LINKOZAMIDY
MAKROLIDY
POCHODNE PLEUROMUTYLINY
Te grupy antybiotyków są strukturalnie różne,
jednak mają wiele wspólnych właściwości:
- działają bakteriostatycznie
- ten sam punkt uchwytu w komórce - podjednostka
50S rybosomu
- podobne spektrum działania:
bakterie G+, mykoplazmy, bakterie beztlenowe (większość tlenowych bakterii G- jest niewrażliwa)
- są związkami zasadowymi o bardzo dobrej
rozpuszczalności w tłuszczach, co ułatwia ich
przenikanie przez bariery komórkowe - dlatego też wykazują podobne parametry
farmakokinetyczne
LINKOZAMIDY
EFEKT działania: BAKTERIOSTATYCZNY
MECHANIZM działania:
łączenie z podjednostką 50S rybosomu → hamowanie syntezy białek bakteryjnych
OPORNOŚĆ:
- modyfikacja podjednostki 50S
- wypompowywanie leku z komórki bakt.
- enzymatyczna inaktywacja leku
Oporność krzyżowa pomiędzy linkozamidami.
Może być krzyżowa z makrolidami i pochodnymi pleuromutyliny.
FARMAKOKINETYKA
- dobrze lub bardzo dobrze (klindamycyna) wchłaniają się z p.pok. (treść pokarmowa obniża wchłanianie), również po iniekcji domięśniowej
- osiągają wysokie stężenia w tkankach, surowiczych jamach ciała, wymieniu, kościach i szpiku - słabo do OUN
- w dużym stopniu wiążą się z białkami krwi (90 %)
- wydalane częściowo z żółcią, częściowo przez nerki
DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE
Linkozamidy są praktycznie nietoksyczne dla psów, kotów i świń. NIE WOLNO stosować :
- u koni - zapalenie jelita grubego, krwawa biegunka
- u królika, świnki morskiej i chomika - rzekomobłoniaste zapalenie jelit (Cl. difficile, Cl. spiroforme jest niewrażliwe)
- z ostrożnością u przeżuwaczy - biegunka, ketoza.
Nie stosować doustnie u przeżuwaczy z rozwiniętą funkcją przedżołądków
biegunka,
rzekomobłoniaste zap. jelit
alergie
reakcje anafilaktyczne - psy - i.m.
rumień wielopostaciowy
trombocytopenia, granulocytopenia
hamowanie przekaźnictwa nerwowo-mięśniowego
działanie kardiotoksyczne
INTERAKCJE
Synergizm:
- metronidazol
- aminoglikozydy np. linkomycyna + neomycyna - dowymieniowo-
- spektynomycyna: linkomycyna + spektynomycyna
Antagonizm: - makrolidy - fe nikole
PIRLIMYCYNA
Spektrum: bakterie G+
- Staphylococcus aureus, epidermidis, hyicus
- Streptococcus agalactiae, dysgalactiae, uberis, bovis
- Enterococcus faecalis
- stosowana dowymieniowo w mastitis u krów w okresie laktacji
- łatwo przenika do gruczołu mlekowego, częściowo wchłania się do krwi, a później eliminowana jest z mlekiem
(karencja: mleko - 5 dni, mięso i podroby - 23 dni)
MAKROLIDY
ERYTROMYCYNA OLEANDOMYCYNA
JOZAMYCYNA SPIRAMYCYNA TYLOZYNA TYLMIKOZYNA TULATROMYCYNA
TYLWALOZYNA
GAMYTROMYCYNA
TILDIPIROZYNA
(stosowane u ludzi:
np. azytromycyna, klarytromycyna)
Pochodne pleuromutyliny: TIAMULINA WALNEMULINA
SPEKTRUM:
bakterie G+ tlenowe i beztlenowe mykoplazmy, chlamydie (nie działają na bakterie G-, chociaż niektóre szczepy z rodzaju Pasteurella, Haemophilus, Actinobacillus są wrażliwe na niektóre makrolidy)
EFEKT działania: BAKTERIOSTATYCZNY
MECHANIZM działania:
łączenie z podjednostką 50S rybosomu → hamowanie syntezy białek bakteryjnych
OPORNOŚĆ:
- spadek przenikania leku do kom. bakt. - produkcja przez bakt. enzymów inaktywujących
- modyfikacja podjednostki 50S rybosomu Rozwija się powoli. Kodowana przez chromosomalnie lub plazmidowo. Występuje częściowa oporność krzyżowa.
