DIAGNOZA SRODOWISKA SPOŁECZNO-WYCHOWAWCZEGO
1. Diagnoza - założenia teoretyczne
⇒ Analiza pojęć diagnoza, środowisko społeczno-wychowawcze
Diagnoza - ze słownika pedagogicznego (gr. diagnosis- rozpoznanie) rozpoznanie jakiegoś obiektu, zdarzenia czy jakiejś sytuacji w celu zdobycia dokładnych informacji i przygotowania się do działań melioracyjnych (W. Okoń 1996 r.). Rozróżnia się diagnozę lekarską, diagnozę psychologiczną, diagnozę pedagogiczną, dotyczącą np. jakichś trudności wychowawczych w pracy z jednostką lub grupą, diagnozę oświatową dotyczącą funkcjonowania różnych składników systemu oświaty.
Środowisko społeczno-wychowawcze - w języku potocznym mianem środowiska określamy krąg osób i stosunków otaczających osobnika. W literaturze możemy znaleźć kilka definicji środowiska wychowawczego:
Środowiskiem nazywamy składniki struktury otaczającej osobnika, które działają jako system bodźców i wywołują określone reakcje ( przeżycia ) psychiczne; Środowiskiem wychowawczym nazywamy odrębne środowisko społeczne, które grupa wytwarza dla osobnika, mającego zostać jej członkiem po odpowiednim przygotowaniu; środowiskiem nazywamy zespół warunków przyrodniczych, kulturowych, osobowo-społecznych wśród których żyje jednostka i czynników przekształcających jej osobowość, zakładając dialektyczną współzależność między środowiskiem wychowującym a jednostkami lub grupami wychowywanymi; Środowiskiem nazywamy te elementy otaczającej struktury przyrodniczej, społecznej i kulturalnej, które działają na jednostkę stale lub przez dłuższy czas, albo krótko, lecz ze znaczną siłą, jako samorzutny lub zorganizowany system kształtujących ją podniet.
W pedagogice społecznej ujmujemy środowisko od strony zbiorowości, jako typowe dla niej środowisko społeczne. Można w ten sposób dostrzec co jest wspólne dla danej społeczności. Takim typowym środowiskiem może być wieś, osada czy miasto. Możemy rozszerzyć pojęcie środowiska typowego o nieterytorialne kręgi środowiskowe, skupiające określone rodzaje instytucji społecznych takich jak rodzina, szkoła, zakład pracy. Do środowisk wychowawczych zaliczamy: rodzina; przedszkole i szkoła; grupy rówieśnicze, koleżeńskie, środowisko lokalne - stowarzyszenia, wspólnoty; zakład pracy; instytucje opiekuńcze - domy dziecka, pogotowia opiekuńcze, instytucje opieki nad dziećmi z upośledzeniami różnego typu, sanatoria; instytucje wychowania pozaszkolnego takie jak: świetlice, tereny zabaw, kolonie, poradnie, domy kultury.
⇒ Podstawowe zasady diagnozy psychopedagogicznej
Podstawowymi zasadami diagnozy psychopedagogicznej są:
Realizowanie diagnozy w wymiarze pozytywnym - cel pedagogicznego rozpoznania zawsze jest dwojaki: poznać charakter, genezę, przejawy i przyczyny niepokojącego stanu rzeczy, ale też odkryć „siły” jednostki i jej najbliższego środowiska. Na „siłach” tych, na zidentyfikowanych indywidualnych czy środowiskowych zasobach można, w następstwie racjonalnej decyzji opartej na diagnozie uwzględniajmy pozytywny wymiar rozpoznawanych stanów i cech, oprzeć postępowanie pedagogiczne. Diagnoza pozytywna uważana jest za jedną z głównych zasad prowadzenia i realizacji rozpoznania (diagnozy) w pedagogice.
Dążenie do autodiagnozy osób, systemów czy środowisk - kolejna zasada, która wynika z decyzyjnego charakteru praktycznej diagnozy. Jeśli działania naprawcze, terapeutyczne, korygujące, podejmowane w wyniku diagnozy mają być skuteczne, to musza się opierać na mniej lub bardziej zaangażowanym uczestnictwie osób, układów, środowisk, których dotyczą. Takie natomiast zaangażowanie, gotowość do współpracy nad przekształceniem siebie, przełamywaniem czy niwelowaniem zaistniałych problemów opiera się na samouświadomieniu własnego stanu, cech, braków ale i zasobów.
Łączenie do poznania pośredniego z bezpośrednim - zasada donosi się konieczności uwzględnienia w poznawaniu tzw. poznania bezpośredniego. Mimo olbrzymiego postępu w diagnostyce wszystkie metody pośredniego poznawania dają ograniczone rezultaty, tzn. wiedza o drugim człowieku uzyskana tą drogą jest w dalszym ciągu schematyczna i niepełna. Podkreśla się znaczenie innego sposobu poznawania drugiego człowieka, który polega na wykorzystaniu bezpośredniego spotkania z drugim człowiekiem. Umiejscowienie procesu diagnozy w konwencji dialogu, spotkania z badaną rzeczywistością i osobami w nią uwikłanymi, daje dla rozpoznania wielorakie korzyści, owocuje doświadczeniem, które można określić jako nadwyżkę wiedzy o drugim człowieku, a zarazem weryfikację adekwatności wiedzy uzyskanej drogą pośrednią.
Realizowanie diagnozy środowiskowej - zasada ta oznacza, iż bez względu na obszar diagnozy (to, czego, a raczej kogo, ona dotyczy), zawsze rozpoznaniu podlega środowisko i jego rola w identyfikowanych stanach, problemach. Diagnoza pedagogiczna indywidualnych przypadków lub grup powinna być ujmowana zawsze w kontekście środowiskowym. Zawsze idzie o ukierunkowanie naszego rozpoznania na te społeczne uwarunkowania sytuacji i losów jednostek lub grup, które znajdują się w najbliższym środowisku, a przede wszystkim w rodzinie, szkole, miejscu pracy, miejscu zamieszkania, w grupie koleżeńskiej. Stąd tez diagnoza pedagogiczna ma zawsze aspekt społeczny, gdyż każe dostrzegać przyczyny określonego stanu zachowań ludzkich lub stanu funkcjonowania grup społecznych czy tez instytucji w ich wzajemnych powiązaniach i oddziaływaniach.
