10. Struktura czasowa rocznego planu treningowego
W czasowej strukturze treningu wyróżnia się nastepujące rodzaje cykli:
a) długie (makrocykle)- wieloletnie, roczne, półroczne;
b) średnie (mezocykle)- składające się z określonej liczby mikrocykli;
c) małe (mikrocykle) - składające się z kilku jednostek treningowych
oraz jednostkę treningową, jako najmniejsze ogniwo tej struktury.
Makrocykl (roczny) - stanowi jedno z ogniw wieloletniego planu
perspektywicznego (np. czteroletni cykl przygotowań olimpijskich). Budowa poszczególnych
makrocykli uwzględnia ilość i jakość pracy oraz środki i metody treningu
W danym makrocyklu wyróżnia się odpowiednio trzy okresy:
**okres przygotowawczy (budowanie formy),
**okres startowy (zachowanie i stabilizacja formy),
**okres przejściowy (względny wypoczynek).
11. Struktura rzeczowa treningu sportowego
Jednostka treningowa trwa co najmniej 120 min, a treningi odbywają się codziennie, a często kilka razy w ciągu dnia,
Strukturę rzeczową treningu tworzą elementy składające się na stan wytrenowania, tzn. różne aspekty przygotowania zawodnika. Jest to jakby katalog prac, które trzeba realizować dla badania stanu wytrenowania, czyli elementów struktury rzeczowej.
Elementy str. rzeczowej to: przygotowanie:
Sprawnościowe,szybkościowe,siłowe,wytrzymałościowe,kondycyjne,gibkościowo-skocznościowe,techniczne,taktyczne,psychiczne
teoretyczne, intelekt.
Planowanie treningu sportowego powinno być:
- perspektywiczne ( plan powinien obejmować możliwie najszerszy horyzont czasowy. W odniesieniu do osób niepełnospr. powinien obejmować cały okres przewidywanego kontaktu instruktora-trenera z określoną gr. osób)
- elastyczne (instruktor-trener dokonuje w trakcie realizacji planu perspektywicznego systematycznej ewauacji i wprowadza niezbędne zmiany wzmacniając jedne, a osłabiając inne akcenty treningowe)
- rytmiczne (plan perspektywiczny realizuje się w określonych odcinkach czasowych, cyklach długo,średnio i krótkoterminowych charakteryzujących się podobnymi parametrami)
12. Charakterystyka okresu przygotowawczego
W okresie przygotowawczym buduje się formę. Dzieli się on na dwa podokresy. Pierwszy zwany ogólnorozwojowym lub krótko ogólny. Ma on za cel ogólne przygotowanie organizmu i sprawności motorycznej oraz odtworzenie techniki (poziom z poprzedniego cyklu).
Drugi to - specjalny, to trening techniki, taktyki indywidualnej oraz taktyki zespołowej. Oprócz tego ćwiczymy sprawność specjalną podwyższając jej pułap.
13. Budowa okresu startowego
Okres startowy dzieli się na dwa podokresy : przed startowy i startowy.
Celem jest utrzymanie formy wypracowanej w okresie przygotowawczym. Podokres przed startowy jest jak gdyby sprawdzianem. Gry kontrolne w postaci towarzyskich meczy i turniejów są tu programem zasadniczym. W tym czasie doskonalimy jeszcze formę. Podokres startowy, są to zawody o mistrzostwo. Po okresie startowym trzeba wypocząć.
14. Zadania okresu przejściowego
Po okresie startowym trzeba wypocząć. Służy temu okres przejściowy - chwilowa utrata formy, podzielony na roztrenowanie, odnowę i czynny odpoczynek. Po wzmożonym wysiłku fizycznym nic nie można i nie wolno przejść do biernego stanu. Należy organizm stopniowo doprowadzić do równowagi, przyzwyczajając go do normalnego funkcjonowania. Po tym następuje czynny, a nie bierny wypoczynek. Ma on podtrzymać wydolność ustroju na takim poziomie, który pozwoli wznowić treningi na wyższym poziomie wyjściowym od poprzedniego. Bierny wypoczynek jest uzasadniony tylko w szczególnych okolicznościach np. choroba, kontuzja , itp.
15.Elementy mające wpływ na budowę rocznego planu treningowego.
zakres celów
- horyzont czasowy
- możliwości zawodników niepełnosprawnych
- wiedza i doświadczenie trenera
16. Definicja i charakterystyka treningu sportowego z osobami niepełnosprawnymi.
Trening- jest to świadomie kierowany proces rozwoju wydolności fizycznej i specjalnych umiejętności ruchowych, zapewniających osiągnięcie jak najwyższych wyników sportowych.
W istocie trening sportowy jest procesem adaptacji czyli przystosowania się do stopniowo i systematycznie zwiększających się obciążeń treningowych. Bodźcem stymulującym jest w tym procesie odpowiednio dozowany i powtarzany zespół ćwiczeń i wysiłków fizycznych. Pod wpływem wielokrotnego powtarzania właściwie dobranych wysiłków sportowych powstaje w organizmie szereg zmian zwiększających wydolność ogólną i sprawność specjalistyczną.
W każdej jednostce treningowej występuje: trening ogólny, podnoszący ogólną wydolność oraz trening techniczny (specjalistyczny). Oba wymienione aspekty tego samego procesu treningowego są ze sobą ściśle powiązane i wzajemnie się warunkują.
Trening ogólny polega na umiejętnym stosowaniu wysiłków fizycznych jako bodźców stymulujących rozwój zmian przystosowawczych. Racjonalny trening poza rozwojem aparatu ruchowego, zapewnia zwiększenie wydolności narządów wewnętrznych i wraz z szeregiem innych zmian adaptacyjnych przestraja ustrój na wyższy poziom funkcjonalny. Trening ogólny jak każdy proces adaptacji, jest kierowany biologicznymi prawami rozoruj organizmów żywych.
Trening techniczny (specjalistyczny), polega na doskonaleniu starych oraz tworzeniu i utrwalaniu nowych nawyków ruchowych.
Trening sportowy- w którym uczestniczą wyselekcjonowane osoby z myślą o uzyskaniu w przyszłości możliwie najlepszych wyników sportowych. Trening w tym systemie realizowany jest zgodnie z wypracowanymi metodami i procedurami dobrze opisanymi w literaturze sportowej.
Trening zdrowotny- przypominający formą organizacyjną i systemem planowania trening wyczynowy, jednak inne są jego cele. Jego zadaniem nie jest uzyskanie jak najlepszego wyniku sportowego, ale zapewnienie osobom systematycznej aktywności ruchowej w atrakcyjnej formie i zgodnie z potrzebami zdrowotnymi. Mówiąc zdrowotny mamy cały czas na uwadze, że zdrowie ma równorzędne i tworzące całość 3 wymiary: fizyczny, psychiczny i społeczny.
Istota i potrzeba rozróżniania trening sportowy, zdrowotny.
Na temat istoty i celów treningu oraz powinności trenera utrwalił się w praktyce pewien stereotyp, według którego wynik sportowy jako pewien fakt społeczny służy przede wszystkim zaspokojeniu potrzeb i ambicji osób, struktur czy środowiska a mniej lub wcale zdrowiu osób trenujących sport.
O ile w treningu sportowym akcenty te będą silnie zaznaczone, to w treningu zdrowotnym będą one najczęściej mieszane i podporządkowane osiągnięciu satysfakcji i zadowoleniu osób niepełnosprawnych. Jednak to co odróżnia trening zdrowotny od sportowego to przede wszystkim to, iż jest on atrakcyjniejszy w formie.
Różnice pomiędzy jednostką treningową realizowaną w procedurze treningu sportowego, a treningu zdrowotnego wynikać będą nie tylko z odmienności celów perspektywicznych, ale zależne są też od możliwości. W klasycznej teorii treningu zakłada się, że jednostka treningowa trwa co najmniej 120min, a treningi odbywają się codziennie, a często kilka razy w ciągu dnia. W treningu zdrowotnym za optymalną można uznać możliwość osiągnięcia wymiaru 2 razy po 90 min, często jest to 2 razy po 45min.
Treningowi poddaje się osoby wyselekcjonowane rokujące nadzieje na osiągniecie wysokiego wyniku sportowego. Mimo licznych obwarowań, przeciwwskazań, stosowania procedur ochronnych wynik jest celem nadrzędnym. Często kiedy mówi się o „sztuce treningu” ,a w tym kontekście o ochronie zdrowia zawodnika, bardziej w gruncie rzeczy myśli się o tym by nadmierną eksploatacją nie „popsuć” jego kariery i nie utracić szansy uzyskania wysokiego wyniku w przyszłości, a nie celem treningu.
