„Zacznij od podwórka”
STRESZCZENIA PREZENTACJI
CZĘŚĆ I: ROLA ZIELENI OSIEDLOWEJ
dr inż. Beata Gawryszewska. SGGW
Rola zielonych przestrzeni osiedla w integracji społecznej, czyli budowaniu wspólnoty mieszkańców.
Przestrzeń oswojona, z którą człowiek jest związany wspomnieniami i emocjami, staje się ogrodem. Takim miejscem może się stać także osiedle mieszkaniowe - wystarczy, że będzie to przestrzeń spotkań, relacji z innymi ludźmi.
Kształtowanie terenów zieleni osiedlowej to proces społeczny. Naturalna integracja mieszkańców może nastąpić poprzez wspólne budowanie osiedlowych ogrodów. Ponadto wspólne tworzenie przestrzeni zamieszkania, czyli kształtowanie krajobrazu przez wspólnoty lokalne warunkuje jego ochronę i właściwą strukturę. Przekłada się ona na właściwe więzi społeczne. Formowanie krajobrazu odbywa się w ramach architektury partycypacyjnej, czyli architektury opartej na współuczestnictwie. Spontanicznie zakładane ogrody towarzyszą zacieśniającym się więziom międzyludzkim, a czasem są ich jedynych wyrazem. Typowe, współczesne tereny zieleni osiedlowej przestają być wystarczające. Projektanci i administratorzy muszą stać się doradcami, którzy postawią diagnozę i wskażą środki oraz włączą mieszkańców w proces kreacji przestrzeni.
dr hab. Barbara Szulczewska, prof. SGGW
Rola zieleni osiedlowej w kształtowaniu środowiska.
W referacie przedstawione zostaną wstępne wyniki badań prowadzonych w ramach projektu badawczego Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego pt. Ocena wskaźnika terenów biologicznie czynnych jako standardu kształtowania struktury przestrzennej terenów mieszkaniowych.
Badania te (prowadzone w 18 warszawskich osiedlach) mają na celu:
ustalenie, w jaki sposób tereny biologicznie czynne wpływają na funkcjonowanie przyrodnicze (klimatyczne, hydrologiczne i biologiczne) badanego osiedla,
zbadanie, czy można określić wskaźnik terenów biologicznie czynnych gwarantujący względnie prawidłowe funkcjonowanie przyrodnicze osiedla.
Wyniki przeprowadzonych badań będą konfrontowane z opiniami i odczuciami mieszkańców osiedli (czy to, co dobre dla „przyrody” jest także akceptowane przez ludzi.).
CZĘŚĆ II: POTRZEBY I OCZEKIWANIA SPOŁECZNE
Alicja Papierowska, Centrum Komunikacji Społecznej Urzędu m.st. Warszawy
Przestrzeń integracji mieszkańców na przykładzie targowisk.
Zakupy na targowisku są często nieodłącznym składnikiem codziennego życia, czynnością podczas której zachodzi samoistna interakcja z lokalnym otoczeniem. Robiąc na nich zakupy nadal czujemy się „u siebie”, spotykamy sąsiadów, mamy „swoich” sprzedawców. Powstaje swoista więź, a zakupy nabierają osobistego charakteru.
Przedmiotem wystąpienia będzie prezentacja wyników badania sondażowego na temat nawyków konsumenckich warszawiaków oraz ich opinii o utworzeniu przez Miasto jednodniowych targowisk. Opowiemy o zwyczajach związanych z zakupami oraz o roli tradycyjnych miejsc handlu, a także o tym, kto i dlaczego robi zakupy na targowiskach.
dr inż. Kinga Kimic, SGGW
Zagospodarowanie przestrzeni osiedli mieszkaniowych - identyfikacja problemów.
Osiedla mieszkaniowe stanowią w Polsce podstawowe miejsce życia ogromnej grupy ludności. Stare „blokowiska” kojarzą się bardzo często z terenami zaniedbanymi, zdominowanymi przez monotonne ściany budynków usytuowanych w otoczeniu nie posiadającym cech przestrzennej organizacji. Stan zabudowy wielorodzinnej oraz jej bezpośredniego otoczenia wskazują, iż w kwestii poprawy jakości środowiska zamieszkania człowieka istnieją poważne luki.