Wybrane koncepcje i środki diagnozy rodziny
⇒ Strategie diagnozowania rodziny
Analiza praktycznych rozwiązań metodologicznych, stosowanych w zakresie badania środowiska wychowawczego rodziny, pozwala w dużym uproszczeniu dostrzec dwa ogólne kierunki: diagnozę całościową oraz wybiórcze skupianie się na określonych cechach środowiska rodzinnego. Diagnoza całościowa - dąży do przedstawienia ogólnej charakterystyki środowiska wychowawczego rodziny i wyrażenia ogólnej oceny jego funkcjonowania. W diagnozie takiej uwzględniania jest stosunkowo duża liczba różnych jakościowo cech i warunków rodziny oraz analizowane są związki między nimi. W rezultacie rozpoznanie przedstawia obraz całości rodziny jako środowiska wychowawczego i formułuje swoista ocenę globalną jego charakteru i całości. Przykładem współczesnych rozwiązań badawczych osadzonych w całościowej perspektywie diagnozy środowiska mogą być: koncepcja określania progów zagrożenia rozwoju dziecka w rodzinie czy szereg propozycji w ramach diagnozy typologicznej rodziny. Koncepcja progów zagrożenia stanowi przykład pomiaru jakościowego, operuje skalą porządkową, której poszczególne stopnie oznaczają określone poziomy - progi zagrożenia: ostrzegawczy, zaawansowany, krytyczny. Odnoszą się one do cech niezbędnych i koniecznych dla prawidłowego rozwoju dziecka w sferze biologicznej, społecznej i kulturalnej. Diagnoza typologiczna (opisana szczegółowo w pkt. 3 ↓) jest jednym z najczęściej wykorzystywanych sposobów określania jakości tworzonego przez rodzinę środowiska wychowawczego. Polega na rozpoznawaniu charakteru środowiska wychowawczego rodziny przez kwalifikowanie do istniejących lub specjalnie tworzonych systematyzacji typologicznych. Opisy typologiczne rodziny zawierają zbiory kryteriów - wskaźników które odnoszą się do cech i warunków rodzinnych a których zidentyfikowanie w danej rodzinie pozwala na jej podporządkowanie do określonego typu. Typy rodzin według Jacka Piekarskiego: środowisko wzorcowe, środowisko przeciętne, środowisko niekorzystne wychowawczo, środowisko dysharmonijna. Inne typy rodzin w wymiarze znaczenia wychowawczego: normalne, zdezorganizowane, zdemoralizowane. Pedagogiczna typologizacja rodzin Stanisława Kawuli: wzorcowe, normalne, jeszcze wydolne wychowawczo, niewydolne wychowawczo, patologiczne. Przykładem konkretnych rozwiązań w ramach całościowej strategii oceny rodziny jako środowiska wychowawczego są również propozycje wielotematycznych, rozbudowanych wywiadów, które poznają różne sfery i warunki funkcjonowania rodziny. Wywiady takie stanowią niejednokrotnie same w sobie swoiste rozbudowane schematy poznawcze środowiska wychowawczego rodziny. Jednym z najbardziej powszechnych rozwiązań metodologicznych jest inwentarz dla poznawania i oceny środowiska domowego dziecka H.O.M.E Inventory. Technika ta służy do pomiaru różnych aspektów środowiska wychowawczego domu istotnych dla rozwoju dziecka i pozwala na: -ustalenie warunków środowiskowych dziecka w danym czasie; -określenie matrycy zmiennych środowiska tych czynników, które mogą być odniesione do poszczególnych zdolności rozwojowych dziecka; -pomoc w ustalaniu mechanizmów wpływu środowiska domowego dziecka na jego rozwój. Diagnoza wybiórcza - postępowanie diagnostyczne charakteryzuje tu skupianie się badacza na wybranych najistotniejszych dla przebiegu i efektów wychowania cechach i warunkach rodzinnych, których dobór wyznacza określony cel danego postępowania diagnostycznego (dany problem, czy typ zjawiska). Obszar rozpoznawanych cech wskazywany jest wówczas charakterem zjawiska, w ramach którego zidentyfikowany został problem diagnostyczny. Określone wybrane cechy są rozpoznawane stosunkowo dokładnie, szczegółowo, czasami podlegają wręcz precyzyjnemu pomiarowi i ustaleniu wpływu (związku) z rozpoznawanym stanem rzeczy. Najczęściej w tej diagnozie przedmiotem zainteresowania staja się oddziaływania wychowawcze rodziców, ich postawy wychowawcze, style wychowania, atmosfera wychowawcza czy ogólniej relacje interpersonalne między rodzicami a dzieckiem. Wśród stosowanej w omawianej strategii rozwiązań metodologicznych wymienić można: wywiady tematyczne jaki wykorzystywanie określonych narzędzi standardowych jak: inwentarze, kwestionariusze.
Wyróżnienie obu strategii badawczych: całościowej wybiórczej w diagnozie rodziny ma wymiar głównie teoretyczny - systematyzujący i opisowy. Podejmowane w praktyce postępowania diagnostyczne w mniejszym lub większym stopniu uwzględniają oba kierunki i jedynie zaznacza się dominacja jednego z nich.
⇒ Środki diagnozy wybranych cech rodziny - przegląd narzędzi
Kwestionariusz dla Rodziców Marii Ziemskiej - oparty jest na koncepcji postaw rodzicielskich zgodnie z którą występują cztery główne typy nieprawidłowych postaw rodzicielskich: postawa odtrącająca, unikająca, zbyt wymagająca i nadmiernie chroniąca. Zostały one wyznaczone w oparciu o główne rodzaje zaburzeń kontaktu rodziców z dzieckiem tj. nadmierny dystans - nadmierną koncentrację uczuciową oraz wiążące się z nimi cechy osobowości rodziców dominację i zbytnią uległość. Narzędzie diagnostyczne stanowi w formie metodologicznej skale ocen o charakterze czynnikowym. Przeznaczone jest do wypełnienia przez rodziców - każdego z osobna którzy zaznaczają na skali 4 stopniowej stopień swojej zgody z przedstawionymi twierdzeniami. Podstawę analizy formalnej stanowi arkusz obliczeniowy zawierający klucz punktacji poszczególnych twierdzeń, podporządkowanych do odpowiednich czynników - skal: górowanie, bezradność, koncentracja, dystans.
Kwestionariusz Stosunków Między Rodzicami a Dziećmi A. Roe i M. Siegelmana - identyfikuje występowanie u rodziców określonych postaw: kochającej, wymagającej, ochraniającej, odrzucającej lub liberalnej przez identyfikację charakterystycznych zachowań rodziców w stosunku do ich małych dzieci, przy czym zachowania rodziców są poznawane w percepcji młodzieży i osób dorosłych. Dolna granica wieku badanych jest 14-15 lat. Badania mogą mieć formę indywidualną lub zbiorową. Narzędzie pod względem formalnym jest skalą ocen o charakterze czynnikowym. Analiza formalna oparta jest o arkusz obliczeniowy zawierający klucz przyporządkowania poszczególnych twierdzeń określonych skalom - postawom. Oprócz wyników surowych pozwalających na ocenę jakościową, można obliczyć wyniki dla 2 wymiarów czynnikowych: miłość-odrzucenie, liberalizm-wymagania.
