EWOLUCJA POGLĄDÓW ETAPY: 1)„wychowanie” (kształtowanie ciała)- J. Sniadecki, człowiek wszechstronny ukierunkowany na poszczególne dziedziny. Oddziaływanie tylko i wyłącznie na ciało za pomoca środków fizycznych ( ruch, słońce, woda, powietrze). Zależało od ukierunkowania na poszczególne sfery osobowości człowieka( umysłowa, moralna, estetyczna i fizyczna). Nastawiona na zaspokajanie potrzeb doraźnych człowieka, ma udział ścisłego zw. Pedagogiki z wf, człowiek jest doskonały jeśli jest kształtny, mocny, zdrowy. Nadużycie terminologii wychowanie 2)Wychowanie poprzez ciało- W. Osmolski, E. Piasecki, oddziaływanie środkami na cała osobowość wychowanka (u,m,e,f), zawężenie w zakr słowa „fizyczne” do środków i zabiegów, nie celów, cel oddziaływanie śr. fiz. To cały człowiek a ciało jest „punktem zaczepienia”, zajecia wf nie tylko ćwiczenia wytrzymałości i siły ale także cechy charakteru tj. odwaga dyscyplina. 3)Kszatłowanie ciała „i” wychowanie- Z. Gilewicz- stanowisko kompromisowe wobec 1i2 koncepcji, wyodrębnienie wśród celów wychowania poprzez cialo podziału na: kształcenie swoiste- cielesne wynikają z fiz środków i ciała oraz wychowanie nieswoiste- niezwiązane z cielesnością; karność dyscyplina, obyczajowość wrażliwość, cechą wspólna to ciało i brak przygotowania do dbania o ciało wychowanka po zakończeniu procesu wychowawczego, z jednej strony ograniczała ona rozumienie tego co swoiste dla wf wyłącznie dla ciała,a z drugiej mimo ostrożności ZG nadmiernie rozciągała zadania ogólno wychowawcze.4)Wychowanie w trosce o ciało- M. Demel- wf jako integralna myśl wszechstronnego wychowania, humanizacja wf czyli nadanie mu znamień działających pedagogów w myśl doktryny że wych jest warunkiem zdrowia i tężyzny fizycznej, kierunek wych przez osobowość do ciała, istotą wf jest oddziaływanie na ciało osobowością wychowanka, cel wfu to przygotowanie wychowanka do całożyciowej troski o ciało poprzez uczestnictwo w kulturze fizycznej.
POSTAWA- to względnie stała struktura ( lub dyspozycja do przejawiania się takiej struktury) procesów poznawczych, emocjonalnych i tendencji do zachowań, w której wyraża się określony stosunek do danego przedmiotu. Postawa element poznawczy+ działaniowy+ emocjonalny przedmiot postawy. Element poznawczy -wiedza na temat przedmiotu, e. emocjonalny- kształtowanie uczuć wobec przedmiotu postawy, e. działaniowy- skłonność do zachowań wobec przedmiotu postawy. Wszystkie wyznaczają zachowania ( względnie stałe) wobec przedmiotu postawy. Nauczyciel kształtujący dyspozycje kierunkowe będzie podejmował takie działania dzięki którym będzie zmierzał do tego aby wychowanek przyswoił sobie trwałe pożądane i pozytywne postawy. Postawy można tworzyć kształtować od nowa,zmieniać w zakresie siły i natężenia ,zmieniać kierunek postawy (z pozytywnych na negatywne lub z negatywnych na pozytywne). Kształtowanie postaw prosomatycznych to swoisty cel wych. fiz. -fizycznej edukacji.
