Naczynia tętnicze miednicy
Tętnica biodrowa wspólna jest naczyniem krwionośnym, które jest końcowym odgałęzieniem aorty brzusznej. Pod względem topograficznym tętnica biodrowa wspólna nie należy do naczyń krwionośnych kończyny dolnej, ale do naczyń brzucha. Jednakże pod względem czynnościowym naczynie jest szczególnie ważne dla kończyny dolnej, gdyż w przypadku jego przerwania prowadzi do zmian martwiczych w kończynie dolnej.Rozwidlenie aorty znajduje się na poziomie 3/4 części dolnej czwartego kręgu lędźwiowego. Tętnica biodrowa wspólna jest krótkim naczyniem, zakończonym rozwidleniem na tętnicę biodrową zewnętrzną i wewnętrzną na wysokości stawu krzyżowo-biodrowego. Biegnie wzdłuż przyśrodkowej krawędzi mięśnia lędźwiowego większego, kierując się w dół, bocznie i do przodu. Na swym przebiegu oddaje jedynie drobne gałęzie do otrzewnej, znajdującej się do przodu od tętnicy,do mięśnia lędźwiowego większego, znajdującego się z tyłu i do naczyń chłonnych okolicy brzucha. Przebieg tętnicy kończy się przed stawem krzyżowo-biodrowym, na poziomie dolnej krawędzi piątego kręgu lędźwiowego, gdzie tętnica biodrowa wspólna rozgałęzia się na silniejsze (średnica: 1 cm), przednio-boczne odgałęzienie - tętnicę biodrową zewnętrzną, oraz słabsze (średnica: 9 mm) tylno-przyśrodkowe odgałęzienie - tętnicę biodrową wewnętrzną.
Tętnica biodrowa zewnętrzna powstaje z rozdwojenia tętnicy biodrowej wspólnej. Jest jej przednio-boczną gałęzią końcową. Rozdwojenie tętnicy biodrowej wspólnej znajduje się na wysokości dolnego brzegu piątego kręgu lędźwiowego i nieco przyśrodkowo od linii stawowej krzyżowo-biodrowej, tj. około 4 cm bocznie od linii pośrodkowej. Tętnica kieruje się do przodu, ku dołowi i bocznie, zataczając łuk kierujący się wklęsłością przyśrodkowo i ku dołowi. U ludzi starszych może mieć przebieg wężowaty. Tętnica biodrowa zewnętrzna zmienia nazwę i kończy się w rozstępie naczyń, gdzie leży bocznie od żyły, a od mięśnia lędźwiowego większego oddziela ją łuk biodrowo-łonowy. Jej bezpośrednim przedłużeniem, już w obrębie kończyny dolnej, jest tętnica udowa. Długość tętnicy wynosi średnio 10-12 cm, a średnica około 1 cm. Powierzchnia przednia tętnicy biodrowej zewnętrznej przykryta jest otrzewną. Poprzez otrzewną, do prawej tętnicy przylega końcowy odcinek jelita krętego, czasami wyrostek robaczkowy; do lewej - okrężnica esowata. W tkance podotrzewnowej biegną narządy, które na swoim przebiegu krzyżują tętnicę. W odcinku początkowym (górnym) po stronie prawej jest to moczowód i (obustronnie) naczynia jajnikowe u kobiety. W odcinku końcowym (dolnym) tętnicę krzyżują: gałąź płciowa nerwu płciowo-udowego, nasieniowód u mężczyzny, a więzadło obłe macicy u kobiety. Niekiedy odcinek końcowy krzyżują również naczynia jądrowe u mężczyzny. Przyśrodkowo do tętnicy biodrowej zewnętrznej leży żyła towarzysząca oraz regionalne węzły chłonne. Bocznie i ku tyłowi tętnica sąsiaduje z mięśniem lędźwiowym większym i powięzią biodrową. Tętnica biodrowa zewnętrzna oddaje liczne małe gałęzie do okolicznych węzłów chłonnych, do mięśnia lędźwiowego większego oraz do moczowodu. W pobliżu swojego końca oddaje również dwa większe naczynia: tętnicę nabrzuszną dolną oraz tętnicę okalającą biodro głęboką.
