WZROST GOSPODARCZY

1.

Tablica zawiera dane o poziomie PKB na głowę mieszkańca w Polsce, Portugalii i Stanach Zjednoczonych w 1997 r.

Kraj	PKB per capita (w dolarach USA)	Stopa wzrostu PKB^C/ per capita
Polska	3702^A/ 6663^B/	5,8%
Portugalia	9898^A/ 14205^B/	1,8%
Stany Zjednoczone	29187^A/ 29180^B/	1,8%

^A/ Według kursu oficjalnego.

^B/ Według kursu odpowiadającego parytetowi siły nabywczej.

^C/ Średnia w latach 1993-1997.

Źródło: Rocznik Statystyczny RP 1998, GUS, Warszawa 1998, s. 673-4, 675, 678.

a

Załóż, że we wszystkich krajach, o których jest mowa, tempo wzrostu gospodarczego nie zmieni się. Jak szybko poziom PKB per capita w Polsce (wg oficjalnego kursu wymiany walut) zrówna się z poziomem PKB per capita w Portugalii, która jest jednym z najbiedniejszych krajów Wspólnoty Europejskiej?

b

A jak szybko Polska dogoniłaby Stany Zjednoczone pod wzglę-dem poziomu PKB per capita (wg kursu wymiany walut uw-zględniającego parytet siły nabywczej)?

2.

W końcu lat dziewięćdziesiątych odsetki od wkładów banko-wych nie były w Polsce opodatkowywane.

a

Jaki wpływ na tempo wzrostu gospodarczego w Polsce wywar-łoby objęcie tych dochodów podatkiem dochodowym? Odpo-wiedź uzasadnij.

b

Zaproponuj inne rozwiązanie wywierające podobny wpływ na tempo wzrostu gospodarczego w Polsce.

c

W gospodarce często dochodzi do konfliktu efektywności ze sprawiedliwością. Pokaż to na przykładzie zdarzeń z punktów /a/ i /b/.

3.

Tablica opisuje zmiany wielkości inwestycji autonomicznych, konsumpcji, inwestycji pobudzonych i produkcji w kolejnych okresach. (Wskazówka: zadanie nawiązuje do modelu mnożni-ka-akceleratora opisanego na s. 505-508 w podręczniku).

Okres	ΔI^a	ΔCt	ΔIt	ΔY­t
1	200	0	0	200
2	0	100	200	300
3	0	150	100	250
4	0	125	-50	75

a

Ile wynosi krańcowa skłonność do konsumpcji i akcelerator?

b

Dlaczego przyrost inwestycji pobudzonych w 3. okresie jest równy 100?

c

Co właściwie sprawia, ze produkcja najpierw rośnie coraz szyb-ciej, a później coraz wolniej?

4.

W drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych w Polsce utrzymywał się uporczywy deficyt handlu zagranicznego (np. -6,2 mld $ w 1995 r., -12,7 mld $ w 1996 r., -16,6 mld $ w 1997 r.). Pomyśl o wpływie, jaki na wzrost gospodarczy wywierała ta sytuacja:

a

Na czym może polegać korzystny wpływ deficytu handlowego na wzrost gospodarczy?

b

A teraz opisz niekorzystny wpływ deficytu handlowego na wzrost gospodarczy.

5.

W latach sześćdziesiątych XX w. dochód narodowy zwiększał się w budującej „realny socjalizm” Polsce średnio o 6% rocznie; w latach siedemdziesiątych stopa wzrostu była jeszcze wyższa. A oto opinia krytyka: „Produkowano coraz więcej elektrycznoś-ci dla kolejnych hut i kopalni, które tym elektrowniom dostar-czały stal i węgiel, zaś w sklepach brakowa*o papieru toaletowe-go”. Zastanówmy się, o co chodzi krytykowi.

a

Pamiętasz analizę „planu Balcerowicza” z rozdziału 1? Jak w gospodarce nakazowo-rozdzielczej była rozstrzygana kwestia „co i jak produkować?”? Jak wpływa to na interpretację przyto-czonych danych?

b

A teraz pomyśl o sposobie ustalania cen w krajach „realnego socjalizmu”. Czy także on ma tu znaczenie?

Test

Wska* odpowiedzi, kt*re zawieraj* ca** prawd* i tylko prawd*.

1.

Tempo wzrostu gospodarczego zależy od:

/A/ Obowiązujących przepisów prawa.

/B/ Warunków społeczno-politycznych, w których toczy się gos-podarowanie.

