MSG
WYKŁAD 2 27-10-2008
TEORIE POKLASYCZNE
Model Marshalla - teoria neoklasyczna.
Do pełnego wyjaśnienia opisywanego zjawiska oraz w celu odejścia od rozpatrywania wymiany tylko dwóch towarów wprowadził pojęcie „reprezentatywnych koszyków towarów”, które są przedmiotem wymiany między krajami.
- nurt szkoły neoklasycznej
- nurt matematycznej szkoły równowagi ogólnej
Jako ilustrację swoich wywodów zaproponował on wykresy, w których najważniejsze są
„zwrotne” krzywe popytu i podaży.
Przez zwrotną rozumiał on krzywą popytu kraju A na „reprezentatywny koszyk towarów
kraju B”, przy czym krzywa ta jest również krzywą podaży koszyka towarów w kraju B.
Model Marshalla - wykres, krzywe zaoferowania.
Pojęcie elastyczności wymiany A. Marshall wyprowadził ze zmodyfikowanej wersji klasycznej koncepcji kosztów realnych, uwzględniając zarówno koszty pracy, jak i koszty kapitału.
W teorii tej koszty realne są ujmowane w kategoriach subiektywnych, zgodnie z teorią wartości opartą na użyteczności krańcowej.
Realne koszty pracy są pojmowane jako przykrość pracy tj. konieczność wyrzeczenia się przez robotnika czasu wolnego, a realne koszty kapitału jako abstynencja tj. konieczność wyrzeczenia się części konsumpcji bieżącej dla zaoszczędzenia środków na akumulację i zwiększenie skali działalności gospodarczej i konsumpcyjnej w przyszłości.
Teoria kosztów alternatywnych i zastosowanie krzywych obojętności (pareto, Ohlin, Leontief)
(Ohlin) Obfitość zasobu oznacz bowiem, że jego cena jest relatywnie niska.
Przy danym popycie kraje powinny eksportować towary produkowane przy użyciu obfitych (tzn. tanich) zasobów.
Przedmiotem importu będą natomiast dobra do produkcji których dany kraj musiałby zużywać rzadko występujące (a więc drogie) w tym kraju zasoby.
Zgodnie z teorią Bertila Ohlina, kraje bogate w kapitał powinny się specjalizować w produkcji dóbr kapitałochłonnych, a kraje w których obfita jest praca - wytwarzać towary pracochłonne.
Zgodnie z teorią obfitości zasobów każdy kraj powinien eksportować produkty, których wytwarzanie wymaga bardziej intensywnego zastosowania relatywnie obfitych czynników produkcji, a jednocześnie importować towary, których produkcja wymaga bardziej intensywnego zastosowania czynników względnie mało obfitych.
Stosowanie tej zasady przynosi zawsze korzyści, choć ich skala może być różna.
Paradoks Leontief'a:
Tłumaczono następująco: to prawda, że jednostka pracy w USA kosztuje najdrożej na świecie, jednak różnica w wydajności pracy jest jeszcze większa, co sprawia, że praca jest względnie tania. Poza tym o wydajności pracy w Stanach Zjednoczonych przesądza praca nie robotników fabrycznych, lecz naukowców, inżynierów i menedżerów. Zasoby pracy kwalifikowanej są zaś tam wyjątkowo obfite w porównaniu z resztą świata.
Twierdzenie Heckschera - Ohlina - Samuelsona (teoria HOS)
Jeżeli bowiem kraj specjalizuje się w eksportowej produkcji dóbr, do których zużywa czynniki w danym kraju obfite, to zwiększa się popyt na te czynniki i ich cena w kraju będzie rosła.
Jednocześnie, jeśli kraj zacznie się wycofywać z produkcji dóbr opartych na czynnikach w danym kraju rzadkich, to będzie się zmniejszać popyt na te czynniki, ich cena zacznie spadać.
Rozwój wolnorynkowej wymiany handlowej prowadzi zatem do zmniejszania się różnic cen nie tylko tych samych towarów, ale i czynników produkcji, mimo braku ich pełnej przenośności.
Efekt (twierdzenie) Stolpera & Samuelsona
Twierdzenie to jest następujące: „uruchomiony przez handel międzynarodowy ruch cen czynników produkcji, polegający na wzroście cen czynnika w danym kraju obfitego i spadku cen czynnika produkcji w danym kraju rzadkiego, prowadzi do wzrostu realnych dochodów właścicieli czynnika obfitego oraz do spadku realnych dochodów właścicieli czynnika produkcji w danym kraju rzadkiego.
