Arystoteles, Poetyka
POJĘCIE "MIMESIS" W POETYCE ARYSTOTELESA
teza: poezja, podobnie jak malarstwo, taniec i część twórczości muzycznej, stanowi pewną formę naśladownictwa
Platon: "mimesis" jest "naśladownictwem" nie istoty rzeczy, a wyłącznie odtwarzaniem wyglądu rzeczywistości poznawalnej zmysłami, tworzenie iluzji rzeczywistości opartej na dość wiernym skopiowaniu jej wyglądu przez artystę
H. Koller: pierwotne znaczenie pojęcia mimesis było złączone z funkcją pochodną od "mimu", z funkcją wyrażania i przedstawiania przeżyć bohatera w rytualnym tańcu i śpiewie
dialogi Platona (Państwo) - funkcje mima przejmuje poeta, który wciela się w przedstawiane postacie i pragnie za pomocą odpowiedniej stylizacji wyrazić charakter i przeżycia tych postaci takie rozumienie mimesis także w Poetyce
Kroetylos Platona - słowo jest dźwiękowym naśladownictwem przedmiotu naśladowanego
koncepcja mimesis pitagorejczyków: mimesis w muzyce rozumieli jako relację liczbową między wysokością tonu a długością struny
Arystoteles przejął od Platona termin, ale nadał mu nowe znaczenie
Poeta naśladuje rzeczywistość nie tylko taką, jaką ona jest, ale również taką, jaką być powinna, lub taką, o jakiej mówi się, że jest.
Poeta za pośrednictwem sztuki mimetycznej może przedstawić rzeczywistość, która nie znajduje paraleli w realnie istniejącym świecie, a nawet jej istnienie w jego kategoriach jest niemożliwe.
Stosunek wierności świata przedstawionego do rzeczywistości pozaliterackiej nie odgrywa w procesie "poetyckiego naśladownictwa" istotnej roli. rzeczywistość potencjalna
Istotnym elementem, który decyduje, czy utwór zasługuje na miano poetyckiego, jest mimesis realizowana w jego konstrukcji fabularnej.
Poeta jest raczej twórcą fabuły niż wierszy (?).
Mimesis jest więc rozumiana jako akt twórczy, akt kreowania rzeczywistości potencjalnej, ale zarazem obiektywnej.
Naczelna zasada przy tworzeniu rzeczywistości artystycznej jest zasada prawdopodobieństwa rozumiana jako wynik strukturalny.
rzeczywistość autonomiczna!
analogia w stosunku do świata rzeczywistego, ale nie "odbicie odbicia"
Mimesis to w pewnym sensie oszustwo.
Cała struktura świata - rzeczywistości potencjalnej ukierunkowana jest celowo - ma doprowadzić do przeżycia pewnego rodzaju wstrząsu i sprawić specyficzną przyjemność, która dokonuje się poprzez katharsis.
Ten świat autonomiczny, rządzony właściwymi sobie prawami, zbudowany jest ze specyficznych składników:
przedmiotu naśladowania,
środków - tworzywa, jakim posługuje się naśladowca,
sposobu, czyli formy, w jakiej przebiega proces naśladowczy.
"Umiejętność naśladowania" nie łączy się w rozumieniu Arystotelesa z odtworzeniem przez sztukę wiernego obrazu rzeczywistości, lecz z przedstawieniem go w sposób artystyczny, tj. zgodny z wewnętrznymi prawami sztuki.
"mimetycznie" - artystycznie proces stwarzania specyficznej rzeczywistości według określonych zasad estetycznych
3 elementy - przedmiot, środki i sposób naśladowania
ten sam rodzaj poetyckich środków może być wykorzystany do naśladowania różnych przedmiotów (np. w tragedii i w komedii);
ten sam sposób można połączyć z różnymi środkami (np. w dramacie prozą i wierszem), ten sam rodzaj przedmiotu może być wyrażany w odmienny sposób (w epice - narracja, w dramacie - wprowadzanie postaci)
elementy te stwarzają możliwość różnych połączeń, dzięki czemu mogły się rozwinąć odmienne rodzaje i gatunki literackie
dynamis - siła, która … części materialne, spaja je i nadaje im swoiste piętno
Mimesis wynika z naturalnego człowiekowi instynktu do naśladowania, sprawia mu to przyjemność (nie naśladowanie, lecz umiejętność naśladowania).
ZNACZENIE POJĘCIA KATHARSIS I FUNKCJA TRAGEDII
"Śródziemnomorskie" pochodzenie pojęcia katharsis związek z kultem i rytuałem religijnym, z obrzędami "oczyszczającymi" Thargelia i Anthesteria oczyszczanie miasta z sił nieczystych przez specjalne ofiary lub wydalenie "złoczyńców" zwanych phamakoi (oczyszczanie fizyczne).
U orfików - czystość rytualna i moralna pozwalające na inkarnację i wieczne odrodzenie, na powrót duszy do swego źródła i odzyskanie wiecznego szczęścia.
W Fedonie Platona - katartyczna moralność, która nie ma już podłoża religijnego, stanowi jedyny model życia, zapewniający najgłębsze poznanie istoty rzeczy.
U Hipokratesa - "przeczyszczenie"
Interpretacje etyczne KATHARSIS.
w renesansie uważano, że litość i trwoga doświadczane w teatrze pozwolą na wyciągnięcie "lekcji" i poskromienie afektów
A. Niczew - uwolnienie widza od prostych uczuć litości i trwogi przez zdobycie wyższego rzędu świadomości opartej na wiedzy, która byłaby w stanie skorygować "błędną opinię" bohatera tragicznego na temat jego …
Interpretacje medyczne XIX w.
oczyszczenie widza od niepożądanych lub nadmiernych afektów
Interpretacje religijne.
J. Croissant - terapia za pośrednictwem muzyki, "ścięta muzyka"
Interpretacje estetyczne.
Crane - katharsis jako "przyczyna celowa" tragedii, ściśle związana z wewnętrzną strukturą dramatu, uzewnętrzniająca się w jego oddziaływaniu na odbiorcę
Else - ograniczenie procesu katartycznego do samej struktury dramatu
Goldstein - katharsis jako oczyszczanie estetyczne, polegające na właściwym uporządkowaniu tych zdarzeń, dzięki czemu, choć budzą lęk i grozę, są przyjemne
Estetyczno-intelektualistyczna koncepcja.
Golden i Kitto - twierdzą, że katharsis jest ściśle związana z mimesis i jest uwieńczeniem procesu mimetycznego i stąd - przyczyną celową tragedii (mimesis rozumiana jako proces poznawczy)
rozumowe wyjawienie zdarzeń budzących litość i trwogę
katharsis występuje wtedy, gdy mimesis osiąga wyższą logiczną jedność i czystość zdarzeń, niż mają w realnym życiu
Somville - sztuka poetycka działa jako obraz i uczucie, wymiar uczuciowy jest wymiarem katharsis
koncepcje …, który rodzi "wyzwolenie" uczuć