PRZEDMIOT BADAŃ SOCJOLOGII ORGANIZACJI

1. Różnego rodzaju organizacje:

   • przedsiębiorstwa przemysłowe,

   • firmy handlowe,

   • stowarzyszenia,

   • partie polityczne,

   • związki zawodowe,

   • agencje rządowe,

   • szpitale,

   • więzienia, etc.

2. Socjologia organizacji zajmuje się strukturami, procesami i rolami organizacyjnymi

ORGANIZACJA definicje

• Odnosi się do względnie trwałego, celowego uporządkowania działań i zachowań ludzkich.

• Uporządkowanie działań polega na wprowadzeniu względnie trwałych zasad postępowania w określonych sytuacjach.

• Organizacja rozumiana jako uporządkowanie działań związana jest z podziałem pracy i występuje we wszystkich ludzkich zbiorowościach, w których taki podział istnieje.

1. Kamiński

Organizacja społeczna – zintegrowany, zorganizowany zbiór pozycji społecznych i stosunków społecznych realizujący wspólnie jakieś istotne społecznie funkcje, tworzący swoistą całość odróżnialną od innych podobnych całości.

P. Sztompka

1) grupa celowa, zrzeszenie zmierzające do realizacji pewnych celów w sposób zorganizowany;

2) sposoby zarządzania ludźmi i różnymi środkami działania, sposoby koordynowania czynności, harmonizowania wysiłków, sprawdzania ich wyników dla osiągnięcia określonego celu przez zespół ludzi wykonujących zadania cząstkowe;

3) układ wzorów działania jednostek, podgrup i instytucji, środków kontroli społecznej, ról społecznych i systemów wartości, które zapewniają współżycie członków zbiorowości, harmonizują ich dążenia i działania, ustalają dopuszczalne sposoby zaspokajania potrzeb, rozwiązują problemy i konflikty (..) – zapewniają porządek życia społecznego.

J. Szczepański

• duży zespół ludzi związanych bezosobowymi zależnościami, stworzony dla realizacji określonych celów

1. Giddens

Instytucja – definicja

• Zespół nakazów kulturowych, zaaprobowanych społecznie norm i zwyczajów, wartości oraz wzorów zachowań,

• które wiążą się z podstawowymi sferami życia społecznego (rodzina, macierzyństwo, służba wojskowa, religia).

Trzy poziomy

• Poziom jednostek i małych grup

• Poziom pojedynczych organizacji

• Poziom makrospołeczny

Poziom jednostek i małych grup

• Układy i grupy nieformalne w ramach struktur organizacyjnych

Poziom pojedynczych organizacji

• decyzje i proces podejmowania decyzji,

• decyzje personalne,

• określenie celów organizacji

• oraz wdrażanie innowacji,

• także formy działań zbiorowych

Poziom makrospołeczny

• problemy porządku,

• problemy kontroli

• problemy regulacji

Cechy (atrybuty) organizacji

• Są powoływane do realizacji określonych celów w sposób zaplanowany i za pomocą procedur określonych przez przepisy.

• Mają sformalizowaną strukturę.

• Występuje w nich przejrzysty podział pracy.

• Mają wyraźnie wyodrębnione ośrodki władzy.

• Istnieje w nich wymiana personelu.

• Dominują stosunki rzeczowe (zbiory ról, nie zaś osób).

Socjologia organizacji a inne subdyscypliny socjologiczne

• socjologia pracy,

• socjologia przemysłu,

• socjologia zarządzania

SOCJOLOGIA PRACY

• zajmująca się opisem i wyjaśnianiem form zachowań ludzi w procesie pracy, produkcji dóbr i ich dystrybucji (społeczne uwarunkowania pracy, system grup i stosunków społecznych w firmie, konflikty społeczne związane z pracą, etc.)

SOCJOLOGIA PRZEMYSŁU

• obejmuje takie zagadnienia, jak: wpływ uprzemysłowienia na strukturę zawodową i poziom życia społeczeństwa, zmiana aspiracji zawodowych młodzieży, zjawiska patologii społecznej w regionach uprzemysłowionych, czy urbanizacja;

SOCJOLOGIA ZARZĄDZANIA

• zajmuje się między innymi kwestiami związanymi z przywództwem i efektywnością zarządzania, koncepcjami motywacji, rolą konfliktów w zmianach w organizacjach i zarządzaniu.