Teorie alternatywne
Teorie neotechnologiczne - tak samo jak teorie neoczynnikowe, powstały w wyniku dalszych badań związanych z próbą wyjaśnienia licznych kwestii wynikających z paradoksu Leontief'a.
Teorie te jednak w znacznym stopniu różnią się od dotychczas przedstawianych rozważań.
Za główny element wpływający na kształt, charakter i kierunki wymiany międzynarodowej, uważa się w nich zmianę technologii - postęp techniczny.
Zerwanie z założeniem o darmowości informacji.
Teoria luki technologicznej - zakłada, że na kształt, charakter i kierunki w międzynarodowej wymianie towarowej maja wpływ występujące pomiędzy poszczególnymi krajami różnice w poziomie rozwoju technologicznego w danej dziedzinie.
Różnice te wynikają z istniejącej między państwami luki technologicznej - stąd nazwa teorii.
Wyraża się ona w występowaniu opóźnień w wykorzystaniu przez naśladowców (imitatorów) nowych technologii opracowanych przez twórców (innowatorów).
O kierunkach i kształcie wymiany decydują czasowe różnice w opanowaniu określonych technologii przez poszczególne państwa
Współcześnie przepływ ten występuje między krajami o wysokim stopniu zaawansowania technologicznego.
2 kluczowa teoria neotechnologiczna - Teoria życia produktu
-Sformułowana przez R. Vernona w 1966.
Odnosi się ona zwłaszcza do innowacji produktowych, podczas gdy Posnerowski model luki technologicznej dotyczył wszystkich innowacji, zatem łącznie z innowacjami w obszarze techniki w procesach produkcyjnych.
W teorii cyklu życia produktu handel międzynarodowy zależy od zmian, opartych na dyfuzji możliwości produkcyjnych, następujących w specjalizacji różnych krajów w wytwarzaniu określonego dobra.
W trakcie swego życia każdy produkt przechodzi przez kilka faz. Zazwyczaj wyróżnia się tu 3 fazy:
- wprowadzenie
- wzrost
- standaryzacja
Niekiedy można się spotkać z większa liczbą faz, jeśli uwzględni się dodatkowo fazy:
- początkową badań i rozwoju
- końcową - schyłkową (rynkowej śmierci produktu)
W ostatniej fazie kraje który były innowatorami stają się importerami (np. FIAT)
Teorie podażowo - popytowe (druga grupa teorii alternatywnych)
Teoria podobieństwa preferencji - zwana inaczej teorią nakładającego się popytu, bądź ujednoliconej struktury popytu, została sformułowana i ogłoszona w 1961 r. przez szwedzkiego ekonomistę S.B. Lindena.
Podstawę rozważań w modelu podobieństwa preferencji stanowią dwa założenia:
zgodnie z pierwszym dany kraj będzie eksportował te towary na które istnieje zapotrzebowanie na rynku wewnętrznym.
Teoria zróżnicowania produktów - opracowana przez M. Armington
Wśród elementów różnicujących dobra najczęściej wymienia się: kraj pochodzenia, jakość, wygląd, styl, parametry techniczno-użytkowe, koszt wytworzenia.
Różnicowanie wynika też z odmiennych strategii samych przedsiębiorstw w warunkach konkurencji monopolistycznej, w których właśnie poprzez „odróżnienie” próbuje się skłonić konsumentów do wyboru produktów danej firmy, nie zaś proponowanych przez rywali. Temu zresztą służą odpowiednio prowadzone działania marketingowe.
Teoria handlu wewnątrzgałęziowego - handel ten odbywa się, gdy dany kraj jest jednocześnie eksporterem i importerem towarów z tej samej gałęzi, takich samych lub będących bliskimi substytutami.
W modelu handlu wewnątrzgałęziowego podstawa wymiany jest związana z trzema czynnikami:
- zróżnicowaniem dóbr
- korzyściami skali
- konkurencją niedoskonałą
Drugą istotną podstawą handlu wewnątrzgałęziowego są korzyści skali będące efektem specjalizacji, a zatem koncentracji na wytwarzaniu wyłącznie określonych dóbr lub usług.
Korzyści skali mogą mieć charakter:
- zewnętrzny
- wewnętrzny
- statyczny
- dynamiczny
Główne przyczyny stałego wzrostu znaczenia handlu wewnątrzgałęziowego:
zbliżanie się do siebie wielu państw pod względem stopnia rozwoju gospodarczego (szczególnie jeśli uwzględni się parytet siły nabywczej)
wynikające z tego stopniowo postępujące ujednolicenie gustów nabywców w różnych krajach, prowadzące do nakładania się popytu.
liberalizację w gospodarce światowej
strategie firm w liberalizującej się gospodarce
Wykład 2
- 2 -