Inwentarz postaw „W moim domu” B. Markowskiej - Swoją konstrukcja jest zbliżony do ww. kwestionariusza, jednakże poza identyfikacją postaw rodziców w percepcji dziecka kategoriach - wymiarach: akceptacja dziecka, odrzucenie dziecka, permisywność w stosunku do dziecka, restrykcja w stosunku do dziecka, łagodność w stosunku do dziecka, surowość w stosunku do dziecka. Inwentarz ujawnia też postawy dziecka wobec rodziców w 2 zasadniczych kategoriach: akceptacja rodziców i odrzucenie rodziców. Ocena przez badanych przedstawionych w narzędziu twierdzeń opiera się na określeniu częstotliwości występowania określonych zachowań, oddzielnie w stosunku do ojca i matki.
Identyfikacja Stylów Wychowania wg Marii Ryś - identyfikuje rodziny ze względu na system jaki tworzą. Ryś zaproponowała opisywanie systemu rodzinnego przy wykorzystaniu typów: rodzina chaotyczna, rodzina władzy, rodzina prawidłowa, rodzina nadopiekuńcza, rodzina uwikłana. Dodatkowo w każdej rodzinie można określić dominujący styl wychowania, opisywany w kategoriach ogólnych: autokratyczny, demokratyczny, liberalny. Badaniem objęci są rodzice którym przedstawia się zestaw 33 twierdzeń charakteryzujących ich zachowania wobec własnych dzieci oraz ogólne sądy na temat wychowania dzieci. Rodzic wyraża zgodę na każde twierdzenie w stosunku do każdego z posiadanych dzieci, która to ocena w dalszej analizie formalnej jest odpowiednio punktowana. Ustalane profile dotyczą każdego z rodziców w stosunku do każdego z dzieci, co może być podstawą wnikliwej interpretacji nieformalnej.
Test komunikacji Zadaniowej Rodzic-Dziecko A. Frydrychowicz - jest technika diagnostyczna oparta na metodach eksperymentu i obserwacji. Jego stosowanie wymaga umiejętności prowadzenia obserwacji komunikacji rodzica i jego dziecka w testowej sytuacji zadaniowej. Diagnoza ta jest diagnozą zachowań komunikacyjnych. Test przeznaczony jest do badania par rodzic-dziecko w wieku 6-10 lat. Składa się z kilku elementów: zadanie testowe, skala obserwacyjna rodzica, skala obserwacyjna dziecka. Skale mają charakter standaryzowany, każde zachowanie dziecka czy rodzica jest ocenianie w skali 5 punktowej. Analiza testu obejmuje ocenę sposobu wykonania zadania testowego z oceną skuteczności komunikacji oraz ocenę zachowań komunikacyjnych rodzica i dziecka. Test ten jest polecany jako rzetelny środek diagnozy dla celów uskuteczniania pracy rodzica z dzieckiem w sferze realizacji obowiązku szkolnego gdy istnieje potrzeba wykonywania z dzieckiem szeregu dodatkowych ćwiczeń korygujących, eliminujących jakieś zaburzenia, dysfunkcje czy opóźnienia.
Diagnoza typologiczna rodziny jako środowiska wychowawczego
Diagnoza typologiczna jest jednym z najczęściej wykorzystywanych sposobów określania jakości tworzonego przez rodzinę środowiska wychowawczego. Polega na rozpoznawaniu charakteru środowiska wychowawczego rodziny przez kwalifikowanie do istniejących lub specjalnie tworzonych systematyzacji typologicznych. Opisy typologiczne rodziny zawierają zbiory kryteriów - wskaźników które odnoszą się do cech i warunków rodzinnych a których zidentyfikowanie w danej rodzinie pozwala na jej podporządkowanie do określonego typu. Ten sposób diagnozowania jest popularny w praktyce pedagogicznej, czego przykładem jest częste posługiwanie się przez pedagogów ogólnymi charakterystykami rodzin pod postacią określeń: rodzina dysfunkcyjna i funkcjonalna. Diagnoza typologiczna rodziny według Jacka Piekarskiego który wyodrębnił i opisał pod względem tworzonego środowiska wychowawczego 4 typy rodzin:
- środowisko wzorcowe - obejmuje wyłącznie wzorcowe cechy rodziny;
- środowisko przeciętne - prezentuje zbiór cech dominujących w danej zbiorowości o niejednoznacznej wartości pedagogicznej wszystkich kryteriów;
- środowisko niekorzystne wychowawczo - zestawia typowe cechy negatywne;
- środowisko dysharmonijne - wzorce współwystępują tu z czynnikami negatywnymi.
Kryteria kwalifikacyjne do poszczególnych typów dotyczą tu takich cech jak: materialny standard życia, warunki mieszkaniowe, warunki pracy i zabawy dziecka, kontakty kulturalne i towarzyskie rodziny, atmosfera wychowawcza, obowiązki domowe dziecka i sposób ich wychowawczego wykorzystania, relacje między małżonkami, styl wychowania, metody wychowawcze, plany i aspiracje wobec dzieci, system wartości. Do innych typów rodzin w wymiarze znaczenia wychowawczego wyróżnić możemy: normalne (o pełnym składzie osobowym, silnych związkach emocjonalnych, tradycyjnym układzie ról itp.); zdezorganizowane (charakteryzują się zaburzeniami w strukturze, konfliktami, rozbiciem, słabymi związkami emocjonalnymi, trudnościami materialnymi itp.); zdemoralizowane (cecha dominująca jest dostarczanie przez rodziców negatywnych wzorców zachowania i wartości życiowych).
Pedagogiczna typologizacja rodzin Stanisława Kawuli która wyodrębnia rodziny: wzorcowe (stwarzają najlepsze warunki wychowawcze w stosunku do innych kategorii rodzin zamieszkujących dane środowisko; normalne (przedstawiają obraz przeciętnej rodziny w środowisku, wiele cech występuje na poziomie najczęściej w środowisku spotykanym - np. przeciętna wielkość rodziny. Rodzinę charakteryzują warunki które sprzyjają prawidłowemu rozwojowi dzieci); jeszcze wydolne wychowawczo (ogólne funkcjonowanie rodziny jaki poszczególne cechy są niejednoznaczne wychowawczo. Czasowo występują niedomagania wychowawcze, jednak rodzina czyni wysiłki by swoją sytuację poprawić); niewydolne wychowawczo (częste zaburzenia we współżyciu rodzinnym i niepowodzenia życiowe. Większość elementów funkcjonowania rodziny wyraźnie odbiega od poziomu rodziny normalnej, prezentuje negatywne wory zachowań wobec dzieci); patologiczne (skumulowane czynniki patogenne. Brak więzi, brak stałych podstaw ekonomicznych, członkowie rodziny często pozostają w kolizji z prawem).