Poprawna procedura treningu ma więc za cel wynik, a nie zdrowie. W gruncie rzeczy w teorii treningu niemal zupełnie brak jest akcentów prognostycznych ukazujących związki pomiędzy intensywnym treningiem w okresie kariery, a stanem zdrowia po zakończeniu kariery.
W planowaniu treningu sportowego osób niepełnosprawnych w pełni należy respektować ogólne i szczegółowe wytyczne wynikające z klasycznych podziałów:
1 na cykle (makro, mezo, mikro)
2 na okresy (przygotowawczy startowy, przejściowy)
W planowaniu treningu sportowego wykorzystujemy wiedzę i doświadczenie wynikające z pracy z osobami zdrowymi, ale dostosowujemy je do zakresu celów i możliwości zawodników niepełnosprawnych.
Planowanie treningu sportowego powinno być: perspektywiczne, elastyczne i rytmiczne.
Perspektywiczne- oznacza, że plan powinien obejmować możliwie najszerszy horyzont czasowy. W odniesieniu do osób niepełnosprawnych plan powinien obejmować cały okres przewidywanego kontaktu instruktora- trenera z określoną grupą osób.
Elastyczne- oznacza, że instruktor trener dokonuje w trakcie realizacji planu perspektywicznego systematycznej ewaluacji i wprowadza niezbędne zmiany wzmacniając jedne a osłabiając inne aspekty treningowe.
Ta zasada wartościowa z punktu widzenia sportu wyczynowego ma również w odniesieniu do treningu zdrowotnego wielkie znaczenie w pierwszym przypadku chodzi bardziej o ochronę potencjalnych możliwości wyczynowych, w drugim o zrównoważony rozwój zdrowotny.
Rytmiczne- to znaczy ze plan perspektywiczny realizuje się w określonych odcinkach czasowych cyklach długo, średnio i krótkoterminowych charakteryzujących się podobnymi parametrami. W sporcie osób niepełnosprawnych podstawowym cyklem będzie rok kalendarzowy.
17. Budowa i elementy treningu sportowego.
W klasycznym podziale wymienia się jako formy planowania treningu:
1 jednostkę treningową
2 mikrocykl (tydzień)
3 mezocykl (mezo-średni)
4 makrocykl (plan roczny, plan wieloletni)
Jednostka treningowa- w zależności od celów wytyczonych w planach długo, średnio i krótkoterminowych podczas pojedynczego treningu (jednostki treningowej) instruktor-trener może położyć główny nacisk na:
1 nauczanie nowych umiejętności
2 utrwalanie i doskonalenie już poznanych
3 sprawdziany
4 kontrolę
5 odnowę
Klasyczna struktura jednostki treningowej to:
Wprowadzenie- sprawdzenie obecności, czynności porządkowe, omówienie tematu zajęć
Rozgrzewka- o ile w treningu wyczynowym, w szczególności przed zajęciami o dużej intensywności i specjalistycznymi, rozgrzewka jest niezbędna, to w treningu zdrowotnym, rozgrzewka może być krótsza lub stanowić może część zajęć głównych.
Część główna- w treningu sportowym są to z reguły zajęcia silnie zaakcentowane i powtarzalne, a w treningu zdrowotnym przeważać będzie forma zabawowa.
Część końcowa- obniżenie wysiłku, uspokojenie zawodników, omówienie zajęć.
Mikrocykl- to praktycznie plan tygodniowy.
Makrocykl, mezocykl- to plany długoterminowe składające się z kilku mikrocykli.
Proces nauczania, a później doskonalenia realizuje się przeważnie w rocznym cyklu treningowym. Regułą od której nie wolno odstąpić jest ćwiczenie przez cały rok. Rok treningowy nie równa się kalendarzowemu. Zależny jest od głównych zawodów w jakich startuje drużyna. To jest cel zasadniczy, któremu podporządkowuje się przygotowania do sezonu.
Cykl treningowy dzieli się na 3 okresy:
- przygotowawczy
- startowy (główny, zawodów)
- przejściowy ( odnowy).
Każdy z nich posiada swoją treść i zadania.
18.Środki treningu z osobami niepł.
Wszechstronne - działają na różne narządy, układy i funkcje organizmu, rozwijając w harmonijny sposób zasób umiejętności o poziom sprawności zawodnika.
Ukierunkowane - charakterem wykonania, elementami lub całością struktury są zbliżone do działania startowego.
Specjalne - kształtują gotowość do wykonania specyficznego działania ruchowego w czasie ukierunkowanym wymogami danej dyscypliny (konkurencji), charakteryzuje je strukturalne podobieństwa do zadania startowego.
WSKAZÓWKI DLA TRENERÓW PROWADZĄCYCH ZAJĘCIA SPORTOWE Z OSOBAMI NIEPEŁNOSPRAWNYMI
wśród niepełnosprawnych są takie osoby (niewidome, niepełnosprawne intelektualnie), które mogą być aktywne tylko przy współudziale osoby pełnosprawnej. Z tego względu grupa ta wymaga odpowiedniego treningu, koniecznego do właściwego zgrania (współdziałania) obu tych osób,
liczną grupę stanowią osoby trenujące dyscypliny sportowe na wózkach, gdzie ważnym elementem jest przemieszczanie się. W związku z tym podczas treningu należy zawsze uwzględniać łączenie elementów technicznych (gry) z nauką poruszania się na wózku,
w grupie trenujących osób niepełnosprawnych są i takie, które podczas aktywności sportowej korzystają z sportowego wyposażenia ortopedycznego, przez co w różny sposób kompensują swoje niedostatki funkcjonalne. Istotą jest więc, aby uruchomić u nich, w ramach treningu sportowego, maksymalnie i możliwie jak najkorzystniej rezerwy kompensacyjne, co pozwoli uzyskać zadawalające wyniki sportowe.
19. POZIOM ZAWODÓW SPORTOWYCH DLA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH:
podstawowego (lokalnego) - organizowane są w ramach kół. Sekcji klubowych czy szkolnych klubów sportowych,
wojewódzkiego (regionalnego)- organizowane są przez wojewódzkie lub regionalne oddziały ogólnopolskich stowarzyszeń sportu osób niepełnosprawnych,
centralnego (narodowego) - organizowane są przez ogólnopolskie organizacje sportu osób niepełnosprawnych albo na zlecenie, przez ich regionalne czy wojewódzkie jednostki,
międzynarodowego:
narodowe, rozszerzone o udział gości,
kontynentalne, organizowane są przez wszystkie wyodrębnione geograficzne regiony świata,
światowe, organizowane przez międzynarodowe organizacje sportu osób niepełnosprawnych, lub na zlecenie, przez kontynentalne i narodowe jednostki.
20. GENEZA SPORTU
-Genezy sportu inwalidzkiego można doszukać się Już w XVIII w. Sontorius zaleca grę w piłkę ręczną oraz szermierkę dla rekonwalescentów. Spencer (XVIII w.) ozdrowieńcom po gruźlicy płuc zaleca grę w tenisa i piłkę nożną,
- Pierwsza informacja dotycząca udziału inwalidów w zawodach sportowych pochodzi z 1880 r. z Anglii, gdzie w publicznych zawodach sportowych - biegach - brali udział dwaj mężczyźni po amputacji kończyn dolnych, biegnąc na drewnianych protezach.
21. POLSKI KOMITET PARAOLIMPIJSKI:
Powstał w sierpniu 1998r. Komitet realizuje cele i zadania ruchu paraolimpijskiego oraz zajmuje się organizacją, upowszechnieniem i działalnością na rzecz rozwoju sportu osób niepełnosprawnych.
Komitet będąc członkiem Międzynarodowego Komitetu Paraolimpijskiego (IPC) i Europejskiego Komitetu Paraolimpijskiego (EPC) jest jednym reprezentantem sportu na arenie międzynarodowej. Współpracuje z innymi Narodami Komitetu paraolimpijskiego.
22. CELE SPORTU OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH:
Leczniczy - jest to kontynuacja leczenia i usprawniania pacjenta. Uprawianie sportu ma na celu utrzymanie sprawności niezbędnej dla codziennego funkcjonowania.
Biologiczny - właściwie dozowany i kontrolowany wysiłek fizyczny wszechstronnie wpływa na organizm człowieka poprawiając jego funkcje życiowe. Stymuluje układ kostno - stawowy, sercowo - naczyniowy, nerwowy.
Anatomiczno - fizjologiczny - jego zadaniem jest postępowanie usprawniające, utrzymanie właściwych stosunków anatomicznych w obrębie układu kostno - stawowego, zapobieganie trwałym przykurczą i deformacjom.
