BIOMEDYCZNE PODSTAWY ROZWOJU - WYKŁADY

Auksologia - (z języka greckiego - auksein - rosnąć, wzrastać, rozwijać się) nauka zajmująca się rozwojem biologicznym człowieka.

Rozwój biologiczny (fizyczny) - proces zmian morfologicznych, chemicznych, czynnościowych zachodzących stopniowo w organizmach ciągu życia jednostki (ontogeneza) lub w kolejnych pokoleniach (filogeneza) pod wpływem czynników dziedzicznych oraz środowiska zewnętrznego.

CECHY ROZWOJU:

1. Rozrost - zwiększanie się wymiarów i masy ciała (zmiany ilościowe)

2. Różnicowanie

- przebudowa struktury komórek i tkanek.

- organogeneza, grupowanie się komórek i tkanek w określone narządy i układy.

- doskonalenie się struktury organizmu.

3. Dojrzewanie

- doskonalenie się funkcji (specjalizacji) narządów i układów.

- integracja (dostrajanie się) różnych układów i narządów.

Etapowość rozwoju bez osiągnięcia odpowiedniego stadium danego narządu lub układu jest niemożliwe do osiągnięcia następnego szczebla rozwoju.

Akceleracja - przyspieszenie (rozwoju w tym przypadku).

CZYNNIKI ROZWOJU BIOLOGICZNEGO CZŁOWIEKA:

Czynniki endogenne (genetyczne) - determinanty rozwoju - określają one w chwili zapłodnienia w sposób nieodwracalny przebieg rozwoju. W wyniku zapłodnienia potomek posiada zespół genów zawarty w 23 parach chromosomów.

22 pary - chromosomy autosomalne

1 para - chromosomy płciowe: XX u kobiety, XY u mężczyzny.

CZYNNIKI ENDOGENNE PARAGENETYCZNIE I NIE GENETYCZNE (STYMULATORY ROZWOJU):

1. Wiek rodziców:

- wiek matki a właściwości środowiska śródmacicznego

- wiek rodziców a produkcja zestawu genów (mutacje), wraz z wiekiem matki wzrasta liczba wad wrodzonych u potomstwa np. zespół Downa; wiek matki 20-30 lat 1:1500; 35-40 lat 1:600, powyżej 40 lat 1:60; najmniejsze ryzyko urodzenia dziecka z wadami rozwojowymi wiek 25-35 lat.

2. Genotyp i mechanizmy regulacyjne matki:

- właściwości organizmu matki np. ciężar ciała noworodka w 30% zależy od środowiska płodu, w 20% od genotypu matki, a tylko w 16% od składu genetycznego noworodka.

- wpływ nieprzekazywanych przez matkę zestawów genów właściwych dla matki.

- styl życia matki w okresie ciąży (metabolizm organizmu matki, sposób żywienia, nawyki)

3. Liczba kolejnych ciąży:

- dzieci pierworodne są po urodzeniu lżejsze i krótsze niż dzieci z porodów następnych

CZYNNIKI EGZOGENNE:

1. naturalne (fauna, flora, skład powietrza)

2. kulturowe (czynniki ekonomiczne, poziom wykształcenia)

3. wielkość i charakter środowiska społecznego (wieś, miasto)

4. tradycje i zwyczaje społeczne

OKRESY ROWOJU BIOLOGICZNEGO:

1. Okres prenatalny (rozwój śródmaciczny)

- Faza jaja płodowego (do 2 tygodnia od zapłodnienia)

- Faza zarodka (od 3 tygodnia do 7 tygodnia)

- Faza płodu (od 8 tygodnia do urodzenia)

2. Okres postnatalny

- Faza Bierności (od urodzenia do 5, 7 miesiąca życia)

- Faza ekspansji - okres opanowywania własnego ciała i formowania się homeostazy środowiska wewnętrznego (do 2-3 roku życia); - okres rozwoju kontroli otoczenia (do 8-10 roku życia); - okres pokwitania (do osiągnięcia dojrzałości płciowej); - okres dorastania (umacnianie się nie zależności osobniczej) (do zakończenia procesów rozrostu, około 20-25 roku życia)

3. Okres stabilizacji - równowaga procesów anabolicznych i katabolicznych (od 20-25 roku życia do około 40 roku życia).

4. Okres starości - przewaga procesów katabolicznych nad anabolicznymi.

Anabolizm - przyswajanie składników i ich przetwarzanie.

Katabolizm - zużywanie składników własnego organizmu, wydalanie produktów przemiany materii.

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA ROZWÓJ BIOLOGICZNY:

1. biologiczne (wirusy, bakterie - różyczka, grypa itp.)

2. chemiczne (substancje chemiczne szkodliwe na rozwój płodu, leki, papierosy, alkohol, ogółem używki)

3. fizyczne (promieniowanie jonizujące, rentgenowskie, podczerwone, promienie słoneczne)

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA ZDROWIE:

- styl życia 50%

- środowisko 20%

- służba zdrowia 10%

- czynniki genetyczne 20%

KONCEPCJE ZDROWIA:

1. Biomedyczna koncepcja zdrowia

2. Społeczno-ekologiczna koncepcja zdrowia (holistyczna - całościowa)

Strategia działania - naprawa zapobieganie

HOLISTYCZNA KONCEPCJA ZDROWIA:

Zainteresowanie chorobą ustępuje zainteresowaniu zdrowiem. Człowiek zdrowy jest zainteresowaniem, a nie człowiek chory (dokładnie jego choroba).

POJĘCIE ZDROWIA:

„Zdrowie to nie tylko brak choroby lub niepełnosprawności lecz stan dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego”. Światowa Organizacja Zdrowia 1946 rok.

Zdrowie fizyczne - dobre funkcjonowanie wszystkich narządów.

Zdrowie psychiczne - a) zdrowie umysłowe - jasne logiczne myślenie;

b) zdrowie emocjonalne - zdolność do rozpoznawania uczuć i ich wyrażania.

Zdrowie społeczne - zdolność do komunikacji z innymi ludźmi.

Zdrowie duchowe - praktyki religijne, wyznaniowe, wiara.

PRZEDMIOTEM UWAGI MEDYCZNEJ STAWAŁA SIĘ CHOROBA, A NIE ZDROWIE

---