Zasady prowadzenia dokumentacji działalności gospodarczej w aspekcie znamion art.303 Kodeksu karnego.
Systemowe pojęcie „dokumentacji działalności gospodarczej” na tle uregulowań ustawowych z zakresu publicznego prawa gospodarczego.
Księgi rachunkowe i technika ich prowadzenia (dziennik, księga główna, księgi pomocnicze, zestawienia obrotów i sald, inwentarz) - przeznaczenie, charakter prawny, kształt i charakter obowiązku ich prowadzenia.
Podatkowa księga przychodów i rozchodów - konstrukcja, charakter, obowiązek prowadzenia.
Ewidencje - ich charakter, umocowanie ustawowe i obowiązek prowadzenia.
Rejestry - podstawa prawna, charakter, podmioty zobowiązane do ich prowadzenia.
Odmienne interpretacje pojęcia „dokumentacji działalności gospodarczej” i praktyczne konsekwencje ich przyjęcia.
„Nierzetelne” prowadzenie dokumentacji jako przesłanka odpowiedzialności karnej.
„Prowadzenie w sposób niezgodny z prawdą” - terminologiczne nieporozumienie czy autonomiczne znamię czynu zabronionego.
Wadliwość jako potencjalna przesłanka odpowiedzialności karnej w zakresie art. 303 k.k.
Kryterium „wyrządzenia szkody” a charakter art. 303 § 1 jako przepisu statuującego typ materialny.
Pojęcie „szkody majątkowej”
Rozmiary „szkody majątkowej”
Formy czynności wykonawczej.
Art. 303 k.k. jako narzędzie służące ochronie wiarygodności dokumentów.
Mechanizmy polityki kryminalnej stosowane wobec sprawców przestępstw wskazanych w art. 303 k.k.
Art. 303 k.k. a przepisy części szczególnej Kodeksu karnego skarbowego
Art. 303 k.k. a przepisy karne ustawy o rachunkowości.
Wybrane orzecznictwo
Przestępstwo przewidziane w art. 94 § 1 i § 2 u.k.s. polega właśnie na narażeniu Skarbu Państwa na uszczuplenie należności podatkowych w trakcie postępowania podatkowego poprzez fałszowanie danych oraz nierzetelne prowadzenie ksiąg podatkowych.
Karalne jest samo narażenie Skarbu Państwa na uszczuplenie podatku; dla bytu tego przestępstwa nie jest wymagane zaś nastąpienie faktycznego uszczuplenia należności podatkowych, które nie stanowi ustawowego znamienia czynu. Wysokość narażenia na uszczuplenie istotna jest natomiast dla kwalifikacji prawnej czynu jako przestępstwa (§ 1 i § 2) bądź wykroczenia (§ 3). Znamieniem kwalifikującym w rozumieniu art. 94 § 2 u.k.s. jest nierzetelność prowadzenia ksiąg podatkowych, wyrażająca się w umyślnym dokonaniu zapisu niezgodnego z rzeczywistością albo niewpisaniu danych mogących mieć wpływ na ustalenie zobowiązania podatkowego lub jego wysokości.
Wyżej przytoczone zasady odpowiedzialności karnej na podstawie art. 94 u.k.s. ściśle korespondują z brzmieniem art. 116 § 2 u.k.s., który stanowi, że przepisy rozdziału III ustawy karnej skarbowej dotyczące podatków stosuje się odpowiednio do zaliczek na podatek.
wyrok SN z 23. stycznia 1997 r., (V KKN 124/96), Prokuratura i Prawo z. 7-8 z 1997 r.
W świetle definicji zamieszczonej w art. 24 ust. 2 ustawy o rachunkowości z 1994 r. rzetelne są księgi rachunkowe, jeżeli dokonane w nich wpisy odzwierciedlają stan rzeczywisty. Rzetelność rozumiana jest więc w tym przepisie w sposób obiektywny. W tym sensie więc zamieszczone w księgach rachunkowych i w sprawozdaniu finansowym dane były nierzetelne, a przeprowadzone przez oskarżonego rozróżnienie na dane błędne i dane nierzetelne, zgodne z potocznym rozumieniem tych pojęć, nie pokrywa się z definicją ustawową.