Diagnoza działań opiekuńczo-wychowawczych przedszkola, szkoły, świetlic na rzecz dziecka i rodziny
Wynikiem prawidłowego wywiązywania się przedszkola z sposobu realizowania funkcji opiekuńczo-wychowawczej jest wyrównanie szans rozwojowych dzieci niezależnie od różnic środowiskowych, poprzez przygotowanie do szkoły, a rodziców do roli opiekunów. Wymienione zagadnienia stanowią główne cele pracy opiekuńczo-wychowaczej przedszkola. W polu zainteresowań badań diagnostycznych znalazły się czynniki mające wpływ na rozwój społeczny dziecka i jego rodziny, tkwiące środowisku wychowawczym jakim jest przedszkole. Celem ulepszenia procesu wspomagania rozwoju społecznego dziecka i jego rodziny powstał wzorzec rozwoju społecznego podopiecznych przedszkola. Jest to opis wymogów jakie powinno spełniać prawidłowe wspomaganie, i tak wyróżniamy: wspomaganie stymulujące kiedy postawy społeczne dziecka odbiegają od przyjętych norm; wspomagania adaptacyjne, czyli społeczne przystosowanie się dzieci do obowiązujących norm; wspomagania korekcyjne, wyrównywanie braków w rozwoju społecznym; wspomaganie kompensacyjne, wyrównywanie braków w rozwoju społecznym dzięki wykorzystaniu tkwiących w dziecku zalet; wspomaganie profilaktyczne, zapobieganie powstawaniu braków w rozwoju społecznym dziecka. Więc wspomaganie to cykl zorganizowanych działań opiekuńczo-wychowawczych zmierzających do osiągnięcia dojrzałości społecznej przez podmiot oddziaływań. Reasumując celem badań diagnozy opiekuńczo-wychowawczej przedszkola jest poznanie różnic miedzy wspomaganiem rozwoju społecznego dziecka i rodziny zawartym we wzorcu a realizowanym przez przedszkole.
Ogólna kategoria diagnostyczna „sytuacja szkolna” jest niezwykle obszerna i niejednorodna w sensie aspektów i zagadnień, jakie się na nie nakładają. Sytuacja szkolna - obejmuje całokształt warunków, osób i zjawisk i sytuacji związanych z uczęszczaniem przez dziecko do szkoły. Określenie to pozwala objąć obszarem zainteresowań diagnostycznych liczne i zróżnicowane jakościowo kwestie: warunki materialne, organizacyjne szkoły, osoby, relacje zjawiska, sfery dydaktyczne, społeczne, emocjonalne, kulturowe i inne, daje możliwość zastosowanie różnych podejść badawczych. Można wyodrębnić 2 główne perspektywy podejścia badawczego sytuacji szkolnej:
1. diagnoza sytuacji szkolnej jako diagnoza środowiska wychowawczego tworzonego przez szkołę;
2. diagnoza sytuacji szkolnej jako diagnoza funkcjonowania dziecka w rolach szkolnych.
Diagnoza środowiska szkoły noże być prowadzona w szerszym lub węższym zakresie tj. obejmować mniejszą bądź większą liczbę czynników środowiska. Może być podejmowana ze względu na jednostkę, dla celów całościowego rozpoznania funkcjonowania szkoły i dokonania globalnej oceny, realizowana ze względu na jakiś problem np. narkomania. Rozpoznanie środowiska wychowawczego szkoły może przyjmować wymiar bardziej obiektywny (dąży się do identyfikacji i oceny jakości dydaktyczno-wychowawczej elementów charakteryzujących dane środowisko wychowawcze szkoły) bądź bardziej subiektywny (środowisko szkoły jest czyimś środowiskiem wychowawczym - którego elementy tworzą indywidualną konstelację i wpływają w sposób niepowtarzalny, zależny od indywidualnych właściwości jednostki lub jednostek) . Dokonując diagnozy środowiska wychowawczego szkoły opieramy się na czynnikach opisujących, które mogą przybierać postać pozycji zagadnień i kwestii, jakie mogą być uwzględniane w różnych zestawach w indywidualnych badaniach Za E. jarosz:
1. Formalno-organizacyjne warunki funkcjonowania szkoły: typ i status prawny, regulamin wewnętrzny, programy dydaktyczne i wychowawcze, organizacja systemu nauczania, system ocen i promocji itp.
2. Warunki materialne: infrastruktura szkoły, jej położenie, wyposażenie klas i pracowni, stan higieny szkoły i klas itp.
3. Stan opieki nad uczniem: pomoc socjalna, opieka medyczna, działalność pedagoga szkolnego i innych specjalistów, współpraca z PPP itp.
4. środowisko nauczycieli: stan i rodzaj wykształcenia, doświadczenie pedagogiczne, doskonalenie zawodowe i specjalistyczne, kultura językowa itp.
5. środowisko uczniów: klimat grup rówieśniczych, poziom i skład umysłowy i moralny grupy rówieśniczej, klasy, uczniów, szkoły, przemoc między uczniami itp.
6. sfera kultury i aktywności środowiskowej szkoły: tradycje szkoły, zajęcia pozalekcyjne i koła zainteresowań, imprezy kulturalne, osiągnięcia szkoły i uczniów itp.
Diagnoza środowiska szkoły powinna uwzględniać występujące między poszczególnymi warunkami, cechami i zjawiskami związki zależności. Metodologiczny warsztat przy badaniu jest bogaty i różnicowany i daje możliwość wykorzystania rożnych sposobów badania: analizy dokumentacji szkoły, analizy dokumentacji na temat dziecka, wywiadów z różnymi osobami, ankieta, analizy wytworów, obserwacji, różnych skal ocen czy testów.
Świetlica - nie znalazłem
5. Socjometria jako podstawowy sposób pomiaru stosunków społecznych
Socjometria - jest zespołem czynności werbalnych i manipulacyjnych mających na celu poznanie uwarunkowań, istot i przemian nieformalnych związków międzyosobowych grupach rówieśniczych. Metoda ta ma za zadanie zmierzenie kierunku i siły stosunków przyciągania i odrzucania, które wg Moreno występują we wszystkich grupach społecznych między jednostkami, między jednostkami a grupami oraz miedzy grupami. Celem metody jest stwarzanie prawidłowych czynników zmiany, dzięki której osoba poddana socjoterapii będzie mogła wchodzić w satysfakcjonujące relacje społeczne i osiągać osobiste cele z zastosowaniem społecznie akceptowanych środków.
