Ekonomia środowiska - wykład 5
25.11.2013 r.
Rodzaje zasobów
Nieograniczone: sól, energia słoneczna
Odnawialne: produkty rolnicze, ryby, drewno, energia geotermalna, wody podziemne
Nieodnawialne (wyczerpywalne): Surowce naturalne, wierzchnia warstwa gleby, warstwa ozonowa, gatunki
[tempo przyrostu warstwy próchniczej: 1mm na rok]
[w ciągu 1 roku wprowadzamy do atmosfery CO2, który był akumulowany przez 400 lat]
W przypadku zasobów nieodnawialnych (wyczerpywalnych) skonsumowanie jednostki zasobu powoduje, że jego wielkość pozostająca dla przyszłej konsumpcji jest zredukowana na zawsze.
Z punktu widzenia horyzontu czasowego człowieka zasoby wyczerpywalne odnawiają się w tempie bliskim zeru.
Prawa własności
System własności państwowej - własność zasobów naturalnych jest w rękach państwa, a ich wykorzystanie znajduje się pod jego kontrolą: lasy państwowe, kopalnie, parki narodowe.
Osoby prywatne mogą uzyskać zezwolenie na korzystanie z zasobów.
System własności prywatnej - prawo do korzystania z zasobu, do jego sprzedaży lub zakupu, do jego sprzedaży lub zakupu znajduje się pod kontrolą osób indywidualnych: prywatne lasy, łąki
System własności wspólnej - grupa właścicieli kontroluje użytkowanie zasobów i zapobiega wykorzystywania ich przez innych: pastwiska i inne wspólne grunty, "allemansrat". Członkowie grupy mają jasno określone prawa i obowiązki.
[wspólnoty gruntowe - 150 lat temu uwłaszczono chłopów - grunty orne przeszły na własność chłopów, a pastwiska i lasy trafiły w ręce wspólnot gruntowych, stworzonych na rzecz wsi]
System otwartego (wolnego) dostępu - każdy potencjalny użytkownik ma pełną niezależność z korzystania z zasobów i nikt nie ma prawa odbierać drugiemu prawa do użytkowania zasobu: populacja ryb do czasu podpisania umów.
Najbardziej narażone są zasoby o wolnym dostępie - własność niczyja.
Ogranicza się otwarty dostęp na rzecz własności państwowej.
Zasoby we własności wspólnej są również narażone na nadmierną eksploatację. Korzyści przejmuje jedna osoba, straty ponoszą wszyscy.
[Dolina Chochołowska w Pieninach - bilety wstępu sprzedaje wspólnota złożona z kilku okolicznych wsi]
Dysponentem własności państwowej jest państwo, które może maksymalizować nadwyżkę zachowując zasoby lub prowadzić gospodarkę rabunkową.
Użytkowanie zasobów
Błędy przy określaniu czasu, na jaki starczą zasoby:
Nie znane całkowite zasoby
Nie uwzględnianie substytucyjności zasobów, zmian konsumpcji, recyklingu np. siarka kopalna.
[Zasoby / zużycie = czas na jaki starczą nam zasoby przy obecnym ich zużyciu.
Tarnobrzeg - przemysł wydobywczy siarki upadł, bo zaczęto wykorzystywać siarkę z recyklingu - z procesu odsiarczania paliw w procesie rafinacji]
Model Hotellinga (1931) - zasobów wyczerpywalnych
Założenia:
Koszty krańcowe wydobycia są stałe
W związku z nieodnawialnością zasobów poza kosztami wydobycia istnieje koszt użytkowania związany ze zmniejszeniem się zasobu w przyszłości zwany opłatą koncesyjną lub kosztem użytkownika (user cost).
Rysunek. 5.1 - opłata koncesyjna, a decyzja o optymalnym wykorzystaniu zasobu.