Tętnica nabrzuszna dolna to tętnica o średnicy ok 3 mm, będąca gałęzią tętnicy biodrowej zewnętrznej, od której odchodzi przyśrodkowo, w pobliżu jej końca, zwykle powyżej więzadła pachwinowego. Po odejściu kieruje się skośnie przyśrodkowo, a następnie stromo do góry, kierując się ku tylnej powierzchni mięśnia prostego brzucha, po którym przebiega do góry. W swoim przebiegu po tylnej powierzchni mięśnia prostego wywołuje fałd otrzewnej zwany fałdem pępkowym bocznym. Wnika do mięśnia prostego i zaopatruje go wraz z odpowiednim obszarem skóry. Kończy się około 5-6 cm powyżej pępka poprzez zespolenie z tętnicą nabrzuszną górną, z która tworzy ta zwaną pionową drogę tętniczą przednią tułowia. Oddaje gałęzie: gałąź łonowa, tętnica mięśnia dźwigacza jądra u mężczyzn, tętnica więzadła obłego macicy u kobiet.
Żyła biodrowa zewnętrzna rozpoczyna się w przedłużeniu żyły udowej ku tyłowi od więzadła pachwinowego. Kieruje się skośnie ku górze, wzdłuż kresy granicznej między miednicą większą a mniejszą. Biegnie wzdłuż przyśrodkowego brzegu mięśnia lędźwiowego większego. Na wysokości stawu krzyżowo-biodrowego żyła biodrowa zewnętrzna łączy się z żyłą biodrową wewnętrzną i wspólnie z nią wytwarza żyłę biodrową wspólną. Żyły biodrowe zewnętrzne nie posiadają zastawek. Do dopływów żyły biodrowej zewnętrznej zaliczane są: żyła okalająca biodro głęboka, żyła nabrzuszna dolna.
Żyła biodrowa wewnętrzna to krótki pień, który powstaje z połączenia żył odprowadzających krew ze ściany miednicy i z narządów w niej zawartych. Rozpoczyna się w górnej części wcięcia kulszowego większego. Wstępuje ku górze i przylega do części bocznej kości krzyżowej. Na wysokości stawu krzyżowo-biodrowego łączy się z żyłą biodrową zewnętrzną wytwarzając żyłę biodrową wspólną. Do dopływów żyły biodrowej wewnętrznej należą: żyła biodrowo-lędźwiowa, żyły krzyżowe boczne, żyły pośladkowe górne, żyły pośladkowe dolne, żyły zasłonowe, żyła sromowa wewnętrzna, splot żylny odbytniczy, splot żylny pęcherzowy, splot żylny sterczowy, splot żylny maciczny, splot żylny pochwowy.
Splot krzyżowy jest największym splotem w organizmie, twór powstały z wymieszanych (przegrupowanych) gałęzi przednich (brzusznych) nerwów rdzeniowych od L5 do Co i częściowo L4. Ma kształt trójkąta którego podstawa skierowana jest do powierzchni miednicznej kości krzyżowej, a wierzchołek do nerwu kulszowego, w stronę dolnej części otworu kulszowego. Swą powierzchnią tylną przylega do przedniej powierzchni mięśnia gruszkowatego (musculus piriformis) , przednią powierzchnią zwrócony jest do jamy miednicy i przykryty tylną częścią powięzi miednicy, przylega do naczyń biodrowych wewnętrznych. Splot podzielony jest na 3 odcinki kulszowy, sromowy i guziczny. Od splotu wychodzą gałęzie krótkie i długie. Krótkie zaopatrują mięsień gruszkowaty, zasłaniacz wewnętrzny, oba bliźniacze i czworoboczny uda. Do gałęzi krótkich należą także gałęzie stawowe i gałęzie okostnowe. Gałęzie krótkie zaopatrują mięsień gruszkowaty, mięsień zasłaniacz wewnętrzny, mięśnie bliźniacze, oraz mięsień czworoboczny uda, a także staw biodrowy, okostną guza kulszowego i obu krętarzy kości udowej. Gałęzie długie przechodzą przez otwór kulszowy większy: przez otwór nadgruszkowy przechodzi nerw pośladkowy górny, przez otwór podgruszkowy pozostałe gałęzie. Jedynie nerw guziczny nie przechodzi przez otwór kulszowy większy. Jego gałęzie długie to: nerw pośladkowy górny, nerw pośladkowy dolny, nerw skórny uda tylny, nerw kulszowy, nerw sromowy, nerw guziczny.