Metoda socjometryczna:
Polega na mierzeniu dystansu między jednostkami tworzącymi małą grupę np. załogę statku, rodzinę, grupę koleżeńską, klasy szkolne, zespoły współpracowników itd.;
Pozwala ustalić deklarowane stosunki między członkami danej grupy (liczebnie niewielkiej), niektóre jej cechy np. spoistość, zwartość, integrację, popularność pewnych osób, stosunki sympatii i empatii etc.;
Wyniki badań socjometrycznych przedstawia się w postaci socjogramu;
Szersze zastosowanie metoda ta znajduje w psychologii społecznej i pedagogice;
Badacz rozprowadza kwestionariusz i stosuje jednocześnie obserwację kontrolowaną, aby jednak można było uznać ją za konsekwentnie przeprowadzoną badacz winien mieć codzienne relacje z członkami grupy;
Celem badań socjometrycznych jest poznanie nieformalnej struktury społecznej grupy, czyli układu małych podgrup, które tworzą się spontanicznie w wyniku uczuciowego przyciągania i odrzucania się jednostek oraz układu pozycji, jakie zajmują w grupie jej członkowie
⇒ Techniki badań socjometrycznych
Narzędziem socjometrii są techniki socjometryczne, szczególnie przydatne w zakresie wychowania i nauczania, dzięki temu, że pozwalają na dokonanie w miarę szybkiego i możliwie dokładnego badania dynamiki grupy uczniów, a zwłaszcza panujących w niej stosunków interpersonalnych. Do najważniejszych należą:
rola poszczególnych jednostek w grupie,
rodzaj i natężenie związków emocjonalnych między członkami grupy,
zmiany, jakim grupa ulega pod wpływem określonych czynników,
różnice między grupami, ich natura i znaczenie wychowawcze,
skutki określonych zabiegów wychowawczych,
struktura wewnętrzna grupy.
Wśród technik socjometrycznych wyróżnia się techniki w wersji klasycznej i techniki w nowszej wersji. Stawiane pytania osobom badanym podczas badań socjometrycznych wersji klasycznej nazywane są testem socjometrycznym.
Przykładowe techniki badaj socjometrycznych:
J.L.MORENO: Twórca techniki w wersji klasycznej. Technika ta przewiduje starannie przemyślane i sformuowane pytania, dotyczące np. najlepszych przyjaciół, osób najbardziej lubianych, cenionych lub najmniej uważanych za przyjaciół, osoby lubiane czy szanowane. Zestaw zadawanych pytań jest nazywany testem socjometrycznym. Pytania posiadają jedno kryterium wyboru i dotyczą przede wszystkim sytuacji rzeczywistych i formułowane są zazwyczaj w trybie warunkowym np. Komu z klasy powierzył(a)byś swoje tajemnice? Liczba pytań zależy głównie od celu badań. Zaleca się jednak nie wiecęj niż 3-5 pytań.
"ZGADNIJ KTO" Stosowana jest najczęściej do uchwycenia osób spełniających określone role w grupie lub odznaczające się interesującymi nas cechami. W technice tej podajemy nazwiska osób, których zachowanie identyfikujemy z przedstawioną sytuacją czy to pozytywną czy negatywną np. "To jest ktoś komu można zaufać w klasie." Technika ta wymaga wyboru członków danej grupy na podstawie ogólnie panujących w niej stosunków, czyli dostaracza informacji jak członkowie spostrzegają wzajemne relacje w grupie. Liczba nazwisk w odpowiedziach nie jest ograniczona.
PLEBISCYT ŻYCZLIWOŚCI I NIECHĘCI. Technika ta polega na ocenianiu każdego członka grupy w pięciostopniowej skali: bardzo lubię (++) lubię (+) Jest obojętny (0) raczej nie lubię (-) nie lubię (--). Każda z odpowiedzi posiada znak, który stawiamy przy nazwisku. Oceniamy wszystkich członków grupy prócz siebie.
Technika ta umożliwia wgląd w całokształt panujących w grupie stosunków międzyludzkich
Wybrane techniki projekcyjne w psychopedagogicznym diagnozowaniu sytuacji szkolnej
⇒ charakterystyka technik projekcyjnych
Techniki projekcyjne - metoda badania osobowości polega na przedstawieniu badanemu sytuacji bodźcowej, niemającej dlań znaczenia arbitralnie ustalonego przez eksperymentatora, ale zarazem takiej, która będzie mogła nabrać znaczenia przez to, iż osobowość badanego narzuci jej swoje indywidualne znaczenie i organizację. Jest to wprowadzenie między badającego a badanego czynnika celowo dobranego, co, do którego można żywić nadzieję, że wywoła w badanym określone reakcje i postawy emocjonalne. Charakter tych reakcji, ich siła, natężenie i trwanie stanowią właśnie przedmiot zainteresowania badacza.
1. Techniki obrazkowe - obrazki (metoda kliniczna) posługuje się gotowymi testami w postaci rysunków np. rodziny lub osoby niepełnosprawnej. Rysunki przekazywane badanemu mają możność wieloznacznej interpretacji. Każda postać na rysunku powinna być dobrana tak, aby badany mógł się z nią identyfikować, a oglądając będzie ujawniał swe postawy, poglądy lub nastroje. Obrazki mogą się przydać w badaniach, w których chcemy, aby ujawniły się pewne zachowania (biografia badanego), mechanizmy obronne, agresja. Najbezpieczniej jest stosować gotowe obrazki stworzone przez psychologów.
2. Techniki werbalne np.:
a) Techniki typu niedokończonych opowiadań i niedokończonych bajek np.
Technika kończenia historyjek i dyskusji - technika dokończenia jakiejś historii, która musi być logiczna. Dokańczają ją badane osoby, każdy opowiada swoją wersję i dyskutują, dlaczego ich wersja jest prawidłowa, ciekawa. Można poznać zasobność słownictwa badanych oraz słowa wyrażające emocje badanych.
b) Techniki typu swobodnego kojarzenia słów oraz techniki typu uzupełnienia niedokończonych zdań np.:
Techniki słowne - oparte są na klasycznej technice kojarzenia słów Carola Junga. Polega to na wypowiadaniu słowa, a badany z tymi słowami kojarzy sobie coś (inne słowo). Wtedy ujawniają się postawy społeczne, edukacyjne, moralne. BADACZ MUSI MIEĆ WIEDZĘ O JĘZYKU;
Technika kończenia zdań - (technika niedokończonych zdań) prowadzący zaczyna zdanie, a badany dopowiada zdanie służące do analizy nastawień do np. nauczyciela, (jeśli zdanie brzmi: „Widok nauczyciela …”)
3. Techniki graficzne np.: Rysunek rodziny - najważniejszy w technikach diagnostycznych. Wszystkie rysunki diagnostyczne dzieci wykonują bez ołówka i gumki, lecz kredkami. Rysunek rodzinny jest podstawowym narzędziem diagnostycznym służącym do badania relacji między poszczególnymi członkami rodziny. Test rodzinny - wykonujemy kilkoma kolorami kredek, 1 kredką lub ołówkiem, Test Kocha - drzewo - Lewa strona to kontakt z matką. Prawa strona to kontakt z ojcem. Wszelkie połamane elementy drzewa znaczą o jakichś przeżyciach traumatycznych dziecka i rodziców.
