TRUDNOŚCI W CZYTANIU I PISANIU - PRZYCZYNY I SPOSOBY ICH PRZEZWYCIĘŻANIA

Wśród uczniów dość często spotyka się dzieci, które od początku nauki napotykają różnorakie problemy przystosowawcze do środowiska szkolnego i wymagań programowych. Są to dzieci,

u których badania wskazują na istnienie dysharmonii rozwojowych i zaburzeń, przy prawidłowo rozwiniętych funkcjach intelektualnych. Owe nierówności mogą dotyczyć rozwoju mowy, ruchowego, emocjonalnego oraz funkcji poznawczych. Ta grupa dzieci powinna być przedmiotem szczególnej troski nauczycieli i rodziców.. Spośród różnorodnych problemów, które mogą wystąpić w ogólnym funkcjonowaniu tych dzieci, bardzo ważne z punku widzenia osiągnięć szkolnych są specyficzne trudności w nauce czytania i pisania. Czytanie jest bezpośrednio związane z pisaniem, dlatego ważną rzeczą jest, aby nauczyć się poprawnie czytać - od tego bowiem zależy umiejętność pisania.

W klasach początkowych, w których podstawowym założeniem jest właśnie nauka czytania

i pisania, niepowodzenia w tym zakresie decydują o dalszych losach szkolnych dziecka. Zrozumiałe jest, że sytuacja dziecka mającego problemy w czytaniu i pisaniu jest w szkole wyjątkowo trudna

i niekorzystna. Pierwsze niepowodzenia stają się często przyczyną zniechęcenia dziecka do nauki, powodują wystąpienie różnego rodzaju reakcji nerwicowych, trudności wychowawczych, spotęgowanych nieprawidłową reakcją środowiska rodzinnego i szkolnego.

Ponieważ wczesna interwencja może w znacznej mierze zmniejszyć niepowodzenia ucznia, konieczne jest otoczenie dziecka szczególna troską i opieka terapeutyczną, konieczne tez jest uświadomienie rodzicom istoty problemu i sposobów radzenia sobie z nim. Niepowodzenia szkolne dziecka są bowiem w takim przypadku niezależne od jego chęci i woli.

Zawsze należy starać się pomóc dziecku, zrozumieć jego kłopoty - każdy bowiem popełnia błędy, nikt nie jest doskonały.

Chcąc lepiej zrozumieć na czym polegają problemy uczniów z czytaniem i pisaniem - konieczne jest uświadomienie sobie kilku kwestii m.in.: przyczyn w trudności czytaniu i pisaniu oraz objawów takich trudności. Kwestie te przedstawiłam w poniższym referacie, dodatkowo wzbogaciłam go o przykładowe ćwiczenia pomagające przezwyciężyć trudności w czytaniu i pisaniu.

I. Przyczyny trudności w czytaniu i pisaniu:

- niewłaściwa mowa u dzieci przejawiająca się w niepoprawnej wymowie niektórych głosek

- nieprawidłowe zapamiętywanie liter

- zła sytuacja rodzinna dziecka; złe oddziaływanie rodziny może być przyczyną jąkania się dziecka

- brak zębów, niesprawność języka

- choroba oczu

- kłopoty ze słuchem

- nieprawidłowa mowa w otoczeniu dziecka

- trudności dokonywania analizy i syntezy wzrokowo-słuchowej wyrazów

- zaburzenia orientacji przestrzennej

- niezręczność manualna związana z graficzną stroną pisma

Pisanie związane jest z percepcją wzrokowo- słuchową i sprawnością motoryczną, a dotyczy porównywania, różnicowania czy odwzorowywania oraz zapoznania dzieci z nazwami kształtów, położenia i kierunków.

II. Typy trudności w czytaniu i pisaniu (objawy)

1. ZABURZENIA ANALIZATORA WZROKOWEGO

CZYTANIE

• wolne tempo czytania

• gubienie się w tekście

• czytanie na pamięć, zgadywanie

• przekręcanie końcówek

• słabe rozumienie czytanego tekstu

• duża męczliwość

PISANIE

• mylenie liter o podobnych kształtach np. t - l - ł, m - n, a - o, a w konsekwencji do

błędnego zapisu wyrazów (wyrazy mają podobną postać), np.: taco - toco, półka - półko,

tama - tana, ale - ate itp.

• mylenie liter różniących się położeniem w stosunku do osi pionowej i poziomej,

np. n-u, b-d

• mieszanie struktur graficznych, np. dom-dam

• przestawianie liter, sylab, wyrazów

• opuszczanie drobnych znaków graficznych (kropeczki, ogonki) i interpunkcyjnych

• zapominanie niektórych dużych liter

• niewłaściwe rozplanowanie graficzne wyrazów w stosunku do stronicy

zeszytu

• nieodpowiedni wybór linijek

• mylenie kierunku zapisu (pismo zwierciadlane, pisanie w zeszycie od strony prawej do

lewej)

• trudności w pisaniu ze słuchu i z pamięci, a także w przepisywaniu z tablicy

• liczne błędy ortograficzne

2. ZABURZENIA LATERALIZACJI I KOORDYNACJI PRZESTRZENNEJ

CZYTANIE

• wolne tempo czytania

• mylenie kierunku, a co za tym idzie przestawianie kolejności liter, a nawet cząstek

wyrazów, np.: rów - wór

• przeskakiwanie linijek czytanego tekstu

• opuszczanie sylab, często całych wyrazów

• przestawianie cyfr, np.: 69 - 96

• kłopoty w rozumieniu treści zawierających pojęcia z dziedziny stosunków

czasowo-przestrzen­nych.