Nerw guziczny jest nerwem czuciowym i ruchowym. Jego włókna pochodzą z gałęzi brzusznych nerwów rdzeniowych S5 i C0. Jest gałęzią długą splotu krzyżowego . Z gałęziami brzusznymi nerwów rdzeniowych S3 i S4 tworzy mały splot guziczny. Odchodzą od niego nerwy odbytniczo-guziczne i gałęzie mięśniowe.
Moczowód to parzysty przewód biegnący z miedniczek nerkowych do pęcherza moczowego. U człowieka jego długość wynosi około 27-30 cm (wyprostowanego do 35 cm), a szerokość 0,5 - 0,8 cm. Wyróżnia się część brzuszną i część miedniczną moczowodu. Linia podziału biegnie w miejscu przejścia kresy granicznej w linię stawu krzyżowo-biodrowego. Moczowody mają dobrze rozwiniętą błonę mięśniową i wyścielone są błoną śluzową. Mają trzy przewężenia. Zadanie moczowodów to przekazywanie moczu produkowanego w nerkach do zbiornika moczu - pęcherza moczowego. W odcinku brzusznym do tyłu od moczowodów biegną: nerw płciowo-udowy, tętnica i żyła biodrowa wspólna. Do przodu od moczowodu prawego znajdują się: część zstępująca i pozioma dwunastnicy, naczynia jądrowe lub jajnikowe prawe, naczynia okrężnicze prawe, krezka jelita cienkiego. Do przodu od moczowodu lewego znajdują się: zgięcie dwunastniczo-czcze, naczynia jądrowe lub jajnikowe lewe, naczynia okrężnicze lewe, krezka okreżnicy esowatej.
Pęcherz moczowy to narząd gromadzący mocz wydalany przez nerki. Mocz spływa do pęcherza moczowego stale, odpływa zaś z niego okresowo przez cewkę moczową. Pojemność pęcherza moczowego wynosi około 250-500 ml, ale może on jednak rozciągnąć się do objętości 1000-1500 ml. W ciężkich chorobach, np. w durze brzusznym, przy zatrzymaniu moczu pojemność pęcherza może osiągnąć 3-4 litry. Pęcherz opróżniony leży poza spojeniem łonowym, wypełniony wystaje ponad spojenie. Kształt pęcherza zależny jest od stopnia wypełnienia. Pęcherz opróżniony jest spłaszczony w kierunku przednio - tylnym, wypełniony przybiera postać kulistą. Część skierowana ku górze i ku przodowi nosi nazwę szczytu pęcherza, ku dołowi i tyłowi zwrócone jest dno pęcherza. Między szczytem a dnem znajduje się trzon pęcherza. Gdy pęcherz jest spłaszczony, wyróżniamy na nim ścianę przednią i ścianę tylną. Dno pęcherza ma kształt trójkąta i jest ograniczone trzema ujściami. Od tyłu leżą symetrycznie ujścia moczowodów, kąt przedni dna zajmuje ujście wewnętrzne cewki moczowej
Cewka moczowa żeńska jest znacznie krótsza od męskiej (długość od 3 do 5 cm) i szersza - co sprawia mniejszy ból przy kamicy nerkowej, gdy kryształki wydostają się cewką na zewnątrz organizmu. Cewkę moczową żeńską dzielimy na:
- Część śródścienną, biegnącą w ścianie pęcherza moczowego
- Część miedniczną
- Część przeponową
- Część podprzeponową
Biegnie ona równolegle do pochwy, do przodu od niej. Znacznie mniejsza długość cewki moczowej żeńskiej stwarza dogodniejsze warunki rozwoju infekcji wstępującej dróg moczowych w porównaniu z cewką męską.
