Strefa najbliższego rozwoju -Wygotski
Najważniejsze dla rozwoju poznawczego dziecka są te funkcje, które jeszcze nie zostały do końca ukształtowane. Zadania, które są wyzwaniem nie do pokonania samodzielnie za pierwszym razem, wyzwalają w dziecku pęd do wiedzy, kreatywne myślenie. Wtedy właśnie potrzebna jest pomocna dłoń przewodnika, który łagodnie „popchnie nad przepaścią”, czyli wskaże prawidłową drogę rozwiązania danego problemu. W ten sposób dziecko zdobywa nowe umiejętności i doświadczenia.
Zadania, które dziecko potrafi rozwiązać bez problemu i nie stanowią dla niego wyzwania, mogą tylko utrwalać nabyte już umiejętności, takie kompetencje nazywane są strefą aktualnego rozwoju. Dlatego tak bardzo ważna jest rola nauczyciela, który musi umiejętnie dopasować działania edukacyjne do sfery rozwojowej dziecka, by nie dawać mu np. zbyt prostych lub zbyt trudnych do wykonania zadań, które zniechęca do dalszej pracy i poszukiwań.
Strefa najbliższego rozwoju nie określa inteligencji dziecka, ale raczej poziom potencjalnego rozwoju. Nabycie umiejętności wykonywania różnych czynności i rozwiązywania problemów we współpracy z innymi jest bardzo ważnym elementem warunkującym np. przystosowanie do życia w społeczności szkolnej lub przedszkolnej, współpracę z nauczycielem itd. Dlatego tak istotne jest skupienie się na tym, co dziecko może zrobić jutro, a nie na tym, co potrafi bez problemu wykonać dzisiaj.
Teoria prof. Lwa Wygotskiego
Prof. Lew Wygotski był rosyjskim pionierem psychologi społeczno-kulturowej. Nazywany jest dziś "Mozartem psychologii". Kluczowym elementem jego teorii jest "strefa najbliższego rozwoju". Stanowi ona obszar, który dla dziecka jest jeszcze nieznany, ale dostępny dla jego możliwości. Zadania stawiane dziecku, które stanowią strefę najbliższego rozwoju są dla niego wyzwaniem i wymagają wysiłku, aby mogło się z nimi zmierzyć. Dzięki temu dziecko stale się rozwija oraz ma poczucie sukcesu, co bardzo pozytywnie wpływa na poczucie jego własnej wartości.
Niezwykle ważnym elementem jest również zabawa, która według Wygotskiego jest naturalną aktywnością dziecka, jednocześnie stanowiąc dla niego strefę najbliższego rozwoju, dzięki czemu dziecko w trakcie zabawy rozwija się i zwiększa swoje umiejętności i możliwości. Dodatkowo jest ona bardzo atrakcyjna, co pozytywnie wpływa na zaangażowanie dziecka w działanie.
Metoda Wygotskiego opiera się na przekazywaniu dziecku narzędzi umysłowych, dzięki czemu staje się ono bardziej samodzielne, wierzy we własne siły i możliwości. Ułatwia to proces uczenia się, motywuje dziecko do aktywnego radzenia sobie w sytuacjach problemowych oraz śmiałego podejmowania własnych działań.
Teoria Lwa Wygotskiego leży u podstawy nowatorskiego programu edukacyjnego dla dzieci w wieku 2,5-6 lat „Klucz do Uczenia Się”, który prowadzony jest w EDUKADO.
Rozwój myślenia
Charakterystykę myślenia dzieci w tym okresie rozwoju ułatwi przypomnienie trzech szczebli genetycznych tego procesu, stanowią je: myślenie sensoryczno-motoryczne, konkretno-wyobrażeniowe i myślenie pojęciowe. Dla dzieci w wieku przedszkolnym najbardziej typową formą myślenia jest myślenie konkretno-wyobrażeniowe. Myślenie dziecka jest podporządkowane zadaniom praktycznym, jest to zatem myślenie związane z konkretnym celem. W wieku przedszkolnym zmniejsza się zależność myślenia od bezpośredniej sytuacji, a więc od czynników zewnętrznych. Według teorii Piageta myślenie dzieci do około 7, 8 r.ż. jest myśleniem prelogicznym, tzn. niezgodnym z zasadami poprawnego rozumowania logicznego. Jednak wedle późniejszych badań Piaget stwierdził, iż logika dziecka przejawia się również we wczesnych stadiach rozwoju umysłowego, lecz różni się ona od logiki dorosłych. Według obecnie przyjmowanego przez Piageta podziału na stadia, wiek przedszkolny mieści się w okresie drugim, tj. kształtowania się i organizowania operacji konkretnych.