PISANIE

• nieumiejętność rysowania tabelek

• mylenie kierunku zapisu

• pismo lustrzane

• niewłaściwy wybór linii w zeszycie

• mylenie liter p-b, d-g m-n

• zmienna wielkość i nachylenie liter

• trudności w operowaniu pojęciami z zakresu stosunków przestrzennych

• trudności w operowaniu przyimkami

3. ZABURZENIA ANALIZARORA SŁUCHOWEGO

UMIEJĘTNOŚCI KLUCZOWE

• męczenie się przy słuchaniu dłuższych opowiadań i przy czytaniu

• mały zasób słów

• prymitywna konstrukcja zdań, agramatyzmy

• trudności w rozumowaniu, wnioskowaniu i syntetyzowaniu na materiale werbalnym

PISANIE

• zlepki literowe

• mylenie kolejności liter w wyrazie

• opuszczanie końcówek wyrazów

• gubienie liter

• przestawienie szyku dyktowanych wyrazów

• kłopoty z zapisem dwuznaków, zmiękczeń

• mylenie liter dźwiękopodobnych (s, c, z, sz, cz, rz)

• pismo fonetyczne

• ubezdźwięcznianie (data - tata, chleb - chlep, babcia - bapcia)

• dodawanie liter, np.: kot - kyot, balon - balyan)

• opuszczanie spółgłosek np.: gości - Gocie

• opuszczanie samogłosek, np.: jest - jst

• trudności ze zmiękczeniami (ś - si)

• łączenie przyimków z rzeczownikiem

• wolne tempo pisania

• ujawnianie się w piśmie nawet już przezwyciężonych wad wymowy

CZYTANIE

• trudności z syntezą, złożeniem przeliterowanych dźwięków w całość wyrazu

4. SPRAWNOŚĆ MANUALNA - trudność w pisaniu (wpływa na poziom graficzny pisma)

• pismo nieporządne, brzydkie, litery nierówne, nie dochodzą lub wychodzą poza linie, mają

niejednakowe nachylenie, zachodzą na siebie

• wolne tempo pisania

ĆWICZENIA W PRZEZWYCIĘŻANIU TRUDNOŚCI

(na materiale bezliterowym i literowym)

1. PERCEPCJA SŁUCHOWA:

Aby ja usprawnić należy doskonalić:

• Rozpoznawanie różnorodnych dźwięków

• Analizę i syntezę głosek w wyrazie

• Różnicowanie głosek

PRZYKŁADY ĆWICZEŃ DLA DZIECI Z ZABURZENIAMI FUNKCJI SŁUCHOWYCH

Ćwiczenia na materiale bezliterowym:

• rozpoznawanie dźwięków i szmerów

• odtwarzanie słyszanego rytmu

• odtwarzanie struktur dźwiękowych na podstawie układów przestrzennych

Ćwiczenia na materiale literowym:

• wyszukiwanie wśród obrazków takich, które rozpoczynają się na podana literę

• dobieranie litery do obrazka

• lokalizacja głoski w wyrazie i wyrazu w zdaniu

• odczytywanie wyrazów podobnie brzmiących

• analiza słów, w których jedna litera jest zmieniona

• liczenie głosek w wyrazie

• układanie wyrazów z alfabetu ruchomego

• układanie wyrazów z sylab

• uzupełnianie brakujących sylab , rozwiązywanie zagadek, rebusów, krzyżówek, tekstów z

lukami

• analiza zdania na wyrazy, sylaby i litery

2. PERCEPCJA WZROKOWA:

Aby ja usprawnić należy doskonalić:

• Analizę i syntezę wzrokową (dla prawidłowego spostrzegania liter)

• Orientację przestrzenną (dla położenia liter względem siebie, elementów wewnątrz litery,

dla zróżnicowania litr podobnych kształtem, np.: p - b - d)

PRZYKŁADY ĆWICZEŃ DLA DZIECI Z ZABURZENIAMI FUNKCJI WZROKOWYCH

Ćwiczenia na materiale bezliterowym:

• rozpoznawanie obrazków i ich elementów, dobieranie części do całego obrazka

• składanie obrazków z części

• rozpoznawanie braków na obrazku

• wyodrębnianie różnic między identycznymi pozornie obrazkami

• różnicowanie przedmiotów i figur, ćwiczenia w różnicowaniu kształtów i kolorów

• ćwiczenia w układaniu dowolnych kompozycji oraz według podanego wzoru

• zabawa w chowany przedmiot

• określanie położenia przestrzennego przedmiotów względem siebie

• odwzorowywanie figur, szlaczków,

• odtwarzanie, malowanie, wypełnianie, nakładanie, kopiowanie

Ćwiczenia na materiale litrowym:

• wyszukiwanie identycznych liter i sylab

• odczytywanie wyrazów z tablicy sylabowej

• lepienie z plasteliny lub układanie liter z drutu

• wyszukiwanie liter z jednakowa literą

• uzupełnianie liter w wyrazie

• wyszukiwanie i skreślanie liter

• odtwarzanie z pamięci uprzednio widzianych wzorów

• odtwarzanie z pamięci uprzednio widzianych liter

1

---