4. Techniki zabawowe:
a) Techniki polegające na manipulowaniu lalkami. Badano postawy małych dzieci. Evans i Chains przedstawili pewną ilość lalki „białych” i kolorowych” i prosili je, aby bawiły się tym, i lalkami w określony sposób np. w organizowanie przyjęcia Wyłączenia bądź włażenie z zabawy zabawek kolorowych oraz role przeznaczone dla nich w tej zabawie, dosarczano prostego, obiektywnego wskaźnika za pomocą, którego mierzono psowaty badanych wobec dzieci murzyńskich
b) Test lalkowy + materiał obrazkowy: Hartley i Schwarz - badania nad postawami wobec dzieci z innych grup społecznych,; Malowane dekoracyjnie zawierały elementy charakterystyczne dla dzielnicy katolickiej na jednym z obrazków, dzielnicy żydowskiej na drugim oraz typowej dzielnicy zamieszkała przez klasę średnią, pozbawionych religijnych o znaków na trzecim obrazku. Odpowiednio dobrane grupy rodzinne lalek umieszczano na tle różnych dekoracji i dzieci mila się bawić w takie sytuacje społeczne jak przyjęcie urodzinowe, jazda samochodem, jazda autobusem
⇒ Rysunek Rodziny
Na podstawie rysunku widzimy: więź emocjonalną w rodzinie; stopień zaspokojenia potrzeb psychicznych; postawy rodzicielskie rodziców; stosowanie metod wychowawczych; czy dziecko jest np. molestowane.
Wprowadzenie do zagadnienia - diagnozujący przeprowadza rozmowę np. o rodzinie, nie wolno tutaj kłamać dzieci i trzeba ukazać im różnorodność rodzin, różne postawy rodzin. Np. - A teraz narysuj rodzinę jaką chcesz, a nie koniecznie swoją, (bo wtedy blokujemy emocje dziecka). Dziecko i tak narysuje swoją rodzinę, chyba że marzy o innej rodzinie, lepszej rodzinie.
-Narysuj, jak współczesna rodzina spędza wolny czas?
-Jak będziesz dorosły, to jaką założysz rodzinę?
-Kogo zabrałbyś na bezludną wyspę?
Rysunków do diagnozy musi być od 8-10! - Rysunków do diagnozowania (np. o rodzinie) nie wolno wywieszać i organizować wystaw (bo jest to sprawa intymna każdego dziecka). Nie wolno przeprowadzać rozmowy z dzieckiem na temat rysunku w obecności całej grupy, na tle grupy.
W analizie rysunku przyjmuje się kryteria:
1. Kolejność rysowania postaci:
- postać rysowana w pierwszej kolejności świadczy o tym, że jest to osoba najważniejsza w rodzinie, z którą się dziecko identyfikuje lub ta osoba ma władzę w rodzinie, przejawia postawy autokratyczne;
-gdy jest jako pierwsza rysowana osoba z rodzeństwa- świadczy to o przywilejowanej pozycji brata lub siostry w rodzinie, a rodzice koncentrują się na rodzeństwie;
- jeśli pierwsza rysowana babcia lub dziadek- to dziecko ma silniejszy związek z nimi niż z rodzicami, albo są zakłócone relacje z matką, ojcem;
- osoba rysowana w ostatniej kolejności- świadczy o tym, że nie zajmuje ona ważnego miejsca w rodzinie, brak jest więzi emocjonalnej z tą osobą, brak z nią kontaktów;
2. Przedstawianie osób znaczących:
- w centrum umieszczona jest osoba najbardziej znacząca, jest ona większa, dziecko rysuje ją bardzo starannie, dobierając różnorodne kolory, dziecko dorysowuje tej osobie ładne przedmioty np. kokardki, kolczyki. Rysuje tę osobę najdłużej, poświęca jej najwięcej czasu;
- osoby mało znaczące dziecko rysuje w zdenerwowaniu, pośpiechu, umieszcza je w rogu kartki a nie w centrum, rysuje tę osobę 2-3 kolorami, niestarannie i mało czasu poświęca na narysowanie tej osoby;
3. Relatywna wielkość postaci:
- jeśli narysowana osoba jest powiększona, są u niej elementy agresywne (duże zęby, rozczochrane włosy), to ta osoba przejawia agresję wobec dziecka czy członków rodziny;
- jeśli narysowana osoba jest powiększona bez akcentów agresji(np. mama królewna), to świadczy to o więzi emocjonalnej dziecka z tą osobą;
- jeśli dziecko pomniejsza postać, to świadczy to o pomniejszaniu wartości tej osoby wobec dziecka;
- jeśli dziecko przedstawia osobę jako „ fruwającą”, to dziecko ma zaburzone bezpieczeństwo, chciałoby uciec z domu;
- jeśli dziecko rysuje osobie krótkie ręce, oznacza to trudności w nawiązywaniu kontaktów np. z ojcem, matką;
- jeśli dziecko rysuje ręce w górze, to oznacza że może ono być maltretowane, że są stosowane kary wobec tego dziecka;
- jeśli dziecko rysuje siebie z rękoma do góry, to jest to „ krzyk dziecka”( potrzebuje ono miłości, akceptacji);
- brak na rysunku dłoni oznacza brak więzi emocjonalnej
4. Ozdabianie postaci
- jeśli dziecko używa ciepłych kolorów, to świadczy to o więzi i zaspokojeniu potrzeb psychicznych w środowisku rodzinnym;
- jeśli dziecko używa zimnych kolorów, to świadczy to o braku miłości i bezpieczeństwa, dziecko żąda miłości, ale jej nie doznaje;
5. Symbolika barw( jest ważna w diagnozie rodziny, a nie samego dziecka)
- ciemny brąz, czarny oznacza brak ciepła, patologię w rodzinie;
- kolory jasne( żółty, różowy, niebieski) oznacza więź emocjonalną dziecka z rodziną;
- czerwony połączony z brązem, oznacza agresję w rodzinie, napięcie emocjonalne (ale w 10 kolejnych rysunkach);
6. Relacje w rodzinie
- rodzina przedstawiona poziomo, w jednym szeregu, trzymająca się za ręce, świadczy o głębokiej więzi emocjonalnej w tej rodzinie, wszyscy są szczęśliwi;
- jeśli każdy członek rodziny jest w pewnej odległości od siebie, to świadczy to o braku kontaktów, o braku więzi emocjonalnej w tej rodzinie;
- jeśli dziecko między członkami rodziny rysuje przedmioty( np. kota), to ważniejszy w tej rodzinie jest np. pies, kot niż to dziecko;
- jeśli na rysunku ojciec, matka są przedstawieni w pozycji leżącej, narysowani kolorem czarnym lub brązowym, to świadczy to o braku zaspokojenia potrzeb dziecka, o jego smutku, a w rodzinie może być pijaństwo, narkomania;
- narysowany ojciec z elementami seksualnymi(język, penis) lub ręka dziecka na pupie, pod sukienką, może świadczyć o molestowaniu seksualnym;
- jeśli ojciec narysowany jest w pozycji lwa i trzyma w ręku kij lub kabel, może świadczyć o maltretowaniu dziecka;
- narysowane piekło i języki , może świadczyć także o molestowaniu dziecka;
- jeśli dziecko rysuje niemowlę w wózku i przekreśla je czarnym kolorem, to świadczy to zakłóceniu relacji w rodzinie, rywalizacji, o niejednakowym traktowaniu rodzeństwa;
7. „ Test zaczarowanej rodziny”
Mówimy dziecku: Wyobraź sobie, że jesteś czarodziejem i zaczarowałeś swoją rodzinę
Kryteria oceny:
-jeśli dziecko zaczarowało wszystkich członków rodziny w jeden gatunek ( np. psy, gąski), to świadczy to o jedności w rodzinie, o więzi emocjonalnej
-jeśli wszyscy są zaczarowani w kamienie, to w rodzinie panuje lodowatość uczuć, a rodzice nie darzą miłością i sympatią swoich dzieci
-rodzina zaczarowana w różne przedmioty, zwierzęta, świadczy o zagrożonych relacjach w niej, np.