/C/ Ilości zużywanych w trakcie produkcji zasobów pracy, kapi-tału i ziemi.

/D/ Skłonności do oszczędzania mieszkańców kraju.

a/ (A, B) b/ (A, B, C, D) d/ (B, C, D) c/ (B, D) e/ (C, D ).

2.

Indukowany postęp techniczny jest zawsze:

/A/ Rodzajem egzogenicznego postępu technicznego.

/B/ Wynikiem pobudzania inwestycji przez państwo.

/C/ Rodzajem endogenicznego postępu technicznego.

/D/ Wynikiem „uczenia się przez działanie”.

a/ (A, C, D) b/ (A, D) c/ (B, D) d/ (C, D) e/ (D).

3.

Zwykle pzyśpieszeniu wzrostu gospodarczego sprzyjają:

/A/ Wzrost tempa inflacji.

/B/ Większe inwestycje prywatnych przedsiębiorstw.

/C/ Zagraniczne inwestycje bezpośrednie.

/D/ Inwestycje państwa w kapitał ludzki.

a/ (A, B) b/ (B, C, D) c/ (C, D) d/ (C, D) e/ Żadna z możliwości a-d.

4.

W modelu mnożnika-akceleratora przyczyną cyklu Juglara są m. in.:

/A/ Cechy stosowanej przez producentów techniki produkcji dóbr.

/B/ Fale odkryć i wynalazków spełniających rolę akceleratora wzrostu gospodarczego.

/C/ Regularne zmiany charakteru polityki gospodarczej prowa-dzonej przez usiłujące utrzymać władzę rządy.

/D/ Poziom krańcowej skłonności gospodarstw domowych do konsumpcji.

a/ (A, C, D) b/ (A, D) c/ (B, D) d/ (C, D) e/ Żadna z możli-wości a-d.

5.

Do wzrostu wielkości inwestycji zapewne przyczyni się:

/A/ Wprowadzenie opodatkowania odsetek od wkładów termi-nowych na rachunkach bankowych.

/B/ Zahamowanie inflacji.

/C/ Objęcie opodatkowaniem środków przeznaczanych na spłatę zaciągniętych na budowę domów i mieszkań kredytów hipotecz-nych.

/D/ Wyjęcie spod opodatkowania środków przeznaczonych na zakup papierów wartościowych.

a/ (A, C, D) b/ (B, C, D) c/ (B, D) d/ (C, D) e/ Żadna z moż-liwości a-d.

Odpowiedzi, komentarze.

1.

a

Należy znaleźć takie „n”, dla którego prawdziwe jest równanie:

3702•(1+0,058)ⁿ = 9898•(1+0,018)ⁿ.

Oznacza ono liczbę lat, które muszą upłynąć, aby rosnąca w tempie 5,8% rocznie wielkość PKB per capita w Polsce zrów-nała się z rosnącym w tempie 1,8% na rok PKB per capita w Portugalii. Łatwo sprawdzić, że najmniejszą liczbą naturalną spełniającą ten warunek jest 18. A zatem - ceteris paribus - po 18 latach dogonimy Portugalię!

b

Tym razem należy rozwiązać równanie:

6663•(1+0,058)ⁿ = 29180•(1+0,018)ⁿ.

Okazuje się, że - ceteris paribus - poziom PKB per capita w Polsce - tym razem wyliczony z uwzględnieniem parytetu siły nabywczej złotego w Polsce i dolara w Stanach Zjednoczonych - przewyższy odpowiedni poziom PKB w Ameryce po upływie 39 lat.

2.

a

Negatywny. Opodatkowanie dochodów uzyskiwanych z tytułu oprocentowania wkładów bankowych powoduje spadek opłacal-ności oszczędzania. Malejące oszczędności mogą pociągnąć za sobą zmniejszenie inwestycji.

b

Alternatywą dla opodatkowania odsetek od wkładów w bankach jest opodatkowanie dochodów z lokat dokonywanych na rynku kapitałowym (zakup obligacji i akcji). Także w tym przypadku skutkiem będzie zmniejszenie się oszczędności społeczeństwa.

c

W obu przypadkach zmniejszenie za pomocą podatków skali zróżnicowania dochodów powoduje spowolnienie tempa wzros-tu gospodarczego, czyli zmniejsza stojącą do dyspozycji społe-czeństwa ilość dóbr do podziału. Efektywność zostaje złożona na ołtarzu sprawiedliwości.

