Dziecko z autyzmem

Triada Zaburzeń Autystycznych

Diagnoza

• Skala Diagnostyczna Zaburzeń Zachowań Dziecięcych Rimlanda

• Kwestionariusz Autyzmu w Okresie Poniemowlęcym (CHAT) Barona- Cohena

• Skala oceny autyzmu dziecięcego CARS

• Profil Skali Rozwoju PEP- R

• Klasyfikacja diagnostyczna zaburzeń psychicznych i rozwojowych w okresie niemowlęctwa i wczesnego dzieciństwa

(DC: 0-3R)

Dynamika rozwoju

• 2-5 r.ż. u większości osób symptomy pojawiają się symptomy w czystej postaci; największa aktywność, hiperaktywność.

• 6-12 r.ż. Relatywnie dobre funkcjonowanie, poprawa, dzieci stają się bardziej otwarte, pojawiają się większe możliwości komunikacyjne, zmniejsza się aktywność.

• 12-19 r.ż. Dorastanie; im wyższy poziom intelektualny tym gorsze funkcjonowanie społeczne, problemy poznawcze, pojawiają się próby samobójcze oraz agresja.

• Powyżej 19 r.ż. Dorosłość; nadal uczą się radzenia sobie w życiu.

Przebieg interakcji społecznych

Klasyfikacja Lorny Wing i Judith Gould

Osoby powściągliwe, pełne rezerwy

• Osoby te najbardziej przypominają popularny wizerunek autystów. Stanowią najliczniejszą grupę- ok. 61%. Są to dzieci i dorośli w największym stopniu wycofujący się z kontaktów społecznych. Z reguły unikają oni fizycznego kontaktu, a także w ogóle interakcji z innymi osobami.

Osoby pasywne

• Dzieci i dorośli nie nawiązują spontanicznie kontaktów z innymi osobami - z wyjątkiem tych, które służą zaspokojeniu ich potrzeb. Akceptują natomiast takie próby ze strony innych ludzi, odnosząc się do nich bez protestu, a czasem nawet z oznakami zadowolenia. Można je zachęcić do udziału we wspólnych zabawach, chociaż z reguły przyjmują w nich bierną postawę.

Osoby aktywne, specyficzne w kontakcie

• Osoby te spontanicznie nawiązują kontakty z innymi ludźmi, ale czynią to w swoisty, naiwny i jednostronny sposób. Nie są one świadome - lub też są świadome w ograniczonym stopniu - perspektywy drugiego uczestnika interakcji.

Ogólna charakterystyka zachowania

Klasyfikacja Lindy C. Eaves, Heleny H. Ho i D.M. Eavesa

Typowa grupa autystyczna

• Osoby pasywne, powściągliwe w kontaktach, nieświadome obecności innych ludzi. Niemal wszystkie posługują się mową, ale większość z nich przejawia zaburzenia w komunikacji niewerbalnej i werbalnej (echolalie, perseweracje, trudności w prowadzeniu konwersacji). Prawie u wszystkich występują stereotypie ruchowe. 1dz : 5ch

Osoby słabo funkcjonujące

• Osoby bierne, nieświadome istnienia innych ludzi, nie potrafiące komunikować się werbalnie, nie potrafią naśladować innych, nie są zdolne do zabawy symbolicznej. 5dz : 2ch

Osoby hiperaktywne, dobrze funkcjonujące

• Osoby hiperaktywne, impulsywne, o bardzo zaburzonej zdolności do koncentracji uwagi. U większości występują napady złości i zachowania agresywne. 1dz : 6ch

Osoby najlepiej funkcjonujące

• Najlepiej funkcjonujące w sensie inteligencji, jak i rozwoju społecznym. Hiperaktywne, impulsywne, lękowe, agresywne i nieufne. 1dz : 3ch

Autyzm i inteligencja

Koncepcja P.Christiego

I Grupa

• Charakteryzuje się wysoką inteligencją i małym natężeniem autyzmu. Dzieci te uznawane są za ekscentryczne i niezwykłe, nie zaś chore.

