Informacja o produkcie
Banalnym jest stwierdzenie, że każdy produkt przeznaczony dla konsumenta finalnego powinien być opatrzony rzeczowymi wskazówkami dotyczącymi jego cech charakterystycznych oraz sposobu użycia.
„Prawo wspólnotowe przywiązuje znaczną wagę do uwzględniającego interesy konsumentów etykietowania produktów, a więc ich odróżnienia za pomocą odnoszących się do nich słów, szczegółowych informacji, znaków handlowych, nazw handlowych, wyobrażeń wizualnych, symboli zamieszczonych na opakowaniu czy na jakimkolwiek dokumencie, notatce, etykiecie, czy innym elemencie do nich załączanym lub do nich się odnoszącym. Stąd jest to kwestia regulowana zarówno na poziomie bardzo ogólnym, jak i szczegółowym, odnoszącym się do stosunkowo wąsko określonych grup wyrobów. W odniesieniu do regulacji ogólnej należy zwrócić uwagę na uchwałę Rady z kwietnia 1993 r. (Dz. U. WE 1993, C 110, s. 1), w której organ ten zobowiązał Komisję Europejską do powzięcia odpowiednich działań w celu określenia ogólnych zasad etykietowania wyrobów, uwzględniających wymogi:
— zrozumiałości, tj. czytelności i możliwości pojęcia zawartych na etykietach informacji przez typowych konsumentów danych wyrobów;
— wyodrębnialności, tj. możliwości wyraźnego oddzielenia etykiety produktu od innych informacji i reklam do niego się odnoszących;
— istotności, tj. zawartości takich treści, które nie są dla konsumentów mylące i odnoszą się do tych cech produktów, których ocena umożliwia im dokonanie świadomego wyboru w sprawie zakupu lub jego zaniechania;
— przejrzystości, tj. umożliwienia konsumentom porównania różnych produktów lub ich grup z punktu widzenia ich cen i jakości;
— sprawdzalności wypełniania wymagań, tj. możliwości sprawdzenia przez właściwe instytucje krajowe spełniania przez producentów lub inne podmioty wprowadzające dany wyrób na rynek, czy przestrzegane jest przez nich prawo dotyczące ochrony konsumentów;
łatwości stosowania, tj. przyjmowania takich reguł etykietowania, które nie będą stwarzały nadmiernej trudności wytwórcom, sprzedawcom detalicznym i organom kontrolnym w zakresie ich stosowania.” (A. Nowak-Far, „Prawo Unii Europejskiej, prawo materialne i polityki”pod red. J. Barcza, wyd. Prawo i Praktyka Gospodarcza, Warszawa 2003)
„Dyrektywy Wspólnoty Europejskiej wskazują na pewne kategorie produktów, co do których, ze względu na powszechność korzystania z nich, masowość obrotu nimi, zachodzi pilna potrzeba szczególnie starannej informacji konsumenta o ich składnikach, sposobie korzystania a wreszcie o niebezpieczeństwach, które niosą lub nieść mogą dla wszystkich lub tylko niektórych kategorii konsumentów.
Chodzi przede wszystkim o środki żywnościowe, kosmetyki, leki oraz produkty przeznaczone dla dzieci. W odniesieniu do wymienionych grup wydano szereg dyrektyw precyzujących treść, zakres, wygląd zewnętrzny, a nawet sposób formułowania i miejsce zamieszczenia niezbędnych informacji.” (G. Rokicka, „Model prawnej ochrony konsumenta”, Urząd Antymonopolowy 1996)
„W ramach prawa wspólnotowego dyrektywa Rady EWG 79/112 (Z 18.12.1978 r., OJ L 33 z 8.2.1979 r) kilkakrotnie zmieniana i uzupełniana w sprawie etykietowania, prezentacji i reklamowania artykułów żywnościowych kieruj e się zasadą przejrzystości oferty. Oznacza to zakaz jakiegokolwiek znakowania żywności, które wprowadzałoby konsumenta w błąd. Nadto sama dyrektywa wskazuje konkretne postaci wprowadzania w błąd, które uznaje za zakazane. Tak np. z przypisywaniem żywności właściwości leczniczych. Artykuł 3 dyrektywy wskazuje listę obowiązkowych informacji o produkcie, podczas postanowienia następne wskazują, jak powinno być dokonane znakowanie (informacja), aby nie traciła ona cech przejrzystości i zrozumiałości.