3.

a

Krańcowa skłonność do konsumpcji wynosi 1/2, a akcelerator równy jest 2.

b

Ponieważ ΔI₃ = (ΔC₃ - ΔC₂)•2 = (150 - 100) •2 = 50•2 = 100.

c

Przyczyną są zachowania konsumentów i inwestorów scharakte-ryzowane m. in. poziomem krańcowej skłonności do konsump-cji i akceleratora.

4.

a

Na przykład, w gospodarce „bez państwa”: S + Z = I + X, a więc także: I = S + (Z - X). Deficyt handlu zagranicznego umożliwia zwiększenie się krajowych inwestycji do poziomu wyższego od krajowych oszczędności. W takiej sytuacji zasób kapitału rze-czowego w kraju zwiększa się szybciej, niż byłoby to możliwe przy wykorzystaniu wyłącznie oszczędności krajowych. Pociąga to za sobą przyśpieszenie tempa wzrostu produkcji potencjalnej, czyli także - tempa wzrostu gospodarczego.

b

W krótkim okresie deficyt handlowy zmniejsza zagregowany popyt, co powoduje spadek wielkości produkcji. Jeśli przyczyną deficytu jest np. masowy import dóbr konsumpcyjnych (a nie dóbr kapitałowych), spowodowany spadkiem krajowych osz-czędności i wzrostem krajowej konsumpcji, nie pojawiają się w dodatku długookresowe korzyści w postaci przyśpieszenia tem-pa wzrostu gospodarczego.

5.

a

Problem „co i jak jest produkowane?” w krajach „realnego soc-jalizmu” rozstrzygali urzędnicy, a nie rynek. Skutkiem by*o gor-sze ni* w gospodarkach rynkowych dopasowanie struktury pro-dukcji przedsiębiorstw do potrzeb gospodarstw domowych. Oczywi*cie, zniekształca to wyniki statystycznych por*wnań poziomu *ycia w krajach realnego socjalizmu i w innych krajach na korzyść krajów realnego socjalizmu.

b

Ceny d*br w krajach „realnego socjalizmu” także powstawały w wyniku arbitralnych decyzji urzędników, a nie na rynkach. Po-wodowało to, że nie odzwierciedla*y one dobrze u*yteczno*ci d*br. W gospodarce nie dochodzi*o do wyr*wnania si* kra*co-wej korzy*ci i kra*cowego kosztu związanych z wytworzeniem ostatniej jednostki poszczególnych dóbr. W rezultacie warto** dochodu narodowego w krajach realnego socjalizmu gorzej in-formowa*a o rzeczywistym efekcie pracy spo*ecze*stwa. (Trud-no jest jednoznacznie stwierdzić, czy opisany mechanizm za-wyża, czy też zaniża wyniki statystycznych porównań).

Komentarz

­Poprawna interpretacja danych o wzroście w Polsce przed 1990 r. wymaga także uwzględnienia różnic sposobu obliczania do-chodu narodowego w krajach „realnego socjalizmu” i w krajach o gospodarce rynkowej. Mianowicie, w krajach takich jak Pol-ska do dochodu narodowego wliczano jedynie efekty działal-ności tzw. sfery produkcyjnej, pomijając tzw. sferę nieproduk-cyjną. Twórcy takiego sposobu pomiaru efektów pracy społe-czeństwa odwoływali się do poglądów Karola Marksa, który przez pracę produkcyjną rozumiał - przede wszystkim - fizyczny wysiłek polegający na obróbce konkretnych, materialnych obiek-tów. Jednak Marks - wykorzystując ideę „robotnika łącznego” - do „producentów” zaliczał także tych, którzy - jak np. inżynie-rowie - nie kształtowali materii bezpośrednio, lecz przyczyniali się do jej kształtowania w inny sposób. W rezultacie granice obu części gospodarki nie były jasno zdefiniowane.

W praktyce w krajach „realnego socjalizmu” uznawana za mniej ważną sfera nieprodukcyjna nie obejmowała m. in. oś-wiaty, służby zdrowia, kultury. Wartość powstających tu pro-duktów nie była wliczana do dochodu narodowego. Powodo-wało to często, że planiści postęp gospodarczy utożsamiali z rozwojem przemysłu ciężkiego.

Zob. L. Kołakowski, Główne nurty marksizmu, Wydawnictwo „Krąg”, Wydawnictwo „Pokolenie”, Warszawa 1989, t. 1, s. 225, 276-7

Test

1-b/; 2-d;. 3-b/; 4-b/; 5-c/.

9

---