Higieniczno - zdrowotny - sport poprzez korzystne oddziaływanie na szereg tkanek i układów człowieka wzmacnia organizm, kształtuje odporność. Sport daje nawyki lepszej kontroli stanu swojego zdrowia, wzmacnia nawyki właściwej pielęgnacji i higieny.
Wychowawczo - psychologiczny - sport daje możliwość kształtowania osobowości i charakteru człowieka. Zajęcia grupowe uczą postępowania i zachowania się w większej społeczności, uczą odpowiedzialności, hartują psychikę.
Hedonistyczny - uprawianie sportu ma dawać radość, i być źródłem przyjemności. Monotonne zbyt obciążające pacjenta treningi wywoływać mogą odwrotny skutek: niechęć, znużenia. Mogą być nawet źródłem silnego stresu.
Estetyczny - sport ma na celu wypracowanie u osoby niepełnosprawnej czynności ruchowych, które nie różnią się w sposób istotny od czynności wykonywanych przez osoby zdrowe. Szczególnie istotne jest nabycie umiejętności ładnego i harmonijnego jednocześnie sprawnego poruszania się.
Społeczny - koncepcje rehabilitacji jest nie tylko przywrócenie funkcji ruchowych, które pozwalają na wykonanie codziennych zadań czy powrót do pracy zawodowej ale również włączenie się osoby niepełnosprawnej do życia społecznego, kulturalnego i towarzyskiego.
Ekonomiczny - aktywność fizyczna nabywana przez niepełnosprawnych w trakcie uprawiania sportów daje polepszenie kondycji a tym samym lepsze perspektywy wykonywania pracy zarobkowej, dającej dochód i poprawiającej sytuacje materialną osób niepełnosprawnych.
Propagandowo - polityczny - ostatnio często organizowane są międzynarodowe zawody dla niepełnosprawnych, olimpiady, co pozwala na promowanie swojego regionu i kraju przez zawodników.
23. DOBÓR DYSCYPLIN SPORTOWYCH
Dyscypliny trenowane przez osoby niepełnosprawne powinny być również dyscyplinami sportu trenowanymi przez osoby zdrowe.
Zmiany w przepisach i regulaminach sportowych powinny być dokonywane po to aby dać możliwość osobom niepełnosprawnym trenowanie danej konkurencji.
Nowo wprowadzona konkurencja sportowa powinna charakterem ruchu nawiązać do konkurencji ogólnie znanej i trenowane przez osoby zdrowe.
Nowo wprowadzane dyscypliny sportowe powinny być znane i popularne w danym kraju.
Każda dyscyplina sportowa trenowane przez osoby niepełnosprawne powinna przynosić im konkretne dla danego schorzenia korzyści.
Konkurencje sportowe trenowane przez osoby niepełnosprawne nie mogą zagrażać
23. PRZYGOTOWANIE OBIEKTÓW SPORTOWYCH DLA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH.
Lokalizacja w pobliżu ośrodka rehabilitacyjnego.
Usprawnienie ciągów komunikacyjnych przystosowujących je do potrzeb osób niepełnosprawnych w obrębie obiektu sportowego : szerokie, utwardzone i o odpowiednim koncie nachylenia podjazdy dla wózków inwalidzkich, łatwy dostęp do wszystkich urządzeń sportowych.
Umieszczenie elementów ułatwiających orientację dla niewidomych.
Wokół basenów konieczne są maty anty poślizgowe.
Możliwość korzystania z hydraulicznego podnośnika.
Na salach, boiskach nie powinno być wystających, niebezpiecznych elementów.
Nadzór pielęgniarski i lekarski z możliwością udzielania natychmiastowej pomocy medycznej
24. REGULAMIN ZAWODÓW SPORTOWYCH DLA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH
Regulamin, przepisy dotyczące zawodów sportowych dla osób niepełnosprawnych powinny przede wszystkim zagwarantować osobom tym pełne bezpieczeństwo.
Muszą być dostosowane do możliwości osób niepełnosprawnych oraz mieć określony termin zgłoszeń i zawodów.
Muszą precyzyjnie określać dozwolone formy ruchu, dokładnie interpretować technikę rozgrywania konkurencji.
Konieczny jest podział zawodników ze względu na: warunki fizyczne (głównie ciężar ciała),
stopień zaawansowania sportowego (co często związane jest z wiekiem zawodnika),
rodzaj schorzenia zawodnika niepełnosprawnego.
Konieczny jest właściwy dobór programów zawodów - osoba nie może starać w ciągu dnia więcej niż dwukrotnie.
Konieczne jest badanie zawodników przed zawodami przez lekarzy specjalistów.
Sędziowie zawodów z uprawnieniami dla osób niepełnosprawnych.
W chwili obecnej na zawodach sportowych obowiązują przepisy międzynarodowych federacji sportowych, specjalnie opracowanych dla osób niepełnosprawnych. Sędzia musi być zorientowany, co do charakteru schorzeń zawodników oraz co do zagrożeń z tego wynikających. Sędzia musi umieć rozstrzygnąć spór czy wykroczenie popełnione przez zawodnika wynika z jego kalectwa, niemożność wykonania ruchu czy z błędu popełnionego przez zawodnika niepełnosprawnego. Sędzia dokonuje również oceny przydatności danego obiektu sportowego do rozgrywania zawodów dla osób niepełnosprawnych.
25. ZADANIA INSTRUKTORA PROWADZĄCEGO ZAJĘCIA SPORTOWE Z OSOBAMI NIEPEŁNOSPRAWNYMI
Musi doskonale znać stan zdrowia zawodników.
Przed rozpoczęciem zawodów powinien zapoznać się z dotychczasowym przebiegiem choroby i leczenia zawodnika.
Powinien znać wskazania i przeciwwskazania do wykonania określonych ćwiczeń i ruchów.
Dopuszczając osobę do treningów i zajęć sportowych instruktor powinien mieć aktualne skierowanie lekarskie zalecające udział w określonych zawodach.
W czasie treningu konieczna jest okresowa kontrola lekarska.
Instruktor powinien w czasie ćwiczeń kontrolować reakcję niepełnosprawnych na wysiłek fizyczny: tętno, oddech, zabarwienie skóry.
Instruktor powinien znać stan psychiczny zawodników.
Przed zajęciami należy sprawdzić czy obiekt sportowy jest dostosowany do potrzeb niepełnosprawnych.
Na zajęciach z niewidomymi należy dopilnować, aby przybory i przyrządy sportowe znajdowały się stale na tych samych miejscach.
26. INWALIDZI Z DYSFUNKCJĄ NARZĄDU WZROKU „B” (BLIND)
Klasa B1 Osoby całkowicie niewidome oraz osoby z poczuciem światła, ale bez rozpoznania przedmiotów lub ich zarysów bez względu na kierunek i odległość.
Klasa B2 Osoby ze zdolnością rozpoznania przedmiotów lub ich zarysów, ostrość wzroku 2/60 i/lub ograniczenie pola widzenia w zakresie 5 stopni.
Klasa B3 Osoby ze wzrokiem o ostrości od ponad 2/60 do 6/60 i/lub ograniczenie pola widzenia od 6 do 20 stopni.
27. AMPUTACJE, INWALIDZI Z AMPUTACJAMI KOŃCZYN „A” (Ambulatory)
Klasa A1 - obustronna amputacja uda,
Klasa A2 - jednostronna amputacja uda,
Klasa A3 - obustronna amputacja podudzi,
Klasa A4 - jednostronna amputacja podudzia,
Klasa A5 - obustronna amputacja ramion,
Klasa A6 - jednostronna amputacja ramienia,
Klasa A7 - obustronna amputacja przedramion,
Klasa A8 - jednostronna amputacja przedramienia,
Klasa A9 - amputacje kończyn: dolnej i górnej (amputacja jednej kończyny górnej - ramienia lub przedramienia i jednej kończyny dolnej-uda lub podudzia).
28. KLASYFIKACJA MEDYCZNA W RUGBY
Zawodnik może otrzymać od 0,5 do 3,5pkt.
0,5pkt - uszkodzenie C5
- sprawne mm. szyi i st. barkowych
- napędzanie wózka siłą mm. dwugłowych
3,5pkt - uszkodzenie C7/C8
- sprawne mm. kg (deficyt - ręka)
- używa palców do trzymania obręczy kół
Suma punktów zawodników na boisku nie może przekroczyć 8.
Istnieje wiele strategii stosowanych w Rugby na Wózkach. Zazwyczaj trenerzy tworzą drużynę składającą się z zawodników o różnej punktacji i każdy z nich ma na boisku przypisaną inne zadanie. Drużyna może grać z jednym zawodnikiem 3,5 punktowym jako głównym rozgrywającym, 2,5 punktowym pomagającym podawać piłkę i zdobywać punkty oraz 1,5 i 0,5 punktowym blokującym i przytrzymującym zawodników, którzy usiłują bronić.
