LEKI PSYCHOTROPOWE.

Lekami psychotropowymi nazywamy leki, wpływające względnie wybiórczo na czynności psychiczne:

• Na procesy kojarzeniowe (intelektualne),

• Na stany emocjonalne,

Podział:

1. Leki psychodepresyjne - hamujące:

1. Neuroleptyki ,

2. Leki kojące, anksjolityczne,

2. Leki psychoanaleptyczne - pobudzające:

1. Leki psychotoniczne,

2. Leki przeciwdepresyjne,

3. Leki psychodysleptyczne:

Działanie:

• Wpływają na czynność mózgu, głównie pośrednio - poprzez neuroprzekaźniki (neuromediatory): (inoradrenalinę, dopaminę, serotoninę, acetylocholinę, kwas gamma - aminomasłowy GABA),

• Mogą wpływać na biosyntezę tych neuroprzekaźników, na ich wydzielanie z zakończeń neuronalnych,

• Interferują też z modulatorem czynności neuronów, z aktywnymi peptydami obecnymi w OUN,

• Wpływają bezpośrednio na stan receptorów OUN, powodując pobudzenie lub hamowanie,

Na pograniczu leków psychotropowych znajdują się leki uspokajające o mniej wybiórczym działaniu na procesy psychiczne.

LEKI USPOKAJAJĄCE.

Działanie:

• Zmniejszają pobudliwość OUN - hamują jego czynność,

• Działają równocześnie hamująco na sferę ruchową kory mózgu (p/padaczkowo), niekiedy ograniczają świadomość; utrudniają pracę umysłową i wywołują senność,

• Stosowane w stanach podniecenia psychicznego, w nerwicach,

Preparaty:

1. Związki bromu.

2. Związki zawarte w roślinach:

• Kozłek lekarski (Tincura Valerianae, Neospasmina, Validol),

• Rumianek pospolity,

• Męczennica,

• Róg dwuszyjkowy,

NEUROLEPTYKI.

Działanie:

• Uspokajająco i antyemocjonalnie (zobojętnienie wobec otocznia),

• p/psychotycznie (hamują objawy takich chorób psychicznych jak autyzm, urojenia, halucynacje, stany maniakalne),

• Hamująco na ośrodki autonomiczne (termoregulacji, oddechowy i naczynioruchowy),

• Na układ pozapiramidowy (parkinsonizm),

• Na układ piramidowy (katalepsja po większych dawkach),

• Blokują receptory dopaminoergiczne,

• Blokują receptory alfa - adrenergiczne,

• Działają presynaptycznie (hamują uwalnianie amin katecholowych, zwłaszcza dopaminy),

• Hamują wychwyt zwrotny noradrenaliny i dopaminy,

• Blokują raceptory muskarynowe, wywołując zaparcia, tachykardię, suchość w ustach,

Działanie niepożądane:

• Ze strony OUN:

• Zespół parkinsonowski, napadowe dyskinezy, senność, apatię, mataczenie, rozdrażnienie, depresja polekowa, napady padaczkowe, zaburzenia, termoregulacji,

• Ze strony układu krążenia:

• Tachykardia, hipotermia ortostatyczna,

• Ze strony układu krwiotwórczego:

• Aezynofilia, pancytopenia, plamica małopłytkowa,

• Ze strony układu endokrynnego:

• Mlekotok, spadek libido, zaburzenia miesiączkowania, kiper - i hipoglikemia,

• Ze strony układu pokarmowego:

• Żółtaczka cholestatyczna, zaparcia,

• Ze strony skóry:

• Reakcje alergiczne, nadwrażliwość na światło słoneczne,

Preparaty:

1. Pochodne fenotiazyny:

1. Chlorpromazyna,

• Fenactil (drażetki- 0,01; 0,025 i 0,1g, krople 4 %, ampułki im. 0,025 g/ 5 ml oraz iv. 0,05 g/ 2 ml; doustnie zazwyczaj 0,025 - 0,05 g 3 x dziennie, oraz im 0,25 - 0,05 1 - 4 x dziennie, i iv 0,1g w powolnym wlewie kroplowym w 500 ml/ 5 % glukozy),

• Lewomepromazyna,

• Tisercin (drażetki 0,025 g oraz amp., 0,025 g/ 1 ml, stos. Doustnie 0,025 - 0,05 g/dobę w dawkach podzielonych),

• Promazyna,

• Promazin (drażetki 0,025; 0,05 i 0,1g, ampułki 0,1 g/ 2 ml; zazwyczaj doustnie 0,1­0,9 g/dobę w 3 - 4 dawkach powielanych oraz im., iv. 0,1 - 0,5 g),

• Pernazyna,

• Pernazinum / Taxilan (tatbl. 0,025 i 0,1 g, amp., 0,05 g/ 2 ml; doustnie 0,05 - 0,1, 2 - 3 x dziennie, im),

• Chlorpernazinum - Prochlorperazyna; p.o. w psychiatrii, leczenie wymiotów,

• Pochodne tioksantenu:

