Wykład 1.

KULTURA - łac. colere `uprawa, dbać, pielęgnować, kształcenie', termin pochodzi od łacińskiego cultus agri - uprawa roli

Przedstawiciele różnych nauk interpretują ten termin różnorodnie, ponieważ jest wieloznaczny.

Kultura = ogół ludzkich wytworów, zarówno materialnych, jak i niematerialnych, tj. duchowych, symbolicznych (takich jak wzory myślenia i zachowania)

Najczęściej definiowana jest jako:

„całokształt duchowego i materialnego dorobku społeczeństwa, utożsamiana z cywilizacją, rozumiana jako charakterystyczne dla danego społeczeństwa wzory postępowania, także to co w zachowaniu ludzkim jest wyuczone, w odróżnieniu do tego, co jest biologicznie odziedziczone.

Pierwszy raz w nowym znaczeniu termin został użyty przez Cycerona, który w dziele Disputationes Tusculanae użył sformułowania „cultura animi” czyli „uprawa umysłu”, by zdefiniować rolę filozofa.

DEFINICJE KULTURY

- istnieje wiele definicji kultury, często rozbieżnych. Znamienna jest wypowiedź niemieckiego filozofa, Johanna Herdera, który w XVIII w. skonstatował, że „nie ma nic bardziej nieokreślonego niż słowo kultura”

Dziś mówi się o 500 definicjach kultury, w których badacze tworząc nowe definicje, za każdym razem uwzględniali jakiś wycinkowy, konkretny, punkt widzenia na kulturę.

Różne sposoby definiowania kultury zaprezentowali Alfred Kroeber i Clyde Kluckhohn, którzy w swojej rozprawie zebrali 257 określeń kultury i podzielili je na 6 różnych grup:

1. Opisowo-numeratywna - ogranicza się do wyliczenia części składowych kultury; należą tu definicje:

1. Edwarda B. Taylora: kultura czyli cywilizacja jest to złożona całość, która obejmuje wiedzę, wierzenia, sztukę, moralność, prawa, obyczaje oraz inne zdolności i nawyki nabyte przez ludzi jako członków społeczeństwa

2. Ruth Benedict: kultura jest to złożona całość zawierająca nawyki nabyte przez człowieka jako członka społeczeństwa

3. Bronisław Malinowski: kultura jest integralną całością składającą się z narzędzi i dóbr konsumpcyjnych i zasad różnych grup społecznych, ludzkich idei i umiejętności, wierzeń i obyczajów

2. Historyczna - definicje historyczne kładą nacisk na mechanizm, tj. tradycję w przekazywaniu dziedzictwa kulturowego

1. Stefan Czarnowski: kultura jest dobrem zbiorowym i zbiorowym dorobkiem, owocem twórczego i przetwórczego wysiłku niezliczonych pokoleń. Jest nią całokształt zobiektywizowanych elementów dorobku społecznego, wspólnych szeregowi grup i z racji swej obiektywności ustalonych i zdolnych rozszerzać się przestrzennie

3. Normatywna - akcentuje podporządkowanie się wchodzących w skład kultury zachowań ludzkich wspólnym wzorom, wartościom i modelom

1. Alfred Kroeber: kultura to przekazane i wytworzone treści i wzory wartości, idei i innych symbolicznie znaczących systemów, będące czynnikami kształtującymi ludzkie zachowania oraz wytwory stanowiące produkt zachowania

2. Ralpf Linton: kultura to konfiguracja wyuczonych zachowań i ich rezultatów, których elementy składowe są podzielane i przekazywane przez członków danego społeczeństwa

4. Psychologiczna - kładą nacisk na procesy uczenia się i formowania nawyków kulturowych i wpływ kultury na osobowość jednostek

- skupiają uwagę na psychicznych mechanizmach kształtowania się kultury

- analizują mechanizmy uczenia się, formowania nawyków kulturowych, jak również wpływ kultury na kształtowanie osobowości jednostek

- główny nacisk kładziony jest na uczenie się i naśladownictwo jako procesy przyswajania kultury

1. Stanisław Ossowski: kultura jest pewnym zespołem dyspozycji psychicznych przekazywanych w łonie danej zbiorowości przez kontakt społeczny i uzależniony od całego systemu stosunków międzyludzkich

5. Strukturalna - kładzie nacisk na powiązania wewnątrzkulturowe i na instrumentalny charakter kultury

- interesują się głównie strukturą konkretnej kultury, a więc jej zasadniczymi elementami oraz ich wewnętrznymi powiązaniami

