Strukturalizm (I):

1. 1916r - Wydanie Kursu językoznawstwa ogólnego Ferdynanda De Saussure'a.

2. Językoznawstwo: Szkoła Genewska (De Saussure, Charles Bally), Szkoła Praska (Roman Jakobson, Nikołaj Trubiecki), Szkola Kopenhaska (Louis Hjelmslev), Szkoła Amerykańska (Franz Boas, Edward Sapir, Benjamin Lee Whorf).

3. Antropologia Strukturalna - etnologia: teoria Claude'a Levi - Straussa

4. Literaturoznawstwo: Główne szkoły i orientacje: Praska Szk. Strukturalna (R. Jacobson, Jan Mukarovsky, Bohuslav Hawranek), Poetyka lingwistyczna(teoria „późnego” Jacobsona), Poetyka generatywna (fr. Szk. Narratologiczna), Poetyka odbioru (Pl. Szk. Teorii komunikacji literackiej), Poetyki strukturalne (l. 60.-80., R. Barthes), Poetyki intertekstualne l. 80.

W Literaturoznawstwie:

• Poetyki lingwistyczne - teoria języka i językoznawstwa ogólnego de Saussura (1916). Teoria j. poetyckiego i specyf. Właśc. Tego języka w relacji do j. ogólnego. Wysiłki podjęte w kręgach Praskiej Szkoły Strukturalnej (1926-1948) i „późny” Jacobson.

• Gramatyki literatury - Wpływ myśli antropologicznej Claude'a Levi-Straussa (1958, Antropologia strukturalna). Idea ogólnej gramatyki podjęta fr. Szk. Narratologiczną - działaj. oficjalnie od 1966. Początkowo to analizy strukturalne opowiadań i inspiracje analizami morfologicznymi bajki magicznej (l.20., Rosjanin - Władimir Propp).

Wczesny strukturalizm:

1906-1911 - Wykłady Genewskie de Saussure'a (po jego śmierci publikacja książki przez jego studentów). Zadania językoznawstwa: Zbadanie i wydobycie praw ogólnych występ. We wszystkich językach.

Przedmiot badań: uniwersalny, abstrakcyjny „system” języka. Chodzi o oczyszczenie pola dociekań ze zmienności i wieloznaczności i możliwość oparcia tworzonej dyscypliny na mocnych podstawach. Czyli SYSTEM JĘZYKOWY (LANGUE), a nie MOWA (LANGAGE) czy WYPOWIEDŹ JEDNOSTKOWA (PAROLE).

Pojęcie STRUKTURA dla języka upowszechniło się od 1929r. jako: Struktura danego systemu- jako określenie dotyczące wewnętrznej organizacji systemu języka; Potem Jean Piaget(1968): właściwości struktury - całościowość, przekształcenia, samosterowność i zamknięcie, funkcjonalizm.

Autonomiczność językoznawstwa jako niezależnej dyscypliny i autonomiczność języka(niezależność od rzeczywistości zewnętrznej).

- najmniejsze elementarne cząstki, niepodzielne cząstki językowe istniejące na poziomie dźwiękowym FONEMY(w ogólnej strukturze języka wchodziły one w określ. zależności - różnice dźwiękowe lub OPOZYCJE BINARNE - każdy elem. języka istniał tylko dzięki różnicom dźwiękowym.

- związek znaku i znaczenia - CHARAKTER ARBITRALNY - znaczenie słowa w języku wynikało z wartości pozycyjnej znaku, a nie z jego relacji wobec zastępowanego przedmiotu.

- ZNAK JĘZYKOWY= defin. jako połączenie obrazu akustycznego (signifiant - drzewo) i pojęcia (signifie- „drzewo”) - brak zainteresowania rzeczywistym przedmiotem zastępowanym przez znak.

Tylko systemowe relacje dźwięków i pojęć - dlatego BADANIE IMMANENTNE (nie odwoływanie się do czegokolwiek spoza niego).