TENIS STOŁOWY
Wymyślili Chińczycy około XVII wieku. W 100 lat później trafił do Europy za pośrednictwem żeglarzy. Trafił do Anglii w latach 80. XIX w. Kiedy gra stawała się coraz bardziej popularna postanowiono sprzedawać sprzęt do gry (wcześniej służyły do tego przedmioty używane codziennie). Wkrótce pojawiły się też popularne nazwy powstałe od charakterystycznego dźwięku odbijanej piłeczki, np. ping pong- została zastrzeżona w 1901r przez angielskiego producenta sprzętu J. Jaques & Son Ltd. Ping pong był używany jako nazwa w czasie gry drogim sprzętem Jaquesa, choć w tym samym czasie inni producenci używali nazwy „tenis stołowy”. Kolejną zmianę wprowadził Anglik James Gibb, w 1901 zaczął używać piłeczki z Celuloidu. 1903 E.C. Goode wprowadził okładziny przyklejane do deski. Na początku XX w gra bardzo szybko się rozwijała, nabywała kolejnych swoich zwolenników, w 1902 odbyły się nieoficjalne mistrzostwa świata. W 1921 założono angielski Związek Tenisa Stołowego, w 1926 powst. Międzynarodowa Federacja Tenisa Stołowego (ang. International Table Tennis Federation). W Londynie odbyły się I oficjalne mistrzostwa świata w 1926. 1988- tenis stołowy po raz pierwszy pojawił się w programie igrzysk olimpijskich w Seulu.
ITTF wprowadził: piłki o średnicy 38 mm zastąpione piłkami 40-mm; zmniejszono liczbę punktów do wygrania seta (obecnie-11, poprzednio- 21)- zawodnicy nie mogą „odpuszczać” gry, muszą być niezwykle skoncentrowani od samego początku, ponieważ strata kilku punktów, przy grze na wysokim poziomie jest bardzo trudna do odrobienia; zaostrzenie przepisów odnośnie serwowania (wcześniej serwujący mogli łatwo zasłaniać piłkę), przez co zmniejszono przewagę zawodnika serwującego.
Zawodnicy sklasyfikowani są w 10 grupach w zależności od niepełnosprawności. W grupach 1-5 znajdują się tetraplegicy i paraplegicy, w pozostałych zaś osoby, które, siedzą na wózkach, grają nie poruszając wózkiem. We wszystkich grupach gra się single i deble.
Stół do tenisa pomalowany na zielono, niebiesko lub czarno; szerokość 152,5 cm, długość 274 cm, wysokość 76 cm, linia boczna i linia środkowa 20 mm. Wysokość siatki 15,25 cm, napięta tak aby przy jej obciążeniu na środku masą 100g, opuściła się o 10 mm. Rakietka może być dowolnej wielkości, kształtu i masy. Deska płaska, sztywna oklejona okładzinami czerwoną i czarną, gładka lub czopowata, składa się z 1-9 sklejek, musi być zrobiona przynajmniej w 85% z drewna. Rączki tez są różne, zależą od upodobań i potrzeb gracza. W przypadku tetraplegików zalecana jest rączka stożkowa- zapobiega wysunięciu się rakietki z ręki. Wyróżniamy 2 typy trzymania rakietki europejski (pozwala na odbijanie piłeczki 2 stronami rakietki, częściej stosowany), azjatycki (pozwala na odbicie piłeczki tylko 1 strona i zazwyczaj nie jest stosowany przez osoby na wózkach). Piłeczka z masy celuloidowej lub plastikowej. Kolor matowobiały lub matowo żółtopomarańczowy; masa 2,5-3g, średnica 40 mm. Opaski mocujące lub bandaż mocujący- u os. z porażeniem rąk. Palce dłoni zamykamy na uchwycie rakietki tak jak w przypadku osób z chwytem, następnie owijają bandażem zgodnie z kierunkiem zaciskanych palców. Siatki do zbierania piłek- umożliwia os. z ograniczeniami ruchowymi samodzielnie zbierać piłeczki z ziemi.
Uderzenie
- forhendowe (położenie kciuka określa stronę forhendowa)
- bekhendowe (palec wskazujący określa stronę bekhendową)
Przepisy
- gracze nie mogą dotykać nogami podłogi,
- mecz składa się z 3 setów, a set z 11 punktów,
- piłka można odbić tylko rakietką i może tylko raz się odbić na jednej połowie,
- piłka przed podrzuceniem powinna leżeć po środku otwartej dłoni wolnej ręki. Nieruchoma dłoń z piłeczką musi znajdować się poza krawędzią końcową stołu,
- aby wykonać serw, piłeczkę należy podrzucić pionowo w górę na wysokość przynajmniej 16 cm,
- opadającą piłeczkę należy uderzyć tak, aby najpierw odbiła się na połowie zagrywającego, potem przeskoczyła siatkę i odbiła się na połowie przeciwnika,
- zawodnik zdobywa punkt jeśli zawodnik popełni błąd serwisowy lub popełni błąd w odbiorze serwisu,( zagra kolejną z piłek - poza serwisem i jego odbiorem - w siatkę, zagra tak piłkę, że przeleci ona nad linią końcową stołu, nie dotykając go, nie trafi w piłeczkę, odbije piłeczkę dwa razy z rzędu, poruszy podczas gry stół pingpongowy, ciałem lub ręką dotknie siatki lub stołu (nie dotyczy osób poruszających się na wózkach inwalidzkich - kwestia umowna) odbije piłeczkę niedozwoloną powierzchnią rakietki bądź częścią ciała.)
- zwycięzcą meczu zostaje zawodnik, który pierwszy wygra niezbędną do zwycięstwa liczbę setów w pojedynku składający się z nieparzystej liczby setów- 3lub 5,
- set jest wygrany przez zawodnika, który jako pierwszy zdobędzie 11 punktów, oprócz stanu gdy obaj zawodnicy zdobędą po 10 punktów- w taki wypadku set jest wygrany przez zawodnika, który uzyska dwupunktową przewagę,
- po każdych 2 punktach, które zostały zaliczone zawodnik odbierający powinien stać się zawodnikiem podającym. Jeśli obaj zawodnicy zdobędą po 10 punktów to na zmianę podają i odbierają tylko co jeden punkt.
TANIEC NA WÓZKACH
W 1977 roku w Szwecji odbył się pierwszy międzynarodowy turniej tańca na wózkach. Pierwsze Mistrzostwa Świata zostały zorganizowane w Japonii w 1998 roku. Dzisiaj ponad 5.000 tancerzy (4.000 niepełnosprawnych i 1.500 sprawnych partnerów) z ponad 40 krajów świata, uprawia rekreacyjnie lub tańczy na turniejach taniec na wózkach. Tak więc popularność tańca na wózkach wzrasta. Tutaj wiek zawodników nie ma znaczenia, liczy się tylko chęć i zamiłowanie do muzyki i tańca. W Polsce istnieje kilka klubów tanecznych zajmujących się propagowaniem tańca na wózkach. Polacy zajmują czołowe miejsca na podium w międzynarodowych turniejach, są wśród nich obecni Mistrzowie Świata w stylu standardowym i latynoamerykańskim w klasie II. W Polsce co roku organizowane są Otwarte Mistrzostwa Polski w tańcu na wózkach, Puchar Polski. Natomiast w Holandii w miejscowości Boxmeer odbywa się Puchar Świata w tańcu na wózkach. Co dwa lata organizowane są Mistrzostwa Świata, które za każdym razem odbywają się w różnych miastach świata, tj.:
W 2000 roku I MŚ odbyły się w Oslo/ Norwegia
w 2002 roku II MŚ w Warszawie,
w 2004r roku w Tokio/Japonia (uczestniczyło w nich 40 par z 15 krajów świata).
W październiku 2006 roku IV Mistrzostwa Świata odbędą się w Arnhem, w Holandii.
Klasy zdrowotne
Zawody rozgrywane są w dwóch klasach zdrowotnych. Pary przydzielane są do określonej klasy ze względu na możliwości ruchowe partnera niepełnosprawnego.
Klasa I obejmuje osoby ze znacznym lub średnim upośledzeniem ruchowym górnej części ciała.
Klasa II - to zawodnicy bez dysfunkcji lub z niewielkimi ograniczeniami ruchowymi w obrębie tułowia.
Combi: Jedna z osób tańczących jest sprawna druga zaś na wózku.
