Układ nerwowy ośrodkowy :

• mózgowie: kresomózgowie, pień mózgu(międzymózgowie, śródmózgowie, tyłomózgowie - rdzeń przedłużony, tyłomózgowie wtórne czyli most i móżdżek)

• rdzeń mózgowy

Układ nerwowy obwodowy:

• 12 par nerwów czaszkowych

• 31 par nerwów rdzeniowych.

Układ nerwowy

1. Somatyczny

• piramidowy - wykonywanie ruchów świadomych

• pozapiramidowy - wykonywanie ruchów zautomatyzowanych, utrzymywanie postawy ciała

2. Autonomiczny

• współczulny - sympatyczny

• przywspółczulny - parasympatyczny, antagonistyczny dla współczulnego.

Jednostką strukturalną jest komórka nerwowa - neuron składający się z ciała komórki(jądro) , wypustek dośrodkowych krótkich - dendrytów i odśrodkowych długich - aksonów (neurytów), akson może być nagi lub z osłonką Schwanna i mielinową.

Cechy mózgowia

• masa około 1300g (od 1100 do 2000)

• przewaga masy kresomózgowia nad masą pnia mózgu

• największe pofałdowania występują na płaszczu

• przewaga masy szarej płaszcza nad masą szarą jąder mózgu

• bardzo dobrze rozwinięty płat czołowy, u człowieka zajmuje 30% całego mózgowia

Masa mózgowia w przebiegu ontogenezy

• 1 rok życia - 500g

• 6 rok życia - 800g

• 20 rok życia - masa ostateczna

• w miarę starzenia zmniejszanie masy mózgowia o 10-35% i wzrost objętości komór mózgu

Mózg

• 2 półkule

• silnie pofałdowany, na zewnątrz kora mózgu - istota szara

• półkule dzieli szczelina podłużna mózgu

• im bardziej pofałdowana kora, tym bardziej inteligentny człowiek (bruzdy i zakręty w korze)

• składa się z kresomózgowia, międzymózgowia, śródmózgowia, rdzeniomózgowia (tyłomózgowia)

• istota biała w mózgu

Kresomózgowie

• parzyste: 2 komory oddzielone szczeliną podłużną mózgu ; płaszcz pokrywający mózgowie składający się z istoty szarej, jądra podstawne, istota biała półkul, komory boczne

• nieparzyste: ciało modzelowate, spoidło dziobowe, przegroda przezroczysta, sklepienie, blaszka krańcowa

Płaszcz

• kora mózgu - grubość od 1,5 do 5 mm, największa część płaszcza, 6 warstw różnorodnych komórek:

• drobinowa,

• ziarnista zewnętrzna,

• piramidalna zewnętrzna,

• ziarnista wewnętrzna,

• zwojowa lub piramidalna wewnętrzna,

• wielokształtna

• wyspa - część płaszcza położona w bruździe bocznej

• hipokamp - część wpuklona do rogu dolnego komory bocznej, odpowiedzialny za emocje, uczenie się, zapamiętywanie.

W obrębie półkul mózgowych występuje skupienie komórek nerwowych = jądra podstawne ( jądra kresomózgowia ) Uważa się ,że biorą udział w regulacji ruchu .

• węchomózgowie - na powierzchni przyśrodkowej i dolnej półkuli

Kora mózgu

• dzieli się na 4 płaty w każdej półkuli: czołowy, ciemieniowy, skroniowy, potyliczny, szczelina podłużna mózgu

• różnego rodzaju okolice w mózgowiu odpowiedzialne za analizę wrażeń: ruchowa, smakowa, zachowania i emocji, słuchowa, wzrokowa, przetwarzania informacji, ośrodek ruchowy mowy i czuciowy mowy, ośrodek równowagi znajdujący się w móżdżku

Międzymózgowie

• wzgórzomózgowie - wzgórze, zawzgórze, nadwzgórze

• podwzgórze

• spoidło nadwzgórzowe

• III komora

• niskowzgórze

• wzgórze wraz z zawzgórzem jest ośrodkiem przekaźnikowym dla wszystkich dróg czuciowych z wyjątkiem drogi węchowej

• w zawzgórzu podkorowe ośrodki wzroku i słuchu

• nadwzgórze połączone ( do niego należy) z szyszynka

• w podwzgórzu zlokalizowany jest ośrodek pokarmowy, głodu i sytości, pragnienia, agresji, ucieczki, termoregulacji , rozrodczy

• skupienia wypustek nerwowych posiadających osłonkę mielinową tworzą istotę białą

• wypustki biegnące w tym samym kierunku tworzą drogi nerwowe

• rodzaje dróg nerwowych

• kojarzeniowe łączące ośrodki w tej samej półkuli

• spoidłowe łączące ośrodki w różnych półkulach

• rzutowe łączące korę mózgu z efektorami (ruchowe), zstępujące, przekazują informację z mózgowia do rdzenia kręgowego

• czuciowe łączące receptory z korą mózgu, wstępujące, przekazują informację z rdzenia kręgowego do mózgowia

Śródmózgowie:

• rola jest silnie zredukowana

• główną jej funkcją jest obecność w nim jąder ruchowych tzw. Trzeciego oko- ruchowego i czwartego - bloczkowego

• konary mózgu, wodociąg śródmózgowia, pokrywa śródmózgowia.

