10.12.2010r. - Prawo handlowe
Spółki prawa handlowego obejmują dwie grupy spółek.
I Spółki osobowe, które według podziału w obrębie prawa cywilnego zaliczyć można do jednostek organizacyjnych, które nie posiadają osobowości prawnej ale zostały przez ustawodawcę wyposażone w zdolność prawną, zdolność do czynności prawnych, zdolność sądową i procesową a także zdolność upadłościową. Według klasycznego ujęcia terminologicznego można je określić mianem ułomnych osób prawnych. Są to podmioty prawa, mogą samodzielne występować w obrocie prawnym, nabywać poprzez swe działania prawa lub zaciągać zobowiązania. Jest to kategoria różnorodna. Obejmuje kilka form organizacyjnych
Dla całej grupy spółek osobowych charakterystyczne jest to, że podstawowym elementem składowym w takich spółkach są wspólnicy, którzy w sposób aktywny współuczestniczą w działalności spółki oraz wraz z samą spółką ponoszą odpowiedzialność za jej zobowiązania. Objęte są one również wymogiem wpisu do rejestru przedsiębiorców. Co do zasady wpis taki ma dla spółek osobowych charakter konstytutywny, tzn. że dopiero z chwilą dokonania takiego wpisu spółka uzyskuje podmiotowość prawną ale również status przedsiębiorcy. Osobowość prawna to nie jest to samo co podmiotowość prawna.
Do spółek osobowych ustawodawca zalicza, zgodnie z art. 4 §1 pkt 1 KSH:
- spółkę jawną
- spółkę partnerską
-spółkę komandytową
- spółkę komandytowo - akcyjną.
Wyliczenie ma charakter zupełny jego, zmiana wymagałaby zmiany KSH
Organizacje spółek i zasady ich funkcjonowania określają przede wszystkim przepisy zawarte w KSH w ustawie z roku 2000, która uchyliła wcześniej obowiązujące w szczątkowym zakresie Rozporządzenie Prezydenta RP Kodeks Handlowy z roku 1934r. Porównując katalog spółek handlowych z 1934 do 2000 katalog się poszerzył o spółkę partnerską i komandytową - akcyjną. Porównując regulacje zawarte w KSH możemy stwierdzić, że najszersza regulacja dotyczy spółki jawnej. W pozostałych wypadkach regulacje mają charakter fragmentaryczny. Wynika to z przyjęcia zasady przez ustawodawcę o odpowiednim stosowaniu przepisów o spółce jawnej do pozostałych typów spółek osobowych, o ile przepisy szczególne nie wprowadzają modyfikacji swoistych dla danej spółki. Część przepisów o spółkach osobowych ma charakter dyspozytywny, co pozwala wspólnikom tworzącym daną spółkę kształtować ją w sposób odpowiedni do specyfiki danej działalności przez nich prowadzonej.
Charakterystyka spółek osobowych - spółki jawnej
Zgodnie z definicją ustawowa zawartą w art. 22 §1 spółka jawna jest spółką osobową, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własna firmą a nie jest inną spółką handlową. Jest to więc podmiot tworzony, co do zasady w celu prowadzenia dział. gosp. Traktowany w obrocie prawnym jako podmiot samodzielny ale również relacji do jej wspólników. Status przedsiębiorcy przysługuje spółce, a nie wspólnikom. Jest to podmiot niezależny. Utworzenie spółki jawnej może mieć charakter pierwotny lub wtórny.
W I przypadku proces tworzenia spółki obejmuje:
- sporządzenie umowy spółki jawnej
- wpis spółki do rejestru przedsiębiorców
II proces jest wynikiem przekształceń innych form organizacyjnych lub wynikiem przekształcenia umowy spółki cywilnej w spółkę jawnej. Obecnie jest to tylko fakultatywne przekształcenie umowy spółki jawnej, jej budowa opiera się na zasadzie swobodnej woli stron. Art. 25 KSH wskazuje tylko elementy, które w umowie powinny się znaleźć ale umowa może być bardziej rozbudowana. Jeżeli wola stron nie jest odmienna stosujemy reguły kodeksowe.
W umowie powinna być określona firma, jej nazwa siedziba określenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika oraz ich zawartość, przedmiot działalności spółki, czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony ale również możemy znaleźć określenie zasad dotyczących prowadzenia spółki, określenie zasad reprezentacji spółki, zasad udziału wspólników w zyskach i stratach, określenie szczególnych zasad odpowiedzialności za zobowiązania spółki, określenie przyczyn rozwiązania lub wygaśnięcia umowy spółki, określenie zasad dotyczących przystępowania nowego wspólnika do spółki. Umowa spółki jawnej wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności, przy tym należy pamiętać, że jeżeli przedmiotem wkładu są prawa związane z nieruchomością, to ten rygor rozciąga się na umowę spółki prawnej tzn. cała umowa w formie aktu notarialnego.
Umowa spółki jawnej może być zawarta pomiędzy co najmniej dwoma podmiotami, jest to czynność, która ze swej natury wymaga co najmniej dwóch zgodnych oświadczeń, natomiast nie ma ograniczenia liczbowego i ograniczenia górnej granicy, jeżeli chodzi o liczbę wspólników. Ponadto w toku działalności jest możliwe zawężanie lub rozszerzanie kręgu wspólników, nie może być sytuacji, w której zostałby jeden wspólnik. Wspólnikami może być każdy podmiot prawa, osoba fizyczna prawna ale też jednostka organizacyjna, która nie posiada osobowości prawnej, jest wyposażona w zdolność prawna, zdolność do czynności prawnych a więc inna spółka jawna.
Spółka jawna działa pod własną firmą, kodeks przewiduje szczególne reguły utworzenia takiej firmy. Korpus czyli zasadnicza część firmy /nazwy/ ma charakter osobowy, musi pojawić się przynajmniej jedno nazwisko albo jedna nazwa firma wspólnika, natomiast możliwości, jeżeli chodzi o zewnętrzny wygląd firmy jest bardzo wiele, np. może być podane nazwisko jednego wspólnika albo wszystkich albo inicjały. Np. J.Kowalski i wspólnicy sp.j. albo Jan Kowalski i synowie sp.j. Obligatoryjnym elementem jest też dodatek wskazujący na formę prawną (spółka jawna w nazwie) mogą pojawiać się dodatki fakultatywne np.miejsce wykonywania. Ponadto kodeks dopuszcza używanie skrótu sp. J.
Siedzibą określa się miejsce spółki. Przyjmuje się zasadę, zgodnie z którą jest to miejscowość, w której podejmowane są dla danego podmiotu czynność zarządzające przez wspólników, wspólnicy określają jaka miejscowość jest siedziba spółki i tą miejscowość wskazują w umowie i wniosku o wpis do rejestru. W razie wątpliwości należy przyjąć, że określenie siedziby wpisanej do rejestru ma znaczenie podstawowe.
Określenie wkładów i majątek spółki
- w umowie spółki jawnej zawiera się zobowiązanie wspólników do wniesienia wkładów i określa się rodzaj i ich wartość. Ustawodawca nie określa pojęcia wkładu, należy przyjąć, iż wkładem jest każda wartość majątkowa: prawa do rzeczy, prawa do własności, przekazanie do dóbr materialnych /majątkowe/, prawo do patentu. Świadczenie pracy ma charakter wymierny/nie są to usługi związane z prowadzeniem spółki/.
Majątek spółki jest tworzony w sposób pierwotny - poprzez wkłady, później składniki, które powiększają majątek. Majątek osobisty wspólników nie jest majątkiem spółki.
Zawarcie umowy spółki jest pierwszym etapem przy tworzeniu spółki, kolejnym etapem jest dokonanie wpisu do rejestru przedsiębiorców musi być poprzedzone dokonaniem zgłoszenia spółki do sądu rejestrowego prowadzącego rejestr przedsiębiorców. Każdy ze wspólników spółki jawnej ma prawo ale i obowiązek zgłoszenia takiej spółki po zawarciu umowy do sądu rejestrowego. Elementy zgłoszenia określa art.26 KSH. Ponadto do takiego zgłoszenia należy dołączyć obligatoryjnie poświadczone wzory podpisów osób uprawnionych do reprezentowania spółki. Na podstawie poprawnie dokonanego zgaszenia następuje wpis spółki do rejestru przedsiębiorców i jest to wpis o charakterze konstytutywnym.
Określenie zasad reprezentacji spółki jawnej i zasad prowadzenia jej spraw.
Reprezentacja - kodeks przyjmuje generalną zasadę zgodnie, z którą reprezentacja spółki jest prawem każdego wspólnika. Prawo to obejmuje reprezentacje spółki w zakresie wszystkich czynności sądowych i pozasądowych, to uprawnienie nie może zostać ograniczone ze skutkiem wobec osób trzecich. Jednakże prawo reprezentacji może zostać wyłączone względem wspólnika, nie można go ograniczyć. Pozbawienie prawa reprezentacji w drodze umowy spółki albo z ważnych powodów prawomocnym orzeczeniem sądu. Zasady reprezentacji określa umowa spółki. Może przewidywać prawo wszystkich wspólników, uprawnienie określonych wspólników lub wyłącznie jednego wspólnika albo łączne uprawnienie wspólników lub wspólnika i osób trzecich. Zawsze przynajmniej jeden wspólnik takie uprawnienie musi posiadać. Sposób reprezentacji określa również umowa, jest to uzależnione, czy jest to reprezentacja czynna czy bierna. W przypadku reprezentacji czynnej przewiduje się zazwyczaj tzw. reprezentację łączną. W zakresie reprezentacji biernej zazwyczaj przyjmuje się reprezentację jednoosobową.
Prowadzenie spółki
- prowadzenie spraw spółki jest prawem i obowiązkiem każdego wspólnika ale umowa spółki może taką zasadę modyfikować. W szczególności prawo prowadzenia spraw spółki może zostać wyłączone umową lub orzeczeniem sądu. Nie można jednak pozbawić prawa prowadzenia spraw spółki wszystkich wspólników. Zasady prowadzenia spraw spółki i sposób jest uzależniony od charakteru czynności, jaka ma być dokonana na rzecz spółki. I zakres obejmuje zakres czynność zwykłych spółki, II obejmuje zakres czynności przekraczający zakres zwykłych czynności spółki i zakres czynności nagłych. Ustawa definiuje jedynie czynności nagłe, jako te których zaniechanie mogłoby wyrządzić spółce poważną szkodę.
Zasady przy podejmowaniu określonych czynności:
- jeśli są to czynności zwykłe , każdy wspólnik niepozbawiony prawa prowadzenia spraw spółki może bez uprzedniej zgody pozostałych wspólników prowadzić sprawy nieprzekraczających zakresu zwykłych czynności. Jeżeli jednak przed załatwieniem takiej sprawy choćby jeden z pozostałych wspólników sprzeciwiłby się jej prowadzeniu wymagana jest uchwała wszystkich wspólników wyrażająca zgodę. Do podjęcia takiej uchwały czynność dokonana przez wspólnika jest bezskutecznie zawieszona-jest niezupełna, kulejąca. Jeżeli dana czynność przekracza zakres zwykłych czynności dla jej podjęcia wymaga się zgody wszystkich wspólników, także tych wyłączonych z prowadzenia spraw spółki. Natomiast czynności nagłe mogą być dokonywane bez zgody wspólników.
Odpowiedzialność za zobowiązania spółki
- kodeks przewiduje w zakresie odpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki zasady:
- zasadę solidarnej odpowiedzialności
- zasadę osobistej odpowiedzialności
- zasadę nieograniczonej
- subsydialnej - wierzyciel spółki może skierować swoje roszczenia do majątku wspólników spółki, jeżeli majątek spółki nie wystarcza na pokrycie zobowiązania.
Udział w zyskach i stratach
- obowiązek wniesienia wkładów - rekompensata za wkład. Zasada, zgodnie z którą każdy ze wspólników ma prawo do równego udziału w zyskach i w tym stosunku uczestniczy w stratach bez względu na rodzaj i wartość wkładów. Umowa może modyfikować tę zasadę. Jeżeli umowa nie określa innych zasad kodek nakazuje żeby udział wspólników w zyskach odnosił się też razie wątpliwości do jego udziału w stratach. Umowa może wyłączać wspólnika od udziału w stratach, nie może go prawa udziału w zyskach. W związku z takim zasadami, umowa może przewidywać udział wszystkich wspólników, udział jednego wspólnika i wybranych wspólników. Niedopuszczalne jest wyłączenie wszystkich wspólników.
Udział w zyskach
- umowa przewiduje udział wszystkich wspólników. Ze względu na to że majątek objęty jest ułamkową współwłasnością, że byt spółki jawnej może mieć charakter przejściowy lub trwały, każdy ze wspólników posiada prawo do udziału w zysku z końcem każdego roku obrotowego. Ponadto każdemu wspólnikowi przysługuje prawo corocznego żądania odsetek od wniesionego wkładu, o ile spółka w określonym roku obrotowym uzyskała stratę i udział wspólnika został uszczuplony, jego zysk przeznacza się w pierwszej kolejności na pokrycie niedoboru. Odsetki od kapitału obrotowego nie są uzależnione od tego, czy spółka przynosi zysk czy straty. Obowiązująca wspólnika zasada lojalności wobec spółki powinna być rozpatrywana w kategorii powinności wspólnika, powstrzymywania się od wszelkiej działalności, która jest sprzeczna z interesami spółki jak również zajmowania się interesami konkurencyjnymi bez zgody pozostałych wspólników. KSH wymienia nam przykładowo np. udział w spółce konkurencyjnej. W razie złamania takiego zakazu każdy z pozostałych wspólników w spółce jawnej ma prawo do wystąpienia o wydanie jej korzyści które osiągnął wspólnik naruszający taki zakaz oraz prawo żądania naprawienia przez takiego wspólnika szkody na zasadach ogólnych. Takie roszczenie w imieniu spółki może być dochodzone w terminie 6 m-cy do dnia, w którym wszyscy pozostali wspólnicy dowiedzieli się o naruszeniu takiego zakazu, ale nie później niż w ciągu 3 lat od daty naruszenia takiej zasady. Po tych terminach takie roszczenie wygasa.