Duo: Obie osoby tańczą na wózkach
Promotion: Pary młodsze lub początkujące (szykujące się do sięgnięcia po najwyższe trofea)
Main: Pary bardziej zaawansowane mające już za sobą występ przed publicznością
Top: Pary o wyższym stopniu
zaawansowania niż w/w
Przepisy:
Za podział na klasy, odpowiedzialna jest komisja złożona ze specjalnie przeszkolonych kwalifikatorów (rehabilitanci i lekarze). Posługują się oni skalą punktów od 1 do 20. Pary startujące w klasie I obowiązują te same tańce, co pary klasy II, z tym że ich tempo powinno być wolniejsze Pary klasy II wykonują tańce w normalnym tempie, ogólnie przyjętym na zawodach tanecznych.
TENIS ZIEMNY
Gra w tenisa na wózkach odbywa się według zasad bardzo podobnych do tenisa ziemnego osób pełnosprawnych (wymiary kortu, siatka, sposób liczenia punktów, gemów i setów). Najważniejszą różnicą jest możliwość odbicia piłki po jej drugim odbiciu się od ziemi (tylko za pierwszym odbiciem piłka musi trafić w kort). Pozostałe różnice w większości wynikają z faktu, iż zawodnicy w grze używają wózka (musi być to specjalnie przystosowany wózek odpowiadający przepisom - zwrotny, lekki i stabilny). Turnieje rozgrywane są w kategoriach: juniorów, mężczyzn, kobiet i quad (osoby z porażeniem czterokończynowym).
Przez ostatnie 30-lecie tenis na wózkach był jedną z najszybciej rozwijających się i najbardziej ekscytujących dyscyplin w sporcie osób niepełnosprawnych. Dyscyplina ta zapoczątkowana w 1976 roku przez Amerykanina Brada Parks'a rozwinęła się z zajęć rekreacyjnych do profesjonalnego sportu. W czasie Igrzysk Paraolimpijskich w Barcelonie w 1992 roku tenis na wózkach został oficjalnym sportem paraolimpijskim.
W 1988 roku stworzono Międzynarodową Federacje Tenisa na Wózkach, po to, by rozpowszechniać i promować ten sport.
Pole gry (kort)
Kort ma wymiary: 23,77 m długości i 8,23 m (gra pojedyncza) lub 10,97 m (gra podwójna) szerokości. Linie na korcie to:
linia główna
linia serwisowa
linia środkowa
linia singlowa
linia deblowa
Kort dzieli na dwie połowy siatka, o wysokości 91,4 cm na środku i 107 cm na obu krańcach. Tak więc o wiele łatwiej grać przez środek kortu niż wzdłuż linii bocznej.
Wózek:
Wózek charakteryzuje się lekką konstrukcją, jest trójkołowy( nie liczy się kółka podporowego z tyłu, które można zamontować dla lepszej stabilności) oraz ma koła napędowe ( duże), pochylone w stosunku do podłoża (14-22°).
Serwis
W celu rozpoczęcia wymiany piłkę trzeba wprowadzić do gry, czyli zaserwować. Zmiana serwisu następuje naprzemiennie po każdym gemie; pierwszy serwujący jest wyznaczany na początku spotkania przez rzut monetą.Serwis jest wykonywany z linii końcowej, naprzemiennie z prawej i z lewej strony kortu. Zawodnik ma prawo do jednego pchnięcia wózka, zanim uderzy piłkę. Jeśli zawodnik z grupy quad (z porażeniem czterokończynowym) nie może wykonać serwisu, dopuszczone jest wyrzucenie piłki za tego zawodnika. Ta technika serwisu musi być wykorzystywana za każdym razem w czasie całego meczu. Serwujący ma dwie próby czystego trafienia w kort - trafienia piłką w przestrzeń po przeciwnej stronie kortu niż ta z której serwuje, pomiędzy linią środkową boiska a serwisową rywala, czyli w tzw. karo (pole) serwisowe (prostokąt o wymiarach 6,40 na 4,12 m). Jeśli tego nie uczyni, następuje podwójny błąd serwisowy i punkt zdobywa przeciwnik. W czystym serwisie piłka nie może też trafić w siatkę; jeśli muśnie siatkę a następnie spadnie czysto na pole przeciwnika jest tzw. net i serwis jest powtarzany (nie jest to zaliczane jako błąd serwisowy).Idealnie zagrany serwis, którego przeciwnik nie jest w stanie dosięgnąć swoją rakietą to tzw. as serwisowy. Daje on oczywiście natychmiastowy punkt serwującemu.
Wymiana
Udany serwis rozpoczyna wymianę. Piłka po przekroczeniu siatki może maksymalnie dwa razy odbić się od ziemi. Później należy ją przebić na stronę rywala, zanim dotknie ziemi po raz trzeci. Czasami można też zastosować tzw. wolej, czyli odbić piłkę bezpośrednio z powietrza, zanim jeszcze trafi w powierzchnię kortu. Piłka odbita przez nas musi oczywiście czysto trafić w kort po stronie przeciwnika, przy czym trafienie w linię jest uważane za dobre (nawet gdy piłka jest tylko minimalnie styczna do linii po jej zewnętrznej stronie)
BOCCIA
Gra integracyjna- dostosowana do potrzeb i możliwosci osób niepełnosprawnych,
Gra dla każdego niezależnie od wieku, możliwosci fizycznych i intelektualnych,
Poza kształtowaniem sprawnosci fizycznej daje możliwosc integracyjnego działania
w atmosferze tolerancji i poszanowania innosci fizycznej.
HISTORIA:
• Europa poczatek lat 80-tych (adaptacja Boule),
• 1984 Nowy York -Swiatowe Igrzyska Niepełnosprawnych,
• 1992 Igrzyska w Barcelonie- dyscyplina paraolimpijska dla osób niepełnosprawnych ruchowo (z MPD ),
• Uprawiana w 50 krajach,
• 1992 - Sportowe Stowarzyszenie Inwalidów „START”w Poznaniu.
Boccia - pojedynek kul
• Zasady gry dostosowane do potrzeb i możliwosci osób niespełnosprawnych:
- elastyczne kule,
- rynna,
- asystent
zasady gry:
• Rywalizacja dwóch 3 osobowych drużyn (6 niebieskich i 6 czerwonych bil+ 1biała),
• Rzuty kula na boisku- zawodnik rozpoczynajacy gre wyrzuca na boisko biała bile i dorzuca swoja (czerwona) najbli_ej białej. Nastepnie rzuca zawodnik dru_yny przeciwnej- kula niebieska.
• Kolejny ruch nale_y do zawodnika tej dru_yny, której bila znajduje sie w większej odległosci od białej.
• Wygrywa ta dru_yna, której wieksza ilosc bil znajduje sie w pobli_u białej
WYCISKANIE SZTANGI LEŻĄC
Podnoszenie ciężarów jest dyscypliną paraolimpijska od igrzysk w Tokio w 1964 roku, jednak zawody kobiet odbyły się po raz pierwszy dopiero na Paraolimpiadzie w Sydney w 2000 roku. Zawodnicy występują w 20 kategoriach wagowych - dziesięciu dla mężczyzn i dziesięciu dla kobiet. Większość ciężarowców to osoby po amputacjach, ale występują również sportowcy z różnego rodzaju uszkodzeniami kręgosłupa.
Dźwiganie ciężarów przez osoby niepełnosprawne odbywa się wyłącznie w pozycji leżącej, na specjalnie zaprojektowanej ławce. Dwóch pomocników podaje zawodnikowi sztangę, która musi wypchnąć tak, aby całkowicie wyprostować ręce w łokciach. Każdy z zawodników ma trzy próby. Na każdą z nich wyznaczony jest limit czasu: dwie, ew. trzy minuty - w przypadku próby bicia rekordu. Za dotknięcie pomocników, stojaka sztangi, zmianę pozycji na ławce lub brak synchronizacji ramion sportowiec może być zdyskwalifikowany
Podnoszenie ciężarów (powerlifting) to popularna - także w Polsce - dyscyplina sportowa. Na mistrzostwach Polski startuje nawet 140 zawodników. Do wciąż niepokonanych ciężarowców zalicza się Ryszard Fornalczyk z rekordami 212,5 kg w kategorii do 82,5 kg i 207,5 kg w kategorii do 75 kg. W ekipie olimpijskiej jest też Leszek Hallmann z wynikiem 238 kg w kategorii powyżej 100 kg.
LEKKAATLETYKA
Rys historyczny.
1880 rok - pierwsza informacja dotycząca udziału osób niepełnosprawnych w zawodach sportowych, na publicznych zawodach wystartowali dwaj mężczyźni biegnąc na drewnianych nogach.