II Grupa

• Dzieci dla których trudności w uczeniu się stanowią problem znacznie większy niż cechy autystyczne.

III Grupa

• „Klasyczne” dzieci autystyczne; cechuje je wysoki poziom zaburzeń autystycznych bez dodatkowych zmian w rozwoju intelektualnym.

IV Grupa

• Dzieci o bardzo głębokich i rozległych, kompleksowych zaburzeniach, obejmujących zarówno poziom intelektualny, jak i symptomy autyzmu.

Deficyty poznawcze charakterystyczne dla autyzmu

☻ Zdolność „czytania” umysłu

(teoria umysłu, S. Baron-Cohen, A. Leslie, U. Frith)- zaburzony jest wrodzony mechanizm tworzenia umysłowych reprezentacji umysłowych, odnoszący się do stanów umysłu, emocji.

☻ Funkcje wykonawcze

tworzenie i realizacja planów działania.

☻Centralna koherencja

zaburzona zdolność integracji informacji i odczytywania ich znaczenia z kontekstu.

Rozwój teorii umysłu

• Przypuszcza się, że u osób z autyzmem upośledzona jest zdolność do myślenia o myśleniu innej osoby lub do wyobrażania sobie stanu umysłu innego człowieka.

• W drugim roku życia dziecko zaczyna dzielić się przeżyciami, spostrzeżeniami i doznaniami z innymi.

• Pojawia się zabawa symboliczna, odgrywanie ról.

• Wrodzona zdolność do oceny stanu psychicznego innych osób pozwala nam przewidywać co ktoś pomyśli, zrozumieć motywy działania, manipulować opiniami i przekonaniami innych.

Test SALLY- ANN

Test CHAT

Problemy wynikające z teorii umysłu

►Utrudnia wyobrażanie sobie przyczyn działania innych ludzi;

►Powoduje lęk w sytuacjach społecznych;

►Jest jedną z przyczyn powtarzanych, „sztywnych” wzorców zachowania:

• Niezdolność do czytania w umyśle

• Niezdolność do przewidywania zachowania innych ludzi

• Lęk w nieprzewidywalnej sytuacji społecznej

• Redukcja lęku przez wysoce przewidywalną, powtarzalną aktywność

►wiąże się z niezrozumieniem, na czym polegają różne sytuacje społeczne, przez co bywają spostrzegane jako agresywne, napastliwe, a w najlepszym razie bardzo niesympatyczne;

►wpływa na rozwój mowy, ponieważ wiążą się ze zdolnością do tworzenia wspólnego pola uwagi- monitorowania kierunku patrzenia innej osoby, podążania wzrokiem za jej wskazującym palcem, czy też wreszcie wskazywania w celu przyciągnięcia wzroku innej osoby.

Funkcje wykonawcze

• planowanie sekwencji działań

• utrzymywanie poziomu pobudzenia

• koncentracja, przenoszenie uwagi

• monitorowanie poziomu wykonania

• korzystanie z informacji zwrotnych

• elastyczne dostosowywanie aktywności do zmian w środowisku.

Centralna koherencja
(Uta Frith)

• Proces ten przebiega w taki sposób, że różnorodne informacje są zbierane razem i na ich podstawie na wyższym poziomie integracji konstruowane jest nowe znaczenie w określonym kontekście.

• Jej przejawem jest łatwość w rozpoznawaniu, odpowiedniego do kontekstu, znaczenia wieloznacznych słów;

• Pomijanie szczegółów jest elementem tego procesu

• Wg Frith ten aspekt przetwarzania informacji jest zaburzony u osób autystycznych.

„Męski” sposób myślenia

• Wg psychologa Simona Barona- Cohena autyzm jest stanem nierównowagi między dwoma rodzajami inteligencji: jednej, która jest potrzebna do rozumienia ludzi- empatyzacja i drugiej, która służy do klasyfikowania przedmiotów - systematyzacja.

