ZAWIESINY - SUSPENTIONES
Płynna postać leku przeznaczona do podawania wewnętrznego lub zewnętrznego, będąca dwufazowym układem dyspersyjnym składającym się z równomiernie rozproszonej fazy stałej oraz rozpraszającej fazy ciekłej.
Głównym powodem tworzenia zawiesin jest brak rozpuszczalności substancji leczniczej!!!!!
Fazę rozproszoną stanowi najczęściej odpowiednio sproszkowana lub zmikronizowana substancja lecznicza. Jest to postać leku przeznaczona głównie dla substancji, które nie rozpuszczają się w fazie rozpraszającej (wodzie).
Fazą rozpraszającą mogą być: woda, glicerol, glikol propylenowy, PEGi, oleje (gł. Zawiesiny do iniekcji lub do stosowania zewnętrznego). W fazie rozpraszającej są rozpuszczone substancje pomocnicze.
Drogi podania zawiesin:
- doustne (wewnętrzne)
- na skórę
- pozajelitowo
- do oka
- dopochwowo
- doodbytniczo
- do nosa
Zawiesiny półstałe - maści i żele typu zawiesin
Zawiesiny stałe - czopki, w których substancja lecznicza jest zawieszona.
Zawiesiny sporządza się też w celu uzyskania przedłużonego uwalniania(a przez to działania)substancji leczniczej, np. penicylina w postaci nierozpuszczalnej soli (chociaż sama penicylina jest rozp. W wodzie!!!); insulina w postaci zawiesiny, hormony…
Zawiesiny przeznaczone do podania doustnego muszą mieć cząstki o wielkości do 30µm(małe cząski szybciej się rozpuszczają i dzięki temu szybciej następuje uwolnienie i wchłonięcie substancji leczniczej);
podawane na skórę do 90µm - nie mogą mieć działania drażniącego!!!
Podawane do oka: zmikronizowane: do 25µm
W procesie rozdrabniania substancji znacząco zwiększa się powierzchnia substancji, przez co bardzo mocno wzrasta jej energia powierzchniowa -> układ staje się niestabilny i dąży do zmniejszenia powierzchni:
- aglomeracja - łączenie cząstek w grupy (aglomeraty );
- sedymentacja - opadanie cząstek na dno naczynia pod wpływem grawitacji, często formie aglomeratów; szybkość sedymentacji zależy od
->wielkości cząstek (im większe, tym szybciej),
-> różnicy gęstości faz rozproszonej i rozpraszającącej (im większa tym wolniejsza sedymentacja),
-> lepkości dynamicznej fazy rozpraszającej
-flokulacja - powstałe aglomeraty unoszą się na powierzchni fazy rozpraszającej: ma to miejsce kiedy gęstość fazy rozpraszającej jest większa od gęstości fazy rozproszonej.
ROZDROBNIENIE:
Jeśli cząstki są bardzo małe, to ruchy Browna(chaotyczne ruchy wewnątrz materii) przeciwdziałają grawitacji: cząstki się ze sobą zderzają
Jeśli cząstki są zbyt małe, to powstają zbite osady
Jeśli cząstki są kuliste, to powstałe osady nie są zbite, a gdy kształty są nieregularne, to łatwiej ulegają aglomeracji i mogą powstać osady zbite
Żeby zwiększyć stabilność cząstek zawieszonych w roztworze można wprowadzić na powierzchnię cząstek jakiś ładunek (ujemny lub dodatni), co spowoduje odpychanie się cząstek
Wstrząśnięcie zawiesiny powinno spowodować równomierne rozproszenie zawieszonych cząstek wystarczająco trwałe do pobrania i podania właściwej dawki leku.
Dawniej: zawiesina poddana 15 sekundowemu wstrząśnięciu musiała być homogenna przez 2 min.
Zawiesin NIE WOLNO ZAMRAŻAĆ!!!, bo powoduje to zmianę wielkości cząstek i zniszczenie ładunku!!!
SUBSTANCJE POMOCNICZE W ZAWIESINACH:
!!!zwiększające lepkość:
Kosolwenty(glicerol, glikol propylenowy), polimery rozpuszczalne w wodzie, syropy, cukry
W zawiesinach olejowych(=lipofilowych = hydrofobowych): woski, aerosol (krzemionka koloidalna)
!!!zwilżające: surfaktanty, które ułatwiają rozproszenie, bo obniżają napięcie powierzchniowe
!!!nadające cząstkom ładunek elektryczny: elektrolity, np. cytryniany lub fosforany: nazywa się je deflokulującymi
konserwujące
buforujące
smakowe i aromatyzujące, barwniki
Osad zbity („zcementowany”) trudny jest do jednolitego rozproszenia.