Ponieważ jednak przypisane oskarżonemu przestępstwa z art. 61 k.k.s. mają, jako ustawowe typy przestępstw, charakter umyślny - sąd w uzasadnieniu swego wyroku powinien wskazać, dlaczego i na jakiej podstawie przyjął, że oskarżony miał zamiar zamieszczania w księgach i w sprawozdaniu finansowym nierzetelnych danych.
Liczba błędnych zapisów nie przesądza o umyślności ich wprowadzenia do ksiąg. Możliwe jest przecież z pewnością umyślne wprowadzenie jednego nierzetelnego zapisu do księgi rachunkowej, jak też możliwe jest prowadzenie ksiąg w sposób bardzo niedbały i nieumyślne wprowadzenie do nich wielu niezgodnych z rzeczywistością zapisów.
wyrok SN z 30. maja 2001 r., (II KKN 85/99), LEX nr 51380
Na podstawie art. 77 ust. 2 ustawy o rachunkowości odpowiedzialność ponosi nie każda osoba odpowiedzialna za sporządzenie sprawozdania finansowego, lecz ta tylko, która jest odpowiedzialna za sporządzenie go zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości. Wynik przedstawionego rozumowania eliminuje spośród podmiotów tego przestępstwa osoby odpowiedzialne za sporządzenie sprawozdania zgodnie z przepisami innych ustaw.
postanowienie SN z 11. lutego 2004 r., (IV KK 410/03), LEX nr 84465
W wypadku wpisania do ewidencji fikcyjnej faktury VAT o naruszeniu obowiązków dotyczących prowadzenia ewidencji można mówić tylko wtedy, gdy podatnik nie zachował należytej staranności przy zawieraniu transakcji i sprawdzaniu otrzymanej faktury, co powinno być stwierdzone na podstawie wszystkich okoliczności sprawy.
wyrok NSA (OZ w Łodzi) z 30. czerwca 1998 r., (I SA/Łd 374/97), LEX nr 33627
1. Normy zawarte w art. 168 i 169 kpa ustanawiają domniemanie prawdziwości zeznania podatkowego lub księgi podatkowej.
2. Warunkiem przyjęcia nierzetelności księgi podatkowej jest umożliwienie podatnikowi złożenia wyjaśnień w zakresie postawionego zarzutu nierzetelności.
wyrok NSA z 5. stycznia 1999 r., (III SA 5416/98), LEX nr 37173
Wybrana literatura
A. Bartosiewicz, R. Kubacki. Przestępstwa i wykroczenia skarbowe związane z księgami podatkowymi. Mon. Podatk. Nr 5, 2003 r.
M. Hudzicka. Nierzetelne prowadzenie ksiąg podatkowych. Mon. Prawn. Nr 4, 2003 r.
J. Skorupka. Karnoprawna ochrona niektórych praw majątkowych sprzedawcy. Mon. Prawn. Nr 9, 2001 r.
A. Suskiewicz. Odpowiedzialność karna za wadliwe i nierzetelne księgi rachunkowe - zmiany. PP nr 4, 2000 r.
W. Wąsowski. Fałszowanie sprawozdań finansowych - istota i odpowiedzialność. Pr. Bank. Nr 7-8, 2003 r.
W. Wróbel. Przestępstwo nierzetelnego prowadzenia dokumentacji działalności gospodarczej. PS nr 7-8, 1995 r.
„Mini CV”
Edukacja 1995 - prawo WPiA UJ w Krakowie (c. l.)
1997 - państwowy egzamin sędziowski
Praca magisterska „Odpowiednie” stosowanie przepisów kodeksu
karnego w prawie karnym skarbowym.