- język ujmowany SYNCHROONICZNIE (nie diachronicznie) - wewn. organiz. sys. językowego i ogólne zasady rządzące językiem.

- z nauki o języku został wyeliminowany jego użytkownik - człowiek (system bez podmiotu).

- Dualizm pojęciowy - podstawowy typ organizacji na poszczególnych poziomach tworzyly rozmaite opozycje (op. binarna, op. sys. jęz. I mowy, synchr. i diachr.).

Zalożenia Literaturoznawstwa Strukturalistycznego:

• Zamiar stworzenia autonom. wiedzy o lit. opartej na mocnych podstawach nauk.(system języka literackiego, nie zaś poszczególne wypowiedzi literackie).

• Poetyki strukturalne:

PRASKA SZKOLA STRUKTURALNA:

1920- R. Jacobson z Moskwy do Pragi (utw. Praskiego Kola Lingwistycznego- 1926-1948) + wpływ Jurij N. Tynianowa i strukturalistów rosyjskich.

• Twórcze rozwinięcie i uzupełnienie koncepcji de Saussura na gruncie językoznawstwa i zaadoptowanie idei języka do opisu języka poetyckiego, zaś koncepcji język. ogólnego - do określ. zadań nauki o literaturze.

• Próba odpowiedzi na: Czym jest poetyckość? + Podkreślanie podobieństw pom. j. poetyckim a sys. języka ogólnego + istotne różnice dziela te języki.

• gl. cecha języka poetyckiego - AUTOTELICZNOŚĆ - wyeksponowanie znaku jako takiego przez osłabienie jego odwołań do sfery pozajęzykowej.

• AKTUALIZACJA różnych poziomów systemu języka - wyróżnienie tych, które w j. ogólnym mogą w ogóle nie być zauważone.

• Wypowiedź poetycka jako całość funkcjonalna (jednak sprzeciw wobec immanentyzmu).

• Analizę strukturalna należy poszerzyć o badanie współzależności między sys. literackim a innymi sys. (+ wobec sys. tradycji literackiej).

• Próby badania FUNKCJI ESTETYCZNEJ

Podobieństwo do FORMALISTÓW:

pytali o specyfikę literatury - przejawiała się ona gl. w języku.

Różnice:

- od uznania poetyckości za wyłączny przedmiot badań przeszli do badania funkcjonalnych uwikłań dzieła liter.

- od koncepcji literatury jako autonom. sys. językowego do badania relacji tego sys. i innych w kulturze.

- od analizowania „chwytów” do badania znaków funkcjonujących w aktach komunikacji i ich zawartości semantycznej.

CZYM WLAŚCIWIE JEST POETYCKOŚĆ?

„Co to jest poezja?” (1933) R. Jakobson. - koncepcja poetyckości jako pewnej uniwersalnej, ponadczasowej cechy funkcji poetyckiej (to treść pojęcia „poezja” zmienia się, a nie f. poetycka). Poetyckość była tylko częścią złożonej struktury dzieła lit., ale to ona organizowała dzieło poetyckie, a nawet „rządziła nim” i przejawiała się gł. wtedy, gdy „słowo jest odczuwane jako słowo, a nie tylko jako reprezentant nazwanego przedmiotu lub jako wybuch emocji”. „Słowo powinno prezentować samo siebie”, a nie reprezentować przedmiot, do którego się odnosi.

„O języku poetyckim” (1940) Jan Mukarovsky - Język poetycki uznany został przez niego za część systemu językowego i za jeden z języków funkcjonalnych - próba poszukania określenia specyfiki języka poetyckiego, który by miał charakter absolutnie uniwersalny (eliminacja dotychczas. spos. defin. języka poetyckiego jako ozdobnego, pięknego, plastycznego, emocjonalnego, itp.). J. poetycki jest w spos. stały i niezmienny określony przez swoją funkcję ESTETYCZNĄ (odgrywa tu gł. rolę kierując uwagę odbiorcy na sam znak językowy). Ale też (!!!) - w przeciwieństwie do Formalistów Rosyjskich - dostrzegał cele praktyczne wypowiedzi poetyckiej. Dzieło literackie jako dynamiczne napięcie komunikatu (3 funkcje językowe Buhlera - przedstawiająca, ekspresywna, impresywna) i estetycznej f. języka.