1922 rok - w Warszawie powstaje pierwszy w Polsce klub dla inwalidów głuchoniemych
1948 rok - organizacja I Międzynarodowych Igrzysk Paraplegików w Stoke Mandeville w Anglii, jedną z 3 rozegranych dyscyplin była lekkoatletyka
1949 rok - w ramach usprawniania dzieci niepełnosprawnych w Zakładzie Leczniczo - Wychowawczym dla Dzieci Kalekich w Świebodzinie wprowadzono program sportowy. Jednym z jego elementów był trening lekkoatletyczny. w 1950 roku zorganizowano zawody w wybranych konkurencjach lekkoatletycznych dla podopiecznych Zakładu.
1960 - Rzym - I Paraolimpiada paraplegików. Polacy nie startowali. Z konkurencji lekkoatletycznych rozegrano jedynie rzut oszczepem na odległość i do celu, pchnięcie kulą i rzut maczugą
1972 - Heidelberg - IV Paraolimpiada Paraplegików, po raz pierwszy startują polscy zawodnicy na wózkach - 18 osób
1980 - Arnhem - II Igrzyska Olimpijskie Inwalidów ( VI Paraolimpiada), 40 lekkoatletów z Polski - zdobywają 37 złotych medali
1984 New York - VII Paraolimpiada. Zawody lekkoatletyczne odbywają się w USA i Wielkiej Brytanii, startuje 18 lekkoatletów z Polski, którzy zdobywają 17 złotych medali
1988 Seul VIII Paraolimpiada, przyznano 344 medale w konkurencjach lekkoatletycznych. Wprowadzony został podział na klasy sportowe. Padło 230 rekordów świata i 179 rekordów paraolimpijskich
1994 Boston
1996 Atlanta, X Paraolimpiada
Do grona polskich najlepszych zawodników należeli:
- Barbara Bieganowska - biegi średnie, długie i przełajowe
- Waldemar Kikolski - biegi długie, maraton
- Krzysztof Smorszczewski - pchnięcie kulą
- Tomasz Blatkiewicz - pchnięcie kulą
- Mirosław Pych - rzut oszczepem, pięciobój
- Andrzej Wróbel - biegi średnie
- Daniel Woźniak - biegi 400 m
Lekkoatletyczne Mistrzostwa Polski zawodników niepełnosprawnych po raz pierwszy rozegrano w Zielonej Górze w 1973 roku, do roku 2003 przeprowadzono 30 edycji tej imprezy.
Ta dyscyplina sportu wśród osób niepełnosprawnych cieszy się największą popularnością. Startują w niej inwalidzi z: amputacjami kończyn górnych i dolnych, paraplegią, innymi uszkodzeniami narządu ruchu.
Konkurencja lekkoatletyczna uprawiane przez inwalidów narządu ruchu to: pchnięcie kulą, rzut dyskiem, rzut oszczepem, wyścigi na wózkach: dla kobiet- 60m, 200m, 400m, dla mężczyzn- 100m, 400m, 800m.
Dla osób chodzących konkurencje lekkoatletyczne to: skok w dal, skok w wzwyż, trójskok, bieg na 100m (kobiety i mężczyźni),400m (k i m), 800m kobiety, 1500m mężczyźni, 5000m mężczyźni.
Konkurencje lekkoatletyki są rozgrywane na standardowych obiektach sportowych. Zawodnicy we wszystkich konkurencjach startują bez aparatów ortopedycznych, na wózkach odpowiednio wyposażonych. Wózek powinien być taki sam jakiego zawodnik codziennie używa. Zawodnikom nie pozwala się do konstrukcji wózka jakichkolwiek dodatkowych przyrządów, mających za zadanie zmianę właściwości technicznych wózka w celu osiągnięcia lepszych wyników.
Przy dużej spastyczności zezwala się na przymocowanie nóg do podnóżków. Ponadto wózek powinien być stabilizowany przez odpowiednie urządzenia. Rzut dyskiem, oszczepem, pchnięcie kulą: rzuty wykonywane są z miejsca (z wózka). Zawodnikom zabrania się: używanie nieuzasadnionej stabilizacji (przy braku spastyczności), unoszenie się na nogach, używania stóp w celu uzyskania przewagi technicznej, używania sprzętu (również wózka inwalidzkiego) niezgodnego z przepisami, nieprawidłowych przyrządów do stabilizacji wózka, opuszczenie stanowiska do rzutów przez przednią część wózka. Jeżeli zawodnik wypadnie z wózka, to rzut uważa się za spalony, chyba że sędzia podejmie inną decyzje.
SIATKÓWKA NA SIEDZĄCO
Sportowa gra zespołowa, będąca odmianą siatkówki tradycyjnej. Gra została wymyślona, jako sport dla niepełnosprawnych. Obecnie uprawiają ją również pełnosprawni siatkarze.
Siatkówka na siedząco narodziła się w 1956 roku w Holandii.
W 1980 roku w Arnhem w Holandii po raz pierwszy odbyły się rozgrywki paraolimpijskie w tej dyscyplinie.
W Polsce siatkówka na siedząco pojawiła się dość późno. Dopiero w 1997 roku odbyły się pierwsze turnieje. Obecnie w Polsce nadal nie jest to popularna dyscyplina. Istnieje tylko dziewięć polskich zespołów siatkówki na siedząco. Są to: Atak Elbląg, SON Bolesławiec, UKS Poznań, Start Jelenia Góra, Katowice, Kielce, Szczecin i Wrocław, Lublin.
Celem gry w siatkówkę na siedząco jest przebicie piłki nad siatką i spowodowanie, aby znalazła się na boisku przeciwnika (dotknęła podłoża) oraz zapobieżenie dotknięcia piłki z własną strefą boiska. Gra w siatkówkę na siedząco odbywa się zgodnie z obowiązującymi przepisami Międzynarodowej Federacji Piłki Siatkowej (FIVB) zaadaptowanymi przez Światową Organizację Siatkówki dla Niepełnosprawnych (WOVD).
W siatkówkę na siedząco mogą grać osoby z amputacjami kończyn dolnych oraz innymi uszkodzeniami narządu ruchu. Drużyna składa się z 6 zawodników grających na boisku i 6 zawodników rezerwowych.
Wg klasyfikacji funkcjonalnej wyróżnia się kat. „A” z tzw. minimalnym inwalidztwem, zalicza się do nich siatkarzy nie mających w obu rękach dwóch pierwszych palców lub na przykład siedmiu czy więcej w obu rękach. Tę samą kategorie otrzymają zawodnicy z amputacja jednej stopy wykonaną przez staw Lisfranca lub Choparta. W przypadku osób z grupy V według klasyfikacji medycznej klasyfikacje kategorię „A” otrzymują przykładowo osoby posiadające skrót w kończynie górnej więcej niż 33% lub w kończynie dolnej powyżej 7 cm.
Kategorię „B” otrzymują pozostali sportowcy niepełnosprawni z dysfunkcją narządu ruchu. Są to zawodnicy mający mniejsze możliwości funkcjonalne niż w kategorii „A”, którzy spełniają wymogi w ogólnej klasyfikacji medycznej.
W składzie zespołu może być dwóch zawodników z kategorii „A”, ale na boisku grać może w danej chwili tylko jeden z nich.
Cel gry, sposób rozgrywania piłki (zagrywka, podania sposobem górnym, dolnym, wystawienie piłki, zbicie) oraz punktacja są takie same jak w siatkówce pełnosprawnych z tą tylko różnicą, że są one wykonywane na siedząco. Przy atakowaniu i blokowaniu piłki zawodnikowi nie wolno unieść pośladków (oderwać ich od parkietu). W trakcie zagrywki pośladki zawodnika zagrywającego powinny znajdować się za linią końcową.
Zasady gry
Zasady gry tej dyscypliny są bardzo podobne do zasad piłki siatkowej. Mecz siatkówki na siedząco trwa do trzech wygranych setów. Seta wygrywa drużyna, która zdobyła 25 punktów z dwupunktową przewagą. Punkt dla drużyny przyznaje się, gdy po prawidłowym zagraniu piłka dotknie boiska przeciwnika. Zdobywa się również punkt wtedy, kiedy przeciwnik popełni błąd. Piłka może być odbijana każdą częścią ciała. Jeśli piłka jest podnoszona, pchana, czy rzucana uznaje się ją za przetrzymaną.
Piłka do siatkówki
Skórzana, gładka, obwód piłki wynosi 65 - 67 cm a jej masa 260 - 280 g. Wypełniona sprężonym powietrzem (0,30 - 0,325 kG/cm2 (4,26 - 4,61 psi lub 294,3 - 318,82 mbar lub hPa), nadająca się do odbijania.
