Ignacy Krasicki, Wybór liryków,
oprac. Sante Graciotti, BN I 252, 1985.
WSTĘP
Liryka w Europie w wieku XVIII.
w wielu państwach - proza:
racjonalizm kartezjański i klasycystyczny XVII wieku.
nowy oświeceniowy racjonalizm.
traktaty polityczne i obyczajowe, powieści podróżnicze i utopijne fantazje, „Sztuka poetycka” Boileau, inspiracja pastersko-arkadyjska, uczuciowość, sentymentalizm.
Włochy - liryka, Hiszpania - upadek po Lope de Vega, Calderone…
angielski teatr Szekspira.
Liryka w Polsce wieku XVIII.
odrodzenie po epoce saskiej, inspiracja wiejsko-bukoliczna.
prądy:
klasycystyczny.
arkadyjsko-sentymentalno-rorokowy.
poezja Drużbackiej, Rzewuskiego.
Liryczny świat Krasickiego.
największy poeta klasycystyczny, literatura obyczajowa, społeczna.
serce, intelekt, mityzacja - niewielkie zdolności narratorskie, „moralnie zaangażowany”, pięk-no przyrody, arkadyzm, stoicko-epikurejski ideał życia w osamotnieniu, świadomość utopijna (możliwość przeniesienia fikcji w rzeczywistość), poetyckość poezji moralistycznej, poezja służebna wobec rozumu, liryczna medytacja nad życiem, triumf intelektu.
TEKST
Wiersze różne - Dmochowski, 51 utworów, II tom „Dzieł” Krasickiego, 1803-1804; charakter liryczno-okolicznościowy, poezje ulotne, niedostatki.
Pieśń - kompozycja młodzieńcza, prośba o pożywienie dla kmiotków.
Noc - utwór niedokończony, pochwała Boga, „Ty wszystko, ja niczym”.
[Święta miłości kochanej ojczyzny] - z „myszeidy”, p. IX, 33-40.
Powązki - dla Izabeli Czartoryskiej, rozkoszny gaik, „miejsce wdzięku, pieszczoty, spoczyn-ku, ochłody”, 4 zwrotki, 4 razy „nie masz nad Powązki”.
[Gdybym ja był Szwajcarem] - narodowe charaktery, „Niedobrze być nierządnym, słabym mi-zerakiem,/ Prawda, jednak mi miło mówić, żem Polakiem”.
[Zatrudnionemu szczęśliwością kraju] - fraszka, dla króla.
[Panie Antoni, jużeśmy tez starzy] - do brata, lepiej być małym niż królem i prymasem.
Do pana Jędrzeja - kiedyś było lepiej, „Kradli jak dzisiaj, ale nie tak jawnie”.
Osobność - do spokojnego kąta.
Nadgrobek chłopa - uciemiężony.
Do pana Michała - każdy ma jakąś wadę.
Do… - tonący żeglarz i bezpieczny na brzegu chłop.
Pszczoły - ideał mierności, zachwyt dla natury, baśniowość.
Do… - patriotyzm, starzec płacze, ojczyzna zginęła, „milsza śmierć wolna niż życie w kajda-nach”.
[Wpośród okropnej zaciszy] - „Mało nam, ale wystarczy”.
Do księdza plebana - „Można przestać na małym”, „Ów głupi, co świat posiadł, a posiadłszy płacze,/ bo już nie miał co posiąść”.
Nowy Rok - „Nie jest człowieka, co jest doskonałe”.
Dworak - pochwała życia wiejskiego, wiosna, „Miast miłośnik, martwy byłem,/ W tobiem [wsi] osiadł i ożyłem”.
[Myśli słodka, gdy spokojna] - wyższość nad zdarzeniami.
Do pana Jana - zachęta do życia w cnocie, „Kto cnotliwy,/ Ten szczęśliwy”.
Nadgrobek Piotrowi Baudoin, misjonarzowi - mąż prawy, „Nie ten, kto łzy wyciskał, lecz kto je ocierał”.
Nadgrobek Stanisławowi Konarskiemu, Scholarium Pilarum - „Ten, co pierwszy zdziczałe ciął gałęzie wzniosłe,/ I śmiał ścieżki odkrywać wiekami zarosłe,/ Co nauki, co miłość kraju wzniósł i krzepił,/ W cieniu laurów spoczywa, które sam zaszczepił”.
