I. MIKOŁAJ GOGOL - ZARYS BIOGRAFII
Urodził się 20 marca 1809 roku na Ukrainie w pobliżu Połtawy
Pochodził z rodziny średnioszlacheckiej (własna wioska Wasyliewka)
Dość wysoki poziom umysłowy rodziny (ojciec, Wasyl - pisał sztuki teatralne)
1820 rok - Gogol uczniem uprzywilejowanego zakładu naukowego - Gimnazjum Wyższych Nauk księcia Biezborodki w Nieżynie
Po niepowodzeniu w teatrze (szuka pracy jako aktor - 1829 rok) szuka posady urzędniczej: Ministerstwo Spraw Wewnętrznych (do roku 1831)
20 maja 1831 roku zawiera znajomość z Puszkinem
1834 - dzięki pomocy Puszkina zostaje adiunktem pełniącym obowiązki profesorskie na uniwersyteckiej katedrze historii w Petersburgu (1835 - zwalnia się z uniwersytetu); od tej pory w pełni poświęca się swojej działalności pisarskiej.
Umarł 4 marca 1852 roku; jego pogrzeb przeistoczył się w manifestację społeczną.
II. REWIZOR
- Komedia rosyjska przed „Rewizorem” była znikoma, nie miał Gogol wielu poprzedników; genezy należy szukać w twórczości ludowej (przedstawienia kukiełkowe - teatr Pietruszki)
- geneza „Rewizora”: często stanowi ją zestawianie komedii Gogola z komedią pisarza ukraińskiego G. Kwitki - Osnowajenko pt. Przybysz ze stolicy, jednak badacze twórczości Gogola twierdzą, by upatrywać genezy dzieła - nie w literaturze, lecz w codziennym życiu.
Mówi się o tym, że osnową treści komedii Gogola, mogła być anegdota, którą podsunął Gogolowi Puszkin.
- Wydźwięk społeczny komedii i dalsze jej oddziaływanie świadczą, iż arcydzieło Gogola było jednym z najsilniejszych policzków wymierzonych przez rosyjskiego pisarza rosyjskiemu absolutyzmowi; sztuka Gogola jako apologia ówczesnej władzy państwowej uosobionej w postaci rzeczywistego rewizora. W „Rewizorze” zdemaskowany został cały aparat biurokracji carskiej - od Petersburga do głuchej prowincji, od najniższego odstojnika - do dostojnika państwowego.
- W kompozycji „Rewizora” Gogol osiągnął niezwykłą spoistość, zwartość i oszczędność konstrukcji.
- Wyolbrzymienie cech charakteru bohaterów sztuki, doprowadzenie sytuacji do granic prawdopodobieństwa spotykamy na każdym kroku; niezwykła wyrazistość postaci komedii idzie w parze z uwypuklonym ubóstwem ich życia wewnętrznego - na wieść o wizycie rewizora powodują nimi strach, chciwość, chytrość, ambicja, egoizm.
- Język komedii nie jest przyczesanym językiem książkowym, lecz pełnym ekspresji, żywym językiem mówionym, świetnym narzędziem indywidualizacji osób.
- Komizm Gogola: charakterystyczne jest przejście od komizmu do powagi, wzajemne przeplatanie się śmiechu i patosu. Alogizmy, hiperbolizacja, skoki od komizmu do powagi to elementy groteski. Sama akcja sztuki oparta jest na groteskowym kontraście kompozycyjnym. Groteska służy Gogolowi do zaostrzenia satyry, wzmocnienia siły „karzącego śmiechu”.
TREŚĆ:
Cała akcja obejmuje od razu wszystkie osoby, tzn. te, które przebywają u Horodniczego w momencie dostarczenia mu listu z wiadomością o wizycie rewizora. Potem tylko wzrasta napięcie tej akcji wraz z pojawianiem się kolejnych osób.
Napięcie wzrasta, kiedy przybiegają Dobczyński i Sobczyński z nowiną, iż rewizor jest już w mieście. Komiczne przygotowania do przyjęcia rewizora kończą akt I( np. zalecanie zmniejszenia liczby pacjentów w szpitalu, by rewizor nie pomyślał, że lekarz nie posiada odpowiednich umiejętności).
W akcie II akcja przenosi się do pokoju Chlestakowa. Z monologu Osipa (służący) dowiadujemy się, kim jest Chlestakow; nie jest on świadomym oszustem pragnącym uchodzić za rewizora, dlatego żyje jeszcze własnymi kłopotami. Same okoliczności sprawiają, iż nie zamierzając grać nie swojej roli - gra ją mimowolnie, a komedia pomyłek zatacza krąg coraz szerszy.
III akt - kulminacyjna scena (centralny punkt sztuki) poematu kłamstw Chlestakowa w domu horodniczego. Chlestakow kłamie w stanie egzaltacji, żyje wyobraźnią, że istotnie jest urzędnikiem państwowym i ma do dyspozycji 35 tys. kurierów. Słuchający go horodniczy wierzy, że musi w tym być prawda.
Metamorfoza Chlestakowa - z mizernego urzędnika w dostojnika państwowego. Linia wzlotu Chlestakowa jest równoczesna z linią upadku ojców miasta.
W akcie IV decydują się oni po naradzie zgłaszać indywidualnie do Chlestakowa z łapówkami (własne grzechy i strach zmuszają ich do tego).
Chlestakow tym chętniej wciela się w przypisywaną mu rolę, przyjmuje łapówki, a nawet podejmuje romans z żoną i córką udzielającego mu gościny Horodniczego. Przyłapany na umizgach oświadcza się o rękę córki. Oświadczyny zostają przyjęte, a Chlestakow urasta w oczach prowincjuszy do roli człowieka, który wszystko może.
W ostatnich scenach sztuki, kiedy sytuacja staje się niebezpieczna, Chlestakow czmycha, przejęty zaś przez miejscowych notabli jego prywatny list ujawnia straszną prawdę, że padli ofiarą zbiorowej mistyfikacji. Horodniczy czuje się ośmieszony i poniżony. Tymczasem żandarm oznajmia, że z najwyższego rozkazu przybył rewizor z Petersburga. Zapada scena niema - wszyscy zaskoczeni, porażeni, nie mogą wydusić z siebie ani słowa.
1