- wyróżnia się cztery kategorie elementów kultury:

1. Materialno-techniczne

2. Społeczne

3. Ideologiczne

4. Psychiczne (dotyczące uczuć i postaw)

1. C. Levi-Strauss: kultura posiada budowę podobną do budowy języka, dlatego jeśli chcemy zrozumieć czym jest sztuka, religia, prawo, a może nawet i kuchnia lub zasady uprzejmości należy je rozumieć jako kody utworzone przez artykulację znaków, według modelu lingwistycznego porozumiewania się;

2. Uznanie, że: kultura jest systemem komunikacji między ludźmi; systemem relacji w obrębie którego poszczególne przedmioty stają się znakami i jako takie są wymieniane, umożliwiając przeto istnienie organizacji społecznej

6. Genetyczna - określa kulturę jako specyficznie ludzką formę adaptacji do środowiska, przeciwstawiając ją stanowi natury.

- podkreśla się w nich rolę symboli jako specyficznie ludzkich sposobów porozumiewania się i rozszerzania wiedzy i umiejętności praktycznych

- podkreśla się w nich rolę języka jako podstawowego warunku przejścia od natury do kultury

- podkreślają swoją uwagę na problemie genezy kultury, wyjaśniają jej pochodzenie; definicje tego typu można podzielić na dwie grupy:

I. dotyczące wewnętrznego rozwoju kultury, wyłaniania się jednych (wyższych) form z form innych wcześniejszych (uważanych za niższe)

II. dotyczące problemu wyłaniania się kultury z natury oraz związków, różnic i przeciwieństw, pomiędzy różnorodnymi definicjami

1. Clifford Geertz: system dziedzicznych idei wyrażanych w symbolicznej formie, za pomocą których ludzie komunikują się, uwieczniają i rozwijają swoją wiedzę o życiu i podejście wobec niego

Kultura nadaje światu znaczenia i czyni go zrozumiałym. Zadanie antropologa polega na próbie (choć nie jest to w pełni możliwe) interpretacji symboli, które w danej kulturze pełnią funkcje przewodnie.

ISTOTA KULTURY WG B. OLSZEWSKIEJ-DYONIZIAK

- główny wkład antropologii do innych dyscyplin humanistycznych, społecznych, przyrodniczych polega na wypracowaniu przez nią koncepcji kultury

- najpełniejszą koncepcję kultury jaka po raz pierwszy została sformułowana, zawdzięczamy pisarzom ewolucjonistycznym z II poł. XIX w.

- 1871 r. Edward Burnett Taylor opracował pierwszą w pełni akceptowalną przez współczesnych antropologów definicję kultury:

Kultura jest to złożona całość obejmująca wiedzę, wierzenia, sztukę, moralność, zwyczaje i inne nawyki zdobyte przez człowieka jako członka społeczeństwa.

FUNDAMENTALNE ASPEKTY KULTURY

Zasadnicze cechy kultury:

1. Kultura jest zjawiskiem społecznym = nie można traktować kultury w oderwaniu od społeczeństwa; ze względu na swój społeczny charakter kultura nie jest, istnieją różnice kulturowe związane z pełnionymi rolami społecznymi, grupami wiekowymi, należenia do stowarzyszeń, grup kulturowych, określanych jako podkultury

2. Kultura jest rzeczywistością historyczną = należy ją ujmować jako historycznie przeobrażającą się rzeczywistość społeczną, kształtowaną przez ludzką praktykę społeczną

- zespół form świadomości społecznej (ważne jest rozróżnienie kultury rzeczywistości i kultury wartości, czy też kultury techniczno-użytkowej lub symbolicznej)

- trzeba wyeksponować stałą obecność historii w życiu badanych ludzi, konieczność uwzględniana w badaniach nad kulturą społeczno-kulturowych funkcji tradycji i podłoża historycznego

3. Kultura jest systemem symboli - przekazywana jest jednostkom za pośrednictwem języka i innych form symbolizmu kulturowego

- wszystkie działania i wytwory ludzkie mają charakter symboliczny, a nie tylko język, tzn. wszystkie one przekazują jakieś informacje i służą jako znaki i symbole w procesie porozumiewania się

- HIPERPTROFIA = przerost funkcji symbolicznej nad instrumentalną, np. w sztuce, magii, religii, przez co niektórzy socjologowie tylko te dziedziny określają jako kulturę w ścisłym tego słowa znaczeniu - jest to kultura symboliczna

