3.6. ETIOLOGIA ROZWOJOWYCH ZABURZEŃ CZYTANIA-
Pomimo rozwoju badań nad zaburzeniami czytania ich etiologia nadal pozostaje kontrowersyjna. Brak jest bowiem jednoznacznego stanowiska dotyczącego przyczyn trudności obserwowanych u dzieci w przyswojeniu tej umiejętności. Współistnieje wiele równorzędnych teorii, ale nadal brak jest danych umożliwiających ich ostateczną weryfikacje. Wielu badaczy stoi na stanowisku, ze przyczyny specyficznych zaburzeń czytania mają charakter kompleksowy : w związku z tym dążenie do wydzielenia przyczyny podstawowej nie może przynies'ć rozstrzygnięcia (por. Kołtuska 1990; Słuczanowska i wsp. 1975; Wiig, Semel 1976; Wurst 1975). Inni z kolei sugerują, że różne czynniki warunkują różne odmiany zaburzeń czytania (por. punkt 3.3), w zależności od etapu nauki 'Snowling 1987; Wiig, Semel 1976).
Można wyróżnić dwie grupy teorii opisujących etiologie rozwojowych zaburzeń czytania — teorie psychogenne i neurogenne (inaczej organiczne). Te drugie można z kolei podzielić na teorie, których autorzy upatrują przyczyn zaburzeń czytania we wrodzonych zmianach anatomicznych w ośrodkowym układzie nerwowym, oraz na takie, których twórcy przyczyn tych doszukują się w zmianach funkcjonalnych tego układu. Teorie neurogenne uznają konstytucjonalne podłoże zaburzeń czytania. Ich odmianą jest teoria genetyczna, która zakłada dziedziczenie pewnych anatomicznych lub funkcjonalnych cech centralnego układu nerwowego, determinujących pojawienie się trudności w przyswajaniu umiejętności czytania. Jej przeciwieństwem jest teoria zakładająca, że przyczyny problemów z opanowaniem tej umiejętności powstają w toku rozwoju jednostki. Szczegółowy opis najważniejszych stanowisk etiologicznych przedstawiły w literaturze polskiej M. Bogdanowicz (1989, 1994) i B. Kołtuska (1989). Poniżej zaprezentuje w skrócie główne założenia najważniejszych teorii etiologicznych.
:*.6.l. PSYCHOGENNE TEORIE ETIOLOGICZNE
Teorie psychogenne historycznie wywodzą się od badaczy o orientacji psychoanalitycznej (por. Bogdanowicz 1987; Bogdanowicz, Jaklewicz, Mącik 1975). Przyczyny obserwowanych u dzieci trudności w czytaniu widzą oni w zaburzeniach rozwoju emocjonalnego. Występujące trudności w przyswojeniu umiejętności czytania stanowią symptom zaburzeń sfery emocjonalnej. Niekiedy trudności w czytaniu o takim podłożu bywają nazywane „pseudody-sleksją" (Bogdanowicz 1989).
Niektórzy autorzy (por. Spionek 1985) sugerują, że zaburzenia czytania mają źródła we wcześniejszych stadiach rozwoju uczuciowego, a ich skutki utrzy-
57