POSTAWA PROSOMATYCZNA- względnie stała (trwała) dyspozycja do zachowań kreacyjnych, rekreacyjnych, rehabilitacyjnych wobec ciała, na podłożu poznania ich znaczenia dla zdrowia, spr. fiz. i urody oraz pozytywistycznego stosunku emocjonalnego do nich. PODMIOT-WYCHOWANEK-> relacje( zachowania): kreacyjne, rekreacyjne, rehabilitacyjne-> PRZEDMIOT-CIAŁO WYCHOWANKA: hedonistyczne, utylitarne, agonistyczne, witalne, estetyczne. KSZTAŁTOWANIE POSTAW PROSOMATYCZNYCH- w odniesieniu do czynnika działaniowego ma polegać na tym aby wychowanek nabrał chęci i umiejętności do wykonywania działań w zakresie usprawniania ciała ,dbałości o nie ,po uniezależnieniu się od wych. W procesie wych fiz. kształtowanie postaw prosomatycznych polega na działaniu ukierunkowanym na wyrabianie trwałych struktur i procesów poznawczych, emocjonalnych oraz schematów zachowania wobec kultury fiz.(czyli wobec zdrowia sprawności fiz. budowy i postawy ciała ,wydolności ,odporności i stylu wypoczynku.)
ZNACZENIE AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ- 1) Czynniki naturalne: zwiekszenie odporności i sprawności mechanizmów adaptacyjnych ustroju (środowiska) poprzez odpowiednie dobranie i umiejętne dawkowanie czynników fizykalnych, hartowanie organizmu- odpowiednia reakcja na zimno, ciepło, przyswojenie na zmiany pogodowe, łatwość przeżywania następstw podrażnień skóry, wytrzymałość na poczucie niewygody, pragnienia, głodu, umiejętność przeciwstawiania się zmęczeniu wywołanemu wysiłkiem fizycznym. Do podstawowych warunków hartowania należą: stopniowanie, systematyczność, różnorodność bodźców. Podstawowy stymulator rozwoju psychosomatycznego człowieka i główny czynnik fizycznego oddziaływania uznaje się aktywność fizyczną: pomnażanie spr. Fiz., zapobieganie chorobom cywilizacyjnym ( miażdżyca, ciśnienie), lepsze samopoczucie, spowolnienie starzenia, wartość utylitarna ( w przyszłości -przystosowanie się do nowej pracy), wpływa na kształtowanie nawyków w rekreacji fizycznej. refleksyjne, sterowane oddziaływanie na organizm poprzez naturalne czynniki fizykalne nabiera wyjątkowego znaczenia w związku z postępującą technicyzacją naszego życia i zaburzeniami równowagi w układzie: człowiek - środowisko- należy sobie uzmysłowić niebezpieczeństwo, które tkwi w następstwach wąskiego zapatrzenia się przez wychowawców fizycznych w sam układ ruchowy i dostrzegania jednego godnego uwagi środka fizycznego kształcenia w samych ćwiczeniach ruchowych 2) Hipokinezja-ograniczona aktywność fiz, która prowadzi do: atrofii mięśni, atrofii tkanek i narządów, osteoporozy, obniżenia przemiany materii, zwiększenia wydalania wapnia Ca, P, K, Na, N i ujemnego bilasnu wapniowego, zmiany objętości płynów ustrojowych, zmniejszenia odpornośći swoistej i nieswoistej, spadku wydolności fizycznej, wzrostu częstości skurczów serca w spoczynku i po wysiłku. Hiperkinezja- zjawisko odwrotne do hipokinezji czyli przeciążenie mięśniowe, prowadzi do: wad postawy, nieharmonijnego rozwoju ciała, kalectwa, wyraźnego obniżenia odporności, łatwego zapadania na różne schorzenia a zwłaszcza choroby infekcyjne. Przetrenowanie prowadzi do: objawy subiektywne: gorsze samopoczucie, rozdrażnienie, apatia, bezsenność, osłabienie apetytu, obiektywne: wydłużenie czasu reakcji, spadek ciężaru ciała, zaburzenia pracy serca. 3)WHO- wg WHO dla utrzymania kondycji i zdrowia mężczyźni powinni spacerować 1,5 godz dziennie, koiety 1 godz. 10-15 min bieg z ćwiczeniami, również wystarczajaca jest aktywność ruchowa 3x 20 min lub 2 x 30 min w tygodniu. Cendrowski- dorośli: 3x30x130, dzieci 5x20x140, Raczek- uważa ze wymagania co do dzieci sa niskie, czas trwania obciążeń powinien trwać 12-15 min.