4. Kultura jest powiązaną całością o charakterze instrumentalnym = wszystkie elementy kultury funkcjonują jako powiązana całość i żaden z nich nie posiada znaczenia, gdy rozpatrywany jest w izolacji, gdy wyrywany jest z kontekstu społecznego, w którym jest osadzony

- każdy element kultury pełni jakąś rolę w podtrzymywaniu całości systemu lub zaspokajaniu ludzkich potrzeb

5. Kultura jest zjawiskiem psychologicznym = jest równocześnie faktem psychicznym i zbiorowym

- kulturę ujmuje się najczęściej jako byt ponadosobowy, ale jej ostatecznym źródłem jest jednak umysł i system nerwowy jednostki (F. Boas, B. Malinowski)

- Edward Sapir: spojrzenie na kulturę z punktu widzenia indywidualnych doświadczeń jednostki może wiele powiedzieć o istocie kultury; każda jednostka zawsze przetwarza zastany materiał kulturowy i nadaje mu swoiste indywidualne znaczenie

Kultura jest zjawiskiem społecznym, historycznie zmiennym, wyuczonym, symbolicznym, funkcjonalnym i psychologicznym.

Tych aspektów nie może pominąć żadna z dyscyplin zajmujących się kulturą: socjologia, antropologia, historia czy filozofia.

Antropologia - 150-letnia tendencja, nauka młoda, narodziła się w XIX wieku.

Antropologia kulturowa, społeczna lub nauki etnologiczne.

Przedmiot antropologii:

- nauka badająca początki, rozwój i istoty gatunków ludzkich

- wywodzi się od słowa Atropos = istota ludzka i logos = słowo

- nauka o ludzkości lub badanie ludzkości

- przedmiotem antropologii jest człowiek całkowity, wielowymiarowy: biologiczny, psychologiczny, społeczny i kulturowy

- odmienność i różnorodność kultur zajmowała się społeczeństwami obcymi i dalekimi, egzotycznymi, odmiennymi sposobami życia

Michael de Montaige twierdził, że „inność” innego oznacza jego „naturalność” i nie powinna być oceniana

W antropologii wyróżniamy dwa nurty „inności”:

1. Inne kultury

2. Odmienność świata lokalnego czyli kultury ludowej - ludoznawstwo, etnologia

Ewolucjonizm - II poł. XIX wieku

• Funkcjonalizm

• Strukturalizm

• Materializm kulturowy (neoewolucjonizm)

Metodologia - 3 sposoby podejścia badawczego:

• Holistyczny

• Historyczny

• Porównawczy - przez szkołę kultury i osobowości

Wykład 2.

PRZESTRZEŃ:

1. Nieograniczony obszar trójwymiarowy, w którym zachodzą wszystkie zjawiska fizyczne

2. Część takiego obszaru objęta jakimiś granicami; też miejsce zajmowane przez jakiś przedmiot

3. Rozległa pusta powierzchnia bez wyraźnie oznaczonych, widocznych granic

4. Odległość między czymś a czymś

5. Ogół zjawisk społecznych, politycznych itp.

PRZESTRZEŃ TRWAŁA (E. Hall, Ukryty wymiar)

- tworzenie przestrzeni trwałej jest podstawowym sposobem organizowania aktywności ludzkiej: indywidualnej i grupowej

- obejmuje ono zmaterializowane i niewidoczne wzorce, które kierują zachowaniem człowieka

- budowle są jednym z przejawów przestrzeni trwałej, są dzielone wewnętrznie zgodnie z kulturowymi modelami

- topografia wiosek, miasteczek i miast, wynika z planu, który zmienia się w zależności od epoki i kultury

Organizacja przestrzeni trwałej:

- występuje ścisły związek między przestrzenią trwałą a osobowością, także kulturą

- do XVIII w. (jak wykazuje Philippe Aries) pomieszczenia w europejskich domach nie miały swoich stałych funkcji; członkom rodziny nie przysługiwała prywatność

- później dom zmienił swoją formę, funkcje pokoju zaczęła wskazywać jego nazwa

- związek między fasadą jaką ludzie okazują światu a własnym „ja” które za nią skrywają

Orientacja w przestrzeni trwałej:

- spleciona ze zdolnością do przeżycia i ze zdrowiem psychicznym

- dezorientacja w przestrzeni to tyle, co psychoza

- Lewis Mumford bada wpływ miast na kondycję człowieka:

• Kratkowy wzorzec przetrzeni amerykańskich miast sprawia, że przybysze czują się szybko zadomowieni

