Boska komedia - poemat alegoryczny, którego autorem jest Dante Alighieri.
Boska komedia jest syntezą myśli filozoficznej i historycznej renesansu oraz panoramą świata średniowiecznego. Należy do klasyki światowej i wywarła znaczny wpływ na kulturę europejską. Poemat przedstawia wizję jego wędrówki przez zaświaty - Piekło, Czyściec i Niebo. Pomysł wędrówki w zaświaty zaczerpnął Dante od swoich poprzedników - motyw pojawia się zarówno w mitologii, jak i literaturze europejskiej okresu Średniowiecza. Dante rozwinął go w obszerny poemat, czyniąc samego siebie głównym bohaterem. Czytając poemat mamy do czynienia z dwoma wcieleniami Dantego - po pierwsze bohatera, który wędruje po zaświatach, po drugie narratora, który z perspektywy czasu opowiada historię swojej wędrówki. Dante napisał Boską komedię po to, aby oddać hołd swojej zmarłej ukochanej, Beatrycze, aby pokazać światu ogromną miłość, jaką żywi do niej. Kolejną motywacją było pragnienie wskazania ludzkości drogi do odrzucenia występnego życia. Dante poprzez własne doświadczenia życiowe przekonał się, że ludzkość zbłądziła. Chciał odstraszyć ludzi od grzechów wizjami okropnych kar, jakie czekają ich po śmierci w Piekle i zachęcić do cnotliwego życia przez ukazanie wizji Raju jako miejsca wiecznego szczęścia. Utwór ten powstał w latach 1307-1321. W Polsce Boska komedia znana była od początku XV wieku. O przynależności do średniowiecza świadczy: data powstania, filozofia teocentryczna, alegoryczność, magia liczb, nawiązanie do Apokalipsy i innych ksiąg biblijnych. O przynależności do renesansu świadczy: podpisanie się autora, świeckość autora, indywidualizm odczuwania, użycie języka narodowego (włoski), nawiązanie do poezji antycznej, zaangażowanie w życie polit. i obywatelskie, sposób prezentacji.
Tryptyk: Boska komedia składa się z trzech ksiąg (cantiche), każdą część tworzą 33 pieśni (wł. canti) (co daje 99 pieśni, a wraz z pieśnią wstępną - 100), zaś każda z nich pisana jest tercyną - strofą trzywersową. Liczba 3 jest symbolem Trójcy Świętej, a liczba 100 (10²) symbolizuje doskonałość (łac. idealitas);
Temat dzieła to wędrówka po zaświatach. Przewodnikami poety są Wergiliusz (symbol rozumu) i zmarła ukochana Beatrycze (alegoria miłości). Podróż trwa tydzień, począwszy od Wielkiego Piątku roku 1300;
Motyw przewodni - miłość do Boga, do idealnej kobiety i człowieka.
Każdą z ksiąg Boskiej komedii zamyka słowo gwiazdy. Na początku utworu, kiedy będący "w życia wędrówce, na połowie czasu" (35 lat) poeta znajduje się w głębi ciemnej puszczy, powrót uniemożliwiają mu trzy bestie: lew (pycha), pantera (zawiść), wilczyca (chciwość). Taki ciemny las jest alegorią duszy zagubionej w chaosie. Zrozpaczonemu Dantemu ukazuje się Wergiliusz i proponuje wspólną przechadzkę po zaświatach, na co on się zgadza.
