „papieżem robotniczym” W ten sposób jego doktryna uzyskała znaczne wpływy w środowiskach mieszczańskich oraz wśród prawicy partii socjalistycznych.
Papież Pius XI(1922-1939). Był otwartym wrogiem komunizmu i socjalizmu, zmuszony zaś by zawierać kompromisy z faszyzmem włoskim. W encyklikach: Non abbiano bisogno (1931), potępił niektóre hasła faszyzmu włoskiego, Mit brenneder Sorge (1937), krytykował hitleryzm, Divini Redemptoris (1937), ostro potępiał komunizm. Jako twórca tzw. Akcji Katolickiej-organizacji i ruchu katolików świeckich, miał na celu podporządkowanie Kościołowi określonych dziedzin życia społecznego. Sprecyzował zadania rodziny, akcentując zasadę nierozerwalności małżeństwa. Swoje główne koncepcje społeczne zapowiadał w encyklice Ubi arcano (1922), zaś w pełni wyłożył w encyklice Quadragessimo Anno (1931). Sprowadzały się one do akceptacji kapitalizmu i jego zasady własności prywatnej, rozdzielanej jednakże „w miarę możliwości sprawiedliwie” między burżuazję i proletariat. Zmierzały do przekształcenia walki klasowej w „szlachetny spór oparty na dążeniu do sprawiedliwości społecznej”. W sporze tym rolę mediatora miało spełniać zależne od burżuazji państwo kapitalistycznie, wspomagane przez związki zawodowe.
28.IDEA AGGIORNAMENTO.
Papież Jan XXIII (1958-1963), zwany Dobrym Papieżem Janem, rozpoczął zakrojony na szeroką skalę proces, który nazwał aggiornamento, czyli uwspółcześniania doktryny społecznej katolicyzmu. Zwołał sobór powszechny, znany jako Vaticanum II, przed którym postawił zadanie sformułowania programu reform w Kościele chrześcijańskim. Ideą przewodnią tego programu zamierzał uczynić- udało mu się to tylko w pewnym stopniu-głębokie przeobrażenie świata współczesnego w duchu pokojowym, m.in. poprzez rozwój ruchu ekumenicznego. Procesy przyśpieszonej odnowy programów Kościoła katolickiego, zapoczątkowane przez Jana XXIII i kontynuowane przez jego następców, określane są mianem ruchu na rzecz realizacji idei aggiornamento(dojścia do stanu zgodnego z wymogami dnia dzisiejszego) lub rzadziej-działaniem w imię accomodata renovatio (przystosowującej odnowy). Głównymi przyczynami aggiornamento są: świadomość niedoskonałości dotychczasowych form przekazu treści wiary, wzrastająca wrażliwość Kościoła na sprawy szybko przeobrażającego się obecnie świata, uwzględnianie potrzeby przechodzenia od biernej etyki dobroczynności do aktywnej etyki uczestniczenia, od pasywnego paternalizmu do aktywnego służenia ludzkości, od partykularyzmu do uniwersalizmu. Ruchowi aggiornamento przyświeca szereg celów. Są nimi: zaznaczenie „obecności Kościoła w świecie” drążonym „złem” laicyzacji, sekularyzacji, materialnego stosunku do życia oraz różnego rodzaju egoizmu i egotyzmu; włączenie się Kościoła katolickiego do walki o pokój i swobodny rozwój narodów; wreszcie zmiana dotychczasowych form jego kontaktów ze światem, głównie poprzez szukanie porozumienia z innymi, niekatolickimi kościołami. W ruchu aggiornamento nie chodzi bynajmniej o sięganie do środków podważających odwieczne kanony katolicyzmu, a raczej o zmianę form działania-pewne modyfikacje prawa kanonicznego i struktury Kościoła w celu nadania mu „misyjnego impulsu”.
29.ZAŁOŻENIA POLITYCZNE WSPÓŁCZESNEJ CHADECJI.