STRUKTURA ARTYSTYCZNA MUKAROVSKIEGO: cechy - bardziej szczególne niż sama zależność między całością a jej częściami: DYNAMIKA STRUKTURY ARTYSTYCZNEJ(walka funkcyjnych przeciwieństw, pojawianie się w niej zakłóceń i jej ciągłe kształtowanie się na nowo). Struktura jako całość znajdowała się w ciągłym ruchu w jej wnętrzu, a zachowywała trwałość i nieodporność na czynniki zewn.

Pomysł stworzenia systemowej nauki o literaturze, której model miał odpowiadać ogólnemu pojęciu struktury.

PRÓBA OPISANIA TEORETYCZNYCH I METODOLOGICZNYCH PODSTAW HISTORII LITERATURY - FELIX VODICKA („Historia literatury. Jej problemy i zadania.” (1942)). Dzieło literackie uznane za dynamiczną część składową procesu rozwojowego literatury.

- 1960, „Poetyka w świetle językoznawstwa”, R. Jacobson - jeszcze szersze ujęcie specyfiki literatury w perspektywie KOMUNIKACYJNEJ (Nadawca-Komunikat-Odbioeca + Kontekst, do którego odnosi się komunikat, Kod wspólny dla nad. i odb., Kontakt - „fizyczny kanał i psychiczny związek pom. nad. i odb.). Dodatkowe funkcje: METAJĘZYKOWA(zawarte w jęz. info. o kodzie, jakim posługują się nad. i odb.) i FATYCZNA (elem. służące samemu podtrzymywaniu kontaktu między nad. i odb. Np. „Cześć”, „Halo”)

„Tworzenie wypowiedzi zawsze musi być poprzedzone wyborem pewnych jednostek językowych (np. wyrazów) z inwentarza możliwości (kodu) i pociąga za sobą kombinację owych jednostek (łączenie np. w zdania)”.Aktami wyboru rządzi zasada EKWIWALENCJI - zastępowania. Szeregi językowe poezji charakteryzują się „powtarzalnością ekwiwalentnych jednostek” (regularnościami rytmicznymi i metrycznymi) - strumienie mowy odczuwa się jak czas w muzyce.

„Poezja gramatyki i gramatyka poezji” 1960, rola reguł gramatycznych w poezji: taka jak kompozycja w malarstwie

KRYTYKA LITERACKA i Strukturalizm:

1966, „Strukturalizm a krytyka literacka” Gerarda Genette'a i „Krytyka i prawda” Rolanda Barthes'a: Krytyk także rozbiera strukturę na elementy, a myśl krytyczna buduje strukturalne całości za pomocą ustrukturowanej całości, jaką jest dzieło. Samo dzieło w centrum zainteresowania krytyka - traktując je nie jako wynik określonych przyczyn zewnętrznych, lecz jako „byt niezależny”.

1968, „Poetyka”, Tzvetan Todorov (francuski literaturoznawca) - dokonał podziału na to, co mieści się w kompetencjach poetyki (prawa w porządku naukowym) i na to, co jest domeną interpretacji oraz krytyki literackiej (procesy wytwarzania znaczeń). Poetyka nie miał w ogóle zajmować się analizowaniem konkretnych, pojedynczych tekstów literackich, lecz tylko opisywaniem abstrakcyjnych struktur, których owe teksty mogły być jedynie realizacją. Nie zajmowałaby się utworami literackimi - faktami empirycznymi, ale abstrakcyjną strukturą - literaturą w sensie ogólnym.

4

---