• Amerykanie są sfrustrowani, bo źle czują się w stolicach Europy

• System francuski = promienista gwiazda

• System rzymski = kotwica

• Systemy europejskie akcentują i nazywają linie, japońskie zaś traktują w sposób formalny wszystkie punkty przecięcia - w Japonii nazwy nadaje się nie ulicom, a ich przecięciom; domy są uporządkowane nie w przestrzeni a w czasie i numeruje się je w tej kolejności w jakiej zostały zbudowane

Internalizacja przestrzeni trwałej:

- niektóre aspekty przestrzeni trwałej uwidaczniają się dopiero przy obserwowaniu ludzkiego zachowania

- architekci zajmują się wizualnymi wzorcami struktur - tym, co się widzi, ale są nie świadomi, że ludzie noszą w sobie pewne internalizacje przestrzeni trwałej, których nauczyli się na początku życia

- przestrzeń trwała jest matrycą modelującą nasze zachowania

- jedną z podstawowych różnic między kulturami jest to, że dokonują one ekstensji (rozciągłość, zasięg) odmiennych anatomicznie i behawioralnie cech ludzkiego organizmu

- jeśli dochodzi do zapożyczenia międzykulturowego, jest konieczne by elementy zapożyczone uległy adaptacji; w przeciwnym razie to, co nowe i to, co stare, nie harmonizuje ze sobą, a w niektórych wypadkach te 2 wzorce są całkowicie sprzeczne

Przestrzeń na pół trwała:

- Humphry Osmond zauważył, że niektóre pomieszczenia, np. dworce kolejowe, skłaniają człowieka do trzymania się z daleka od siebie - nazwał je przestrzeniami odspołecznymi

- inne, np. stoliki we francuskiej kawiarence, skłaniają ludzi do bycia razem - przestrzenie dospołeczne

- to, co w jednej kulturze jest przestrzenią trwałą, w innej może być przestrzenią częściowo trwałą i na odwrót

Przestrzeń nieformalna:

- istnieją doznania przestrzenne, które mogą być dla jednostki ludzkiej znaczące, gdyż obejmują dystanse, jakie utrzymujemy między sobą

- dystanse takie znajdują się na ogół poza zasięgiem świadomości - przestrzeń nieformalna to taka, która nie została wyraźnie skodyfikowana

- wzorce przestrzeni nieformalnej mają wyraźne i głębokie granice, które chodź nigdzie niesformułowane, tworzą istotną część kultury. Brak zrozumienia dla ich ważności może sprowadzić katastrofę

Dynamizm przestrzeni:

- ludzi odbieramy jako bliskich lub dalekich

- trudno niekiedy wydzielić te źródła, na których zasadzają się ich reakcje, np. brak lub obecność ciepła drugiej osoby wyznacza granice pomiędzy przestrzenią intymną a nieintymną

- w ten sposób da się ostatecznie wyznaczyć elementy tworzące sferę intymną, indywidualną, społeczną i publiczną; każdy z dystansów ma fazę dalszą i bliższą

DYSTANS INTYMNY:

- obecność drugiej osoby jest czymś niewątpliwym

- widok (często zniekształcony), zapach, ciepło czyjegoś ciała, głos i wyczuwanie oddechu - wszystko to sygnalizuje oczywisty kontakt z drugim ciałem

DYSTANS INTYMNY - faza bliższa:

- jest to dystans w którym kochamy się, mocujemy, pocieszamy

- w świadomości partnerów przeważa kontakt fizyczny

- następuje posługiwanie się receptorami: powonienia i wyczuwającego ciepło

- w fazie maksymalnego kontaktu komunikują się ze sobą mięśnie i skóra

- obraz z wyjątkiem konturów zewnętrznych jest zamazany

- głos przechodzi w szept

DYSTANS INTYMNY - faza dalsza (15-20cm):

- głowa i uda nie wchodzą już w bliższy kontakt, ręce mogą jednak sięgać i chwytać za kończyny

- głowa postrzegana jest w powiększeniu, a rysy jej są zniekształcone; możność łatwego nastawienia oka na ostrość

- przy tej odległości posługujemy się głosem wyciszonym

- wyczuwalny jest zapach i ciepło czyjegoś ciała, choćby nie był on skierowany na naszą twarz

DYSTANS INDYWIDUALNY (osobniczy):

- tym terminem po raz pierwszy posłużył się Heideger dla określenia odległości, która trwale oddziela między sobą poszczególne egzemplarze gatunków, nie kontaktując ich