Cele wychowania fizycznego. Relacje pomiędzy poszczególnymi celami przebiegają wg układu (wg Strzyżewskiego) następująco: ideał wychowania „co do zdrowia, ciała i sił”-> naczelny cel wychowania i kształcenia-> cele szczegółowe (kierunkowe i kształcące)-> cele etapowe-> cele operacyjne.
Jako pierwszy i najważniejszy jest ideał wychowawczy. Jest to zespół najbardziej pożądanych cech osobowości jednostki, do którego zmierzamy poprzez całokształt oddziaływań wychowawczo-kształcących. Ideał wychowawczy jest wprowadzany z pewnych uznanych wartości, stanowiąc „element składowy określonego systemu wartości”. W wych. Fiz. ideałem tym byłoby to wszystko, co cenne i godne pożądania w zakresie zdrowia, wydolności, sprawności ruchowej, postawy ciała, odporności i urody. Cechy osobowości jednostki będą bezpośrednio dotyczyły tych wartości znajdując swój wyraz w przekonaniach, postawach, poglądach czy aspiracjach. Za naczelny cel wych.fiz. przyjmuje się wywołanie pozytywnych zmian w świadomości, poprzez tworzenie właściwego zespołu postaw i nastawień wyznaczających zachowanie wychowanka w stosunku do jego fizycznej postaci. Cele szczegółowe (wychowanek podlega edukacji szkolnej): dzielą się na cele kierunkowe (osobowościowe) i cele kształcące ( instrumentalne). Cele kierunkowe dotyczą przekształcania w pożądanym kierunku tych dyspozycji osobowościowych wychowanka (przekonania, uczucia, motywacje, umiejętności, zainteresowania), które określającego postawę wobec własnego ciała. Cele te wymagają podejmowania działań wychowawczych zakresie sfery poznawczej, uczuciowo-motywacyjnej i behawioralnej. Cele kształcące odnoszą się do wiedzy, umiejętności i sprawności ruchowych, budowy i postawy ciała, wydolności, odporności i urody. Cele etapowe (realizacja poprzez cały okres kształcenia-edukację)- dostosowanie do etapów rozwojowych (noworodka, niemowlęcym i poniemowlęcym, przedszkolnym, szkolnym, młodzieńczym, wieku dojrzałego i dorosłego, starzenia się i starości) potrzeb i zainteresowań człowieka, które z wiekiem zmieniają się (podstawa edukacyjna, programy nauczania). Względy rozwojowe i psychologiczne wymagają, aby odmiennie precyzować cele wychowania i kształcenia fizycznego w danych okresach. Cele operacyjne: SĄ PODPORZĄDKOWANE CELOM ETAPOWYM! Cele operacyjne to gr. celów, która wytycza bezpośrednio konkretne rozwiązania praktyczne dotyczące wych.i kształcenia fiz. Określają rodzaje doświadczeń, jakie należy organizować i związane są z rozwiązywaniem przez wychowanków konkretnych zadań w danych sytuacjach dydaktyczno-wychowawczych.
Wyklad:
PROCES WYCHOWANIA KSZTAŁCENIA FIZYCZNEGO Proces (processus-postępowanie)- oznacza przebieg regularnie po sobie następujących zjawisk, pozostających ze sobą w określonym związku przyczynowym. Na proces składa się szereg postępujących zmian, między którymi zachodzą określone relacje. Kierunek tych zmian określa postępowanie od stanu wyjściowego do stanu końcowego. Ciąg zdarzeń związanych z jednym zasadniczym celem.Środowisko wychowawcze- obejmuje wpływy zamierzone i niezamierzone. Może kształtować: postawy, działania, umiejętność nawiązywania kontaktów międzyludzkich. Środowisko wychow. jest tłem dla pozostałych procesów wychowawczych.Wychowanie- jest procesem zamierzonym, świadomie kierunkowanym na osobowość.Wychowanie fizyczne- jest częścią wychowania, która nastawiona jest na powodowanie pozytywnych zmian w świadomości i tworzenie własnego zespołu postaw do jej fizycznej postaci.