I Piekło Ma kształt gigantycznego, składającego się z dziewięciu kręgów stożka zwężającego się ku dołowi; na każdym kręgu piekielnym osadzeni są coraz więksi grzesznicy, a na samym dnie jest Lucyfer. Nad bramą piekła widnieje złowieszczy napis: (Porzućcie wszelką nadzieję, wy, którzy [tu] wchodzicie). Już w Pieśni III poeta zawarł przejmujący ogólny obraz owej krainy potępienia: Dłoń mi na dłoni położył i lice/Ukazał jasne, duchem natchnął śmiałem,/Po czym wprowadził w głębin tajemnice./Stamtąd westchnienia, płacz, lament chorałem/Biły o próżni bezgwiezdnej tajniki./Więc, już na progu stając, zapłakałem./Okropne gwary, przeliczne języki,/Jęk bólu, wycia, to ostre, to bledsze,/I rąk klaskania, i gniewu okrzyki/Czyniły wrzawę, na czarne powietrze/Lecącą wiru wieczystymi skręty,/Jak piasek, gdy się z huraganem zetrze. (Pieśń III, 19 - 30). Część ta obfituje w szczegółowe opisy przeróżnych okropności (słynne sceny dantejskie), takie jak motyw toczenia cieniów przez plugawe robactwo. Kręgi piekielne mają następującą strukturę: 1 krąg - Limbo (przedpiekle): dusze wzorowych obywateli, którzy nie zostali ochrzczeni, nie doznają cierpienia, lecz tylko uczucie tęsknoty. Wśród nich znajdują się cnotliwi poganie - Horacy, Homer, Owidiusz - są wykluczeni z Nieba tylko dlatego, że nie poznali Jezusa Chrystusa, 2 krąg: dusze ludzi, którzy nie potrafili opanować zmysłowości, 3 krąg: ludzie, którzy nie znali umiaru w jedzeniu i piciu, 4 krąg: skąpcy i rozrzutnicy, 5 krąg: potępieni za gniew, zazdrośnicy, ludzie leniwi, TUTAJ MUR. 6 krąg: dusze heretyków, 7 krąg: bluźniercy przeciwko Bogu, samobójcy, homoseksualiści, gwałtownicy, lichwiarze, 8 krąg: oszuści, uwodziciele, pochlebcy, symonici, hipokryci, złodzieje, fałszywi doradcy, wróżbici, 9 krąg: najwięksi zdrajcy - Judasz, Brutus i Gajusz Kasjusz Longinus. Czwarty rejon dziewiątego kręgu piekła, w którym cierpią męki dusze zdrajców swych dobroczyńców to Giudecca. Znajduje się w nim, na samym dnie piekła, zatopiony w lodowym jeziorze Dis, którego trzy paszcze ustawicznie miażdżą największych zdrajców: Judasza, zdrajcę Jezusa (od niego nazwa tego rejonu) oraz Brutusa i Kasjusza, zdrajców Cezara.
CZYŚCIEC - Jest wzniesieniem położonym na antypodach Jerozolimy, po tarasach którego pną się pokutujące dusze. Stopnie Czyśćca odpowiadają porządkowi grzechów - za najcięższe pokutuje się na najniższych tarasach góry czyśćcowej, na której szczycie znajduje się Raj Ziemski. Dante wędruje na wierzchołek Czyśćca, gdzie opuszcza go Wergiliusz. Dusze, które nie zasługują na raj, ponieważ nie dotrzymały przysiąg i umów, będą tu przebywać do momentu odkupienia swojej winy.
RAJ - Po Raju oprowadza poetę jego ukochana - Beatrycze oraz Bernard z Clairvaux. Raj składa się ze sfer niebieskich, na które składają się kolejne nieba, poczynając od Ziemi: niebo Księżyca, niebo Merkurego, niebo Wenus, niebo Słońca, niebo Marsa, niebo Jowisza, niebo Saturna, niebo gwiazd stałych, Primum Mobile. Dalej znajduje się Empireum i siedziba Boga w kształcie białej róży. Nieba planetarne uporządkowane są w kolejności siedmiu cnót, poczynając od kardynalnych (moralnych), kończąc zaś na wierze, nadziei i miłości (boskie). Część Raj kończy modlitwa św. Bernarda do Matki Boskiej o wyjednanie Dantemu u Boga łaski, aby mógł Go zobaczyć. Prośba zostaje spełniona - poeta w olśnieniu dostrzega boską esencję.
I - Wprowadzenie do poematu. Początek podróży - noc z Wielkiego Czwartku na Wielki Piątek roku 1300. Mówi „na połowie czasu” bo średnia długość życia to 70 lat. Znalazł się w ciemnym lesie, z którego próbuje wyjść. Znajduje się nagle pod wielką górą oświetlona słońcem. Na drodze spotyka 3 bestie: Panterę, Lwa i Wilczycę. Zjawia się Wergiliusz i tłumaczy Dantemu, że droga do góry będzie tak długo zamknięta póki nie zjawi się Chart i przepędzi Wilczycę do Piekła. Tłumaczy, że jedyna droga wyjścia z lasu prowadzi przez Piekło, Czyściec i Raj (Niebo). Wergiliusz proponuje mu swoja pomoc w przejściu przez Piekło i Czyściec.