Boisko
wymiar boiska: 10 x 6 m,
wysokość siatki: 1.05 m dla kobiet, 1.15 m dla mężczyzn,
szerokość siatki: 0.8 m,
długość siatki: 6.5 - 7 m,
linia ataku: 2 m od linii środkowej boiska.
GOALBALL
Goalball to gra drużynowa stworzona w 1946 roku przez Niemca Seppa Reindle i Austriaka Hansa Lorenzena, która umożliwia rywalizację sportową osobom niewidomym i niedowidzącym. Pierwszymi osobami grającymi w "piłkę dźwiękową" byli niewidomi weterani II Wojny Światowej. Wymyślono ją w efekcie starań doskonalenia ich rehabilitacji.
Jest to dyscyplina paraolimpijska od 1976 roku, gdzie w Toronto została pierwszą oficjalną olimpijską grą zespołową dla osób niewidomych i słabowidzących, w której mogą brać udział zarówno mężczyźni jak i kobiety. Cztery lata później bo w 1980 w Arnhem, goalball wszedł na stałe do programu Igrzysk Paraolimpijskich. Pierwsze Mistrzostwa Świata rozegrano w 1978 roku w Austrii. Obecnym mistrzem świata mężczyzn jest reprezentacja Litwy, zaś kobiet - Kanady.
Obecnie goalball stał się bardzo popularną dyscypliną sportu uprawianą w 112 krajach na całym świecie. Co roku rozgrywane są turnieje ogólnokrajowe, międzynarodowe, Mistrzostwa Europy i Świata. W 1982 roku rozegrano po raz pierwszy w Polsce w Lublinie międzywojewódzki turniej w goalball jako nieoficjalne Mistrzostwa Polski. Od 1983 roku Mistrzostwa polski w goalball weszły na stałe do kalendarza rozgrywek polskiego Związku Sportu Niepełnosprawnych „Start”. Obecnym mistrzem Polski są Katowice, a wicemistrzem Bierutów. Obecnym trenerem reprezentacji Polski jest Robert Prażmo. Największymi dotąd sukcesami Polaków na arenie międzynarodowej było zdobycie 12 miejsca na Mistrzostwach Świata w Roemond w 1986 roku i 5 miejsce Mistrzostw Europy w Greve w 1983 roku.
ZASADY GRY W GOALBALL
Uczestnikami zawodów w goalball mogą być osoby niedowidzące i niewidome, które na podstawie przeprowadzonej klasyfikacji medycznej otrzymały odpowiednią grupę sportową stwierdzającą minimum niepełnosprawności zezwalające na uczestniczenie w zawodach dla osób niepełnosprawnych.
Wyróżniamy trzy grupy osób z dysfunkcją narządu wzroku:
B1 - całkowicie niewidomi oraz z poczuciem światła, ale bez rozpoznania przedmiotów lub ich zarysów bez względu na kierunek i odległość.
B2 - ze zdolnością rozpoznawania przedmiotów lub ich zarysów, ostrość wzroku 2/60 i/lub ograniczenie pola widzenia w zakresie 5 stopni.
B3 - ze wzrokiem o ostrości od ponad 2/60 do 6/60 i/lub ograniczeniem pola widzenia od 5 do 20 stopni.
Gra odbywa się na boisku o wymiarach 9 x 18 metrów, podzielonym na 3 strefy: obrony ( na szerokości 3 metrów od bramki), ataku (3 metrów za strefą obrony) oraz strefą środkową, zajmującą szerokość 6 m na środku boiska. Na krótszym boku prostokąta (9 m) znajdują się bramki o wysokości 1,3 metra. Całe boisko jest wyklejone liniami o szerokości 5 centymetrów z podklejonym sznurkiem, który umożliwia łatwe wyczuwanie dotykiem i orientowanie się zawodników. W celu ułatwienia poruszania się po boisku rozmieszczone są linie orientacyjne o różnej długości informujące zawodników o ich położeniu w przestrzeni.
Gra jest rozgrywana między dwiema trzyosobowymi drużynami, w skład których może wchodzić maksymalnie trzech graczy rezerwowych. Zawodnicy biorący udział w grze mają założone gogle z zaklejonymi szybkami oraz dodatkowo zaklejane oczy plastrami okulistycznymi aby uniemożliwić podglądanie.
Celem gry jest wbicie przez drużynę atakującą piłki tak, aby przekroczyła ona linię bramkową drużyny broniącej. Za celny strzał na bramkę drużyna ataku otrzymuje 1 punkt. Zawodnicy obrony usiłują zapobiec zdobyciu bramki broniąc piłki zgodnie z przepisami ustalonymi przez federację IBSA (Międzynarodowe Stowarzyszenie Sportu Niewidomych).
Czas gry meczu w goalballa wynosi 2 x 10 min. Po pierwszej połowie ogłaszana jest obowiązkowa pięciominutowa przerwa dla obu drużyn.
W grze wykorzystuje się specjalną piłkę o wadze 1,25 kg i obwodzie 76 cm. Posiada 8 otworów o średnicy 1 cm, wewnątrz piłki znajdują się dzwoneczki, dzięki którym zawodnicy są w stanie zlokalizować poruszającą się po boisku piłkę. Podczas gry wymagana jest absolutna cisza, która może być jedynie przerywana komendami i sygnałami wydawanymi przez sędziego. Nad poprawnym przebiegiem gry czuwa dwóch sędziów meczowych, czterech bramkowych, jedna osoba prowadząca punktację, jedna mierząca czas gry, jedna prowadząca pomiar 10 sekund oraz jedna osoba zapisująca gole.
Drużyna musi wykonać rzut piłką w ciągu nie dłuższym niż 10 sekund od momentu pierwszego kontaktu z piłką, który nastąpił w trakcie obrony rzutu. Wszelkie pauzy, zmiany zawodnika lub inne przyczyny powodujące wstrzymanie gry przed wykonaniem rzutu skutkują tym, że czas który upłynął zostaje zaliczony na konto 10 sekund. Po wznowieniu gry drużyna ma do dyspozycji pozostałą część z 10 sekund, które zaczęły być odliczane w momencie pierwszego kontaktu z piłką. Jeśli drużyna nie odda rzutu w wyznaczonym czasie będzie przeciwko niej wykonywany rzut karny.
Każdy zawodnik może wykonać maksimum dwa rzuty piłką jeden po drugim. Każdy następny rzut wykonany przez tego samego zawodnika, zanim inny zawodnik z jego drużyny przejmie i rzuci piłkę, będzie uznany jako błąd podlegający karze czyli rzutu karnego. Istnieją dwa rodzaje przewinień skutkujących przyznaniem rzutu karnego: osobiste i drużynowe. W obu przypadkach podczas obrony rzutu karnego na boisku pozostaje tylko jeden gracz drużyny, która popełniła przewinienie. W przypadku rzutu karnego z przewinienia osobistego graczem tym jest ten zawodnik, który popełnił wykroczenie.
Podczas gry trener każdej z drużyn może wziąć 3 razy czas w ciągu meczu. Trwa on 45 sekund. Podczas przerwy żadna z osób przebywających w rejonie ławki zawodników rezerwowych nie ma prawa udzielać zawodnikom znajdujących się w polu gry instruktażu w jakiejkolwiek formie. Trener ma prawo do udzielania informacji swoim zawodnikom jedynie podczas przerw w grze. Konsekwencją niedozwolonego instruktażu przez osoby znajdujące się w rejonie ławki zawodników rezerwowych jest rzut karny czasem stosowane są ostrzeżenia.
Atak na bramkę przeciwnika - najczęściej rzut, czasem toczenie piłki, może odbywać się w strefie do 6 m od własnej bramki (linia ataku). W chwili wyrzutu, piłka przynajmniej częścią obwodu musi znaleźć się na polu boiska. Jeśli piłka w czasie rzutu nie dotknęła strefy rzutu drużyny rzucającej (piłka wysoka) i strefy neutralnej (piłka długa) ewentualna bramka zdobyta podczas takiego rzutu jest nieważna, a drużyna rzucająca zostaje ukarana rzutem karnym.
Obrona odbywa się na strefie do 3 m od własnej bramki (linia obrony).
Podczas obrony zawodnik przynajmniej jedną częścią ciała musi dotykać strefy obrony, w przeciwnym razie zostaje podyktowany rzut karny dla drużyny broniącej.
Bramka zostaje uznana gdy padła z ważnego rzutu i całym obwodem przeszła linię bramkową.