Rozprawa doktorska Relacje pojęć języka wypowiedzi normatywnych
Kodeksu karnego i kodyfikacji prawa karnego
skarbowego.
Zatrudnienie od 1995 - Wydział Prawa i Administracji UJ w
Krakowie - pracownik dydaktyczno- naukowy
(asystent, asystent z doktoratem, obecnie adiunkt)
1998 - Wydział Nauk Prawnych i Gospodarczych
Uniwersytetu Johannesa Gutenberga w Moguncji
- wissenschaftlicher Mitarbeiter
na stanowiskach eksperckich i szkoleniowych:
Departament Legislacyjno- Prawny Ministerstwa
Sprawiedliwości
Departament Przeznaczeń Celnych Głównego
Urzędu Ceł
Komisja Kodyfikacyjna - Zespół ds. Kodyfikacji
Prawa Karnego Skarbowego
Zespół ds. Nowelizacji Kodeksu Karnego
Skarbowego
ekspert komisji sejmowych i senackich
Dydaktyka pozauniwersytecka szkolenia dla sędziów, prokuratorów
i pracowników aparatu skarbowego (szacuję, że ok.
120)
Lista najistotniejszych publikacji naukowych
Publikacje książkowe
Kazusy - prawo karne materialne. Kraków 1996 (współautor, Zakamycze).
Prawo karne a problem zmiany ustroju politycznego/Strafrecht und politischer
Systemwechsel. Kraków 1998 (redakcja dyskusji, Zakamycze).
Kodeks karny. Część szczególna. Kraków 1999 (współautor, Zakamycze,).
Przestępstwa i wykroczenia celne. Przepisy wprowadzające Kodeks karny skarbowy. Komentarz. Warszawa 2000 (Departament Kadr i Szkolenia Ministerstwa Sprawiedliwości- seria Nowe Kodyfikacje Karne).
Kodeks karny skarbowy. Komentarz. Gdańsk 2000. (współautor, Info Trade)
Kodeks karny skarbowy. Przestępstwa i wykroczenia skarbowe. Warszawa 2001
(współautor, Departament Kadr i Szkolenia Ministerstwa Sprawiedliwości - seria Nowe Kodyfikacje Karne).
7. Wzory pism w postępowaniu karnym skarbowym z komentarzem.
Gdańsk 2001 (współautor, Arche)
8. Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz. (wyd. II, Kraków, Zakamycze 2004, współau-
tor).
9. Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz (wyd. II, Kraków, Zakamycze 2006, współau-
tor)
10. Kodeks karny skarbowy. Komentarz (Gdańsk 2007, współautor)
11. Materiały do nauki prawa karnego materialnego. (wyd. Wolters Kluwer, 2007 -
współautor).
Najistotniejsze z pozostałych publikacji
Artykuły i prace przeglądowe
Relacja pojęć przestępstwa i przestępstwa skarbowego w polskim prawie karnym.
(Przegląd Sądowy z. 5/1997).
Rola kontratypów w prawie karnym skarbowym. (Czasopismo Prawa Karnego
i Nauk Penalnych z. 1-2/1998).
Przepływ informacji podatkowych i jego ochrona metodami prawa karnego.
(Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych z. 1/2000).
4. Jedność i wielość zachowań i ocen prawnych w nowelizacji Kodeksu karnego skar-
bowego. (Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych z. 1/2006).
Wystąpienia na konferencjach międzynarodowych
„Besondere persönliche Merkmale” und die Strafverantwortlichkeit des Teilnehmers. Kraków/Jena 1999
Die allgemeine Gefährdungsdelikte im polnischen Strafgesetzbuch.
Augsburg 2001
3. Die organisierte Finanzkriminalität auf Grund von den Vorschriften des
polnischen Finanzstrafgesetzbuches vom 10. September 1999.
Moguncja 2001.