FARMAKOKINETYKA:
- dobrze wchłaniane z p.pok.
- duża dostępność biologiczna
- łatwo przenikają przez bariery komórkowe
- osiągają duże stężenia w jamach ciała: opłucnowej i otrzewnowej
- w mleku osiągają wysokie stężenia ok. 40 x wyższe niż we krwi - wydalane z żółcią, w dużej mierze w formie aktywnej - nie przenikają (słabo) do OUN
- w przewodzie pokarmowym, poza wpływem na mikroflorę, niektóre działają na receptor motylinowy np. erytromycyna jest agonistą receptorów motylinowych, co powoduje przyspieszanie opróżniania żołądka oraz wzrost aktywności motorycznej żołądka i dwunastnicy u psa
INTERAKCJE:
Niektóre hamują aktywność cytochromu P-450 w wątrobie, czego efektem jest hamowanie metabolizmu wielu leków.
Najsilniejsze takie działanie wykazują:
erytromycyna, oleandomycyna, jozamycyna.
Nie hamują aktywności tego cytochromu: spiramycyna, azytromycyna.
Połączenia z innymi lekami przeciwbakteryjnymi:
spiramycyna + kolistyna
spiramycyna + metronidazol
tiamulina + oksytetracyklina
tiamulina + chlorotetracyklina
Antagonizm:
- linkozamidy
- fe nikole
DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE:
- zaburzenia żołądkowo-jelitowe
- hepatotoksyczność spowodowana cholestazą
- reakcje uczuleniowe (kontaktowe zapalenie skóry u lek.wet. a także u hodowców karmiących paszami zmieszanymi z makrolidami)
- działanie miejscowo drażniące po iniekcji
- niektóre makrolidy - kardiotoksyczność
ERYTROMYCYNA
Najstarszy makrolid stosowany u zwierząt i ludzi
Spektrum:
G+ tlenowe, bakterie beztlenowe, (niektóre G- tlenowe) mykoplazmy, chlamydia
może być stosowana u wszystkich gatunków zwierząt
U koni!! - z ostrożnością
doustnie (tabletki dojelitowe)
i.m. (bolesna iniekcja), i.v. (w infuzji)
dowymieniowo
dobrze się wchłania po podaniu doustnym (tabletki dojelitowe)
dobrze rozmieszcza się w tkankach
w niewielkim stopniu przechodzi do OUN
metabolizowana w wątrobie
wydalana z żółcią, w niewielkim stopniu z moczem (3-5 %)
z ostrożnością stosować u dorosłych koni - indukcja colitis
bardzo bezpieczna dla innych docelowych gatunków zwierząt
SPIRAMYCYNA
mniej aktywna niż erytromycyna
spektrum nie obejmuje mykoplazm
działa na Toxoplasma i Cryptococcus
stosowana u przeżuwaczy, świń i drobiu, także u psów
podawana doustnie (z wyj. dorosłych przeżuwaczy) i parenteralnie (i.m.),
podawana ogólnie w infekcjach dróg oddechowych - osiąga bardzo wysokie stężenia w drogach oddechowych utrzymujące się do 48 godz. po 1x podaniu
nie przechodzi do OUN
łatwo przenika do mleka
spiramycyna + kolistyną - dla poszerzenia zakresu działania - per os,
spiramycyna + metronidazol (Stomorgyl) - w leczeniu chorób przyzębia u psów i kotów - per os
stosowana systemowo u owiec w terapii keratoconjuctivitis wywoływanego przez riketsje
może wywoływać kontaktowe zapalenie skóry u lek.wet. i personelu obsługującego zwierzęta
JOZAMYCYNA
Spektrum:
G+ tlenowe i beztlenowe, mykoplazmy, chlamydia, niektóre G- (Haemophilus, Neisseria, Fusobacterium, Bacteroides)
stosowana u świń i drobiu
podawana doustnie, biodostępność 80 %
osiąga bardzo wysokie stężenia w płucach, wątrobie, nerkach, śledzionie, przenika do płodu i mleka
nie przenika do OUN
dobrze tolerowana,
synergizm: jozamycyna + trimetoprim
TYLOZYNA
Spektrum:
bakterie G+, mykoplazmy, chlamydia,
niektóre G-: Brachyspira hyodysenteriae, Neisseria, Actinobacillus, Campylobacter
stosowana u przeżuwaczy, świń, drobiu, psów i kotów
nie może być stosowana u koni (colitis)
podawana ogólnie (doustnie, i.m.)