ETAPY PRACY Z DZIECKIEM Z AUTYZMEM:

1.Intensywne podążanie

Cel: Rozwijaj współpracę i zrozumienie. Pokaż dziecku, że jesteś łatwy w kontakcie, że dobrze przebywać z przyjacielem. Stwarzaj więzy.

• Zwracaj na siebie uwagę dziecka i nawiąż kontakt wzrokowy

• Bądź teatralny i ekspresyjny

• Podążaj za dzieckiem.

2. Początek - zamiana ról, daj i bierz

Cel: Podtrzymać kontakt, zabawę i więź, która powstała. Stworzyć programy - nastawione na budowanie związków międzyludzkich, cele edukacyjne, rozwojowe. Dążenie do tych celów podczas sesji zabawowych.

• Połącz zainteresowania dziecka ze swoim programem.

• Inicjuj nowe zabawy - w chwilach, gdy nic innego się nie dzieje

• Zamiana ról

• Najpierw to, potem tamto

• Stanowcze prośby

• Rozwijanie umiejętności.

3. Zaawansowany - zamiana ról
oraz „daj i bierz”

Cel: Podtrzymać silne więzi i kontakt, realizując cel edukacyjny, rozwojowy i społeczny. Pracuj nad tym podczas sesji zabawowych. Ponadto, wprowadzaj bardziej formalne nauczanie w czasie takich sesji, gdzie ty będziesz nauczycielem przejmującym prowadzenie.

• Twórz warunki do bardziej strukturalizowanego nauczania

• „Handel” i negocjacje

• Granice i konsekwencje

• Rozwijaj swoje umiejętności nauczania

• Równowaga pomiędzy - „daję i biorę”, oraz pomiędzy podążaniem za dzieckiem i kierowanie nim

• Reaguj na zachowanie dziecka w sposób ekspresyjny

• Zainteresuj się tym, czym interesuje się dziecko

• Reaguj na zachowania, do których chcesz dziecko zachęcić (ignoruj zachowania niepożądane)

• Stosuj słowa „klucze” i używaj mowy potocznej do przekazywania uczuć.

PROGRAM TWORZENIA WIĘZI
Z „KAMIENIAMI MILOWYMI” ROZWOJU
wg Stanley I. Greenspan, Serena Weider

1.Samoregulacja i zainteresowanie światem.

Zainteresowanie wydarzeniami, uspokojenie, obniżenie stresu, zainteresowanie dorosłymi.

2.Zażyłość, więzi z ludźmi.

Reagowanie na dorosłych, reagowanie z przyjemnością, ciekawość, zainteresowanie, współuczestnictwo itd.

3.Dwustronna komunikacja.

Odpowiedź na gesty, komunikujące zamiary, intencje drugiej osoby, inicjowanie kontaktów, okazywanie uczuć, itd.

4.Kompleksowa, złożona komunikacja.

Zawiera 10 lub więcej sfer komunikacji, naśladowanie twojego zachowania,

sfera wokalizacji, ekspresji twarzy, wzajemnego dotyku, poruszania się,

motoryki dużej, porozumiewania się na odległość, okazywania niektórych emocji.

5.Pojęcie uczucia / emocji.

Odgrywanie „teatralne” okazywanie uczuć, pokazywanie wielu postaci emocji,

okazywanie swoich życzeń, pragnień, intencji, samopoczucia, używanie prostych zabaw

do odreagowania stresu.

6.Myślenie o uczuciach.

Bardziej zaawansowane zabawy w „na niby”, oparte na propozycji dorosłego,

przestrzenne i ruchowe gry z ustalonymi regułami, więcej ekspresji złożonych emocji.

Podstawowe etapy terapii dzieci autystycznych

• Wczesne rozumienie mowy.

• Trening imitacji.

• Dopasowanie i sortowanie.

• Imitacja werbalna.

