WSPÓŁCZESNE TEORIE ROZWOJU HANDLU MIĘDZYNARODOWEGO

Teorie neoczynnikowe

Autorzy tych teorii - opierając się na zasadzie kosztów względnych - uważają za celowe uwzględnienie dodatkowo zasobów naturalnych oraz niejednorodności czynników pracy i kapitału. Proponują m.in. dzielić pracę na prostą i złożoną, kapitał zaś na rzeczowy i tzw. kapitał ludzki (human capital), który w zasadzie jest niczym innym jak tzw. pracą złożoną. Wspólnym mianownikiem wszystkich tych teorii jest uogólnienie zasady obfitości zasobów, zgodnie z którą każdy kraj (i innego rodzaju podmiot gospodarczy) powinien eksportować towary, których wytwarzanie wymaga większego zastosowania relatywnie obfitych czynników produkcji, i jednocześnie importować towary, których produkcja wymaga większego zastosowania czynników względnie mało obfitych. Stosowanie tej zasady zawsze przynosi mniejsze lub większe korzyści.

Teorie neotechnologiczne

W teoriach neotechnologicznych uwzględnia się zmiany spowodowane ciągłym rozwojem postępu technicznego.

• teoria luki technologicznej - nacisk położony jest na możliwości rozwoju korzystnego handlu dzięki międzynarodowym różnicom w poziomie wiedzy technicznej i w tempie postępu technicznego (np. możliwość sprowadzenia z zagranicy towarów najbardziej nowoczesnych czy też zakupu za granicą licencji przez kraj o niższym poziomie rozwoju);

• teoria cyklu życia produktu - handel międzynarodowy jest pochodną przechodzenia danego produktu-innowacji kolejno przez trzy fazy:

1) fazę innowacyjną,
2) fazę dojrzewania
3) fazę standaryzacji.

• teoria korzyści skali - stanowi uzupełnienie powyższych teorii. Korzyści skali produkcji i zbytu występują wtedy, gdy wielkości produkcji i zbytu rosną szybciej niż nakłady czynników produkcji (np. podwojeniu nakładów czynników towarzyszy trzykrotny wzrost wielkości produkcji).

Statyczne (krótkookresowe) korzyści skali - wskutek specjalizacji zwiększają się serie produkcyjne i serie sprzedaży. Prowadzi to do obniżenia jednostkowych kosztów wytwarzania dzięki zmniejszeniu częstotliwości przestawiania aparatu produkcyjnego, wzrostowi wydajności pracy zatrudnionych, rozłożeniu kosztów stałych (np. kosztów projektowania) na większą liczbę
jednostek, a także dzięki dokonywaniu drobnych, stopniowych usprawnień stosowanej techniki produkcji (ulepszeń sposobu wytwarzania w związku z kumulowaniem doświadczeń produkcyjnych itd.).

Dynamiczne (średniookresowe i długookresowe) - mają miejsce, gdy występują bardziej radykalne zmiany technik produkcji i obrotu handlowego. Powoduje to m.in. poprawę technologii wytwarzania, zwiększenie zdolności produkcyjnej urządzeń czy wzrost ich sprawności.

Teorie popytowo-podażowe

Jedną z istotnych korzyści z rozwoju handlu międzynarodowego jest lepsze zaspokojenie potrzeb konsumentów i inwestorów pod względem ilości oraz pod względem jakości. Bardzo istotne jest rozwijanie tzw. handlu wewnątrzgałęziowego (wewnątrzgałęziowego podziału pracy), którego istota sprowadza się do jednoczesnego importu i eksportu towarów tych samych gałęzi i branż (w tym zespołów, podzespołów i części składowych wyrobów gotowych). Oprócz możliwości lepszego zaspokojenia potrzeb konsumentów oraz osiągania korzyści skali w sferze produkcji i zbytu przyczynia się to do lepszego wykorzystania zasobów. Istotną korzyścią jest znaczne zmniejszenie trudności w realizowaniu procesów restrukturyzacyjnych.

Rozwój tego handlu można wykorzystać jako istotny instrument przeciwdziałania tendencjom protekcjonistycznym zarówno we własnym kraju, jak i u partnerów gospodarczych.

PRZYCZYNY ROZWOJU HANDLU MIĘDZYNARODOWEGO TOWARAMI

Import towarów

Przyczyny rozwijania importu towarów:

• koszty produkcji zastępującej import są bezwzględnie wyższe w stosunku do zagranicy;

• koszty produkcji zastępującej import są relatywnie wyższe w stosunku do zagranicy;

• istnieje potrzeba zaspokojenia zróżnicowanego popytu na różnorodne towary i usługi.

Eksport towarów

Przyczyny rozwijania eksportu towarów:

• trwałe lub przejściowe dysponowanie określonymi towarami, przy jednoczesnym niedysponowaniu tymi towarami przez inne kraje;

• występowanie komparatywnych różnic kosztów i cen w ujęciu międzynarodowym;

• efekt strategii przedsiębiorstw, uwzględniającej m.in. zróżnicowanie popytu na rynkach międzynarodowych.

4

---