Dyrektywa Rady EWG 90/496 (Z 24.9.1990 r., OJ L 276/40 z 6.10.1990r) dotyczy natomiast informacji na etykiecie o wartościach odżywczych artykułów żywnościowych (wartości energetyczne, składniki pokarmowe, możliwe do wskazania minerały i witaminy ze wskazaniem dawki dziennej itd.). W drobiazgowy sposób jest tu uregulowany sposób prezentacji informacji i jej zewnętrznej formy, co ma doniosłe znaczenie z punktu widzenia percepcji adresata informacji.
W zakresie polskiego prawa oznaczanie żywności jest regulowane rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z 15.7.1994 r. (Dz.U. Nr 86, póz. 402). Jego cel wskazano jako „regulację znakowania środków spożywczych, używek i substancji dodatkowych dozwolonych, w opakowaniach jednostkowych, przeznaczonych do obrotu, sposób informowania o ich składnikach oraz innych danych, które mając na uwadze ochronę życia ludzkiego powinny być podawane do wiadomości konsumenta"
Obowiązek właściwego oznaczenia (etykietowania) ciąży na producencie (dokonującym paczkowania, rozlewu) - do niego adresowane są przepisy prawa żywnościowego o oznaczaniu produktu, a także do sprzedawcy - dla którego przepisy te są wyznacznikiem zakresu jego obowiązku informowania o stosunkach faktycznych i prawnych dotyczących przedmiotu sprzedaży (art. 546 KC).
Opakowanie (etykieta, obwoluta) musi zawierać informacje:
o naturze, przeznaczeniu i innych właściwościach produktu;
trwałości produktu;
składzie wewnętrznym zawartości;
pochodzeniu;
metodzie wytworzenia;
warunkach, sposobach przechowywania lub wykorzystania - w niezbędnym zakresie.
Informacja musi umożliwiać odróżnienie produktu od innych, podobnych, znajdujących się na rynku. Nazwa powinna odpowiadać normie, a w jej braku - być nazwą zwyczajowo przyjętą. W wypadku tłuszczów nazwa produktu powinna odpowiadać ich istocie.
Nie wolno także eksponować oznaczeń właściwości, jakie mają wszystkie produkty tej samej klasy. Podobnie jak w dyrektywie, uregulowano oznaczanie substancji dodatkowych i składników. Etykieta musi zawierać informacje o wszystkich składnikach (wraz z konserwantami, barwnikami i in.) według masy, w porządku malejącym. Nie dotyczy to jednak (podobnie w dyrektywie) świeżych owoców, warzyw, ziemniaków nie obranych i nie rozdrobnionych; wód gazowanych, octu fermentacyjnego; serów, mleka, śmietanki, śmietany, napojów mlecznych -jeśli do ich produkcji użyto tylko mleka, enzymów, drobnoustrojów lub soli niezbędnej w produkcji serów; jednoskładnikowych środków spożywczych; piwa, wina, wódki - z wyjątkiem substancji objętych wykazem substancji dodatkowych, dozwolonych.
Informacja o minimalnym okresie trwałości musi być umieszczona na produkcie spożywczym (wyjątek stanowią warzywa, owoce, likiery i wina) Produkty nietrwałe, a przez to mogące stanowić zagrożenie zdrowia lub życia, środki dietetyczne dla niemowląt i dzieci do trzeciego roku życia muszą być oznaczane terminem przydatności do spożycia. Po jego upływie nie mogą znajdować się w obrocie.