Cewka moczowa męska ma długość od 15 do 20 cm. Poza funkcją wyprowadzania moczu pełni również funkcję wyprowadzania nasienia. Dzielimy ją na:
- Część śródścienną - biegnącą w ścianie pęcherza moczowego
- Część sterczową - przebiegającą przez gruczoł krokowy
- Część błoniastą - przebijającą przeponę moczowo-płciową
- Część gąbczastą - biegnącą luźno w kroczu pod spojeniem łonowym przez ciało gąbczaste prącia, uchodzącą fizjologicznie na końcu żołędzi prącia.
Jajnik Podobnie jak jądro powstaje z gonady niezróżnicowanej. Gruczołu płciowe powstają u człowieka w postaci symetrycznych listew płciowych, powstających z nabłonka jamy ciała na powierzchni przyśrodkowej śródnercza. Mezodermalny nabłonek listew płciowych zostaje zasiedlony pierwotnymi komórkami płciowymi tzw. gonocytami, powstającymi nieco wcześniej z endodermy tylnego odcinka jelita; następnie nabłonek ten wrasta w głąb mezenchymy leżącej pod nim i tworzy w niej sznury płciowe. Leży w miednicy mniejszej żeńskiej, na jej tylno-bocznej ścianie, w jamie otrzewnowej (nie jest pokryty otrzewną, gdyż przekształciła się w nabłonek płciowy), spoczywa w dołku jajnikowym, leżącym na powięzi zasłonowej. Dołek jajnikowy jest ograniczony od góry przez podział t. biodrowej wspólnej, od góry i przodu przez t. biodrową zewnętrzną, od tyłu przez t. biodrową wewnętrzną i od dołu przez t. zasłonową. Przez dołek przebiega n. zasłonowy. Anatomicznie jajnik ma 2 końce : maciczny i jajowodowy, 2 brzegi : przedni (krezkowy) i tylny (wolny) oraz 2 powierzchnie : boczną (ścienną) i przyśrodkową (trzewną). W budowie wewnętrznej odróżnia się rdzeń, zawierający naczynia, nerwy i tkankę łączną, oraz korę, w której leżą pęcherzyki jajnikowe na różnych etapach rozwoju. Na przednim brzegu jajnika leży wnęka, przez którą przechodzą naczynia i nerwy. Do jajnika dochodzi tętnica jajnikowa odchodząca na wysokości L2 od aorty brzusznej (biegnie zaotrzewnowo, dochodzi do miednicy, biegnie w więzadle wieszadłowym jajnika, następnie w krezce jajnika i wchodzi przez wnękę do narządu) oraz gałąź jajnikowa tętnicy macicznej (odchodzi na wysokości dna macicy, wchodzi w więzadło własne jajnika i zespala się z tętnicą jajnikową). Chłonka odpływa do węzłów lędźwiowych. Unerwienie pochodzi od splotu jajnikowego od splotu trzewnego (dociera z tętnicą jajnikową) lub od splotu miednicznego (z gałęzią jajnikową tętnicy macicznej).