1. Chlorprotyksen,

• Chlorprotixen (tabl. powlekane 0,015 i 0,05 g, doustnie 0,05 - 0,6 g/dobę w dawkach podzielonych,

• Flupentyksol:

• Fluanxol (tabl. 0,5 i 3,0 mg, amp. 0,02 g/ 1 ml; doustnie, im),

• Klopentyksol:

• Clopixol (tabl., amp., doustnie, im),

• Pochodne butyrofenonu:

1. Haloperydol:

• Haloperidol /Apo-Haloperidol, Decaldol (tabl., krople, płyn, amp., doustnie, im jednorazowo w 4 tyg.),

• Droperydol

• Droperidol (amp., im, iv lub w premedykacji oraz we wstrząsie),

• Pochodne benzamidu:

1. Sulpiryd:

• Sulpiryd /Egloryl, Meresa, Sulpiryl (kaps., tabl., syrop 2,0 g/ 100 ml, amp. 0,1 / 2 ml, doustnie 0,1 - 0,3 g/dobę, im 0,4 - 0,6 g/dobę)

LEKI KOJĄCE P/LĘKOWE, ANKSJOLITYCZNE.

Działanie:

• Antyemocjonalne, p/lękowe, p/agresyjne przy stosunkowo słabym działaniu uspokajająco - nasennym,

• Wiele z nich działa ośrodkowo zwiotczająco na mięśnie prążkowane,

• Stosowane w leczeniu nerwic, w stanach nadmiernego podniecenia, pobudzenia, napięcia emocjonalnego, lęków,

Preparaty:

• Pochodne benzodiazepiny,

1. Elenium /Valium - chlordiazepoksyd (draż., amp., 0,1 g, doustnie 2 - 4 x dziennie, iv 0,05­0,1 g),

2. Relanium - diazepam (tabl., zawiesina 0,3125 mg/ 1 g, amp., doustnie, iv, im),

3. Oxazepam (tabl.; doustnie),

4. Signopam - temazepam (tabl.; doustnie 3x dziennie),

5. Lexotan - bromazepam,

6. Lorafen /Lorans (draż, doustnie 2 - 3 x dziennie),

7. Medazepam /Rudotel (kapsułki, tabl., doustnie 0,005 g 2 - 3 x dziennie),

8. Tranxene -20, -50, -100 /Cloranxen - klorazepat (kaps., fiolki, doustnie, im, iv),

9. Xanax/Afobam-alprazolam (tabl.) b) Hydroksyzyna,

10. Hydmxizinum/Aterax (draż., tabl., powlekane 0,01 i 0,025 g, amp., 0,1 g/ 2 ml, syrop 0,2 %, doustnie 0,01 - 0,025 g 3 x dziennie, im 0,05 - 0,1 g co 4 - 6 godz.),

11. Tymetozyna,

LEKI POBUDZAJĄCE OUN.

LEKI ANALEPTYCZNE - CUCĄCE.

• Pobudzają gł. Czynności ośrodka oddechowego i naczynioruchowego,

• Niektóre z nich pobudzają funkcje intelektualne mózgu,

Preparatu:

1. Coffeinum natrium benzoicum/Kofex - podwójna kompleksowa sól kofeiny (tabl. 0,04­0,2g, amp., doustnie jednorazowo, sc, im),

2. Niketamid:

• Cardiamid (krople, amp., doustnie, im),

• Cardiamid - Coffein/Niketamid + kofeina (0,1 g) + strychnina wzrost RR (doustnie 10 - 20 kropli 2 - 3 x dziennie, sc, im, 1amp. 1 - 2 x dziennie),

LEKI PSYCHOTONICZNE - PSYCHOANALEPTYCZNE, PSYCHOPOBUDZAJĄCE.

Działanie:

• Pobudzające na procesy psychiczne (kojarzeniowe, wzrost aktywność umysłową, koncentrację uwagi, pobudzająco na odruchy warunkowe),

• Znoszą uczucie znużenia i senności - bezsenność,

• Wzrost aktywności psychomotorycznej,

• Wyzwalają reakcje wzbudzenia w obrazie EEG, wzrastają reakcje emocjonalne,

• Mogą wywołać stan euforii,

• Niebezpieczeństwo lekomanii i lekozależności,

Preparaty:

1. Amfetamina i jej pochodne:

• Leki a grupy N/narkotyczne, - mimo iż nie są narkotykami,

• Jej stosowanie jest zabronione - bardzo duże uzależnienie,

LEKI NOOTROPOWE.

Działanie:

• Wpływają na OUN - poprawiają jego wydolność, zdolność uczenia się, koncentracji, myślenia, zapamiętywania,

• Określane jako leki normalizujące zaburzone procesy energetyczne w tkance OUN poprawia się integrująca czynność mózgu i procesy kojarzeniowe,

Działanie niepożądane:

• Pobudzenie psychomotoryczne, agresywność, wzrasta napęd płciowy, zaburzenia snu, wzrost masy ciała, zawroty głowy, wymioty, zmiany RR,

Preparaty:

1. Piracetam /Nootropil, Memotropil (kaps., 0,4 g, tabl., Powlekane 0,4 i 1,2 g, syrop 20 %, amp., 1,0 g/ 5 ml i .... 12,0 g/ 60 ml, doustnie 3 x dziennie 0,8 g, iv 10 g/dobę),

2. Pirytynol /Enerbol (tabl. Powlekane 0,1 i 0,2 g, zawiesina 3,22 g/ 200 ml; doustnie 0,1 - 0,2 g 3 x dziennie),

LEKI P/DEPRESYJNE - TYMOANALEPTYCZNE.

