Średniowiecze

Gatunki literackie średniowiecza:

• Historiografia (dziejopisarstwo -> roczniki i kroniki)

• Hagiografia (żywotopisarstwo świętych)

• Epigrafika ( literatura inskrypcji czyli napisów umieszczanych na budowlach i przedmiotach)

• Liryka religijna

• Kaznodziejstwo

Kroniki

• Gesta królów i książąt polskich Galla Anonima

• Cel pracy:

• Historiograficzny - danie pierwszej historycznej relacji o Polsce jako kraju, społeczeństwie i państwie

• Publicystyczny - uwydatnienie walorów osobistych panującego władcy tak, by przysłonić świeży grzech kaźni brata

• Polityczny - rozpowszechnienie wiary, iż za sprawą Krzywoustego nastąpi przywrócenie państwu polskiemu wysokiej godności monarchii

• Kompozycja:

• Niespełna 1/3 dzieła zajmują informacje, które Gall uważał za istotne dla dziejów królestwa

• 2/3 zajmują dzieje Krzywoustego począwszy od jego „cudownych narodzin” (lata młodzieńcze, dokonania prawdziwie doniosłe, dramat Zbigniewa i akt pokuty triumfatora)

• Zasada trójdzielności

• Ideologicznie: koncepcja triady wielkich imienników: Chrobry, Szczodry, Krzywousty -> dwaj pierwsi koronaci więc wieszcza przepowiednia dla trzeciego Bolesława

• Trzy księgi poprzedzone epilogami wierszowanymi (skróty), listami dedykacyjnymi (po jednym na każdą księgę), każda księga urozmaicona pieśniami tudzież mowami występujących tam postaci

• Różnica kroniki a gesta

• Gesta - gatunek historiograficzny o tematyce świeckiej, zwłaszcza rycerskiej

• Skupienie treści wokół wybranej jednostki, swobodna budowa (brak chronologii według dat rocznych głównie powiązania przyczynowo - skutkowe), artyzm narracji (tu dał z siebie Gall najwięcej

• Panegiryczne spojrzenie na Bolesława III

• Ars dictandi - sztuka dyktowania, styl literacki modny od końca XI w. - tok rozwiniętych zdań tętnił słuchowo kontrolowanym rytmem, a rytm współdziałał z rymami (szczególnie w zakończeniach zdań)

• Czasem efektem formalnym Gall próbował przesłoni treści szczególnie drażliwe jak na przykład przyjęcie na Węgrzech wypędzonego z Polski Bolesława Śmiałego.

• Kronika Polska mistrza Wincentego Kadłubka

• Powstała na zlecenie Kazimierza Sprawiedliwego ok. 1190 r. (pisana do początku XIII w.)

• Połączone motywy kościelne i państwowe -> gł. Łaska Boga i przychylność kościoła. Kronikarz patriota. Dał upust regionalnemu patriotyzmowi krakowskiemu (mecenasem jego był książę Kazimierz)

• Rozłożone na 4 księgi:

• Księga pierwsza - cykle podań małopolskich iu wielkopolskich sprzed nastania historycznej dynastii

• Księga druga - za Gallem - okres od piasta do ok. 1110 r.

• Księga trzecia - wydarzenia z lat 1110 - 1173 r. po schyłek życia Bolesława Kędzierzawego spisane według przekazów ustnych

• Księga czwarta - opis rządów Mieszka Starego i Kazimierza Sprawiedliwego - osobista znajomość ludzi i czasów

• Kompozycja dwudzielna:

• Pierwsze trzy księgi - poprzedzony prologiem dialog pomiędzy Mateuszem, biskupem krakowskim (narrator, wiedzie prym w opowieści, snuje dygresje i paralele ze starożytnością biblijną i pogańską), a Janem arcybiskupem gnieźnieńskim

• Księga czwarta - poprzedzona osobnym prologiem, narracja ciągła

• Kadłubek użył nieznanych do tej pory u nas środków stylistycznych:

• tragiczne losy biskupa Stanisława i Zbigniewa Hermanowca przedstawił jako proces sądowy

• Księga czwarta - pierwsze bajki

• Wstawki wierszowane - śladem Galla

• Niezwykła poczytność dzieła - ponad 30 kopii (XV w.)

• Kronika wielkopolska

• .

Roczniki

• Rocznik Jordana - Gaudentego

• kontynuowany od ok. 970 r. jako ciąg dalszy annału z Fuldy. Do ok. 1000 r. przypuszczalnie przez Gaudentego

• zapisane fakty: Przybycie Dobrawy do Mieszka, Chrzest Mieszka, narodziny Chrobrego

• wywieziony do Czech w 1038 r.

• Rocznik Rychezy

• Posłużył jako podstawa do powstania Rocznika kapitulnego krakowskiego (dawnego)

• Przywieziony do Polski przez Rychezę, żonę Mieszka II w 1013 r.

• Głównie wydarzenia z życia dynastii (do powrotu Rychezy do Niemiec)

• 1038 / 1039 rocznik wraz z Kazimierzem Odnowicielem wrócił do Polski

• Rocznik kapitulny krakowski (dawny)

• Prawdopodobnie autorstwa Suły - Lamberta -> pierwszy znany annalista Polak

• Rocznik Świętokrzyski dawny

• Istnieje do dziś w autografie swojego bezimiennego twórcy

• Kontynuacja rocznika kapitulnego od 1119 r.

• Pod datami 1122 - 1136 -> notatki oryginalne (suche stwierdzenia niezależnie od wagi wydarzenia)

Hagiografia

Kaznodziejstwo

Modlitewniki

---