22. Kasper Miaskowski, Zbiór rytmów, Waleta włoszczonowska, oprac. Marta Dziedzicka
Waleta (od łac. formuły epistolarnej vale! - `bądź zdrów', `żegnaj') - starożytna forma wiersza na pożegnanie (niezależnie czy pisze ją osoba żegnająca czy żegnana), posiada różne formy, w zależności od tematyki. U Kaspera Miaskowskiego w wierszu Waleta Włoszczanowska tematyka jest sielankowa.
Okoliczności powstania wiersza:
W 1607 roku autor opuszcza Włoszczonowo, gdzie przebywał od 1603. Pod wpływem tego wydarzania pisze wiersz na pożegnanie, który jest afirmacją ziemiańskiej arkadii, a co za tym idzie, pożegnaniemmitu arkadyjskiego.
Budowa utworu:
Utwór składa się z 19 strof, każda po 4 wersy. Rymy parzyste, męskie. Często (w strofach: I, II, III, V, VII, XI, XII, XIII, XIV, XV, XVII, XVIII) słowem zaczynającym strofę i pierwszy wers jest słowo Żegnam.
Utwór:
W pierwszej strofie, od razu, zauważamy główny temat wiersza. Podmiot liryczny (ergo autor) żegna „pola włoszczonowskiej kniei”. W kolejnych wersach i strofach (strofy I-IV) opisuje dobrodziejstwa i bogactwo przyrody. Pojawiają się nawiązania do antyku, Eolus (bóg wiatrów) i Pallada (=Atena). W strofach V-VI żegna poddanych, dla których starał się być sprawiedliwy. Kolejne (VII i VIII) strofy kieruje do swojego przyjaciela, Stacha Rybskiego, któremu życzy potomności. IX i X strofie pojawia się śmierć i rada, jak się zachować kiedy nadejdzie. Kolejna strofa to pożegnanie „żałosnej mogiły”. Kolejne pożegnanie skierowane jest do stryja, którego znał, jak sam ujmuje w „trzyletniej dobie” (przez trzy lata). Strofy XIII-XVII powiązane są ze sobą tematem religijnym. Autor żegna kościół (w którym spotykał innych wiernych i wspólnie brali udział w nabożeństwach), niedaleki dom z cegły, pomazańców Bożych (który służą Panu nie dla korzyści majątkowych), Marka (który pokazywał mu ojczyznę), chór kościelny (wychwala go). Przedostatnia strofa jest pożegnaniem mieszkańców, których szanuje i którzy byli mu życzliwi. Na koniec wzywa ich do życia w zgodzie i pokoju i życzy aby mieli ochronę z nieba.
Podsumowanie:
Wiersz jest pisany na pożegnanie sielskiej miejscowości, w której autor spędził kilka bardzo szczęśliwych lat. Poznał tamtejszą ludność i zaprzyjaźnił się z nią, żył w zgodzie z przyrodą, którą chętnie podziwiał. Włoszczonowo traktuje, jak krainę szczęścia, mitologiczną arkadię. Dominuje ton spokojny, podmiot liryczny jest w pełni pogodzony z koniecznością opuszczenia swojego raju na ziemi, jednak można wyczuć tęsknotę i ból. Utwór ten jest „perełką sielskiej liryki polskiej” (nazwany tak przez H. Sienkiewicza). On pierwszy w literaturze polskiej podjął w walecie tematykę inną niż miłosną.
Powodzenia !