Czasami przeprowadza się celowe łączenie osadu w aglomeraty, ale takie, które SA łatwe do rozproszenia. Proces ten nazywa się KONTROLOWANĄ FLOKULACJĄ. Powstaje puszysty, kłaczkowaty osad (agregaty, flokuły), łatwy do jednolitego rozproszenia. Osiąga się to przez dodanie polimerów lub odpowiednich elektrolitów. Taki osad stosunkowo szybko sedymentuje w postaci aglomeratów(szybko staje się przejrzysty), ale łatwo zawiesić, bo cząstki są oddzielone są cząsteczkami polimeru.
Zawiesina jest chemicznie trwalsza niż roztwór.
Zawiesina sucha - faza rozproszona przygotowana do sporządzenia zawiesiny (syropu). Zawiera już wszystkie substancje pomocnicze (bo w każdej zawiesinie takie są), a wodę dodaje się ex tempore!!
SPOSÓB SPORZĄDZENIA ZAWIESINY W PRZEMYŚLE:
przygotowanie koncentratu: dyspergowanie mieszadłem szybkoobrotowym i homogenizacja
rozcieńczenie koncentratu
Jakie leki podaje się w postaci zawiesin??
*doustne:
-antybiotyki (Amoxycylina+kwas klawulonowy)
- sulfonamidy (Biseptol= sulfametoxazol+trimetoprim)
- paracetamol (jeśli dodany zostanie glikol propylowy lub etanol jako kosolwent, to może też być w roztworze)
- środki zobojętniające kwas solny w żołądku
*zawiesiny do oczu:
- kortykosteroidy
-przeciwwirusowe
- przeciwzapalne: indometacyna
*zawiesiny do wstrzykiwań:
- kortykosteroidy
- insuliny!!!
- szczepionki
*do stosowania zewnętrznego:
- tzw pudry płynne: szczególny rodzaj zawiesin, w których substancje stałe dochodzą do 50%. zawierają substancje osuszające(talk, tlenek cynku) z dodatkiem mentolu i anestezyny (=benzokainy), czasami rywanolu(mleczanu etakrydyny), spirytusu salicylowego, hydrokortyzonu, rzadziej antybiotyków;
Stosowane są w przypadku różnego rodzaju wypryskom: ospa wietrzna/półpasiec , uczulenia, oparzenia
- aerozole
SPOSÓB SPORZĄDZENIA ZAWIESINY W RECEPTURZE APTECZNEJ:
Zwyczajowa nazwa zawiesiny przeznaczonej do wewnątrz to wstrząsanka (mixtura agitanda)
W celu zwiększenia stabilności rozproszenia fazy rozproszonej z zawiesinach sporządzanych w recepturze aptecznej dodaje się często roztwory substancji wielkocząsteczkowych=KLEIKI:
33% roztwór gumy arabskiej:
Można przygotować rozpuszczając gumę arabską w wodzie lub wodzie z dodatkiem wody wapiennej.
Sproszkowaną gumę arabską zalewa się rozpuszczalnikiem i pozostawia do rozpuszczenia od czasu do czasu mieszając. Następnie ogrzewa się(w celu unieczynnienia enzymów) na łaźni wodnej przez ok. godzinę i cedzi przez tkaninę (gazę).
2% roztwór metylocelulozy:
2 g metylocelulozy miesza się z ok. 40 g gorącej wody i po ochłodzeniu dodaje pozostałą ilość wody. Całkowicie rozpuszczony przechowuje się w lodówce (4 - 8°C) - w tej temp jest klarownym roztworem, zaś po podgrzaniu wytrąca się z roztworu.
2.5% roztwór skrobii:
Skrobię należy rozpuścić w małej ilości zimnej wody i intensywnie mieszając dodac do pozostałej ilości wrzącej wody. Powstaje przezroczysty, opalizujący kleik.
4% roztwór żelatyny:
Żelatynę rozprowadza się w zimnej wodzie i pozostawia na 15 min, aby spęczniała. Następnie ogrzewa na łaźni wodnej do rozpuszczenia.
Macerat z nasion lnu
przygotowanie koncentratu:
- odważenie substancji (trzykrotna kontrola tożsamości substancji)
-substancją z wykazu C (obojętną lub słabo działającą), która znajduje się w największej ilości należy zatrzeć pory moździerza.
-dodaje się substancje lecznicze rozpoczynając od bardzo silnie i silnie działających (wykazy B i A), w kolejności: rozpoczynając od tej, która zapisana jest w najmniejszej ilości i dodając w kolejności wzrastającej, dalej substancje z wykazu C, a na końcu substancję, którą zacierano pory moździerza!!!
- po dokładnym sproszkowaniu substancji i jednolitym ich wymieszaniu dodaje się część kleiku i sporządza koncentrat
- koncentrat przenosi się do wytarowanej butelki lub słoika( w zależności od zawartości substancji tałych)
rozcieńczenie koncentratu
- roztworem kleiku popłkuje się trzykrotnie pistel i moździerz i zlewa się do tej samej butelki.
- dodaje się pozostałą ilość kleiku i jeśli znajdują się w przepisie nalewki i syropy
Pudry płynne wykonuje się w całości w moździerzu!!!