Z badań prowadzonych nad rozpoznaniem przemian zachodzących w obrębie przestrzeni osiedli mieszkaniowych wynika, iż m.in. nie ma czytelnego podziału na strefę publiczną, sąsiedzką i prywatną oraz nie dostosowuje się przestrzeni do realizacji wypoczynku przez wszystkie grupy wiekowe. Pełna identyfikacja negatywnych zjawisk oraz poznanie ich przyczyn stanowi bardzo ważny etap procesu modernizacji, czy rewitalizacji. Prawidłowo postawiona diagnoza stanu istniejącego jest punktem wyjścia do określenia właściwego kierunku zmian służących uporządkowaniu i reorganizacji przestrzeni osiedli mieszkaniowych.
Anna Wieczorek, UW
Zacznij od petunii. Dlaczego i jak angażować mieszkańców w tworzenie zieleni.
Jak wynika z badań psychologii środowiskowej obecność zieleni odgrywa znaczącą rolę w dobrym funkcjonowaniu człowieka, ma działanie regenerujące (na poziomie biologicznym, i psychologicznym), wpływa też na nasze funkcjonowanie społeczne.
Dzięki zielonemu zagospodarowaniu terenu osiedla zyskujemy przestrzeń, w której widoczna jest obecność gospodarza, a jak wskazują badania to zniechęca do aktów wandalizmu i zaniedbań.
Jednak nie tylko spółdzielnia czy wspólnota może pełnić rolę gospodarza takiego miejsca. Dzięki podejmowaniu decyzji o zieleni osiedlowej wspólnie z mieszkańcami nie tylko zyskujemy zrozumienie dla naszej działalności, mieszkańcy czują się też współodpowiedzialni za utrzymanie zieleni w dobrym stanie, co w dłuższej perspektywie może przyczynić się do obniżenia kosztów.
W zależności od skali projektu i terenu możemy zaproponować różne, sprawdzone formy konsultacji i partycypacji społecznej. Od klasycznych zebrań informacyjnych poprzez badania potrzeb i postaw do warsztatów projektowych, podczas których mieszkańcy wraz z projektantami tworzą koncepcję. Wspólne projektowanie i dbanie o lokalną zieleń ma też walor edukacyjny, szczególnie dla dzieci, ale nie tylko, promuje też zdrowy styl życia i stwarza możliwości dla aktywności fizycznej dla różnych grup mieszkańców.
CZĘŚĆ III: PLANOWANIE I PIELĘGNOWANIE ZIELENI OSIEDLOWEJ
Joanna Szczepańska , grupa badawcza Lifespace
Kreowanie przestrzeni zieleni pod kątem potrzeb jej użytkowników. Co to znaczy „dobra” przestrzeń zieleni osiedlowej i jak ją uzyskać?
Wiedza z zakresu nauk społecznych zaczyna odgrywać coraz większą rolę w procesie projektowania i decydowania o formie przestrzeni fizycznej.
Planowanie oparte na wiedzy to planowanie, w którym decyzje dotyczące przestrzeni wspomagane są rzetelnie zebraną wiedzą o miejscu i jego użytkownikach. Celem takiego planowania jest kreowanie miejsc, dobrze funkcjonujących na poziomie społecznym oraz przyjaznych użytkownikom. Podejście to jest wykorzystywane w projektowaniu przestrzeni miejskich, w tym szczególnie w tworzeniu jakości życia człowieka w miejscu zamieszkania. Zostało zastosowane m.in. do zbadania poziomu bezpieczeństwa na terenie Osiedla Cytadela Południowa w Warszawie. Z badań wynika, iż zieleń osiedlowa wpływa na poczucie bezpieczeństwa, ale także na zdrowie, samopoczucie, więzi społeczne. Dlatego też należy zadbać o to by planować i kształtować ją w odpowiedni, prowadzący do wymiernych efektów sposób.
Ewa Doboszyńska, SGGW
Wzorcowe przykłady zieleni osiedlowej.
Jako przykład wzorcowej zieleni osiedlowej można uznać Rummelsburger Bucht w Berlinie. Z obszaru o przemysłowym charakterze zostało przekształcone w dzielnicę mieszkaniową. Zastosowano tam szereg rozwiązań, które są godne naśladowania.