Ruch ten, inspirowany oficjalną myślą katolicką, ale strukturalnie niezależny od hierarchii kościelnej, znalazł wyraz organizacyjny w partiach politycznych. Wszystkie one apelują do religijnych motywacji i przekonań, mimo świeckiego charakteru programów i świeckiego charakteru samego ich ruchu. Głoszą, że reprezentują całe społeczeństwa, ale w rzeczywistości przyciągają tylko pewne odłamy monopolistycznej, średniej i drobnej burżuazji, mieszczaństwa, warstw urzędniczych i zamożniejszego chłopstwa. Niejednolitość składu socjalnego prowadzi do zróżnicowania wewnętrznego programów politycznych partii chadeckich. . Zachowując doktrynalną mglistość , partie chrześcijańsko-demokratyczne prowadzą działalność cechującą się pragmatyzmem o nachyleniu personalistycznym. W sformułowaniach programowych opierają się na ideach korporacjonizmu, hasłach solidarystycznej harmonii społecznej i postulatach rozwiniętego samorządu lokalnego i robotniczego. Pożądaną formą ustroju państwa jest wg nich demokracja burżuazyjna, mająca gwarantować wolność moralną, polityczną i społeczną. Pojmowanie praw społecznych przez chrześcijańskich demokratów można wyrazić w następujących zasadach: ludzie dzięki swej wolnej woli są twórcami historii; w rozwoju historycznym element duchowy ma absolutną przewagę nad elementem materialnym; ludzka rodzina duchowa jest motorem postępu społecznego; społeczeństwo jest strukturą hierarchiczną- rodzina, wieś, miasto, państwo, społeczność międzynarodowa- spojoną więzami solidaryzmu społecznego.
30.ZAŁOŻENIA IDEOWE KONSERWATYZMU.
1.Konserwatyzm ukazuje naturę ludzką jako mieszaninę dobra i zła w sensie etycznym. Jeśli człowiek jest istotą dobrą to zasługuje na wolność, jeśli jest zły to potrzebuje skrępowań ze strony autorytetów, władzy, religii i wartości tradycji. hierarchiczne społeczeństwo spełniać może ważną rolę w zakresie powściągania złych skłonności natury ludzkiej.2.Konserwatyzm wyraża ambiwalentną postawę wobec zbyt dużej aktywności silnej władzy państwowej. Z jednej strony, nie opowiadając się za konkretnym ustrojem społeczeństwa, jako centralną wartość przyjmuje kategorię autorytetu politycznego. Z drugiej zaś strony przenosi ograniczone zaufanie do natury ludzkiej na dzierżycieli władzy państwowej.3.Sedno konserwatyzmu stanowi idea oporu wobec poważniejszych zmian społecznych. Uważa, że bezpieczniej jest zachować utrwalone konstelacje polityczne niż poszukiwać nowych. Zmiana społeczna w imię samej zmiany jest bezmyślna. 4.Jest doktryną antyradykalną w sensie odrzucania postulatów radykalizmu lewicowego; nie przyjmując środków radykalizmu prawicowego, np. faszyzmu. 5.Konserwatyzm żywi szacunek dla szeroko rozumianej tradycji. Miałaby ona wyrażać kwintesencję rozumnego działania wielu pokoleń, utrzymujących więzi kulturowe w celu stawiania czoła naporowi zmian.6.Konserwatyzm stoi na gruncie antyegalitaryzmu. Pojawia się tu respekt dla arystokratyzmu- cech osobowych wynikających z wysokiego urodzenia, starannego wychowania i odziedziczonych talentów. Ci, którzy mają więcej zalet powinni zajmować wyższe pozycje w społeczeństwie.
31.ROLA TRADYCJI I MORALNOŚCI W IDEI KONSERWATYZMU.
