Krzysztof Solich

Gr. VII

Rekultywacja i zagospodarowanie nieużytków górnictwa i hutnictwa rud żelaza

NIEUŻYTKI GÓRNICTWA RUDY ŻELAZA

Rudy żelaza występują w kilku regionach naszego kraju. Ogólnie można stwierdzić występowanie rud wieku prekambryjskiego w Polsce północnej i południowej. Młodsze wiekowo formacje zawierające te rudy występują w Polsce środkowej i Karpatach. Stosunkowo największy pas to tzw. pas tychowski - na północ od Starachowic. Złoża rudy zalegają niegłęboko w dawnych korytach rzek w formie wydłużonych niecek szerokości 100-200m. Pokłady mają od 3- 4.5 m. grubości i są eksploatowane odkrywkowo.

Zwały odpadów górnictwa rud żelaza znajdują się głównie w 3 okręgach: częstochowskim, łęczyckim i kieleckim. Odczyn chemiczny waha się od pH 5.7 do 7.8. Niekiedy jednak wskutek zakwaszenia obniża się ono do 3, a nawet 2. Często charakteryzują się one dużym zasoleniem.

Najwłaściwszą formą rekultywacji terenów zwałowisk tej branży jest ich zadrzewianie. Forma takiej rekultywacji przebiega dwuetapowo. Najpierw wprowadza się rośliny przedplonowe takie jak:

• - olsza czarna - Alnus glutinosa

• - olsza szara- Alnus incana

• - topole - Populus robusta, P. alba, P. serotina

• - wierzba iwa - Salix caprea

W drugim etapie wprowadza się rośliny docelowe:

• - dąb bezszypułkowy- Quercus sessilis

• - dąb szypułkowy- Quercus robur

• - jesion wyniosły- Fraxinus excelsior

Oczywiście w 1-szym etapie rekultywacji niezbędne jest wprowadzenie tzw. tła, czyli roślin motylkowych. Korzystnie wpływają one na przebieg procesów glebotwórczych zachodzących na tych terenach. Mogą mieć podstawowe znaczenie w kształtowaniu warstwy glebowej.

Rekultywacja zwałów zmienia ich pierwotne ukształtowanie, które jest początkowo bardzo niekorzystne dla rekultywacji. Pierwotny zwał jest kształtowany zgodnie z zasadami rekultywacji technicznej, Zwały mają formę podłużnych nieregularnych nasypów zakończonych wąskim grzbietem, a zbocza są strome lub urwiste. Taki kształt właściwie wyklucza możliwość biologicznej ich rekultywacji. Obecnie zaleca się, aby nowe odpady rudy żelaza umieszczać na zwałach centralnych, o poziomych płaszczyznach i właściwych tarasach oraz nachyleniach zboczy odpowiednich do przyszłego zagospodarowania rolniczego lub leśnego.

Ze względu na swe kształty i właściwości fizyko chemiczne zwały rud żelaza powinny być wykorzystane pod użytkowanie leśne. Do rekultywacji stosuje się często 2- lub 3- letnie sadzonki z silnie rozwiniętym systemem korzeniowym. Zwały rud żelaza powinny być zadrzewiane zaraz po ich usypaniu, a najodpowiedniejszą porą na to jest jesień.

NIEUŻYTKI HUT ŻELAZA

Bardzo ważną sprawą dla środowiska jest ograniczenie ujemnego oddziaływania zwałów hutniczych na otoczenie(szczególnie zanieczyszczenie wód i atmosfery). By móc sprostać tym zadaniom należy:

• dokonać prawidłowego wyboru terenu pod zwałowisko z uwzględnieniem przestrzennego zagospodarowania regionu;

• przygotować zwałowisko o podłożu wodoszczelnym, jeżeli takie jest wymagane;

• przestrzegać selektywnego składowania odpadów typowych;

• składować odpady w sposób zwarty tworząc zwałowiska centralne.

Najkorzystniejsze jest przeznaczenie na zwałowiska terenów o naturalnym uszczelnieniu podłoża. W przypadku braku takich terenów należy podłoże sztucznie uszczelnić. Dobre wyniki uzyskano, uszczelniając grunt szlamem karbidowym.

Zwały odpadów z hut żelaza powstają w obrębie hut lub niedalekiej odległości. Ukształtowane są najczęściej w formie stożkowej, płaskiej lub grzbietowej. Składają się z różnych odpadów, takich jak żużel, popioły z pieców martenowskich, gruz, wapń. Charakteryzują się one na ogół niedostatecznym uwilgotnieniem oraz złymi warunkami wzrostu roślin. Często bywają one silnie alkaliczne. Są one ubogie w torf i azot, charakteryzuje je niedostateczne uwilgotnienie i złe warunki wzrostu roślin.

Na zwałach z odpadów hut żelaza można posadzić wybrane gatunki drzew, ale najpierw należy wytworzyć odpowiednią warstwę glebową, Z drzew nadają się np.: topola czarna, brzoza omszona. Wprowadzenie drzew na hałdy wymaga zaprawienia dołów żyzną glebą. Jednak wprowadzanie drzew i krzewów w procesie rekultywacji na zwały hutnicze dały negatywne skutki. Dla tej grupy nieużytków należy przede wszystkim prowadzić rekultywację biologiczną przez zadarnianie. Wiele zwałowisk hutniczych jest również rozbieranych i wykorzystywanych podczas budowy dróg.

BIBLIOGRAFIA:

1. Z. Maciak - „Ochrona i rekultywacja środowiska”

2. Z. Cieśliński, P. Jaworowski, E. Szczepańska- „Problemy ochrony i rekultywacji środowiska”

3. K. Dwucet, W. Krajeński, J. Wach - „Rekultywacja i rewaloryzacja środowiska przyrodniczego”

---