Procesy wych. i kszt. fiz.- stanowią podstawową jednostkę wych. fiz. Procesy te to takie działania, które są uporządkowane w systematyczny ciąg działań i mają wyznaczony cel. TYPY DZIAŁAŃ: Wychowanie- wszelkie działania zamierzone, które mają doprowadzić do przemian jednostki w zakresie osobowości, w odniesieniu do stosunku jednostki do swej fizycznej postaci.Intelektualizacja- przekaz wiedzy, wiedza dotyczy przepisów, organizmu i jego funkcjonowania, o zasadzie fair play, higieny, historii. Uczenie się (nauczanie)- wyrobienie umiejętności i sprawności dla nie związanych z doskonaleniem ciała, w zakresie sędziowania, przepisów, organizowanie danej imprezy, umiejętność rozkładania sprzętu do zajęć. Kształcenie- wszelkie działania podejmowane w trosce o nauczanie czynności ruchowych, poprawą wydalności, cech motorycznych, związane z usprawnieniem ciała. Procesy wych. i kształ. fiz. wg Osińskiego- to uporządkowany ciąg systematycznie podejmowanych przez wychowanków czynności o charakterze wychowawczym i kształcącym, umożliwiających wywołanie pożądanych przemian w sferze przekonań i nastawień, wiedzy i umiejętności, spr. motorycznej, wydalności, odporności ustroju i budowy.Funkcje procesów wychowawczych i kształcenia:* wychowawczo-prosomatyczna* wychowawczo prospołeczna* poznawcza* zdrowotno higieniczna* morfologiczna* kształtująco estetyczna* nauczająco sprawnościowa* utylitarna* twórcza* hedonistyczno wypoczynkowa
Zasada kształcenia- integralność kształtowania dyspozycji instrumentalnych z dyspozycjami kierunkowymi.
4 rodzaje zadań w zakresie:- spr. motorycznej (kształtowanie dyspozycji instrumentalnych)- umiejętności ( to samo)- wiadomości (to samo)- kształtowania postaw (kształtowanie dyspozycji kierunkowych)
W>U>S ; U>W>S ; S>U>W ; W>S>U ; U>S>W ; S>U>W - ta zależność, która jest pierwsza jest najważniejsza. Te relacje powst. w zależności od przydatności i znaczenia danego typu działań. Kształtowanie dyspozycji kierunkowych jest stałe w każdej jednostce lekcyjnej, dlatego jest ich 4. Zatem działania kształcące będą zaliczane do procesu wychowania i kształcenia fizycznego, wtedy gdy będą się łączyły w każdym momencie z działaniami w zakresie zmian osobowości.2 podstawowe typy kształcenia i wychowania fizycznego:
1. Na pierwszy plan wybija się kształtowanie postaw (wobec ciała, zdrowia, sprawności, stylu wypoczynku). Cel operacyjny dotyczy prostych i opanowanych dyspozycji instrumentalnych, działanie ukierunkowane na rozwijanie poglądów, przekonań, motywacji do określonego zachowania.2.Typ, który zmierza przede wszystkim do rozwijania oralnych dyspozycji instrumentalnych. Cel operacyjny wymaga wykazania się umiejętnościami i sprawnością.Prawidłowości, którym podlega proces wychowania i kształcenia: - 4 zadania - cele (najpierw określone etapowe dla danego okresu osobniczego) - podporządkowanie celi operacyjnych ustalonych przez nauczycieli wych. fiz. na bazie wiedzy, doświadczeń i muszą być dopasowane do warunków osobniczych i zewnętrznych. Przebieg realizacji od celów łatwiejszych do trudniejszych - osiąganie celów etapowych na bazie celów operacyjnych
Uwarunkowania osobnicze???