Jednym ze składników doktryny konserwatyzmu jest to, iż żywi on szacunek dla szeroko rozumianej tradycji, przeciwstawianej temu co nowe i chronione przez elity społeczne. Tradycja miałaby wyrażać kwintesencję rozumnego działania wielu pokoleń, utrzymujących więzi kulturowe w celu stawiania czoła zmianom. W jednych wersjach konserwatyzmu wyobrażenia tradycji przesycone są wyidealizowanymi obrazami Średniowiecza, w innych poświatą kultury angielskiego arystokratyzmu, a w jeszcze innych - kultem dla wyolbrzymianych wartości rodzinnych. We wszystkich sympatią obdarzono, chociaż z różnym rozłożeniem akcentów, własność prywatną, wolność jednostki, rodzinę, arystokrację, religię i Kościół. Jednocześnie konserwatyzm podkreśla, że to co nowe, od wieków uchodzi za coś godnego pogardy. W starożytnym Rzymie człowieka wchodzącego do elity nazywano rerum novarum cupidus, a w czasach nowszych obraźliwym mianem „nuworysz” bądź „nowobogacki”. Zawsze natomiast obdarzano szacunkiem rzeczy stare: w Średniowieczu - „stare dobre prawa zwyczajowe”, a w czasach współczesnych np. tzw. starocie.
32.KONSERWATYZM TECHNOKRATYCZNY I TZW. REWOLUCYJNY.
Po przegranej I w. św. Konserwatyzm niemiecki nadal czerpał z agresywnych form ideologii imperialistyczno-nacjonalistycznych: romantyzmu politycznego, szkoły historycznej i prawicy heglowskiej. Skutki przegranej wojny najdotkliwiej dotknęły w warstwy średnie społeczeństwa niemieckiego, które szukały oparcia w tzw. konserwatyzmie rewolucyjnym. Jego ideolodzy przeczuwali zagrożenie dla klas średnich, wynikające z jakościowego przeobrażenia się kapitalizmu wolnokonkurencyjnego w kapitalizm monopolistyczny. Opowiadali się za rychłym rozstrzygnięciem konfliktów społecznych na drodze kontrrewolucyjnej ingerencji w procesy historyczne. Zmierzali do zupełnego rozbicia demokracji burżuazyjnej i związanego z nią parlamentaryzmu, aby zastąpić ją państwem autorytarnym. Do czołowych przedstawicieli konserwat. rewolucyjnego zaliczni są: Oswald Spengler, Arthur Moeller von dem Bruch, Hans Zahrer, Carl Schmitt, Ernst Jünger. Konserwatyzm rewolucyjny wykazywał wiele podobieństw z faszyzmem. Po klęsce Niemiec faszystowskich wydawało się, że myśl konserwatywna utraciła swoje znaczenie, ale konserwatyzm przetrwał w niemieckiej świadomości politycznej. W najnowszych wersjach niemieckiej myśli konserwatywnej nie znajdujemy już na ogół powoływania się na autorytety metafizyczne lub odwieczne wartości (Boga, historię, naturę). Opór wobec ruchów emancypacyjnych uzasadniany jest w niej często negatywnymi społecznie skutkami rozwoju przemysłowo-technicznego. Przedstawiciele tzw. konserwatyzmu technokratycznego to m.in. Rudiger Altman, Armin Mohler, Joachim von Merkatz.
33.ŹRÓDŁA MYŚLI FUTUROLOGICZNEJ. PROGNOZOWANIE.
Występuje tutaj związek między postępem technicznym a człowiekiem. Z jednej strony tęsknota do tego co prymitywne, a z drugiej obawa, że ludzkość zostanie prześcigniona przez postęp techniczny. Cyborgi prześcigną człowieka w rozwoju intelektualnym. Człowiek w roli niewolnika cyborgów. Myśl związana z maszynami rządzącymi, stopniowo będzie ginąć ludzkość na rzecz cyborgów. Związek między komputerami a instalowanie w nich twardych dysków o charakterze biologicznym. Będą także doświadczenia z klonowaniem. Genetyka będzie tak wysoko rozwinięta, że komórka człowieka będzie nieśmiertelna. Pobieranie organów, komórkę mózgową i będzie klon. Będzie można też odmłodzić komórkę (klony będą od nas młodsze). Od każdej jednostki będzie się brało komórkę do stworzenia nowego klonu.