Jajowód Powstaje z niezrośniętych górnych połówek przewodów przyśródnerczowych (Mûllera). Rozpoczyna się w rogu jamy macicy ujściem macicznym, które prowadzi do części śródściennej, biegnącej między trzonem a dnem macicy. Część śródścienna przechodzi w cieśń, która biegnie poziomo do boku i dochodzi do macicznego końca jajnika. Następnie zakręca pod katem prostym ku górze, jednocześnie przechodząc w bańkę jajowodu. Bańka biegnie ku górze wzdłuż przedniego brzegu jajnika, dochodzi do końca jajowodowego, zakręca i kieruje się ku dołowi wzdłuż brzegu tylnego, kończy się ujściem brzusznym, które prowadzi do lejka. Lejek jest zbudowany z 10 - 15 strzępków. Unaczynienie jajowodu pochodzi od gałęzi jajowodowych od t. macicznej i jajnikowej, krew żylna uchodzi do splotu maciczno-pochwowego; chłonka do węzłów chłonnych lędźwiowych; unerwienie od splotu maciczno-pochwowego od splotu podbrzusznego dolnego.
Macica rozwija się z górnego odcinka kanału maciczno-pochwowego. Ponadto w górną część trzonu są włączone również końcowe odcinki niezrośniętych części przewodów Mûllera, stąd odcinek ten początkowo rozwija się jako rozwidlony i w przypadku zaburzeń rozwojowych stan ten może się utrzymywać w różnym stopniu. Leży w miednicy mniejszej żeńskiej, pośrodkowo, wzdłuż osi miednicy, do tyłu od pęcherza moczowego i do przodu od odbytnicy, powyżej pochwy, podotrzewnowo, w przodozgięciu i przodopochyleniu, często lekko zrotowana na prawą stronę. Przodozgięcie jest to zgięcie trzonu macicy względem szyjki. Przodopochylenie jest to pochylenie szyjki macicy względem pochwy. Oś miednicy jest to wyimaginowana linia łącząca środki wymiarów prostych wszystkich czterech płaszczyzn miednicy. Anatomicznie macica składa się z szyjki, trzonu i dna. W szyjce biegnie kanał szyjki macicy, otwierający się do pochwy ujściem macicy, a z jamą macicy jest połączony cieśnią. W błonie śluzowej kanału szyjki występują fałdy pierzaste. W trzonie macicy leży jama macicy, mająca na przekroju czołowym kształt trójkątny. Szczyt tego trójkąta przypada na cieśń macicy, a na kątach podstawy leżą ujścia maciczne jajowodów. Szyjkę macicy dzieli się na część pochwową i nadpochwową. Część pochwowa jest otoczona sklepieniem pochwy. Jest ono najgłębsze z tyłu. Część nadpochwowa sąsiaduje od przodu z pęcherzem moczowym i cewką moczową, od tyłu przez zagłębienie maciczno-odbytnicze z bańką odbytnicy. Trzon od dołu sąsiaduje z pęcherzem moczowym, a od góry z pętlami jelita cienkiego. Do bocznego brzegu trzonu macicy, bezpośrednio poniżej ujścia jajowodu przyczepiają się dwa więzadła : własne jajnika i obłe macicy. Unaczynienie macicy pochodzi od tt. macicznych. Tętnica maciczna biegnie przyśrodkowo, objęta więzadłem szerokim macicy, dochodzi do ściany macicy na poziomie sklepienia pochwy, oddaje t. pochwową i zakręca ku górze. Biegnie wzdłuż brzegu bocznego macicy silnie wężowato, oddając liczne gałęzie do macicy. Dochodzi do rogu macicy (przy ujściu macicznym jajowodu) i dzieli się na gałąź jajowodową i jajnikową (gałąź ta zespala się z tętnicą jajnikową od aorty brzusznej). Krew żylna odpływa parzystym splotem żylnym maciczno-pochwowym i dalej żyłami macicznymi do żył biodrowych wewnętrznych.