Funkcje socjologii organizacji

• diagnostyczna

• prognostyczna

• socjotechniczna

• humanistyczna

Etapy rozwoju struktur organizacji

• Społeczeństwa pierwotne

• Społeczeństwa rolnicze (niewolnicze i feudalne)

• Społeczeństwa przemysłowe

Historyczne źródła socjologii organizacji

• Początkowy obiekt badań: poszczególne

organizacje

• Dwa źródła historyczne: teorie państwa (biurokracji) i teorie zarządzania

Szkoły i kierunki w nauce o organizacji

KLASYCZNE WPŁYWY W TEORII ORGANIZACJI

• nurt socjologiczny:

  • E. Durkheim

  • M. Weber

  • K. Marks

• klasyczna teoria zarządzania:

  • F. Taylor

  • H. Fayol

  • Ch. Barnard

Max Weber

• narodziny i rozwój kapitalizmu (rola religii, państwa, biurokracji) => teoria racjonalnego działania społecznego

  • Cechą społeczeństw uprzemysłowionych jest biurokracja

Cechy biurokracji wg Maxa Webera

• urzędnicy na każdym poziomie organizacji działają wg skodyfikowanych reguł postępowania - wszystkie sposoby postępowania są określane przez normy prawne i przepisy;

• biurokracje mają strukturę hierarchiczną – przypominają piramidę, na której szczycie znajdują się stanowiska najwyższej władzy; przepisy regulują sposób zwierzchnictwa i zakres podporządkowania;

• wszystkie stosunki mają charakter bezosobowy (są stosunkami między stanowiskami, a nie osobami);

• urzędnicy są profesjonalistami – zajmują stanowiska adekwatnie do swoich kwalifikacji i awansują zgodnie z ustalonymi regułami;

• urzędnicy pracują w pełnym wymiarze godzin i otrzymują stałe wynagrodzenie;

• urzędnicy są pracownikami najemnymi – nie są właścicielami żadnej części organizacji; sfera zawodowa jest ściśle oddzielona od sfery prywatnej;

• komunikacja odbywa się w formie pisemnej, poprzez przepływ dokumentów określoną przepisami drogą służbową;

• gromadzona dokumentacja ma charakter pisemny

Typy władzy według Maxa Webera:

• władza charyzmatyczna, wynikając a z wiary w nadzwyczajne cechy przywódcy;

• władza tradycjonalna, której podstawą jest ciągłość tradycji;

• władza legalna, biurokratyczna – charakterystyczna

dla świata współczesnego, opiera się na wierze w legalność ustanowionych porządków i prawa wydawania poleceń przez osoby powołane przez nie do sprawowania panowania.

Patologie biurokracji

• dehumanizacja stosunków międzyludzkich

• trudności z reagowaniem na sytuacje nietypowe

• oporne wdrażanie innowacji

• brak elastyczności w działaniu (działanie tylko zgodnie z przepisami)

• środki stają się celem działania

• powstawanie nieformalnych klik

• nadużywanie władzy przez urzędnika.

• prawo Parkinsona

• zasada Petera

Koncepcja naukowego kierownictwa i zarządzania administracyjnego:
Frederik W. Taylor (1856-1915), Henri Fayol (1841-1925)

• Podstawowe zasady „naukowego zarządzania”:

  • 1. rozczłonkowanie pracy na czynności proste i specjalizacja robotników;

  • 2. zasada „jednego najlepszego sposobu” wykonania pracy (one the best way)- chronometraż,

  • 3. oddzielenie funkcji zarządzania od funkcji wykonawczych - (pomysłowość robotników zakłóca pracę),

  • 4. psychofizyczny dobór ludzi do pracy – odpowiedni człowiek do odpowiednich zadań,

  • 5. materialne motywowanie ludzi do pracy – chronometraż i akord,

  • 6. dokładne przeszkolenie robotnika w zakresie zadań i sposobu ich wykonania

  • 7. zapewnienie dobrych organizacyjnych, fizycznych i socjalnych warunków pracy,