Działanie:

• Poprawiają nastrój,

• Normalizują napięcie afektywne i podnoszą je do właściwego, indywidualnego poziomu,

• Stosowane w stanach obniżenia napięcia afektywnego - depresji, apatii, przygnębieniu,

• Działają pośrednio przez wzrost stężenia neuroprzekaźników w OUN,

ZWIĄZKI TRÓJCYKLICZNE (TRÓJPIERŚCIENIOWE).

Działanie:

• Hamują pobieranie zwrotne noradrenaliny i serotoniny ze szczeliny synaptycznej,

• Wzrasta stężenie tych amin w otoczeniu receptorów,

Działanie niepożądane:

• Obj. zahamowania układu cholinergicznego (atropinopodobne):

• Suchość błony śluzowej, jamy ustnej, zaburzenia akomodacji, rozszerzenie źrenic, uderzenia gorąca, tachykardia, zatrzymanie moczu,

• Ze strony układu krążenia:

• Zatrzymanie rytmu serca, niedociśnienie, zakrzepica, rył głębokich,

• Zaburzenia OUN:

• Ból i zawroty głowy, bezsenność, majaczenie, objawy pozapiramidowe, niepokój, zespoły depersonalizacji,

• Nadmierne pocenie się, reakcje skórne: wysypki, nadwrażliwość na światło słoneczne,

• Rzadziej: żółtaczka cholestatyczna, bulimia, zaburz, libido,

Preparaty:

1. Amitryptylina - Amitryptylinum (draż 0,01 i 0,025 g, amp., 0,05 g/ 2 ml, doustnie, im, iv),

2. Doksepina - Doxepin /Poldoxin, Sinequan (kaps., amp., doustnie, im),

3. Imipramina:

• Imipramin (draż 0,01 i 0,025 g., amp 0,025 g/ 2 ml, doustnie w 3 dawkach podzielonych, im),

• Anafranil /Hidiphen - klomipramina (tabl., draż., amp., doustnie, im),

• Opipramol - Pramolan /lnsidion (draż. 0,05 g; doustnie 0,05 - 0,3 g/dobę w 3 dawkach)

ZWIĄZKI CZTEROCYKLICZNE.

Preparaty:

1. Mianseryna - ma również działanie p/lękowe, p/depresyjne - blokuje receptory adrenergiczne alfa2 i 5 - HT,

• Lerivon, Miansan, Mianserin (tabl. 0,01, 0,03 i 0,06 g, doustnie dawki podzielone) ,

INHIBITORY MAO - MONOAMINOOKSYDAZY.

Działanie:

• Hamują enzym rozkładający adrenalinę, noradrenalinę, dopaminę i serotoninę,

• Wzrost stężenia neurohormonów, szczególnie w OUN,

• Następstwem jest pobudzenie psychiczne, poprawa nastroju,

• Działanie powolne,

• Również p/bólowo, hipotensyjnie, spazmolitycznie i zapierająco,

Działanie niepożądane:

• Podniecenie, zaburzenia snu, zawroty głowy, lęk, uczucie sytości, nudności, zgaga, biegunka lub zaparcia, suchość w ustach, zaburz widzenia, rzadko - zaburz, świadomości,

Preparaty:

1. Meklobemid - Aurorix (tabl. 0,15 g, doustnie 0,3 g/dobę),

INHIBITORY WYCHWYTU SEROTONINY.

Preparaty:

1. Fluwoksamina - hamuje wychwyt zwrotny 5 HT oraz neurony mózgowe - nie wpływa na układ noradrenergiczny i cholinergiczny, działa p/depresyjnie, wzrasta napęd psychomotoryczny:

• Fevarin (tabl. Powlekane 0,05 i 0,1 g; doustnie 0,1 - 0,3 g/dobę w dawkach podzielonych),

• Fluoksetyna:

• Prozac/Bioxetin, Seronil (kaps., 0,01 i 0,02 g, tabl., 0,02 g, doustnie 0,02 - 0,08 g w dawce jednorazowej lub podzielonych) tzw. „tabletki szczęścia”,

• Paroksetyna:

• Seroxat (tabl. 0,02 i 0,03 g, doustnie 0,02 g 1 x dziennie),

• Tianeptyna:

• Coaxil (tabl. Powlekane 0,0125 g, doustnie 3 x dziennie 1 tabl.) - bardzo łagodnie działający, w lekkich depresjach,

ŚRODKI PSYCHODYSLEPTYCZNE.

• Wywołują zaburzenia psychiczne, przypominające objawy występujące w psychozach meskalina, haszysz, marihuana, LSD, bufetonina,

• Nie są stosowane w lecznictwie,

1

---