Pochwa Powstaje z dolnego odcinka kanału maciczno-pochwowego, początkowo wysłanego nabłonkiem mezodermalnym. Do końcowego odcinka kanału wrasta nabłonek endodermalny zatoki moczowo-płciowej. W 4 m-cu nabłonek ten wypełnia światło pochwy całkowicie, a także część szyjki macicy. W 5 m-cu pojawia się światło. Sięga od ujścia zewnętrznego macicy do ujścia zewnętrznego w obrębie sromu. Stanowi przewód leżący pośrodkowo w miednicy, biegnący skośnie od tyłu i góry, ku przodowi i dołowi. Ściana przednia i tylna przylegają do siebie. Ściana przednia jest zrośnięta z tylną ścianą pęcherza moczowego i cewką moczową przy pomocy tkanki łącznej. Ściana tylna jest oddzielona od przedniej ściany odbytnicy przez tkankę łączną przegrody odbytniczo-pochwowej i zagłębienie odbytniczo-maciczne. Ściana przednia pochwy jest krótsza niż tylna, stąd w miejscu otaczającym ujście macicy tworzą się dwa sklepienia : przednie - mniejsze i płytsze oraz tylne - głębsze
i wyższe. Pochwa otrzymuje unaczynienie za pośrednictwem parzystej tętnicy pochwowej od tt. macicznych i gałęzi pochwowych od tt. pęcherzowych dolnych i odbytniczych środkowych. Krew żylna odpływa do splotu żylnego maciczno-pochwowego i dalej żyłą sromową wewnętrzną do żyły biodrowej wewnętrznej. Chłonka z górnej części pochwy uchodzi do węzłów chłonnych biodrowych wewnętrznych, a z dolnego odcinka do węzłów chłonnych pachwinowych powierzchownych. Unerwienie pochwy pochodzi ze splotu nerwowego maciczno-pochwowego.
Narządy płciowe żeńskie zewnętrzne
Jądro powstaje z pragonady; jego różnicowanie rozpoczyna się w połowie 2 m-ca życia zarodka. Sznury płciowe rozrastają się na długość i tworzą zawiązki późniejszych zrazików i cewek nasiennych jądra. Końcowe odcinki sznurów łączą się ze sobą w pobliżu krezki jądra i tworzą zawiązek sieci jądra. Tkanka mezenchymatyczna przedzielająca sznury tworzy przegródki jądra i błonę białawą. W 3 miesiącu część komórek mezenchymatycznych zrazików przekształca się w komórki śródmiąższowe. W zawiązkach cewek występują dwa rodzaje komórek : komórki podporowe i płciowe. Leży w mosznie, objęte osłonką pochwową. Do tylnego brzegu jądra przyczepia się krezka jądra. Dolny koniec jądra jest przymocowany do moszny więzadłem mosznowym, które jest pozostałością po jądrowodzie Huntera, rozwijającym się z więzadła płciowo-pachwinowego. Lewe jądro jest położone niżej niż prawe. Oś długa jądra biegnie od góry i przodu do dołu i tyłu. Na górnym końcu jądra leży głowa najądrza, wzdłuż tylnego brzegu jądra biegnie trzon i ogon najądrza, a pod dolnym końcem jądra ogon najądrza zakręca i przechodzi w nasieniowód. Zewnętrzną warstwę jądra stanowi osłonka biaława, od której odchodzą przegrody dzielące jądro na ok. 200 zrazików. Przegrody te zmierzają w kierunku śródjądrza, które leży pod osłonką białawą, przy tylnym brzegu jądra, pod jego górnym końcem. W śródjądrzu leży sieć jądra, do której dochodzą cewki nasienne proste. Każda z nich powstaje u szczytu zrazika z połączenia 1 - 4 cewek nasiennych krętych wychodzących ze zrazika. Z sieci jądra wychodzą przewodziki odprowadzające jądra, które dochodzą do głowy najądrza i w niej przechodzą w zraziki najądrza. Do jądra dochodzi tętnica jądrowa odgałęziająca się od aorty brzusznej na wys. L1. Zaopatruje ona także głowę najądrza.. Tętnica jądrowa zespala się z rozgałęzieniami tętnicy nasieniowodu i tętnicy dźwigacza jądra. Żyły jądra i najądrza tworzą splot wiciowaty, który podobnie jak tętnica wchodzi w skład powrózka nasiennego. Po przejściu przez kanał pachwinowy wychodzi ze splotu pojedyncza żyła jądrowa, która po stronie prawej wpada do żyły głównej dolnej, a po lewej do żyły nerkowej lewej. Naczynia chłonne uchodzą do węzłów chłonnych lędźwiowych. Unerwienie jąder pochodzi od splotu jądrowego, wtórnego od splotu trzewnego.