Gdyrania starego Bartłomieja - dobrotliwe wyśmianie pochwał minionych czasów, rozumu, grzeczność, skromność, poszanowanie rodziców, małżeństwa, zasnął.
Myśli starca - życie to kłopot i troskliwość.
Nieborak - cnota i cierpliwość.
Prostak - podporządkowanie regułom społeczeństwa.
Do Marcina - radość, dytyramb, młodzieńczość, wieńce i hulanki.
Pociecha - zmienny los, stoicyzm.
Do Boga - piosenka, tonacja psalmodyczna, zaufanie w Bogu, od którego wszystko pochodzi
Modlitwa - prośba o łaskę „umiaru”.
[O Kochanowski! Ty, coś pisał czule] - do wnuczki Urszulki, roślinność, „mały krzaczek”, gruntu uprawa.
[Wszystko swój sąd w świecie trzyma] - nieuchronność losu, śmierć.
[Zniośł moment, co wiek skaził] - „dzielna rozpacz”, „wsparta na cnocie”.
Pieśń na 3 dzień maja - pomoc i łaska Boga.
Nadzieja - nadzieja, żeglarz tonie, oracz boi się o plony.
Szczęśliwość - epikureizm + stoicyzm, bezsilność wobec losu.
O quid solutis beatius curis? - Cóż jest szczęśliwszego niż być wolnym od trosk?, z Katullusa XXXI, cóż nad odpoczynek milszego?
Do Jana - bratanek, przestroga, by nie gonić za ułudą, mierność, jak dzieci, „Życie nasze jest igraszką”.
Wiersze z prozą.
z „Podróży z Warszawy do Biłgoraja. Do ks. Stanisława Poniatowskiego”:
[Pomiędzy rozkoszne gaje] - gdzie można odpocząć.
[Miły to widok] - „Po dziennej pracy wieczorem się cieszy”.
[Dobrze to było] - dawne gospodynie a nowoczesne arkadyjskie pasterki.
[O miejsce słodkie] - cudzoziemiec w ojczyźnie (zabory).
[Los jak z ludźmi] - zmienność sił państw.
Do Dulfusa - zjawa poprzednika na biskupstwie warmińskim, który był gospodarny, bo nie był autorem.
Do S… - akceptacja życia, jakim jest, proza + wiersz, brak idealnego stanu, wiersz „Być księ-dzem…, młodzianem…” itd.
Do … - czas na odpoczynek, „południe przeszło”.
[Przyszedł dzień polowania] - pięknie, ALE („zawżdy się tam wmiesza, gdzie go nie potrzeba” - „ale”) zaczął padać deszcz.
Do … - każda pora roku (lato i zima) ma plusy.
List imieniem brata do siostry - z 1784 r., opis dnia w Lidzbarku, zamku i izb; pobudka, ka-wa, ptaszki, spacer, ogród, obiad, biblioteka, (drzemka), gra, wieczerza, „dobranoc, moja ko-chana siostro”.
Bajki.
„Pieśni Osjana” - praca nad nimi 1778-1799 z przerwą 1780-1790, preromantyzm.
Pieśń I Kalmy - nieprzyjazna noc, opuszczona Kalma, prośba o światło do księżyca i gwiazd, Salgar się nie odzywa, opuściła dla niego rodziców, przeczuwa: Salgar zabije jej brata i sam zginie.
Opisanie nocy miesiąca października* na północy Szkocji - bard 1. - noc tajemnicza i groź-na.
„O rymotwórstwie i rymotwórcach” - od 1793 r., zarys historyczny literatury światowej.
F. Petrarca „Na śmierć Madonny Laury (Sonet 260)” - smutna dolina, rzeczka powiększona przez jego łzy, powietrze gorące westchnieniami, już jej nie zobaczy.
z Warszawy, Krasicki winien był mu ogromną sumę.
niezidentyfikowany adresat.
niezidentyfikowany adresat.
niezidentyfikowany adresat.
Anny Charczewskiej.
patrz: I. Krasicki, Bajki, oprac. Z. Goliński, BN I 220.
3