- odległość tę można potraktować jako niewielką strefę ochronną czy też otoczkę izolującą dany organizm od innych

DYSTANS INDYWIDUALNY (faza bliższa - odległość od 45 do 75 cm)

- przy tym dystansie da się partnera trzymać i obejmować

- zanikają zaburzenia wizualne w postrzeganiu rysów, odznaczają się szczegóły faktury

- sposób w jaki stają ludzie względem siebie, jest oznaką bądź tego, co za więzi ich łączą, bądź tego, co za uczucia do siebie żywią

DYSTANS INDYWIDUALNY (faza dalsza - odległość 75 cm do 1,2 metra)

- tej fazie odpowiada zwykle zwrot: być od kogoś na wyciągnięcie ręki

- dystans ten rozciąga się od momentu, gdy się jest za sferą łatwego dotyku, do momentu, gdy ludzie wyprostowawszy ramiona mogą zetknąć się palcami. Jest to granica fizycznej dominacji

- poziom głosu jest umiarkowany

- nie wyczuwa się ciepłoty ciała

DYSTANS SPOŁECZNY:

- linia oddzielająca dalszą fazę dystansu indywidualnego od bliższej fazy dystansu społecznego wyznacza „granicę dominacji”

- nie postrzegamy już dokładnie szczegółów twarzy, nie stykamy się i nie spodziewamy się zetknąć z innymi

- poziom głosu jest normalny - pod tym względem między fazą bliższą a dalszą zachodzi niewielka różnica, a rozmowę da się słyszeć z odległości ponad 6 metrów

DYSTANS SPOŁECZNY (faza bliższa - odległość od 1,2 metra do 2,1 metra)

- wielkość głowy postrzega się jako normalną

- przy tym dystansie załatwia się sprawy nieosobiste

DYSTANS SPOŁECZNY (faza dalsza - od 2,1 metra do 3,6 metra)

- odległość, którą stosujemy wówczas, gdy ktoś mówi: „stań abym mógł cię obejrzeć”

- rozmowy z tego dystansu mają charakter normalniejszy

DYSTANS PUBLICZNY:

- nie zakłada już zaangażowania, pojawia się wiele istotnych zmian sensorycznych

a) faza bliższa (3,6 m do 7,5 m)

- w razie zagrożenia można zrobić unik lub przejść do defensywy

- podświadoma forma reakcji ucieczki

- głos donośny, ale nie wykorzystujemy pełni siły; styl formalny

- na odległości 4,8 m ciało traci trójwymiarowość i staje się płaskie

- wielkość głowy znacznie mniejsza od normalnej

b) faza dalsza (od 7,5 m i więcej)

- ważne osobistości oddzielone są dystansem 10 metrów

- porozumiewanie się niewerbalne zaczyna funkcjonować głównie przez gestykulacje i pozycję ciała

- zwolnione tempo mówienia, słowa wyraźniejsze

- styl oziębły

WNIOSKI:

1. W naturze wszystkich zwierząt, nie wyłączając ludzi, tkwi pewien typ zachowania zwany terytorialnością

2. Działając tak posługują się oni różnorakimi zmysłami, za pomocą których różnicują odległości i przestrzeń. Wybór określonego dystansu zależny jest od więzi łączącej kontaktujących się osobników, od tego co czują i co robią

Przestrzeń święta:

1. Dla człowieka religijnego przestrzeń jest niejednorodna: są w niej rozdarcia, są fragmenty przestrzeni różniące się od innych

2. Jest obszar święty, a więc „mocny”, ważny i są miejsca inne: nieuświęcone, a więc pozbawione struktury i konsystencji = amorficzne

3. Ta niejednorodność przestrzeni ma wyraz w doświadczeniu przeciwieństwa, jakie zachodzi między obszarem świętym: jedynym rzeczywistym, a całą resztą otaczającą ów obszar dziedziną bezkształtu

Przestrzeń święta a hierofania:

1. Religijne doświadczenie niejednorodności przestrzeni to pradoświadczenie, które przyrównuje się do „ustanowienia świata”

2. Rozdarcie przestrzeni pozwala ustalić „punkt stały”, oś wszelkiej orientacji, ukierunkowania. Gdy sacrum przejawia się za pośrednictwem HIEROFANII (zjawisko manifestacji świętości) dochodzi do przerwania jednorodności przestrzennej i do objawienia się rzeczywistości absolutnej