Najądrze Jest zbudowane w głowy, trzonu i ogona. Głowa ma budowę zrazikową, a trzon i ogon są zbudowane z poskręcanego przewodu najądrza. Przewód najądrza, opuszczając ogon najądrza, przechodzi w nasieniowód. Unaczynienie jądra i najądrza jest wspólne - od t. jądrowej od aorty brzusznej. Krew żylna odpływa splotem żylnym wiciowatym, z którego wychodzą początkowo 2 żyły jądrowe, one następnie łączą się w 1 żyłę. Chłonka z najądrza odpływa do węzłów chłonnych pachwinowych powierzchownych. Unerwienie również jest wspólne dla jądra i najądrza - przez splot jądrowy od splotu trzewnego.
Moszna jest workiem skórno-powięziowym, powstającym z wałów płciowych dla zstępujących jąder. Warstwy jej ściany odpowiadają warstwom ściany brzucha. Mosznę unaczyniają : gałęzie mosznowe tylne od tętnicy sromowej wewnętrznej oraz gałęzie mosznowe przednie od tt. sromowych zewnętrznych. Krew żylna analogicznymi żyłami uchodzi do żył sromowych wewnętrznych i żył odpiszczelowych. Unerwienie skórne pochodzi od gałęzi płciowej nerwu płciowo-udowego i gałęzi mosznowych nerwu sromowego. Nerwy autonomiczne pochodzą ze splotu miednicznego. Worek mosznowy jest podzielony na dwie odrębne części zawierające: jądra, najądrza, części mosznowe nasieniowodów
Nasieniowód Biegnie w przedłużeniu przewodu najądrza. Jego przebieg dzielimy na 4 części : jądrową, powrózkową, pachwinową i miedniczną. W mosznie leży część jądrowa i powrózkowa. W powrózku nasiennym biegnie część powrózkowa i pachwinowa. Część jądrowa biegnie do góry wzdłuż tylnego brzegu jądra, przylegając do najądrza. Część powrózkowa leży powyżej górnego końca jądra, kieruje się do pierścienia pachwinowego powierzchownego. Część pachwinowa biegnie przez kanał pachwinowy i wychodzi pierścieniem pachwinowym głębokim. Część miedniczna kieruje się początkowo ku dołowi i przyśrodkowo po wewnętrznej powierzchni przedniej ściany brzucha i następnie miednicy. Krzyżuje naczynia nabrzuszne dolne i następnie tętnicę pępkową (lub więzadło pępkowe boczne) od tyłu i zakręca, kierując się po ścianie bocznej miednicy do boku i tyłu. Krzyżuje od przodu naczynia biodrowe zewnętrzne, następnie nerw zasłonowy, a następnie naczynia zasłonowe i ponownie się odgina, kieruje się przyśrodkowo i ku górze na pęcherz moczowy. Wchodząc na pęcherz krzyżuje od przodu moczowód, a następnie zakręca i po tylnej ścianie pęcherza biegnie ku dołowi i przyśrodkowo. Poszerza się tworząc bańkę, która łączy się z przewodem wydalającym pęcherzyka nasiennego w przewód wytryskowy, który uchodzi do części sterczowej cewki moczowej na wzgórku nasiennym.