Ojciec- w goryla, dinozaura ( groźne zwierzęta), to świadczy to o ogromnej sile agresywności tego ojca(matki), braku zaspokojonych potrzeb
Matka - w mysz malutką, to świadczy to o występowaniu u niej wysokiego poziomu lęku przed ojcem, nie ma ona nic do powiedzenia, ona nie obroni dziecka
Jeśli dziecko rysuje wtedy siebie jako tygrysa,lwa, to znaczy że chce pomóc matce, a z ojcem walczyć(podświadomie)
Jeśli w rysunku występuje postać czarodzieja, tzn że dziecko pragnie posiąść moc czarodzieja i mieć wpływ na zmianę postaw rodzicielskich, chce zmienić rodzinę, relację rodzice - dziecko
Jeśli dziecko rysuje rodziców jako kościotrupy, w trumnie, tzn. że wódka zjadła rodzicom rozum, ciało i nadają się oni do trumny
⇒ Historyjki i opowiadania niedokończone
Technika kończenia historyjek i dyskusji - badanemu przedstawia się fragment historyjki bądź też dyskusji wystarczający aby zwrócić jego uwagę na dane zagadnienie, ale nie wystarczające aby można było stwierdzić jak zdarzenia potoczą się dalej, następnie prosi się badanego by dorobił zakończenie.
Przykład:
„X, który wychował się w przekonaniu, że wojna niczego nie załatwia, melancholijnie rozważa możliwość powołania go do wojska. Spotyka swojego przyjaciela i idą razem na piwo. Y, został powołany do wojska i znajduje się obecnie w drodze do swej jednostki. Mówi on X-owi, że spodziewa się, iż poślą go na teren działań wojennych na Pacyfiku. Perspektywy te bardzo go cieszą i powiada, że z prawdziwą przyjemnością zrzuci ubranie cywilne i włączy się w działania wojenne. Jak jest możliwe, pyta X, że......."
Stosuje się też pytania o charakterze projekcyjnym, które podobne są pod pewnym względem do zwykłych pytań otwartych. Pytanie może dotyczyć np. pewnego fikcyjnego zdarzenia, np. "Przypuśćmy, że przyleciał na naszą planetę człowiek z Marsa i Pan był pierwszą osobą, która miała mu odpowiedzieć na pytanie jacy ludzie żyją na świecie. Co by Pan odpowiedział?".
Kwestionariusz Levinsona - składa się z 8 pytań dot. niezwykłych wydarzeń lub przeżyć, które mogłyby mieć duże znaczenie emocjonalne dla badanych. Odpowiedź jest kodowana wg zespołu kategorii, o którym zakłada się, że obejmuje wskaźniki wysokiego lub też niskiego etnocentryzmu.
⇒ Test dwóch domków
Test Dwóch Domków jako test psycho-dynamiki rodziny został stworzony przez prof. dr medycyny i filozofii Wiktora Szyryńskiego. Informacje o tej metodzie dotarły do Polski w połowie lat sześćdziesiątych. W wielu krajach jest ona stosowana w pracy klinicznej, naukowo-badawczej i szkoleniu. W opinii wielu specjalistów posługujących się testem, jest on wartościowy pod względem diagnostycznym i może być stosowany w różnych częściach świata, gromadząc dane na temat kulturowych i socjoekonomicznych różnic modeli rodzin i zachowań dzieci w różnych społeczeństwach. Test Dwóch Domków jest techniką zabawowo - projekcyjną przeznaczoną do badania dzieci w wieku od 5 do 17 lat o normalnym poziomie rozwoju umysłowego. Jego zadaniem jest próba wykrycia nieprawidłowości dynamiki życia rodzinnego dziecka, które mogą utrudniać lub uniemożliwiać zaspokojenie podstawowych potrzeb. Pozwala ustalić rodzaj i siłę związków uczuciowych, łączących dziecko z osobami najbliższymi oraz umożliwia określenie postaw członków rodziny wobec dziecka. W badaniach dzieci zastosowanie technik zabawowo - projekcyjnych ma szczególne znaczenie: są przystępne dla dzieci, eliminują szereg trudności związanych z koniecznością werbalizowania przeżyć, pomagają w wytworzeniu lepszego kontaktu między badanym a badającym. Metoda ta jest kombinacją trzech elementów badania dziecka: zabawy, wywiadu i projekcji. Materiałem testowym jest kartka papieru i ołówek lub długopis. Badanie, poza wstępnym nawiązaniem kontaktu, obejmuje cztery zasadnicze etapy zabawy i dwa etapy uzupełniające:
1. zaszeregowanie członków rodziny,
2. umieszczenie rodziny w dwóch domkach,
3. zaprosiny,
4. przeprowadzka,
5. weryfikacja przez stwierdzenia przeciwstawne,
6. swobodne wypowiedzi.