3. Sacrum przejawiając się ustanawia ontologicznie świat. W przestrzeni jednorodnej, nieskończonej, bezkresnej w której nie ma żadnego punktu oparcia; hierofanta objawia absolutny punkt stały, środek

Przestrzeń świecka:

1. Dla doświadczenia świeckiego przestrzeń jest jednorodna i neutralna

2. Nie ma żadnego pęknięcia, które pozwalałoby wyodrębnić różne jakościowo partie przestrzeni

3. Przestrzeń geometryczna może być rozpoczęta w którymkolwiek punkcie i zamknięta z którejkolwiek strony

4. Doświadczenie świeckie podtrzymuje jednorodność a tym samym względność przestrzeni

5. Wszelkie prawdziwe ukierunkowanie przestaje istnieć, gdyż punkt stały nie korzysta z jedynego (szczególnego) statusu ontologicznego: pojawia się i znika zgodnie z powszednimi potrzebami

6. Stąd nie ma już świata tylko fragmenty świata rozbitego, bezkształtnej masy niezliczonych miejsc neutralnych

TEOFANIA:

- by zobrazować niejednorodność przestrzeni, można odwołać się do przykładu kościoła

- wrota otwierające się ku wejściu do kościoła zaznaczają przerwanie ciągłości

- próg dzielący dwie przestrzenie, wskazuje zarazem na dystans między dwoma sposobami istnienia - świeckim i religijnym

- próg jest zarazem granicą, która odróżnia dwa światy oraz miejscem paradoksalnym, w którym dokonuje się przejście od świata świeckiego do świata świętego

Znaki świętego obszaru:

- jakikolwiek znak wystarcza aby wskazać na świętość miejsca

- znak jako nosiciel treści religijnych kładzie kres względności i nieładowi

KOSMOS:

- społeczeństwa tradycyjne dokonują rozróżnienia, w którym przeciwstawiają swe zasiedlone terytorium obszarowi nieznanemu, który je otacza: ich okolice to świat („nasz świat”), kosmos

- reszta to już niekosmos, to coś w rodzaju „zaświatu”, obszar obcy, bezładny, zamieszkały przez poczwary, demony

- to rozdarcie przestrzeni wiąże się z przeciwstawieniem terytorium „urządzonego jak świat”, nieznanej przestrzeni

- z jednej strony ma się do czynienia z kosmosem, a z drugiej z chaosem

Chaos a kosmos:

- świat („nasz świat”) to świat, w którym nastąpiło już objawienie sacrum

- terytorium nieznane, obce przynależy jeszcze do modalności płynnej i niedokształconej chaosu. Zasiedlając je człowiek przez obrzędowe powtórzenie kosmogonii przeistacza symbolicznie tę okolicę w kosmos

„Środek świata”:

- dzięki hierofanii dokonało się otwarcie ku górze (świat boski) i ku dołowi (regiony dolne, świat umarłych)

- umożliwiona została łączność między trzema poziomami kosmicznymi: ziemią, niebem i regionami dolnymi

- łączność ta wyraża się przez obraz wszechświatowej kolumny AXIS MUNDI, która zarazem łączy i podtrzymuje niebo i ziemię, a której podstawa zanurzona jest w dolnym świecie zwanym piekłem

- taka kolumna kosmiczna musi znajdować się w samym środku świata, gdyż w około niej rozciąga się całość świata mieszkalnego

Przykład, który ujawnia tego rodzaju symbolikę: GÓRA KOSMICZNA

1. Góra należy do symboli wyrażających związek między niebem a ziemią, musi więc znajdować się w środku świata

2. W licznych kulturach jest mowa o takich górach mitycznych lub rzeczywistych, umiejscowionych w środku świata:

• Meru w Indiach

• Haraberezaiti w Iranie

• Garizim w Palestynie, zwana także „pępkiem świata”

3. Skoro góra święta jest axis mundi, osią łączącą niebo z ziemią, oznacza więc najwyższy punkt świata; stąd kraj który ją otacza (nasz świat) jest uważany za najwyższy kraj. Palestyna nie została zalana przez potop

Nasz świat znajduje się w środku:

- wynika z tego, że prawdziwy świat znajduje się zawsze po środku, w centrum, gdyż tam zawsze dokonuje się przeskok między poziomami, łączność między 3 strefami kosmicznymi

- chodzi zawsze o kosmos doskonały

- cały kraj (Palestyna), miasto (Jerozolima), sanktuarium (świątynia jerozolimska) przedstawiają na równi imago mundi

1

---