nie podawać i.v. - szok, bezdech
dłuższy T1/2 u zw. gospodarskich (ok. 4-5 h) niż mięsożernych (ok. 1 h)
Wskazania:
mykoplazmoza drobiu
spirochetoza drobiu
zakaźne zapalenie zatok u indyków
infekcje układu oddechowego u świń, cieląt, psów i kotów
zanikowe zapalenia nosa u świń
profilaktyka i leczenie dyzenterii świń
TYLMIKOZYNA
Spektrum:
Gram+ i Gram- (Actinobacillus, Mannheimia/Pasteurella, Haemophilus, Campylobacter), mykoplazmy
stosowana u przeżuwaczy, świń i drobiu
nie wolno stosować u koni i kóz
nie zaleca się stosowania u psów i kotów
stosowana doustnie u świń i drobiu, również u bydła
u przeżuwaczy też parenteralnie - podskórnie
nie wolno stosować i.v. (szok i bezdech) i i.m.
duża objętość dystrybucji - osiąga bardzo wysokie stężenia w płucach (20x wyższe niż we krwi), utrzymujące się ponad 48 godz.
przechodzi do mleka - po 1x podaniu s.c. wysokie stężenia przez 8-9 dni
u świn po podaniu per os - wchłania się bardzo szybko, wolno eliminowana
u bydła w bronchopneumonii - 1x podanie s.c.
- kardiotoksyczna
szczególnie po podaniu i.v.; szczególnie u bydła (zmiany martwicowe mięśni brodawkowych serca)
Kardiotoksyczna również dla człowieka - zachować szczególną ostrożność przy podawaniu!!!
Tylmikozyna jest niebezpieczna
dla człowieka przy przypadkowym podaniu !!!
TYLWALOZYNA
nowy antybiotyk makrolidowy, stosowany wyłącznie u zwierząt
Spektrum:
Mycoplasma hyopneumoniae, Brachyspira hyodysenteriae, Lawsonia intracellularis
stosowana u świń - jako premiks do paszy
również u kur - doustnie
dobrze się wchłania po podaniu doustnym
osiąga bardzo wysokie stężenia w płucach, błonie śluzowej jelit, żółci, śledzionie, nerkach, wątrobie, oraz neutrofilach, makrofagach
wydalana z kałem (70 %), w moczu ok. 3-4 %
okres karencji: 48 godz.
Wskazania:
profilaktyka i terapia enzootycznego zapalenia płuc u świń (7 dni, 2,125 mg/kg/dobę)
terapia proliferacyjnej enteropatii u świń (10 dni, 4,25 mg/kg/dobę)
profilaktyka i terapia dyzenterii świń (10 dni, 4,25 mg/kg/dobę)
TULATROMYCYNA
nowa generacja makrolidów wrażliwe:
Mannheimia/Pasteurella haemolytica i P.multocida, Haemophilus somnus, Actinobacillus, Mycoplasma
biodostępność ok. 90 %
duża objętość dystrybucji
bardzo wysokie stężenia w płucach
wydalanie z żółcią (2/3 dawki) i moczem (1/3 dawki)
stosowana u bydła i świń w profilaktyce i leczeniu bronchopneumonii 1 x podanie w dawce 2,5 mg/kg s.c. u bydła i i.m. u świń
Nie stosuje się u innych gatunków zwierząt
nie wolno podawać i.v. - uszkadza mięśnie brodawkowe serca
(w mniejszym stopniu niż tylmikozyna)
Bardzo długo utrzymuje się w tkankach zwierząt
Okres karencji:
Bydło (tkanki jadalne) - 49 dni
Świnie (tkanki jadalne) - 33 dni
Przeciwwskazania:
nadwrażliwość na makrolidy
ciąża (nie jest ustalone bezpieczeństwo stosowania)
nie stosować u bydła w okresie laktacji
nie stosować z innymi makrolidami, linkozamidami
Działania niepożądane:
u bydła dawka 3x, 5x i 10 x wyższa od terapeutycznej wywołuje przejściowe działanie drażniące i neurotoksyczne (np. niepokój) i spadek ilości pobieranego pokarmu
dawka 5x wyższa - działanie kardiotoksyczne
u świń dawka 3x i 5x wyższa od terapeutycznej- działanie miejscowo drażniące i neurotoksyczne
GAMYTROMYCYNA
nowy antybiotyk makrolidowy
Spektrum:
Mannheimia/Pasteurella haemolytica i P. multocida, Histophilus somni (Haemophilus somnus)
stosowana jedynie u bydła
stos. 1-razowo, s.c., w leczeniu bronchopneumonii
bardzo wysokie stężenia w płucach (ponad 250x wyższe niż w krwi)
nie stosować w okresie laktacji
okres karencji: 64 dni
TILDIPIROZYNA (prep. Zuprevo)
półsyntetyczna pochodna tylozyny
stosowana u bydła (s.c.) i trzody chlewnej (i.m.)
