Pojawianie się trudności w nauce czytania ma często charakter rodzinny, tzn. występują one w kolejnych pokoleniach tych samych rodów, przeważnie u osobników płci męskiej. Trudności te utrzymują się na ogół do okresu dojrzałości. Najbardziej typowe objawy charakteryzujące czytanie osób ze specyficznymi zaburzeniami czytania to:

a) wolne tempo czytania,

b) liczne pauzy i wtrącenia,

c) zaburzenia w utrzymywaniu kierunku czytania od lewej ku prawej stronie wiersza,

d) opuszczanie liter, sylab, wyrazów,

e) dodawanie liter i sylab,

f) błędne różnicowanie liter zbliżonych strukturą graficzną,

g) błędne różnicowanie liter zbliżonych strukturą fonetyczną,

h) zniekształcenia i zamiany wyrazów na inne sensowne lub bezsensowne,

i) trudności w zapamiętywaniu znaków graficznych,

j) słabe zapamiętywanie czytanej treści,

k) słabe rozumienie czytanej treści.

(Bogdanowicz 1989; Critchley 1970; Jaklewicz 1982; Jorm 1985; Malen-dowicz 1978; Sawa 1980; Styczek 1981).

Powyższe objawy nie zawsze występują w pełnym składzie, często obser­
wujemy tylko niektóre z nich. Jest to uzależnione od tego, których procesów
poznawczych dotyczą zaburzenia będące źródłem obserwowanych trudności.
Najczęściej przytaczane w literaturze to: *

— zaburzenia percepcji wzrokowej,

— zaburzenia percepcji słuchowej,

— zaburzenia lateralizacji i orientacji w schemacie ciała,

— nadpobudliwość psychoruchowa,

— obniżona zdolność myślenia pojęciowego,

— zaburzenia koordynacji wzrokowo-ruchowej, integracji percepcyjno-mo-torycznej,

— zaburzenia uczenia się wzrokowo-słuchowego, integracji percepcyjnej,

— zaburzenia pamięci,

— zaburzenia rozwoju mowy,

(por. Bogdanowicz 1989; Critchley 1978; Jaklewicz 1982; Jorm 1985; Kostrzewski 1989; NICHD 1982; Sawa 1980; Spionek 1973, 1969 i in.)

Problem patomechanizmów leżących u podstaw trudności w czytaniu i kon­cepcje etiologiczne zostaną szczegółowo przedstawione w jednym z kolejnych rozdziałów.

Zagadnienie jednolitości i zgodności objawów trudności w czytaniu zwią­zane jest z wyszczególnieniem różnych ich rodzajów. Próbę uporządkowania różnych rodzajów trudności w czytaniu i w pisaniu podjęto poniżej.

49

---