Wg oj. Tayard de Szarden(dowiem się jak jest dokładnie), umiera ciało człowieka, a nie jego myśl. Myśl jest syntezą wszystkich praw; biologicznych, fizycznych, psychicznych.
Idea gigant city-życie w wielkich miastach. Będzie to wywoływać frustrację, ze względu na rozwój robotów, informatyki, za nas będą pracować roboty, a my będziemy zarządzać firmami, korporacjami. Każdy będzie żył w odosobnieniu. Źle to będzie działać na psychikę. Zjawiskiem nieubłagalnym jest rozwój cywilizacji. Postęp cywilizacyjny nie jest kontrolowany przez człowieka. Idea, że następuje rozrost komórek mózgowych, a rozwój ukrwienia nie następuje tak szybko i to jest przyczyną wylewu krwi do mózgu. Człowiek będzie dbał o kondycję fizyczną poprzez sport więc nie będzie zaniku kończyn. Człowiek będzie miał bardzo wysunięte czoło przez rozrost mózgu, za kilka tysięcy lat. Mówi się o imperiach zła. Wskazuje się konieczność konfliktu nuklearnego. Powstaje imperialne zło, walka o żywność, powietrze, wodę, o nieskażone terytorium. Miasta (państwa chyba też) mafijne , gangsterskie. Będzie duży napływ informacji, człowiek będzie uciekać do mistyki, pod względem psychicznym. Uzależnienie się od maszyn, część ludzkości ucieknie z Ziemi i przeniesie się w kosmos. Utworzy tam życie jakie było kilka tysięcy wstecz. Cyborgi będą chciały nami rządzić, nie będą mieli uczuć: wrażliwość, sympatia itp. Dojdzie więc do konflikty i ludzkość ucieknie w kosmos, poza układ słoneczny. Zbratamy się inną cywilizacją. Przestrzeń będzie pokonywana, będziemy się dematerializować. Na Ziemię będziemy przyjeżdżać na wczasy, będzie Ziemią weekendową. Tęsknota do prostoty, spowoduje, że uciekniemy od tego co ziemskie, ale będziemy tęsknić do prostoty związku człowieka z naturą.
Raporty aktualizowane, robione przez Komisję roku 2000. Została ona powołana w 1965 r., w Bostonie. „Jak człowiek będzie się rozwijał”. Ostatni raport z 2002 r. W kategoriach spekulacji, kultura pójdzie w kierunku sensualnym, będzie bardziej materialna, laicka, pragmatyczna. Kształtowanie się elit. Elity się podzielą, będą różnorakie; intelektualne, technokratyczne, demokratyczne, religijne, biurokratyczne. Zanikną elity polityczne, nie będzie liczyła się polityka. Zarządzanie będzie się liczyć, kunszt, umiejętność zarządzania. Będziemy mieli do czynienia ze zjawiskiem gromadzenia wiedzy naukowej, że ludność nie będzie mogła wprowadzić je w życie. Nagromadzona wiedza będzie wykorzystywana przez grupy ludzi, aby zdobyć (w sensie materialnym) pozycję. Zlanie się nauki i biznesu. Przedłużenie życia człowieka 157-160 lat. Szczególnie silna pozycja, wykorzystywana dla swoich celów przez grupy elitarne biznesowe. Proces globalizacji, najszybciej jeśli chodzi o gospodarkę, zanikną kraje biedne, postęp ekonomiczny obejmie północ. Człowiek biały nie będzie miał różnicy w poziomie życia. W samej globalizacji jest niebezpieczeństwo powrotu do rasizmu. dominować będzie Europa, będzie 70% -Islam ,30%-Chrześcijaństwo. Problem z bezrobociem, ale nie będzie się wiązał z obniżeniem poziomu życia, lecz odwrotnie. Piątek będzie wolny od pracy. Będą nowe zawody, te zanikną, zmieni się system nauczania, musi być jednolitość nauczania, spójny system. Indywidualny charakter nauczania; 20 nauczycieli i 1 uczeń. Hibernacja będzie terapią, będą skuteczne metody odchudzania. Zostaną opanowane choroby nowotworowe od 2015 r., przewiduje się limitowane serie ubrań dla pań. Indywidualizacja związana z odzieżą, z materiałów naturalnych. Od 2010 r. żywność będzie opakowywana w szklane i papierowe opakowania(nie jestem pewna), konserwowanie żywności. Od 2020 r. będzie można decydować o płci dziecka, od 2012, 2015, będą skuteczne środki antykoncepcyjne, bez skutków ubocznych. Przewiduje się od 2020r., bezkonfliktowe zmiany płci i operacje plastyczne. Od 2020 r., narkotyki nie spowodują uzależnienia, nie będzie szkodliwe też palenie i picie. Nastąpi powiększenie pamięci, będzie budownictwo podziemne, nastąpi też zmiana w systemie sprawiedliwości, nie będzie więzień tylko edukacja.(poprzez edukację).