• Rozwój rozumienia mowy i mowy czynnej; nazywanie obiektów i czynności.

• Pojęcia abstrakcyjne.

• Budowa zdań; nauka odpowiadania na pytania.

• Umiejętności szkolne.

• Rozwój społeczny; nauka wspólnej zabawy.

• Czynności samoobsługowe.

NAJWAŻNIEJSZE OBJAWY PREAUTYSTYCZNE U NIEMOWLĄT
(widoczne już w pierwszych 6 miesiącach życia):

• ograniczona ekspresja emocji i najczęściej obojętny, „nijaki” wyraz twarzy

• brak bezpośredniego kontaktu wzrokowego lub przelotny kontakt wzrokowy bez podążania wzrokiem za osobą

• nadmierna bierność

• nadmierna bezcelowa aktywność

• unikanie dotyku rodzica

• samozaabsorbowanie

• problemy regulacyjne

• nietypowy rozwój ruchowy

• nietypowe wzrastanie głowy

• poczucie rodziców, że „coś jest nie tak”

• większe zainteresowanie przedmiotami od urodzenia (także u dzieci, które pozornie rozwijały się prawidłowo do momentu regresu w 18 miesiącu życia)

Wczesne oznaki autyzmu
(0-3 r.ż.)

Karta rozwoju psychoruchowego dziecka w kolejnych miesiącach życia

1. miesiąc - skupia wzrok na twarzy badającego przez chwilę

- wydaje krótkie dźwięki gardłowe

2. miesiąc - śledzi wzrokiem osobę poruszającą się

- reaguje mimiką na kontakt z badającym

3. miesiąc - bawi się rękami, odpowiada uśmiechem na uśmiech

4. miesiąc - w odpowiedzi śmieje się głośno i gaworzy

5. miesiąc - wydaje okrzyki radości

7. miesiąc - gaworzy, wymawiając sylaby

8. miesiąc - szuka przedmiotu, który upadł, patrzy za nim

9. miesiąc - wymawia pierwsze słowa dwusylabowe

10.miesiąc - naśladuje takie czynności jak „kosi-kosi”, „pa-pa” itd.

11.miesiąc - na prośbę popartą gestem podaje przedmiot,

nie wypuszczając go

12.miesiąc - wymawia pierwsze trzy słowa dwusylabowe

- wkłada mały przedmiot do dużego

15.miesiąc - mówi pięć słów dwusylabowych ( np.. mama, tata, papa, lala)

18.miesiąc - sygnalizuje w dzień o potrzebach fizjologicznych

- mówi przynajmniej 8 słów, w tym zniekształcone

i dźwiękonaśladowcze.

Dzieci ryzyka

Zespół Aspergera

• Nieadekwatność zachowania do sytuacji społecznej; nieumiejętność rozumienia tych sytuacji;

• Nadwrażliwość zmysłowa;

• Niezgrabność ruchowa;

• Brak poczucia czasu;

• Wybuchy złości;

• Skłonność do depresji;

• Monotonna mowa;

• Unikanie kontaktu wzrokowego (nie zawsze)

• Nie rozumienie dowcipów

• Słabe rozumienie tekstów

• Sztywne wzorce zachowań

• Problemy z komunikacją niewerbalną.

KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE

• Zaburzenie w sferze relacji społecznych

• Wąskie zainteresowania

• Powtarzające się rutynowe zachowania

• Nietypowe cechy mowy i języka

• Problemy z komunikacją niewerbalną

• Niezdarność motoryczna

Diagnostyczne kryteria dla zespołu Aspergera według: Gillberg, Gillberg (1989)

• Samotnictwo

• Zaburzone interakcje społeczne

• Zaburzona komunikacja niewerbalna

• Dziwaczna mowa

• Nie spełnia kryteriów DSM-III-R dla autyzmu

Kryteria diagnostyczne zespołu Aspergera według: Szatmari, Bremner, Nagy (1989

---