II - Zbliża się wieczór. Dante zaczyna się bać ale Wergiliusz uspokaja go mówiąc że jest tu na prośbę Beatrycze, która zeszła z nieba do Przedpiekła (Limbo) i poprosiła o pomoc twórcę Eneidy. Matka Boska za pośrednictwem św. Łucji powiadomiła Beatrycze o niebezpieczeństwie jakie czyha na Dantego na świecie pełnym grzechu i zła. One we trzy czuwają nad nim, więc jego obawy są nieuzasadnione. Obaj poeci kierują się w stronę Piekła.
III - Pieśń prowadzi wędrowców przez bramy Piekła. Wergiliusz dodaje odwagi Dantemu. Obaj wkraczają do Piekła zatrzymując się między bramą a rzeką podziemną Acherontem. Wkoło są dusze istot pasywnych i aniołów neutralnych w walce boga ze zbuntowanymi aniołami. Biegną za jakimś transparentem, kąsają je osy i muchy. Krew i łzy tworzą swoiste bagno. Dusze potępione pośpieszają na brzeg Acherontu. Przewoźnik Charon przeprawia je łodzią do właściwego Piekła. To Wielki Piątek wieczorem. Prawdopodobnie rozpoznaje tam papieża Celestyna V, mdleje i w tajemniczy sposób przeprawiony zostaje przez Acheront.
IV - Dante odzyskuje przytomność i stwierdza że znajduje się w Przedpieklu, które należy już do właściwego Piekła. To miejsce pobytu dusz szlachetnych i wielkich. Punktem centralnym jest szlachetny zamek, miejsce pobytu wielkich poetów i myślicieli pogańskich. Cierpią wyłącznie męki psychiczne bo nigdy nie poznali Boga, Chrystusa, Prawdy. Wielki Piątek Wieczorem.
V - Popularnie znana jako pieśń o miłości tragicznej. Bohaterzy: Francesca de Rimini i Paolo Malatesta. Wprowadza bohaterów do 2 kręgu Piekła. Tu zaczynają się i męki fizyczne. Minos owijając swój ogon dookoła ciała wyznacza miejsce potępionym. Liczba zwojów ogona oznacza numer kręgu. Nic nie daje jego sprzeciw podróży przez Piekło żywego człowieka. Omdlewa.
VI - Ma 5 części. Pierwsza mówi o karach dla tych co grzeszyli obżarstwem. Potem wizja mało znanego florentczyka Ciacco. Przepowiada następne wypadki we Florencji. Ostatnia część ma charakter rozważań filozoficznych, teologicznych na temat losu potępionych w dniu Sądu Ostatecznego. Grzech łakomstwa większy niż grzech rozpusty np. Ewa. Huraganowy wiatr i ulewa męczą.
VII - 4 krąg jest przeznaczony dla skąpców i rozrzutników. Pieśń ma 5 części. 1 - pokazuje Plutona, strażnika kręgu. 2 - charakteryzuje skąpców i rozrzutników. 3 - przedstawia Fortunę, 4 - opis przejścia do kręgu piątego. Ostatnia pokazuje gwałtowników i leniwych. Krąg czwarty podzielony jest na dwie części - po prawej rozrzutnicy, po lewej skąpcy. W pewnym momencie spotykają się, biją i historia się powtarza, tyle że biegną w przeciwnym kierunku. Gdy się spotykają obrzucają się obelgami. Pluton pozbawiony cech ludzkich, uosobienie gniewu i złości. Przeciwstawia się podróży Dantego - bezskutecznie. W pierwszym wierszu wypowiada niezrozumiałe słowa: Pape Satan, pape satan, Aleppe! Różnie je interpretowano. Ale najprawdopodobniej świadczą tylko o zezwierzęceniu demona. Rozmawiają o wpływie Fortuny na losy ludzkie.
VIII - Przechodzą z kręgu grzeszników o słabej woli do kręgu gwałtowników. Stają u stóp wysokiej wieży. Widzą znaki świetlne - sygnał nadejścia dusz potępionych. Przewoźnik Flegiasz musi ich przewieźć. Znajdują się koło wrót miasta, gdzie wyjątkowo złośliwe demony chcą ich rozdzielić. Pierwsza sytuacja bez wyjścia. To poranek Wielkiej Soboty.