GRA W KOSZYKÓWKĘ NA WÓZKACH
Historia tej dyscypliny jest długa - pierwsze mecze koszykówki na wózkach rozgrywali weterani II wojny światowej w USA już 1945 roku. Druga Wojna Światowa, której żniwem był nagły wzrost liczby osób niepełnosprawnych w wielu krajach i potrzeba dynamicznego rozwoju rehabilitacji, przyczyniła się w bardzo istotny sposób do rozwoju sportu osób niepełnosprawnych ruchowo oraz wykorzystania go jako środka wspomagającego rehabilitację. Miało to miejsce przede wszystkim w Wielkiej Brytanii, USA i Niemczech. W 1944 roku na terenie szpitala National Spinał In jures Centre w Stoke Mandeville zorganizowano pierwsze zawody dla 7 paraplegików, byłych pilotów w RAF.
Gdy w 1946 roku w koszykówkę na wózkach zaczęli grać weterani II wojny światowej,
narodziła się jednocześnie pierwsza gra zespołowa dla osób niepełnosprawnych. Sir dr Ludwig Gutmann zaproponował pewne ułatwienie w postaci niżej umieszczonych koszy i zmniejszonego boiska. Jednak w późniejszym okresie powrócono do dawnych zasad.
We Francji początek koszykówki na wózkach datuje się na rok 1955. Prekursorami byli kinezyterapeuci z ośrodków rehabilitacji. Po raz pierwszy w 1959 roku Międzynarodowa Federacja Koszykówki określiła przepisy gry, które następnie przez wiele lat były modyfikowane.
Do grona dyscyplin paraolimpijskich koszykówka dołączyła w 1960 roku w Rzymie. W Polsce początki koszykówki na wózkach sięgają drugiej połowy lat 70-tych ubiegłego stulecia. Wtedy po raz pierwszy, w roku 1977, reprezentacja Polski wystąpiła w mistrzostwach Europy w Raalte, w Holandii. Obecnie w rywalizacji krajowej uczestniczy 6 zespołów w jednej sześciozespołowej grupie. W rozgrywkach w sezonie 2009/2010 uczestniczą: KSN "Start" Warszawa, ZSI "Start" Rzeszów, SKS Konstancin, ŁTRSN Łódź, WZSN "Start" Wrocław.
Obecnie w koszykówkę na wózkach w wersji paraolimpijskiej gra się już w 80 krajach świata. Najlepsze drużyny są w Kanadzie, Holandii, Stanach Zjednoczonych, Australii i Japonii.
Celem gry w koszykówkę na wózkach jest zdobywanie punktów za celne rzuty do kosza przeciwnika i zapobieganie zdobywaniu punktów przez drużynę przeciwną.
W omawianej dyscyplinie obowiązują przepisy zatwierdzone przez Międzynarodowa Federacje Piłki Koszykowej, a różnice wynikają z konieczności gry na wózkach. W grze tej, zawodnika i wózek traktuje się jako całość.
W koszykówkę na wózkach mogą grać osoby z amputacjami kończyn dolnych oraz innymi uszkodzeniami narządu ruchu. Drużyna składa się z pięciu zawodników grających na boisku.
Drużyna musi spełniać wymagania co do odpowiedniej klasyfikacji schorzeń zawodników. Jest pięć klas zawodników - klasa 1, 2, 3, 4 i 4.5. oraz 3 grupy pośrednie - 1.5, 2.5 i 3.5. Zawodnicy najmniej sprawni są klasyfikowani do niższych klas i dostają tyle samo punktów (np klasa 1 - 1pkt). Im lepsze możliwości funkcjonalne zawodnika tym jest od zakwalifikowany do wyższej klasy. Suma punktów zawodników na boisku nie może przekroczyć 14 . W rozgrywkach ligowych (w tym w Polsce) dopuszcza się 14,5 pkt. Limit punktowy dla drużyny stosuje się aby gracze z większym upośledzeniem narządu ruchu mogli grać razem z tymi najsprawniejszymi. W koszykówce integracyjnej zawodnicy sprawni dostają 5 punktów.
Każdy z zawodników musi posiadać tzw. „kartę klasyfikacyjną zawodnika”. Zawiera ona opis schorzenia i odpowiadającą liczbę punktów medycznych oraz adnotację, co do szczególnych ustawień wózka (np. paski zabezpieczające).
Główne zmiany przepisów koszykówki na wózkach w porównaniu z koszykówką dla osób pełnosprawnych dotyczą poruszania się, kozłowania, kontaktu fizycznego, faulu z powodu przewagi fizycznej, numeracji zawodnika i wózka, zmian czasu, punktowania zawodników w zależności od stopnia uszkodzenia narządu ruchu.
Zasady gry
Czas gry wynosi 4x10 minut.
Pomiędzy pierwszą a drugą oraz trzecią i czwartą kwarta przerwa trwa 2 minuty, natomiast pomiędzy drugą, a trzecią 10 minut.
Celem gry jest wrzucenie piłki do kosz przeciwnika.
Kosz uzyskany rzutem z gry ma wartość-2 p., kosz z rzutu wolnego-1 p., a sprzed linii 6, 25 m-3 p.
Wygrywa ta drużyna, która w przepisowym czasie zdobędzie większą liczbę punktów.
Jeśli po upływie czasu gry wynik jest remisowy, sędzia zarządza 5-minutową dogrywkę.
Jeśli w czasie dogrywki nie nastąpiło rozstrzygnięcie; zarządza drugą.
Piłka może być podawana, kozłowana, rzucana.
Uderzenie piłki pięścią lub nogą jest przekroczeniem przepisów.
W grze obowiązują następujące ograniczenia w czasie:
W ciągu 5 s od gwizdka sędziego należy wprowadzić piłkę do gry (wyrzut z autu),
Jeżeli zawodnik trzymający piłkę przez 5 s nie podaje, nie rzuca i nie kozłuje piłki, uważa się ją za przetrzymaną,
W ciągu 5 s należy wykonać rzut wolny podyktowany przez sędziego
Każda drużyna ma 24 s na przeprowadzenie akcji, oraz 8 s na wyjście z własnej połowy
Nie wolno zawodnikowi pozostawać ponad 3 s w „polu 3 s” przeciwnika, kiedy piłka znajduje się w posiadaniu drużyny zawodnika
Karą za przekroczenie wyżej wymienionych przepisów jest utrata piłki i przyznanie jej drużynie przeciwnej.
W kontaktach z przeciwnikiem nie wolno: popychać, trzymać, uderzać, utrudniać mu poruszania się, spychać i „taranować”
W przypadkach nieprawidłowego zetknięcia się z przeciwnikiem następuje zw. Przewinienie osobiste. Są one karane rzutami wolnymi (osobistymi)
Mogą zaistnieć przypadki, że sędzia określa przewinienie jako obustronne.
Wtedy piłkę do gry wprowadza się rzutem sędziowskim.
W każdej kwarcie po czwartym faulu zespołu kolejny karany będzie dwoma rzutami wolnymi. Piłkę po rzucie wyprowadzać będzie drużyna zawodnika, który wykonywał rzuty wolne.
Inne przewinienia, typu nie sportowych zachowań zawodników, określa się jako przewinienie techniczne. Karą za to są dwa rzuty wolne wykonane przez zawodnika drużyny przeciwnej.
Dalszą konsekwencją w szczególnie drastycznych przypadkach przekroczeń tego typu jest dyskwalifikacja i wykluczenie z gry.
Zawodnik, który popełnił 5 przewinień osobistych, albo technicznych musi opuścić boisko.
Parametry boiska do gry:
Boisko winno mieć szerokość 13-15 m, długość 24-28 m. Nawierzchnia boiska drewniana.
W środku boiska wyznacza się koło o promieniu 1,80m. Na liniach końcowych, pod kątem prostym do podłoża, zamocowane są tablice o wymiarach 120x180 cm.
Tablice powinny być z twardego drewna lub przezroczystego tworzywa.
Powierzchnie ich powinny być gładkie i jeśli nie są wykonane z przezroczystego materiału, pomalowane na biało.
Dolne krawędzie tablic powinny znajdować się na wysokości 2, 75 m od podłoża, a urządzenia podtrzymujące tablicę, co najmniej 40 cm od linii końcowej w głąb, środek tablicy zaś w odległości 120 cm od linii końcowej (nad boiskiem).
Na srodku tablicy, na wysokości 3, 05 m od podłoża, zamocowane są obręcze ( o średnicy wewnętrznej 45 cm), które po zawieszeniu siatek stanowią kosze.
Po obu stronach boiska odznacza się tak zwane „pola 3 sekund” ( 5,80 m od linii końcowej) oraz pola rzutów wolnych.
Piłka do koszykówki:
Powinna być kulista o obwodzie 75-78 cm i ciężarze 600-650 g.