Na całej powierzchni pnia mózgu w obrębie rdzenia przedłużonego, śródmózgowia i częściowo międzymózgowia znajdują się rozrzucone komórki dyfuzyjne zwane tworem siatkowatym (lub układem siatkowatym) .

Układ ten pełni funkcję decydującą o stopniu aktywności całego OUN łącznie ze stanem snu i czuwania, szczególnie wrażliwy na środki psychotropowe i narkotyczne oraz psychotropowe

znajdują się tam również ośrodki kontrolujące oddychanie, ciśnienie krwi, akcję serca

reguluje wydzielanie gruczołów dokrewnych, utrzymuje stan świadomości .

Tyłomózgowie:

• rdzeń przedłużony, wtórne (móżdżek i most)

• most jest częścią pnia mózgu łączy międzymózgowie z rdzeniem przedłużonym

• most i rdzeń przedłużony wspólnie kontrolują oddychanie , czynności krążenia

• rdzeń przedł. łączy się bez wyraźnej różnicy z rdzeniem kręgowym

• rdzeń przedł. stanowi skupisko ośrodków ruchowych : ssanie ,żucie, połykanie , regulacja ośrodka oddechowego , regul. częstości akcji serca , kichanie ,kaszel .

Móżdżek

• 2 półkule połączone tzw robakiem

• pokryty istotą szarą, wewnątrz istota białą

• we wnętrzu istoty białej skupiska istoty szarej zwane jądrami móżdżku

• odpowiada za koordynację ruchu

Diagnostyka mózgu

• rentgen

• tomografia komputerowa i emisyjna

• rezonans magnetyczny

• angiografia mózgu (ocenia naczynia mózgowe)

Rdzeń kręgowy

• w kanale kręgowym

• 7 par nerwów szyjnych

• 12 par nerwów piersiowych

• 5 par nerwów lędźwiowych

• 5 par nerwów krzyżowych

• 1-3 nerwy ogonowe

• na zewnątrz istota biała, wewnątrz istota szara zbudowana w kształcie motylka lub litery H

• rogi przednie - komórki ruchowe

• rogi boczne - rdzeniowy ośrodek współczulny

• rogi tylne - komórki czuciowe

Opony mózgowo - rdzeniowe

• opona twarda,

• 
  opona pajęcza przestrzeń podpajęczynówkowa ,w której jest płyn mózgowo-rdzeniowy

• opona miękka

• funkcje płynu :

• ochrona OUN

• regulacja wewnątrzczaszkowych stosunków objętościowo - ciśnieniowych

• ochrona przed zbyt dużym naciskiem mózgowia na naczynia krwionośne i nerwy położone u podstawy mózgowia

• wymiana substancji między OUN i płynem mózgowo - rdzeniowym

Obwodowy układ nerwowy

• nerw rdzeniowy powstaje w kanale kręgowym w pobliżu otworu międzykręgowego, z zespolenia 2 korzeni rdzeniowych - brzusznego i grzbietowego

• połączone korzenie tworzą pień nerwowy, który dzieli się na 4 gałęzie :

• gałęzie brzuszne - nerwów szyjnych, lędźwiowych, krzyżowych, guzicznych, zespalając się ze sobą tworzą sploty nerwowe

• grzbietowe - unerwiają skórę grzbietu , mięśnie głębokie grzbietu i połączenia kręgosłupa

• oponowe - niewielkie, wracają do kanału kręgowego i unerwiają czuciowo opony rdzenia kręgowego

• łączące - zawierają włókna współczulne rozpoczynające się w rogach bocznych rdzenia kręgowego

• nerwy tworzą sploty - szyjny, ramienny, nerwy międzyżebrowe, krzyżowy i lędźwiowy

• 
  szyjny - utworzony przez pierwsze 4 gałęzie brzuszne nerwów szyjnych C1 - C4, odchodzą od niego nerwy skórne (potyliczny mniejszy, uszny wielki, poprzeczny szyi, nadobojczykowe przednie, środkowe i tylne ) unerwiają skórę w okolicy potyliczej, małżowiny usznej i część klatki piersiowej . Nerwy mięśniowe (mięsień mostkowo - obojczykowo - sutkowy, czworoboczny, mięśnie głębokie szyi)