IX - Kontynuuje poprzednią. Na murach grodu Disa zjawiają się 3 straszne furie. Zwiastują ukazanie się Meduzy, która zabija wzrokiem. Wergiliusz zakrywa dłońmi oczy Dantego. Duchy zbliżone do powłoki cielesnej odczuwają ból i mogą przesłonić widok. Zjawia się wysłannik nieba, za dotknięciem różdżki rozpędza demony i otwiera bramy miasta. Poeci wstępują do 6 kręgu Piekieł. Miejsca wiecznego pobytu heretyków. Wygląda ono jak cmentarz z płonącymi grobami. W poszczególnych grobach znajdują się przedstawiciele różnych sekt. Jest Wielka Sobota. Groby SA uchylone co umożliwia rozmowe z duchami.
X - Jeden z duchów słysząc florencką mowę wychyla się z grobu pytając o pochodzenie, rodzinę Dantego. Dowiedziawszy się że przodkowie Dantego byli gwelfami wyraża się o nich pogardliwie, sam - przywódca gibelinów Farinata degli Uberti. Zaczyna się rozmowa, przerwana przez innego ducha. Cavalcante pyta o syna - poetą, a przyjaciela Dantego, Guida Cavalcante. Ojciec źle rozumie i myśli że jego syn nie żyje. Farinata zapowiada wygnanie Danego z Florencji.
XI - Dalej w kręgu heretyków. Dante przypomina papieża Anastazego. Opierając się na Summie teologicznej św. Tomasza z Akwinu, Etyce Arystotelesa i „O obowiązkach” Cycerona informuje Wergiliusz o strukturze dolnego piekła. Krąg siódmy to miejsce gwałtowników: przeciw bliźnim, przeciw sobie (samobójcy) i przeciw bogu. Pieśń dzieli się na 4 części. 1 - grób papieża Anastazego, 2 - struktura dolnego Piekła, 3 - potępieńcy poza murami miasta Disa, 4 - dlaczego lichwa przeciwna jest dobroci boga.
XII - Poeci wchodzą do 7 kręgu w Wielką Sobotę wcześnie rano. Stróżem kręgu gwałtowników jest Minotaur, potwór kreteński zrodzony z miłości byka i Pazyfae - żony Minosa. Potępieńcy są zanurzeni w rzece Flegetont, wypełniona gorącą krwią. Centaury strzelają z łuków do dusz które próbują się wynurzyć z rzeki. Wyróżniony zostaje Chiron - opiekun Achillesa - jemu Dante trochę pobłaża oraz centaur Nessus - udziela informacji o gwałtownikach.
XIII - Gwałtownicy. Krąg siódmy, rejon drugi. Samobójcy i rozrzutnicy (zadający gwałt własnym dobrom). Harpie krążą nad samobójcami a psy ścigają rozrzutników.
XIV - Trzeci rejon. Bluźniercy - gwałtownicy przeciwko Bogu. Leżą na plecach na gorącym piasku. Porównuje ten rejon Dante do pustyni Libijskiej. Deszcz ognia spada na nich z góry. Pomysł zaczerpnięty z Biblii - Sodoma i Gomora. Myśli Dante o wyprawie Aleksandra Wielkiego do Indii. Rzeki zawdzięczają swój początek łzom starca kreteńskiego (posąg na Krecie, wewnątrz góry Ida). Posąg przedstawia symboliczne epoki rozwoju ludzkości. Jego części począwszy od góry do dołu zrobione są ze złota, srebra, brązu, żelaza i gliny.
XV - Trzeci rejon przedstawia sodomitów biegających bez końca pod ognistym deszczem. Wśród nich Dante rozpoznał swego mistrza i przyjaciela Brunetto Latiniego. Krytykuje on zło we Florencji i przepowiada wygnanie Dantemu. Przedstawia też towarzyszy.
XVI - Dalej spotykają sodomitów. Dante opowiada spotkanym o sytuacji we Florencji która stale się pogarsza. Docierają do wodospadu wód Flegetonu. Wergilii zaleca rzucić Dantemu pas którym był przepasany do wody. Tym pasem Dant chciał pokonać Panterę czyli rozpustę. Ma to jakieś znaczenie symboliczne. Prawdopodobnie chodzi o opanowanie zmysłowości. 4 części, 1- dalsze zastępy sodomitów, 2 - trzej dostojni florentczycy, 3 - zepsucie we Florencji, 4 - pas Dantego znakiem dla Geriona (ma władzę na tym potworem). Rzecz dzieje się w sobotę rano.
