M. Bogdanowicz (1987, 1989) używa terminu dysleksja obok terminów dy-sortografia i dysgrafia dla oznaczenia specjalnych trudnos'ci w czytaniu i pisaniu w trzech różnych formach, o różnym obrazie klinicznym, które mogą współ-występować lub pojawiać się jako zaburzenia izolowane. Termin dysleksja rozwojowa, zdaniem M. Bogdanowicz (1994), może być stosowany w znaczeniu szerokim (specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu) oraz w wąskim, zgodnym ze źródłosłowiem (wyłącznie trudnos'ci w czytaniu). Termin dysortografia oznacza trudnos'ci w pisaniu przejawiające się błędami w piśmie, natomiast dysgrafia dotyczy zaburzeń samej techniki pisania, jego aspektu graficznego (brzydkie, nieczytelne pismo).
Nieco inną definicję dysleksji podała H. Spionek (1965, 1985), która rozpa-! truje trudności w czytaniu i pisaniu na tle ogólnego rozwoju psychomotorycznego dziecka. Traktuje je jako zaburzenia rytmu rozwoju, a za patomechanizm tych trudności przyjmuje wybiórcze zaburzenia funkcji korowych analizatora słuchowego, wzrokowego i kinestetyczno-ruchowego. Owe wybiórcze zaburze-_ nią występują pod postacią tzw. fragmentarycznych deficytów rozwojowych. l Spionek pisze, że dysleksję stanowią: „wyłącznie takie trudności w czytaniu i pisaniu, które są spowodowane deficytami rozwoju funkcji percepcyjno-mo-torycznych, obliczanymi w stosunku do wieku dziecka, a ocenianymi również w relacji do jego ogólnego poziomu umysłowego" (s. 222).
Zbliżone poglądy reprezentuje B. Sawa (1990, 1991), pisząc, że dysleksja jest to niemożność nabycia umiejętności czytania uwarunkowana fragmentarycznymi zaburzeniami funkcji percepcyjno-motorycznych u dzieci o prawidłowym rozwoju umysłowym. Podobną, choć nieco szerszą definicję podaje ; psychiatra H. Jaklewicz (1982), która uznaje, że „dysleksja [...] są to specyficzne trudności w nabywaniu umiejętności czytania [... ] u dzieci z normalnym rozwojem inteligencji, u których prawidłowo funkcjonują narządy zmysłów wzroku i słuchu. Zaburzenia te związane są z nieprawidłowym bądź opóźnionym kształtowaniem się funkcji rozwojowych stanowiących fizjologiczne podłoże czytania [... ]" (s. 51).
W literaturze spotkać można wiele mniej lub bardziej zbliżonych definicji specyficznych trudności w czytaniu. Bywają też one grupowane w odrębne kategorie (por. Herzyk, Ledwoch 1989; Bogdanowicz 1989). Na nasze potrzeby wystarczające będzie omówienie podziału definicji trudności w czytaniu na tzw. „objawowe" oraz „przyczynowe".
Wśród definicji przyczynowych wyróżnić można szerokie i wąskie rozumienie trudności w czytaniu, w zależności od tego, czy definicja sugeruje jedną lub dwie istotne przyczyny (definicja H. Spionek), czy też zakłada wieloprzyczy-nowość (np. definicja Światowej Federacji Neurologów). Definicje te opierają się najczęściej na jednej z koncepcji etiologicznych i głównie do niej się odnoszą. Próba zaś szerokiego ujęcia przyczyn omawianych zaburzeń podjęta przez
47