Wykład 1. Przedmiot, metody i organizacja badań statystycznych

I. Podstawowe pojęcia

Statystyka to nauka zajmująca się zagadnieniami dotyczącymi badania i opisu zjawisk oraz dokonywaniem indukcji na podstawie danych czyli innymi słowy zajmuje się czynnościami zbierania i opracowywania danych oraz ich wykorzystania do podejmowania decyzji w sferze spraw publicznych.

Zbiorowość statystyczna (populacja) - zbiór elementów (jednostek statystycznych) objętych badaniem statystycznym np. w badaniu demograficznym jednostką może być osoba, rodzina itp.

Cechy statystyczne to właściwości jednostek wchodzących w skład zbiorowości.

W badaniach statystycznych wykorzystuje się cechy zmienne, które można podzielić na:

1. Jakościowe (niemierzalne) np. pochodzenie społeczne, płeć, kolor włosów itp.;

2. Ilościowe (mierzalne) np. wzrost, wiek, itp.

• Skokowe np. liczba studentów w grupie, liczba sprzedanych samochodów w salonie, itp.

• Ciągłe np. wzrost, wysokość zarobków, itp.

II. Organizacja badań statystycznych

W badaniach statystycznych można wyróżnić cztery etapy:

1. Przygotowanie (programowanie) badania

2. Obserwacja statystyczna

3. Opracowanie i prezentacja materiału statystycznego

4. Opis lub wnioskowanie statystyczne

A	Sformułowanie założeń badawczych
		Hipotezy, cele, środki, organizacja, realizacja, użytkownicy
	B	Określenie zbiorowości statystycznych i ich jednostek
		Obserwacje pełne		Obserwacje częściowe
		Zbiorowości skończone	Zbiorowości nieskończone	Próby lokalizowane w sposób losowy		Próby lokalizowane w sposób nielosowy
	C	Wybór kryteriów (cech statystycznych) różnicowania jednostek
		Cechy mierzalne		Cechy niemierzalne
		skokowe	ciągłe	Opisane słownie	Opisywane przez umowne skale liczbowe
	D	Określenie rodzaju obserwacji statystycznej
		międzynarodowa	krajowa	regionalna	środowiskowa		monograficzna
	E	Wybór procedur (technik) obserwacji statystycznej
		Spisy jednorazowe	Bieżące rejestracje	Rozpoznanie ankietowe	Bieżąca samorejestracja		Wywiady ustne
	F	Określenie sposobu przetwarzania informacji
		Bazy danych indywidualnych		Bazy danych pogrupowanych
		Techniki komputerowe	Techniki tradycyjne	Kombinacja technik komputerowych i tradycyjnych
	G	Opracowanie makiet wynikowych tablic statystycznych
		Proste		Kombinowane (złożone)
		statyczne	dynamiczne	statyczne	dynamiczne

Literatura pomocnicza: Luszniewicz A., Statystyka ogólna. Opis i wnioskowanie, PWE, Warszawa 1987

Ad.2. Obserwacja statystyczna - polega na ustaleniu wartości cech ilościowych lub odmian cech jakościowych u wszystkich jednostek zbiorowości statystycznej lub u odpowiednio dobranej jej reprezentacji;

Ad.3. Opracowanie i prezentacja materiału statystycznego - obejmuje dwie zasadnicze czynności:

a) opracowanie materiału statystycznego, czyli:

• Grupowanie polegające na wyodrębnieniu jednorodnych części w ramach zróżnicowanej zbiorowości statystycznej np. grupowanie proste (tzn. według jednej cechy) według płci (mężczyźni, kobiety) lub złożone (tzn. według kilku cech) - np. podział zatrudnionych według stażu pracy i wydajności;

• Zliczanie danych metodą ręczną w przypadku mało licznych zbiorowości lub przy wykorzystaniu metod komputerowych

b) prezentacja materiału statystycznego, czyli:

• szeregi statystyczne

• tablice statystyczne (proste-uwzględnia jedną cechę, złożona-wiele)

• wykresy - liniowe, powierzchniowe, pasmowe, bryłowe, punktowe, mapowe, histogramy, diagramy i inne.

Szeregi statystyczne:

Ad.4. Opis lub wnioskowanie statystyczne

• Opis statystyczny dotyczy tylko danej zbiorowości generalnej lub próby (niekoniecznie losowej);

• Wnioskowanie statystyczne ma miejsce wówczas, gdy badanie jest reprezentacyjne (próba losowa) i jego wyniki uogólniamy na całą populację generalną, z której została wybrana ta próba.

1

Szeregi statystyczne

Szczegółowe

(wyliczające)

Rozdzielcze

(strukturalne)

Przestrzenne

(geograficzne)

Czasowe

(dynamiczne)

Cech

mierzalnych

Cech

niemierzalnych

Momentów

Okresów

Punktowe

Przedziałowe

---