XVII - Gwałtownicy przeciw Bogu: Lichwiarze. Na znak Dantego Gerion zsuwa się ku dolnemu kręgowi. To człowiek o ciele węża. Opisy potwora i lichwiarzy. Opis lotu na grzbiecie Geriona. Porównuje swój lot do lotu Ikara i lotu Faetona (syna Słońca). Rano w sobotę. 3 części. 1 - opis Geriona, 2 - Lichwiarze, 3 - zejście do 8 kręgu.
XVIII - Krąg Malebolge dzielący się na 10 czeluści. Widzimy pierwsze w 1 - stręczycieli i uwodzicieli. Pilnują ich diabli. Biegną w przeciwnych kierunkach. Gdy ktoś przestaje biec, bija ich batem. Przykładem uwodziciela Jazon - uwiódł Medeę i Isifilię. Ma dumna postać. Spotykają się w swym biegu bo są siebie warci. W 2 widzimy pochlebców zanurzonych w cuchnącym kale np. Taida z Eunucha Terencjusza. Rano w Wielką Sobotę. 1 - opis Malebolge, 2 - stręczyciele, 3 - Venedico Caccianemico (miał wydać własną siostrę), 4 - uwodziciele kobiet dla własnych korzyści, 5 - Jazon, 6 - Alessio da Lucca, 7 - Nierządnica Taida,
XIX - Opis czeluści trzeciej. Dla Symoniaków, którzy nabywali urzędy kościelne. Wyróżnia papieża Mikołaja III, widać ich z lochów, ale tylko stopy w płonących podeszwach. Ciągle Wielka Sobota Rano.
XX - Miejsce wróżbitów i tych co chcieli przepowiadać przyszłość. Mają wykręconą w tył głowę i musza chodzić tyłem. Mówi o Tyrezjuszu np. Czwarta czeluść - dalej jest ranek soboty. 4 części pieśni, 1 - opis kary dotykającej wróżbitów, 2 - pierwsza grupa wróżbitów, 3 - dygresja o Manto i początkach Mantui, 4 - dalszy przegląd wróżbitów.
XXI - Piąta czeluść. W jeziorze wrzącej smoły oszuści. Diabli twierdzą, że wszyscy mieszkańcy Lukki SA oszustami oprócz Bonturo, który naprawdę był największym oszustem, przewodniczącym partii ludowej. Ranek dalej. 1 - opis czeluści, 2 - starosta miasta św. Zyty, 3 - Wergilii i diabli, 4 - przerażenie Dantego, 5 - kłamstwa diabelskie, 6 - wędrówka w towarzystwie diabłów.
XXII - Kontynuacja. Okrucieństwo i wulgarność diabłów.
XXIII - Czeluść 6 dla obłudników. Rytm opowiadania staje się powolny. Mają na sobie kapy z ołowiu - poruszają się ociężale. Bójka diabłów pozwala na wydostanie się do następnej czeluści Dantego i Wergiliusza. Dwa typy obłudników: Bracia używający życia i Kajfasz z ojcem Annaszem. Dalej Wielka Sobota Rano. 1 - ucieczka poetów, 2 - kara obłudników, 3 - frati godenti - bracia używający życia, 4 - Kajfasz i Annasz, 5 - wyjście z szóstej czeluści. Frati godenti to zakon powstały w Bolonii w 1261. Prowadzili egoistyczne i wygodne życie, a udawali, że pomagają innym.
XXIV - Siódma czeluść - miejsce wiecznej kary dla złodziei. Kąsani przez węże zmieniają się w gady i wracają do wcześniejszej postaci by znów się zmieniać. Wyróżnia postać Vanni Fucci.
XXV - Opowiada jak Vanni Fucci złorzeczył Bogu i został ukarany przez mitycznego Kakusa, syna Wulkana. Sobota w południe. XXVI - 8 czeluść, 8 krąg. Zdradzieccy doradcy. Dante rozmawia z Ulissesem. XXVII - Kontynuacja pieśni poprzedniej. Osobą główną jest Guido da Montefeltro - najchytrzejszy człowiek we Włoszech. Mówi o Romanii. Krytykuje papieża Bonifacego VIII. XXVIII - 9 czeluść, 8 kręgu. Schizmatycy i siewcy niezgody. Są okaleczeni, rany się odnawiają. Kara dotyka głównie te części ciała, które były używane do zła. Pisze o Mahomecie, Bertrand de Born - niósł własną głowę i używał ja jako latarni.