Gruczoł krokowy leży na przeponie moczowo-płciowej, poniżej dna pęcherza moczowego, do przodu od odbytnicy, do tyłu od spojenia łonowego. Powierzchnie boczne sąsiadują z mięśniami dźwigaczami odbytu. Jest przebity przez przewody wytryskowe (na granicy podstawy i powierzchni tylnej) oraz cewkę moczową (wchodzi w środek podstawy sterczu i wychodzi przez szczyt). Stercz jest ułożony podstawą ku górze, szczyt jest skierowany do przepony moczowo-płciowej. W budowie zewnętrznej można wyodrębnić powierzchnie: przednią, tylną i dwie boczne; podstawę oraz szczyt. Gruczoł jest otoczony torebką i ma budowę płatową, składa się z 2 płatów bocznych i tzw. cieśni. Cieśń, zwana też płatem środkowym, leży pomiędzy przewodami wytryskowymi w tylnej części gruczołu, ku przodowi dochodzi do części sterczowej cewki moczowej. Unaczynienie sterczu pochodzi od gałęzi sterczowych tętnic pęcherzowych dolnych i odbytniczych środkowych. Krew żylna uchodzi do splotu żylnego pęcherzowo-sterczowego. Chłonka uchodzi do węzłów chłonnych biodrowych zewnętrznych, wewnętrznych i krzyżowych. Unerwienie pochodzi ze splotu sterczowego wtórnego do splotu miednicznego (podbrzusznego dolnego).
Prącie składa się z dwóch ciał jamistych i jednego ciała gąbczastego, otoczonych skórą. Wszystkie trzy ciała znajdują się w obrębie przestrzeni międzypowięziowej trójkąta moczowo-płciowego. Ciała jamiste tworzą odnogi prącia. Ciała jamiste łączą się ze sobą , układając się ponad ciałem gąbczastym.
Prącie jest umocowane :
1). przez więzadło wieszadłowe prącia - biegnie od dolnej powierzchni spojenia łonowego do grzbietu prącia.
2). więzadło procowate prącia - odchodzi od kresy białej powyżej spojenia łonowego, jako pasma powięzi powierzchownej brzucha, przechodząc na prącie w postaci dwóch odnóg, kończących się w powięzi głębokiej prącia.
Część ruchoma prącia zwisa pod spojeniem łonowym do przodu od moszny. Część ruchoma prącia nosi także nazwę trzonu prącia i zawiera cewkę moczową. Trzon jest zakończony żołędzią utworzoną przez zgrubienie
i rozszerzenie ciała gąbczastego. Żołądź jest pokryta podwójnym fałdem skóry zwanym napletkiem. W żołędzi możemy wyróżnić : szczyt otaczający ujście cewki moczowej, podstawę (zwaną koroną) i szyjkę. Unaczynienie tętnicze pochodzi od :
- tętnicy opuszki prącia
- tętnicy cewki moczowej
- tętnicy grzbietowej prącia
- tętnicy głębokiej prącia - są to gałęzie t. sromowej wewnętrznej.
- do skóry i osłon prącia dochodzą drobne tętnice mosznowe przednie, gałęzie tt. sromowych zewnętrznych.
Żyły prącia dzieli się na powierzchowne i głębokie. Żyły powierzchowne leżą na powierzchni prącia w jego powięzi powierzchownej, biegnąc od żołędzi do żył sromowych zewnętrznych. Żyły głębokie prącia zbierają się w ciałach jamistych i gąbczastym prącia, towarzysząc tętnicom okalającym, uchodząc do nieparzystej żyły grzbietowej prącia, która uchodzi do splotu żylnego pęcherzowego. Naczynia chłonne również dzielimy na powierzchowne i głębokie. Obie grupy naczyń uchodzą głównie do węzłów chłonnych pachwinowych powierzchownych (także do biodrowych zewnętrznych).
Unerwienie ruchowe pochodzi od nerwu sromowego i jest przeznaczone dla mięśni ciał jamistych oraz ciała gąbczastego. Unerwienie czuciowe pochodzi również z nerwu sromowego (od nerwów mosznowych tylnych i nerwów grzbietowych prącia). Unerwienie autonomiczne pochodzi od splotu miednicznego, dochodzi wraz z tętnicami prącia).