Pierwsza pomoc II
1)Resuscytacja krążeniowo-oddechowa (patrz BLS i ALS)
2)Płynoterapia i farmakoterapia w okresie przedszpitalnym
Płynoterapia i farmakoterapia w okresie przedszpitalnym polega przede wszystkim na zabezpieczeniu dostępu do żyły, najlepiej przez wprowadzenie plastikowego cewnika (jest on wygodny w użyciu, pozwala na swobodne ruchy kończyną i na dodatkowe wstrzyknięcia leków, a ponadto nie ulega szybkiemu zatkaniu); wydolny dostęp do żyły potrzebny jest nie tylko u chorych z hipowolemią, ale u wszystkich z rozleglejszymi obrażeniami; przetacza się płyny elektrolitowe (zbuforowany mleczanem sodu płyn Ringera,....
....0,9% roztwór chlorku sodu) i koloidowe (dekstran 70 000); przetoczenie, zwłaszcza dekstranu, powinno być poprzedzone pobraniem krwi do oznaczenia grupy i wykonania próby krzyżowej; u osób w stanie rozwiniętego wstrząsu przetoczenie powinno nastąpić możliwie szybko (pod ciśnieniem, co umożliwiają specjalne nakładki ciśnieniowe zakładane na plastikowe butelki); najlepiej wykorzystać do tego celu drugi dostęp do żyły; w standardach amerykańskich zaleca się uzyskanie dostępu do żyły centralnej;
W dziedzinie płynoterapii dokonuje się postęp, począwszy od czulszych metod diagnostycznych, umożliwiających określenie głębokości upośledzenia przepływu krwi (oznaczanie stężenia mleczanów w surowicy krwi lub pH błony śluzowej żołądka - które wykonuje się w SOR) do zastosowania substytutów krwi pozbawionych jej wad a równie dobrze przenoszących tlen, mniej lepkich, obojętnych immunologicznie, długo pozostających w łożysku naczyniowym, wolnych od patogenów i coraz mniej toksycznych;
Obecnie trwa dyskusja nad wyborem pomiędzy koloidami i płynami elektrolitowymi (przetoczenie 1000 ml roztworu dekstranu 70 000 powiększa objętość krwi krążącej o 790 ml, podczas gdy podanie tej samej ilości 6% roztworu hespanu - o 710 ml, zaś soli fizjologicznej jedynie o 180 ml) a także nad tym, czy bardziej skuteczne jest przetoczenie dużej objętości płynów (co prowadzi do zwiększenia utraty krwi i jeszcze większego upośledzenia krzepnięcia), czy też małej objętości i to dopiero w czasie definitywnego zabiegu operacyjnego;
Oczywiście, to ostatnie postępowanie może dotyczyć tylko tych ofiar wypadku, w których przypadku czas od wypadku do dojazdu do szpitala nie przekroczy 30 minut i które nie są obciążone chorobami towarzyszącymi; obecnie uważa się, że różne obrażenia wymagają różnych formuł resuscytacji;
Prowadzone są badania, których wyniki zalecają wykonywanie w przypadkach mnogich obrażeń ciała (w tym ciężkich obrażeń mózgu) resuscytacji z użyciem stężonego roztworu soli fizjologicznej zamiast innych roztworów; przemawiają za tym wyniki badań przeprowadzonych na owcach, którym po krwotoku podawano albo 40 ml/kg mc roztworu Ringera buforowanego mleczanem sodu, albo 4 ml/kg mc stężonego (2400 mOsm/l) roztworu chlorku sodu (7,5%); przy mniejszej objętości przetoczenia uzyskuje się szybsze.....
....ściągnięcie płynu z przestrzeni pozanaczyniowej do łożyska naczyniowego a zarazem efekt przeciwobrzękowy w obrębie OUN; klinicyści Prough i Lang uzyskali dobre wyniki u osób, którym podano 250 ml 7,5% roztworu soli; porównanie skuteczności leczenia tą metodą z wynikami leczenia chorych, którym podawano buforowany mleczanem sodu roztwór Ringera a także roztwory dekstranów, wypada na korzyść pierwszego sposobu; stosowanie stężonego roztworu (7,5%)soli ma inne korzystne działanie;
Leki przeciwbólowe stosuje się praktycznie u wszystkich poszkodowanych w wyniku urazu; ich rodzaj i dawka zależy od stanu chorego, rodzaju obrażeń i czasu transportu do szpitala; powszechnie używa się tramalu, preparatów paracetamolu oraz innych leków; opioidy, takie jak morfina czy fentanyl, są bardzo przydatne w przypadku osób z izolowanymi złamaniami kończyn i kręgosłupa czy w przypadku oparzeń;
Linia dożylna umożliwia ciągłe podawanie opioidów; preferuje się podawanie fentanylu w dawce 0,05-0,10 mg, co zabezpiecza chorego na ok.. 15-30 minut (jest to prawdopodobny czas dotarcia do szpitala); można także podać 2-4mg morfiny dożylnie i resztę ampułki domięśniowo, gdy transport będzie trwał dłużej niż 30 minut; przy takim dawkowaniu opioidów obawy o ich depresyjne działanie na układ oddechowy i układ krążenia są nieuzasadnione a dożylne podanie 2-4 mg morfiny przynosi istotną ulgę choremu;
Realne przeciwwskazania do stosowania opioidów dotyczą przypadków obrażeń OUN; opioidy mogą utrudniać ocenę stanu przytomności, niesłychanie istotną z punktu widzenia diagnostyki następstw urazu, zwłaszcza ciasnoty śródczaszkowej; jednak w erze coraz bardziej dostępnej tomografii komputerowej argument ten słabnie a rzeczywiste złagodzenie lub usunięcie bólu zdaje się mieć daleko szersze znaczenie niż sam tylko komfort chorego;