rozwój motoryczny dzieci w wieku przedszkolnym (4-7lat)i w okresie młodszego wieku szkolnego (7-10lat)
Okres 4-7 lat - w okresie tym nadal utrzymuje się u dziecka wielka potrzeba aktywności ruchowej zwana głodem ruchu .Wiek między 4 a 5 rokiem życia określa się jako złoty wiek motoryczności -pierwsza apogeum motoryczności. Ruchy dziecka w tym okresie są szczególne,celowe,swobodne,płynne,harmonijne. Okres ten przejawia się dużym tempem przyrostu cech skłonności koordynacyjnych :koordynacji ruchowej i gibkości .W okresie od 4-7 roku życia pojawiają się sprzyjające warunki do nauczania takich umiejętności sportowo ruchowych jak: jazda na rowerze,jazda na nartach,jazda na łyżwach czy pływanie. Dzieci w tym okresie cechują się dużą ruchliwością ,wykazują duże zapotrzebowanie na ruch ,ale dość szybko się męczą i dość szybko potrafią regenerować org. Pod koniec tego okresu pojawiają się zainteresowania własnymi umiejętnościami i współzawodnictwem.
Okres od 7-10 -w okresie tym w dalszym ciągu w dość szybkim tempie rozwijają się cechy koordynacyjne a szczególnie szybko w okresie drugiego apogeum motoryczności 10-12 roku życia. W początkowej fazie tego okresu pojawiają się przy ruchy w danej czynności ruchowej .Są to ruchy zbędne ,niepotrzebne które zaburzają prawidłowy ruch. Cechą tego etapu jest wyjątkowa łatwość w nauczaniu nowych ruchów o dość skomplikowanej strukturze .Przyswojone ruchy charakteryzują się w stosunku do poprzednich etapów celowością ,dobrym rytmem ,elastycznością i ogólną harmonią ruchów. Jest to znakomity okres do nauczania nowych czynności ruchowych i do szybkiego odtwarzania już wcześniej ich poznanych. Okres ten sprzyja inicjacją sportowym- sporty wczesne 6-8 rok życia :gimnastyka,tenis,pływanie. W okresie 7-10 rozwijają się wolno- siła i wytrzymałość a bardzo szybko- gibkość i szybkość.
rozwój motoryczny dzieci i młodzieży w okresie od 10 do 20 roku życia.
Jest to okres drugiego apogeum motoryczności- etap dziecka doskonałego,występuje tu nauczanie z miejsca
Po ukończeniu 11 roku życia tępo przyrostu szybkości ulega spowolnieniu .Szybsze tempo przyrostu siły i wytrzymałości rozpoczyna się w okresie 11-12 lat. Pd koniec młodszego wieku szkolnego rozpoczyna się zróżnicowanie motoryczne ze względu na płeć .W okresie młodszym szkolnym nie są wskazane intensywne wysiłki z pracą o charakterze siłowym. W zakresie wytrzymałości wskazane są głównie wysiłki ogóle wszechstronne o charakterze tlenowym. U dziewcząt w wieku od 14-15 lat następuje stabilizacja cech motorycznych(kondycyjnych). VW okresie 15 roku życia następuje stabilizacja cech koordynacyjnych ,koordynacji ruchowej i gibkości . Zbyt wczesne i nadmierne dążenie rozwoju mięśni może hamować przyrost bądź deformować kości długie. U mężczyzn w dalszej ciągu wzrastają cechy,zdolności kondycyjnych. W rozwoju somatycznym, motorycznym i psychicznym różnice między chłopcami a dziewczynami zaczynają się bardzo ostro. W okresie od19-21 roku życia kończy się przyrost cech ,zdolności kondycyjnych u mężczyzn. Przy końcu tego okresu org. W zakresie funkcji fizjologicznych i struktur somatycznych osiąga swój szczytowy rozwój oraz charakteryzuje się wysoka sprawnością motoryczną. Następuje stabilizacja cech motorycznych.