• ramienny - utworzony przez gałęzie brzuszne 4 dolnych nerwów szyjnych C5 - C8 i gałąź brzuszną I nerwu piersiowego TH1, dzieli się na część nadobojczykową (unerwia mięśnie obręczy kończyny górnej i niektóre mięśnie grzbietu, np. dźwigacz łopatki, równoległoboczne, najszerszy grzbietu, zębaty przedni) i podobojczykową (unerwia mięśnie kończyny górnej wolnej - pośrodkowy, łokciowy, promieniowy, nerwy dłoniowe palców)

• lędźwiowo - krzyżowy - utworzony z nerwów lędźwiowych, krzyżowych

• L1 - L4, L5 - C01

• Wyróżniamy sploty :

• Lędźwiowy - L1 - L4 . oddaje gałęzie krótkie unerwiające mięśnie brzucha tzw nerw biodrowo - podbrzuszny, biodrowo - pachwinowy, płciowo - udowy oraz gałęzie długie unerwiające mięśnie kończyny dolnej, przyśrodkową grupę mięśni uda

• krzyżowy -L5 - C01. największy w organizmie, oddaje nerwy unerwiające kończynę dolną - obręcz i wolną. Mięsień piszczelowy, strzałkowy wspólny, łydkowy, strzałkowy powierzchowny i głęboki, największym nerwem nerw kulszowy

• sromowy - największym nerwem nerw sromowy unerwiający mięśnie dna miednicy mniejszej, skórę krocza, okolicę odbytu, moszny, prącia, warg sromowych większych

• guziczny - utworzony przez nerw lub nerwy guziczne unerwiający mięsień dźwigacz odbytu i skórę w pobliżu odbytu

Nerwy czaszkowe

• I węchowy

• II wzrokowy

• III okoruchowy

• IV bloczkowy

• V trójdzielny

• VI odwodzący

• VII twarzowy

• VIII przedsionkowo - ślimakowy

• IX językowo - gardłowy

• X błędny

• XI dodatkowy

• XII podjęzykowy

Nerwy czaszkowe ze względów funkcjonalnych dzielimy na

• I GRUPA - czysto czuciowe zawierające wyłącznie włókna czuciowe - aferentne(dośrodkowe) (I, II, VIII)

• II GRUPA - czysto ruchowe zawierające wyłącznie włókna ruchowe -odśrodkowe - eferentne

• III - zaopatrujące mięśnie zewnętrzne oka,: zwieracz źrenicy, rzęskowy

• VI - mięsień prosty oka (ich uszkodzenie powoduje zeza, problemy z akomodacją ,rozszerzeniem soczewki)

• XI - mięsień krtani, niektóre mięśnie ruchome głowy, uszkodzenie powoduje osłabienie ruchów głowy i unoszenia karku,

XII - mięśnie języka, uszkodzenie powoduje problemy z połykaniem, artykulacją, poruszaniem języka)

• III GRUPA - mieszane - ruchowe i czuciowe

• V - zaopatrują skórę twarzy ,nosa, czoła, błony śluzowej oczu, jamy ustnej, języka, żuchwy , szczęk - ich uszkodzenie powoduje zaburzenia tych okolic i problemy z żuciem

• VII - zaopatrujące ruchowo m. mimiczne twarzy , część m. szyi , czuciowo błonę śluzową przedniej części języka i tylnej cz. jamy nosowej - uszkodzenie powoduje porażenie cz. twarzy

• IX - zaopatrujące ruchowo cz. m gardła , czuciowo gardło, nasadę czucia w części gardła

• X - zaopatrujące m gładkie dróg oddechowych i prawie całego jelita .

Narząd	Współczulny	Przywspółczulny
Źrenica	Rozszerzenie	Zwężenie
Gruczoły ślinowe	Gęsta ślina	Wodnista ślina
Gruczoły potowe	Pot na dłoniach	Ogólne pocenie
Gruczoł łzowy	Brak reakcji	Wydzielanie łez
Skóra	Stroszenie włosów	Brak reakcji
Ostrzela	Rozszerzone	zwężone
Serce	Przyspieszenie akcji	Zwolnienie akcji
Wątroba	Glikogenoliza	Brak efektu
Pęcherzyk żółciowy	Rozkurcz	Skurcz
Żołądek	Spadek motoryki	Wzrost motoryki
Jelita	Spadek perystaltyki	Wzrost perystaltyki
Gruczoły trawienne	Spadek wydzielania	Wzrost wydzielania
Tkanka tłuszczowa	Wzrost lipolizy	Brak reakcji
Trzustka	Spadek wydzielania insuliny	Wzrost wydz. insuliny
Macica	Skurcze orgazmiczne	Reakcje zmienne
Męskie narządy rozrodcze	Ejakulacja	Erekcja

---