Informacja o specjalnym sposobie produkcji (wyprodukowano metodami ekologicznymi) jest dozwolona pod warunkiem posiadania atestu. (E. Łętowska, „Prawo umów konsumenckich”, Warszawa 1999)
Informacja musi być dla konsumenta zrozumiała. Jest to nie tylko problem użycia sformułowań jasnych i klarownych, lecz także, a może przede wszystkim języka, w którym etykiety, instrukcje i inne objaśnienia produktu dotyczące zostały uczynione.
Art. 14 zdanie 2 Dyrektywy 79/112/EEC głosi:
„Państwa Członkowskie dopilnują jednak, by sprzedaż środków spożywczych na ich własnym obszarze była zabroniona, jeśli informacje, o których mowa w Artykule 3 i Artykule 4 (2) nie będą występowały w języku zrozumiałym dla kupujących, o ile nie zostaną podjęte inne środki zaradcze, służące temu, by kupujący został poinformowany. Postanowienie niniejsze nie oznacza, że informacje nie mogą być podane w różnych językach".
„Unormowanie to jest tylko jednym z przejawów zasadniczego stanowiska Wspólnoty Europejskiej w przedmiocie języka, w którym wszelkiego rodzaju informacje i instrukcje dotyczące towarów i usług wprowadzanych na rynek muszą być udzielane.
Jak poważna jest to sprawa niech świadczy fakt, iż problemowi temu poświęcono cały szereg dyrektyw, w których zalecano by wszelkie informacje podawane były w „języku łatwo zrozumiałym", przez który należy zrozumieć język narodowy państwa konsumenta, język urzędowy państwa konsumenta, albo jeden i drugi łącznie, język kraju komercjalizacji, wreszcie język kraju, na którego rynek towar jest wprowadzany.” (G. Rokicka, „Model prawnej ochrony konsumenta”, Urząd Antymonopolowy 1996)
„Natomiast w prawie polskim należy zwrócić również uwagę na postanowienia ustawy z dnia 7 października 1999r. o języku polskim (Dz. U. Nr 90, poz 999 ze zm) Języka polskiego używa się w szczególności do nazewnictwa towarów i usług, ofert, reklamy, instrukcji obsługi, informacji o właściwościach towarów i usług, warunków gwarancji, faktur, rachunków i pokwitowań. Również napisy i informacje w urzędach i instytucjach użyteczności publicznej, a także przeznaczone do odbioru publicznego oraz w środkach transportu publicznego sporządza się w języku polskim. Kontrolę nad wykonywaniem obowiązków wynikających z pewnych postanowień ustawy sprawuje Inspekcja Handlowa i UOKiK. Naruszenie ww. przepisów jest wykroczeniem, zagrożonym sankcją karną.
Jedną z istotnych informacji dla konsumenta, a może najważniejszą, jest cena produktu. W ustawie z dnia 5 lipca 2001 o cenach (Dz. U. Nr 97, poz. 1050) w art. 12 ustawodawca ustala, że towar przeznaczony do sprzedaży detalicznej, powinien być oznaczony ceną. Natomiast z ww. rozporządzenia RM z 1995 r. wynika, że również na towarze niepełnowartościowym powinna być uwidoczniona wyraźnie przekreślona cena dotycząca takiego samego towaru pełnowartościowego. Cena nie może być podana w sposób zacierający jej rzeczywistą, wartość, np. poprzez pominięcie ceny Jednostkowej. W miejscach sprzedaży detalicznej towarów i świadczenia usług ceny powinny być uwidocznione w sposób zapewniający prostą, nie budzącą, wątpliwości informacje o ich wysokości a w odniesieniu do cen urzędowych, także o ich rodzaju.”