XXIX - Dalsza podróż. Dante szuka swojego kuzyna Geri del Ballo. Groził mu bo nie pomścił widocznie krzywd jakie mu wyrządzono a taki panował obowiązek. 10 czeluść - fałszerze pieniędzy i metali. Mają trąd i wrzody.
XXX - Teraz widzimy fałszerzy własnej osoby. Podawali się za kogoś innego. Gianni Schicchi (sfałszował testament przebrał się na prośbę Simone Donati za Buoso Donati, który właśnie umarł) i Myrra (udając inną kobietę weszła do łoża ojca i spłodziła mu syna - Adonisa). Są karani za oszustwo, a nie za rozpustę i kradzież. Mistrz Adam, Sinon Grek.
XXXI - Między 8 i 9 kręgiem. Zdrajcy są w studni strzeżonej przez gigantów. Ateusz - gigant na prośbę Wergiliusza przenosi poetów na dno ostatniego kręgu. XXXII - 9 kręg. 4 rejony: Kaina, Antenora, Tolommea, Giudecca. 2 pierwsze rojony - cocito - jezioro zamarznięte, potępieńcy zanurzeni w lodzie. W rejonie Kaina ci którzy zdradzili rodzinę i bliskich. W rejonie Antenora zdrajcy polityczni. XXXIII - Golino opowiada straszna historię śmierci własnej i swych synów. Poeci przechodzą do 3 rejonu. Potępieni ci, którzy nadużyli zaufania swych gości, bliskich. Są pokryci lodem, tylko twarz mają odsłoniętą. Leżą. XXXIV - Giudecca - dno Piekła. Zdrajcy dobroczyńcy. Króluje tu Lucyfer pogrążony w lodzie. Potwór o 3 paszczach, w nich 3 najwięksi zdrajcy: Judasz, Brutus i Kajfasz. Nadchodzi noc z soboty na niedzielę. Są w centrum ziemi, idą do Góry Czyśćcowej.
Czyściec I Pieśń - Dante z radością ogląda znowu niebo i gwiazdy. Przedsionek czyśćca - Katon stróżem, z siwa brodą. Wergiliusz przedstawia ich i wyjawia cel wędrówki.
Raj I Pieśń Dante oddaje się pod opiekę muzom. Beatrice wyjaśnia strukturę wszechświata podczas wznoszenia się do nieba. Dante kontempluje piękno ukochanej.
Piekło powstało, gdy Lucyfer, największy z aniołów (jego imię oznacza "niosący światło", od łac. lux - światło), po zdradzie Boga został strącony z nieba. Zrobił przy tym ogromną dziurę w ziemi i tak powstało Piekło.
Góra czyśćcowa - na niej niebo ziemskie, tam Adam i Ewa (Botticelli). Dantego na nowo malowano w romantyzmie. Kryzys inteligencko - duchowy jaki objął Dantego. Z jednej strony rozwija się scholastyka, ale już platonizm staje się sławny (średniowiecze). Przeciwstawiano platonizm scholastyce, bo był bliski Arystotelesowi, ale chciano też połączyć Arysta i Platona. U Petrarki platonizm stał się jeszcze silniejszy.
Wergiliusz - symbol mądrości, siły umysłu.
W czyśćcu 7 tarasów, bo 7 grzechów głównych. Na początku ma 7 liter „p” na czole co znaczy pekato - grzech. Rozum wystarczył by dojść do czyśćca, ale potem potrzeb łaski bożej, aż potrzebny jest św. Bernard, bo Beatrycze mimo, iż jest emanacją łaski, to za mało. Ulisses jest w 8 kręgu 8 czeluści - był wspólnikiem zdrady, ukradł posąg Pellady z Troi, podstęp z koniem trojańskim, namówił Achillesa do porzucenia Deidemi, córki króla Likomedesa. Ciekawość - nieograniczona chęć poznania.
Dante chce dojrzeć Słońca - idei dobra samego Boga, lot umysłu ku Słońcu. Namawia do zdobycia wiedzy niezdobytej. Spotkali górę - czyściec, podpłynęli do góry czyśćcowej. Tam nie wolno, zostali zatopieni. Spadli w dół, „toń się nad nimi wieczyście zawarła”. Kara odpowiada w sposób symboliczny winie. Fałszywa mowa - język węża. Ogień - symbol mądrości, „rządza” go pali. Tam płynął po wodzie, tu płonie w ogniu.