W pierwszym etapie dziecko wymienia osoby z rodziny, a badający w podanej kolejności szkicuje ich figurki na papierze i podpisuje je imionami. W drugiej części badający rysuje schematy dwóch domków, a zadaniem badanego jest podanie osób, które zamieszkają w jednym z nich, a które w drugim. Badający szkicuje sylwetki wymienionych osób pod rysunkami domków, zaznaczając imiona. W etapie trzecim zwanym zaprosiny dziecko informuje, kogo zaprosi do swego domku, a badający zaznacza kolejność i kierunek przenosin. Natomiast w czwartej części następuje odwrotna sytuacja; dziecko odsyła ze swego domku osoby, które uprzednio zaprosiło i dokonuje przenosin członków rodziny ze swojego do drugiego domku. Badający graficznie to oznacza. W tych etapach zasadnicze znaczenie ma kolejność, w jakiej dziecko wymienia członków rodziny. Stanowi to podstawę do interpretacji. Etap piaty służy sprawdzeniu wniosków, które nasuwają się na podstawie danych z poprzednich etapów. W szóstej części badający próbuje pobudzić dziecko do swobodnych wypowiedzi na temat rodziny. Ma to na celu poszerzenie dotychczasowych informacji o stosunkach uczuciowych w rodzinie. Duże znaczenie dla poprawności przeprowadzenia testu ma atmosfera, jaką wytworzy osoba badająca. Dziecko powinno mieć odczucie, że uczestniczy w zabawie z osobą dorosłą, która też się bawi. Jak wszystkie rezultaty technik projekcyjnych i zabawowych, wyniki tego testu muszą być analizowane z wielką ostrożnością. Czasem nie mogą być jedynym materiałem diagnostycznym, a jedynie wstępem do dalszych badań. Wyników badań Testem Dwóch Domków nie poddaje się ścisłej liczbowej ocenie. Powinny być interpretowane jak inne techniki projekcyjne.
7. Diagnoza i terapia z wykorzystaniem środków multimedialnych
Krótko i ogólnie napisałem bo takie opracowanie znalazłem z bibliografii podanej przez p. Szymczyk
Według słownika języka polskiego „multi” to tyle, co wskazanie na dużą ilość, wielkość, wielokrotność tego, co wyraża drugi człon zdania. Z kolei media to wszelkiego rodzaju przedmioty i urządzenia przekazujące odbiorcom określone informacje poprzez słowa, obrazy i dźwięki, a także umożliwiające im wykonanie określonych czynności intelektualnych i manualnych. Do mediów zaliczamy: radio, telewizja, video, komputery, tablice, podręczniki, mapy, modele. Pojęciami pierwotnymi wobec terminu „media” są pojęcia „pomoce naukowe” oraz „środki dydaktyczne”. Obszary wykorzystania multimediów: proces kształcenia, organizacja i zarządzanie szkołą, badania edukacyjne, diagnostyka i terapia pedagogiczna.
Komputer z odpowiednim oprogramowaniem można wykorzystać do celów diagnostycznych, profilaktycznych i terapeutycznych. Jest pomocą aktywizującą i usprawnia funkcje integrujące złożonych czynności psychicznych, zatem stymuluje te funkcje, od których zależy nabywanie przez dziecko gotowości do podjęcia nauki czytania i pisania. Techniki komputerowe są przydatne w działaniach profilaktycznych, w diagnostyce i terapii pedagogicznej dzieci z trudnościami w czytaniu i pisaniu. Zaletą terapeutycznych programów komputerowych są szerokie i różnorodne możliwości graficzne, które w znacznym stopniu mogą wzmocnić stymulację rozwoju psychoruchowego dzieci i możliwość indywidualizacji pomocy dla określonego dziecka, czyli odejście od grupowej nauki czytania i pisania na rzecz startu zróżnicowanego w zależności od predyspozycji i stopnia rozwoju dziecka. Mimo, że diagnostyka i terapia pedagogiczna są dziedzinami stosunkowo młodymi, już teraz można wyodrębnić kilka rodzajów oprogramowania: programy do diagnozowania pojedynczych deficytów, programy do kompleksowego diagnozowania, programy do równoczesnego diagnozowania i terapii, programy do terapii. Problematyka diagnozy i terapii pedagogicznej oraz prowadzonej równolegle profilaktyki dla dzieci z trudnościami w czytaniu i pisaniu, będących wynikiem różnorodnych zaburzeń wśród dzieci jest bardzo trudna i obszerna. Przeprowadzone w kilku przychodniach pedagogiczno - psychologicznych dla dzieci badania diagnostyczno - eksplanacyjne wykazały skuteczność wykorzystania komputera w działaniach profilaktycznych, diagnostycznych i terapeutycznych dzieci. Wprowadzenie komputerów do praktyki diagnostyczno - terapeutycznej np. dla dzieci z zaburzeniami w czytaniu i pisaniu znacznie polepszyło jej efektywność w zakresie:
- wczesnego, szybkiego i pełnego zdiagnozowania zaburzeń,
- wzbogacenia środków poglądowych (chodzi o szerokie możliwości graficzne wybranych programów komputerowych),
- stworzenia warunków do samodzielnej terapii (dostosowanie tempa pracy do indywidualnych możliwości dziecka, samosterowanie procesu nauczania - uczenia się),
- silnego zaangażowania dziecka w proces terapii poprzez zainteresowanie pracą z komputerem,
- rozwijania wyobraźni dziecka, rozbudzenia jego aktywności oraz samodzielności myślenia,
- możliwości połączenia metod klasycznych z metodą komputerową co dało znacznie lepsze wyniki w terapii,
usprawniania zaburzonych procesów psychomotorycznych istotnych dla opanowania umiejętności czytania i pisania.
W ciągu ostatnich lat pojawiły się diagnostyczne programy psychologiczne, zwłaszcza w zakresie identyfikacji zaburzeń i zachowanych sprawności oraz doboru metod terapii, a także kształcenia psychologów na poziomie wstępnym. Precyzyjna i wszechstronna diagnoza pedagogiczna, bazująca na informacjach dostarczonych przez rozpoznanie medyczne i psychologiczne jest źródłem właściwej organizacji wychowania terapeutycznego i warunkuje skutecznie dydaktyczny proces nauczania, a komputer stanowi coraz bardziej użyteczne jej narzędzie. Jest jedynym ze środków przydatnych do tworzenia warunków rozwoju osobowości. Komputery znalazły zastosowanie również w badaniach genetycznych i biochemicznych, w rozpoznawaniu uszkodzeń i wad słuchu oraz wzroku.
Podstawowa Literatura
I. Leparczyk, J. Badora, Elementy diagnostyki pedagogicznej, Warszawa 1987
E. Jarosz, W. Wysocka, Diagnoza psychopedagogiczna, Warszawa 2006
B. Siemieniecki, Komputer w diagnostyce i terapii pedagogicznej, Toruń 2006.
10