w leczeniu bronchopneumonii
Spektrum:
u świń infekcje wywołane przez:
Actinobacillus pleuropnemoniae, Pasteurella multocida, Bordetella bronchiseptica, Haemophilus parasuis,
u przeżuwaczy infekcje wywołane przez:
Mannheimia (Pasteurella) haemolytica, P. multocida, Histophilus somni (Haemophilus somnus)
podać jednorazowo w dawce 4 mg/kg
dobrze wchłania się po podaniu podskórnym i domięśniowym, biodostępność ok. 80 %
duża objętość dystrybucji
kumuluje się w wydzielinie oskrzelowej i tkance płucnej → stęż. maks. po 24 godz. 14,8 μg/ml, po 21 dniach 3 μg/ml
długi okres półtrwania - 9 dni
metabolizowana do nieczynnych metabolitów
wydalana głownie z kałem, w niewielkim stopniu z moczem
długi okres karencji: u świń - 9 dni, u bydła - 47 dni
nie stosować w okresie laktacji
Badania toksykologiczne prowadzone u zwierząt laboratoryjnych wykazały wpływ tildipirozyny na układ sercowo-naczyniowy.
Dlatego:
- należy zachować szczególną ostrożność przy podawaniu w celu uniknięcia przypadkowego samowstrzyknięcia
- w przypadku omyłkowego wstrzyknięcia natychmiast zwrócić się o pomoc lekarską
POCHODNE PLEUROMUTYLINY
TIAMULINA
WALNEMULINA
TIAMULINA
Spektrum:
Tlenowe bakterie G+
Streptococcus zooepidemicus, Streptococcus suis, Streptococcus equi, Staphylococcus aureus, Erysipelothrix rhusiopathiae
Tlenowe bakterie G-
Haemophilus somnus, Mannheimia/Pasteurella haemolytica, Leptospira spp.
Bakterie beztlenowe:
Bacteroides spp., Clostridium perfringens, Brachyspira hyodysenteriae
Mykoplazmy:
Mycoplasma agalactiae, M. arginini, M. floccularae, M. gallisepticum, M. ovipneumoniae, M. mycoides, M. hyorhinis, M. hyopneumoniae
Ureaplasma spp
stosowana u przeżuwaczy, świń i drobiu
doustnie (świnie, drób) lub i.m. (świnie, przeżuwacze)
nie wolno podać i.v. - działanie neurotoksyczne i śmierć
nie wolno stosować u koni, psów, kotów, świnki morskiej
po podaniu systemowym osiąga wysokie stężenia w tkankach (wiele razy wyższe niż w krwi)
również wysokie stężenia w mleku
nie stosować z kokcydiostatykami jonoforowymi -monenzyna, salinomycyna, narazyna -neurotoksyczność prowadząca do śmierci
miejscowo drażniące - podanie i.m. - ból i obrzęk
stan zapalny i rumień okolicy odbytu u świń
WALNEMULINA
Spektrum:
Mycoplasma hyopneumoniae, Brachyspira hyodysenteriae, Brachyspira pilosicoli, Lawsonia intracellularis
stosowana u świń
w postaci premiksu do paszy
bardzo dobrze wchłania się po podaniu doustnym - biodostępność > 90 %
maksymalne stężenie w krwi po ok. 1-4 godz.
osiąga wysokie stężenia w wątrobie i płucach
metabolizowana w wątrobie
wydalana z żółcią
w ciągu 72 godz. wydalona całkowicie z organizmu
u 1 % świń obserwowane działania niepożądane:
brak apetytu, gorączka, zmiany zapalne okolicy odbytu, obrzęk powiek, ataksja, zaleganie
nie stosować z kokcydiostatykami jonoforowymi - monenzyna, salinomycyna, narazyna -neurotoksyczność prowadząca do śmierci
króliki są nadwrażliwe na działanie walnemuliny
Zastosowanie: (3-4 mg/kg, 7-28 dni)
profilaktyka i terapia dyzenterii świń
profilaktyka spirochetozy
terapia rozrostowego zapalenia jelit
profilaktyka i terapia enzootycznego zap. płuc u świń