34.TECHNOKRATYZM.
Najbardziej wpływową wersję technokratyzmu sformułował amerykański politolog James Burnham. Wysunął on tezę, że na mapie współczesnego świata rysuje się obraz jednolitego „społeczeństwa menedżerów”, w którym władzę przejęli technokraci, a konflikty klasowe należą już do przeszłości. Miałaby tu więc ulec różnica między kapitalizmem i socjalizmem. Uważa, tak jak Marks, że w kapitalizmie istnieją dwie podstawowe klasy-burżuazja i proletariat, ale dostrzega także trzecią klasę i to jego zdaniem rządzącą- menedżerów. Klasa ta miałaby sprawować władzę także w państwach socjalistycznych. Do klasy menedżerów zalicza on dyrektorów, nadzorców, inżynierów, techników i administratorów w przedsiębiorstwach kapitalistycznych. W społeczeństwie menedżerów jedna ma być klasa rządząca, jednolita forma własności i jednolita ideologia. Jedyną klasą rządzącą stają się menedżerowie. Jednolitość ideologiczna miałaby być osiągnięta przez jednorodność socjalną klasy menedżerów, w obu systemach reprezentujących inteligencję techniczną oraz ekonomiczno-politycznych podstaw ich władzy. Dla burżuazji wartością naczelną był zysk, dla menedżerów najwyższą wartość miałby stanowić prestiż społeczny, wynikający z zawodowego sukcesu. Doktryna ta zawiera przewodnią myśl, że rozwój współczesnych społeczeństw zmierza w kierunku jednolitego wzorca ustrojowego, wyznaczanego przez rozwój techniki i władzę menedżerów. Wyraża ona niemal bezgraniczną wiarę w możliwość postępu technicznego i związaną z nim organizację produkcji.
35.DOKTRYNA KONWERGENCJI - SPOŁECZEŃSTWO MASOWEJ KONSUMPCJI.
Społeczeństwo masowej konsumpcji, pogląd głoszący, że rozwój cech ekonomicznych, społecznych i cywilizacja kultowa prowadzi do kształtowania się podobnych cech, funkcji i struktury organizacji życia społecznego, politycznego, gospodarczego i kulturalnego. Jest to doktryna głosząca tezę o stopniowym zbliżaniu się, upodabnianiu społeczeństw czego rezultatem miało być kształtowanie się pośredniej formacji stanowiącej syntezę obu systemów. Podstawą procesów zbliżania miało być postępujące upodobnianie się poziomu rozwoju gospodarczego, warunków życia, identyczności rozwiązań naukowo - technicznych i organizacyjnych. Uważali że decydujący wpływ na kierunek rozwoju społeczeństw wywierają techniki produkcji i zarządzania, nie zaś formy własności, instytucje polityczne, czy ideologiczne, była krytykowana za pochopność wniosków i pomniejszenie barier ustrojowych.
17