(Raport o stanie prawnej ochrony konsumentów w Polsce, Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Warszawa marzec 2002)
„Oznaczanie cen w prawie europejskim jest regulowane trzema dyrektywami: 79/581 z 19.6.1979 r. (OJ L 158 z 26.6.1979 r). , w odniesieniu do żywności (zm. dyrektywą 88/315 z 7.6.1988 r.( OJ L 142 z 26.6.1979 r )i - dla innych towarów - dyrektywą 88/314 z7.6.1988r.( OJ L 142 z 9.6.1988 r.) orazdyrektywą98/6z 16.2.1998 r.( OJ L 80 z 18.3.1998 r.), mającą-przedmiotowo - uniwersalny charakter i dotyczącą ułatwienia porównań ceny ze względu na konieczność podawania ceny sprzedaży i ceny za jednostkę porównywalną. W odniesieniu do żywności wszelkie oznaczenia ceny podaje się w przeliczeniu na 100 g lub 100 ml produktu. Dotyczy to także sprzedaży luzem lub w opakowaniach zawierających różne ilości produktu. W wypadku opakowań jednostkowych o znanej masie lub pojemności także obowiązuje podanie ceny w przeliczeniu na wskazaną wyżej jednostkę miary, obok ceny detalicznej opakowania. Liczne wyjątki, dyktowane interesem handlu detalicznego, ograniczenia czasowe w zakresie stosowania dyrektyw, używanie nieczytelnych dla konsumenta opakowań standaryzowanych powodują, że w tym zakresie system oznaczeń jest uznawany za nieprzejrzysty dla konsumenta i z tego powodu jest krytykowany. Nie zmienia to faktu, iż fragmentaryczność polskiego systemu oznaczeń cen będzie wymagała uzupełnienia w kierunku strategicznym, wyznaczonym obu wskazanymi wyżej dyrektywami europejskimi.” (E. Łętowska, „Prawo umów konsumenckich”, Warszawa 1999)
„Jedną z form obowiązku informowania konsumenta jest ostrzeżenie. Takiej informacji wymaga np. produkt niebezpieczny. W ustawie o ogólnym bezpieczeństwie produktów zwraca się uwagę w art. 9 na to, że producent jest zobowiązany dostarczyć konsumentom właściwą i pełną informację umożliwiającą^ ocenę zagrożeń związanych z produktem w czasie normalnego używania. Informacje te należy formułować w języku polskim w sposób jasny i zrozumiały. Powinny one również zawierać nazwę produktu, znak towarowy, firmę lub imię i nazwisko producenta oraz jego adres. W razie niezachowania ww. wymagań. Prezes UOKiK może zastosować środki zaradcze wymienione w art. 14-16 ustawy. Wg art. 19 ustawy, w szczególnie uzasadnionych okolicznościach Prezes UOKiK może poinformować opinię publiczną o zagrożeniach związanych z produktem, a koszty tej informacji ponosi producent. Do celów zwiększenia bezpieczeństwa konsumentów stworzony został Krajowy system informowania o produktach niebezpiecznych. Konsument ma prawo do informacji o produkcie umieszczonej na etykiecie lub opakowaniu na podstawie rozporządzeń wykonawczych do ustawy o ogólnym bezpieczeństwie produktów. Ważną informacją dla konsumenta są ostrzeżenia dotyczące bezpieczeństwa, które powinny znajdować się na pojedynczych opakowaniach produktów i są wyrażone znakiem „B", nadawanym w trybie przepisów ustawy o badaniach i certyfikacji. Za niedotrzymanie obowiązku oznakowania wyrobów znakiem bezpieczeństwa ustawa ta przewiduje sankcje o charakterze ekonomicznym - wpłaty określonej kwoty do budżetu państwa. Naruszenie obowiązku oznaczenia wyrobów rodzi również odpowiedzialność deliktową producenta za produkt niebezpieczny. W sytuacji gdy certyfikat lub atest nie ma charakteru ostrzeżenia albo gdy jakość produktów nie odpowiada zapewnieniom o cechach produktów otwiera się droga do odpowiedzialności kontraktowej, a także odpowiedzialności z tytułu wad jakościowych rzeczy. Niektóre Normy Polskie, np. PN-EN71-6:1998 dotycząca bezpieczeństwa zabawek, stanowią, że ostrzeżenia powinny być uwidocznione w formie ostrzegawczego znaku graficznego.” (Raport o stanie prawnej ochrony konsumentów w Polsce, Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Warszawa marzec 2002)
Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl