SKAŁY OSADOWE

1. OKRUCHOWE LUŹNE:

NAZWA	STRUKTURA	OBTOCZENIE	WARSTWOWANIE	WYSORTOWANIE	BARWA	POCHODZENIE
ŻWIRY I GRUZY	grubookruchowa psefity >2mm	okruchy obtoczone				zwałowe, aluwialne, fluwioglacjalne
PIASKI EOLICZNE	średniookruchowa psamity 2-0,1 mm	dobre	krzyzowe lub przekątne	bardzo dobre	żółtawe ziarna matowe	eoliczne
PIASKI ALUWIALNE sandry	średniookruchowa psamity 2-0,1 mm	średnio zależy od dł. transp.	równoległe lub przekątne	dobre	błyszczące, jasna biała, okruchy wypolerowane	aluwialne ubogie w Tl i wodorotl. żelaza, skalenie i min.ilaste
PIASKI ZWAŁOWE	średniookruchowa psamity 2-0,1 mm	ziarna ostrokrawędziste	nie wykazują	nie	żółtawe	zwałowe bogaty w Ca. Mg, K, P
PIASKI sandry FLUWIOGLACJALNE	średniookruchowa psamity 2-0,1 mm	słabe zależy od dł. transp.	wykazują równoległe lub przekątne	mniejsze niż aluwialne ale dobre	białawe, okruchy wypolerowane	fluwioglacjalne
LESSY	drobnookruchowe aleuryty 0,1-0,01mm	kwarc 60%, glinokrzemiany, węglany. wodorotl Fe i Al. min. ilaste	brak. bardzo wartościowe skały macierzyste gleb	duża porowatość, konkrecje weglanowe, kanaliki po roślinności	żółta ,pionowa łupliwość, podatność na erozje	pyły pochodzenia eolicznego
IŁ REZYDUALNY	bardzo drobnoziarniste pelity <0,01mm	Iły- w stanie suchym bardzo zwięzłe, brak szorstkich frakcji, w stanie wilgotnym tłusto połyskujące.-stanowią produkt chem.wietrzenia skał zasobnych w glinokrzemiany( skalenie, łyszczyki)np.skaolinizowane cz masywów granitowych
IŁ.POCH. LODOWCOWEGO	bardzo drobnoziarniste pelity <0,01mm	iły zastoiskowe(warstwowe) zasobne w CaCO3), warstwy jasne(letnie) , warstwy ciemne (zimowe), tworza się w jeziorach zastoiskowych prz krawędzi ustępującego lądolodu. dominuje illit i kalcyt
IŁ.POCH. JEZIORNEGO	bardzo drobnoziarniste pelity <0,01mm	np. trzeciorzędowe iły poznańskie. powstały w rozległym jeziorzysku w trzeciorzędzie. szare, zielonkawe. niebieskawe lub brunatne zabarwienie. ubogie w weglany dominuje illit
GLINY	różnoziarnista okruchowo-pelitowa	zawierają dużą ilość czesci spławialnych	zaw. domieszke ziarn allogenicznych	złe występuja otoczaki i frag.słabo obtoczonych bloków skalnych		zwałowe, rezydualne, deluwialne

2.OKRUCHOWE SCEMENTOWANE:

A) ZLEPIEŃCE- powstałymze żwirów. lepiszcze właściwe, np. wapienne, żelaziste lub detrytyczne, powstałym z silnie roztartego materiału o składzie podobnym do okruchów . Zlepieńce mogą mieć rozmaity skład petrograficzny. Znane są zlepieńce jednoskładnikowe częściej jednak mają charakter wieloskładnikowy.

B) PIASKOWCE- Piaskowce powstają w wyniku diagenezy piasków.

KWARCOWE Składają się głównie z dobrze obtoczonych i wysortowanych ziarn kwarcu (ok.80%). spoiwo krzemionkowe, b bardzo odporne na wietrzenie, występują w Tatrach , Górach Świetokrzyckich i Sudetach

ARKOZY zawierającą, kwarc i 20% skalenia potasowego. Dodatkowo mogą tu być obecne pewne ilości łyszczyków i innych minerałów. Skały barwy różowej lub czerwonawej słaby stopień scementowania, najczęściej spoiwem żelazistym. Ziarna są słabo wysortowane, grube, o niskim stopniu obtoczenia. np. obszary klimatu półpustynnego, wysokogórskiego lub glacjalnego.

SZAROGŁAZY składają się ze źle obtoczonych okruchów skał drobnoziarnistych, ziarn minerałów ciemnych, kwarcu, łyszczyków i skaleni, silnie ze sobą scementowanych. Są to skały zwięzłe, masywne, o szarym lub prawie czarnym zabarwieniu, scementowane najczęściej lepiszczem ilasto-krzemionkowym. spotykany ,występują np. we fliszu karpackim.

3. POCHODZENIA CHEMICZNEGO I ORGANICZNEGO

I.WĘGLANOWE:

A) WAPIENIE - powstają w wyniku diagenezy węglanowych szczątków

zwierząt, niekiedy również roślin, na dnie zbiorników morskich i śródlądowych oraz w wyniku wytrącenia węglanu wapnia z roztworów wodnych. Intensywnie reagują z 10% HCL, i z kwasem octowym. Czyste wapienie są barwy białej, lecz często zawierają domieszki (np. kwarc, minerały ilaste, gips), nadające im zabarwienie szare, żółtawe, kremowe, różowe, a nawet czarne. Wapienie dzieli się w zależności od okresu, w którym powstały (np. wapienie triasowe,

jurajskie, kredowe, trzeciorzędowe, itp.) oraz w zależności od dominujących w nich szczątków organicznych:

Wapienie krynoidowe utworzone są z liliowców Tatry i pienińskiego pasa skałkowego.

Wapienie litotamniowe utworzone ze szczątków glonów, zwapniałych krasnorostów

Wapienie oolitowe powstają w płytkiej strefie przybrzeżnej mórz i jezior. Zbudowane są z owalnych utworów ooid.

Muszlowce zbud ze skorupy ślimaków, ramieniogłowów,

Kreda pisząca jest biały miękki wapień brudzący palce. zbud. ze szczątków organizmów

Martwica wapienna - trawertyn, jasna, porowata skała utworzona wskutek wytrącania kalcytu z wód źródlanych lub rzecznych

Kreda jeziorna,pochodzenia chemicznego. Zbudowana jest ze szlamu wapiennego, wytrąconego z wody jeziornej. Często zawiera w swym składzie pewną ilość minerałów ilastych.

B) MARGLE - skała węglanowa zbudowana z kalcytu, i małych ilości dolomitu i syderytu. Skały pośrednie między węglanowymi a okruchowymi . domieszka materiału okruchowego margle piaszczyste Lub piaskowce margliste. burzenie zHCL- wytrącanie osadu min. ilastych.

C) DOLOMITY- skały zbudowane z dolomitu, pochodzenia chem. Metasomatyczne przekształcanie wapieni. Burzy z HCL na gorąco lub po sproszkowaniu .Barwa jasna czasem zabarwiony na różne odcienie. Struktura pelitowa lub krystaliczna. wyst w górach świętokrzyskich, region śląsko-Krakowski.

Istnieją też skały pośrednie pomiędzy wapieniami i dolomitami, zawierające w różnym stosunku zarówno węglan wapnia, jak i dolomit . Wyróżniamy dolomity pierwotne (sedymentacyjne) oraz dolomity wtórne (metasomatyczne).

Dolomity sedymentacyjne tworzą się wskutek bezpośredniego wytrącania dolomitu z wód morskich oraz jeziornycho wyraźnym jednorodnej, zbitej strukturze.

Dolomity metasomatyczne powstają w procesie metasomatycznych przemian osadów wapiennych (kalcytowych). Proces ten polega na częściowym wyparciu węglanu wapnia i zastąpieniu go przez węglan magnezu. Źródłem magnezu niezbędnego do tych przemian jest woda morska. Przeobrażanie osadu wapiennego w dolomit pociąga za sobą zmniejszenie objętości dlatego też liczne dolomity wtórne są porowate i jamiste.

II TORFY: torf ---- > rigit (węgiel brunatny) -- węgiel kamienny

NISKI powst przy udziale wód przepływowych z roślinności tj. turzyce, olchy barwa ciemna, zbita konsystencja, silne zamulenie, szczątki słabo widoczne

WYSOKI pows. przy udziale wód stojących przy udziale wody ubogiej w tlen i związki mineralne.z roślinności tj mchy stanganowe, wełnianka. barwa jasna, luźna konsystencja, brak zamulenia, szczątki dobrze zachowane

---