Różnorodność terenu, przy jednoczesnym zachowaniu spójności, podział przestrzeni na przestrzeń prywatną i publiczną, roślinność ogrodowa oraz dbałość o środowisko (gospodarowania wodami opadowymi, segregacja odpadków) to cechy charakterystyczne przytoczonego przykładu.
dr inż. Agnieszka Gawłowska, SGGW
Pielęgnowanie osiedlowych terenów zieleni - najważniejsze zasady i najczęściej popełniane błędy.
Osiedlowe tereny zieleni to parki osiedlowe, spacerowe aleje, plac zabaw, bezpośrednie otoczenie budynków mieszkalnych, przydomowe ogródki oraz nieużytki położone na obrzeżach osiedla. Tworzą je grupy roślinności takie jak: drzewa, krzewy, byliny i rośliny jednoroczne oraz trawy. Każda z tych grup wymaga osobnego programu pielęgnacyjnego. Pielęgnacja:
drzew - podstawowymi zabiegami pielęgnacyjnymi są ściółkowanie, nawożenie,
podlewanie, odchwaszczanie i cięcie. W przypadku nowo posadzonych młodych drzew stosuje się również palikowanie w celu zapewnienia młodym roślinom podpór.
Pielęgnowanie osiedlowych drzew wiąże się również z zapewnieniem im dobrych warunków wzrostu i rozwoju. W przypadku terenów, na których odbywa się intensywny ruch pieszy, powinno się zapewnić drzewom dostateczną ilość wolnej przestrzeni pod koroną. W mieście nie zawsze jest to możliwe, więc w wielu przypadkach stosowane są specjalne systemy z elementami antykompresyjnymi, przeciwdziałającymi uszkodzeniom korzeni drzew. Systemy te dodatkowo dostarczają korzeniom drzew wodę, składniki odżywcze oraz powietrze.
krzewów - tak jak w przypadku drzew stosuje się ściółkowanie, nawożenie,
podlewanie, odchwaszczanie
bylin - podlewanie, ściółkowanie i nawożenie oraz usuwanie nieatrakcyjnych części
roślin
traw - pielęgnowanie trawników nie jest sprawą prostą. Jest to jeden z bardziej
wymagających i kosztownych w pielęgnacji rodzajów terenów zieleni. Do podstawowych zadań należy: nawożenie, podlewanie, napowietrzanie, koszenie na odpowiednią wysokość i w odpowiednich terminach
prof. dr hab. Marek Kosmala
Osiedlowe ogrody deszczowe szansą na ochronę środowiska i własną kieszeń.
Ogrody deszczowe (ang. rain garden) są względnie małymi obszarami zlokalizowanymi w pobliżu kanałów burzowych albo nawierzchni utwardzonej (nieprzepuszczalnej). Woda deszczowa jest doprowadzana (spływa) do ogrodu, gdzie jest filtrowana naturalnie przez rośliny i glebę ogrodu. Ogrody deszczowe są nowym rozwiązaniem zakładanym w celu zbierania i zagospodarowywania wód opadowych z dużych powierzchni zabudowanych i nieprzepuszczalnych przed ich odprowadzeniem do strumieni i rzek. W istocie rzeczy są to zbiorniki infiltracyjne i retencyjne. Są one przyjaznym dla środowiska sposobem gospodarowania wodami opadowymi oraz metodą na upiększanie miasta i otoczenia. Są to zazwyczaj niewielkie tereny obsadzone przede wszystkim rodzimymi gatunkami roślin. Ogrody napełniają się kilkunastoma centymetrami wody, która stopniowo infiltruje do gruntu zamiast spływać do kanalizacji deszczowej. W porównaniu do powierzchni trawników ogrody te zatrzymują 30% więcej wody w gruncie
Ogrody deszczowe mają ogromne znaczenie dla poprawy jakości środowiska przyrodniczego, a także dają możliwość obniżenia opłat związanych z budową i konserwacją systemu kanalizacji burzowej oraz ustanawianymi coraz częściej przez władze samorządowe specjalnymi opłatami za odprowadzanie wód opadowych do rzek.