Zwierzęta laboratoryjne i procedury doświadczalne, far, II rok III sem, zwierzęta laboratoryjne, z poprzednich lat


Zwierzęta laboratoryjne i procedury doświadczalne

Zwierzę doświadczalne- każde zwierzę, które przygotowujemy do eksperymentu i przeprowadzamy go na nim (dotyczy zwierząt kręgowych, o bezkręgowcach raczej nie), np. przepiórka japońska, chomiki, szczury, myszy, świnka morska, królik, pies, kot, inne gatunki gryzoni, ssaki wyższe (małpy)

Zwierzę laboratoryjne- zwierzę wyhodowane w licencjonowanych hodowlach specjalnie do celów doświadczalnych

Badania z wykorzystaniem zwierząt laboratoryjnych:

USA- ok. 15mln procedur

EU- 11mln

Japonia- 5mln

Kanada- 2 mln

Szwajcaria> 1mln

Całkowita światowa liczba badań z użyciem zwierząt laboratoryjnych może przekroczyć 50mln rocznie.

Do doświadczeń:

Badania biomedyczne:

Gatunki zwierząt- kierunki badań

Szczury, myszy, inne gryzonie…

Chomiki (syryjski, europejski, chiński):

Króliki:

Świnka morska:

Pies (beagle):

Małpy (marmozety, makaki):

Szympanse, goryle, orangutany- wykorzystywanie w badaniach zabronione

Krowy i świnie:

Ptaki, ryby, gady:

Rozwój ustawodawstwa o ochronie zwierząt

Konwencja Europejska :

Zwierzęta muszą być „nabyte bezpośrednio lub [...] pochodzić z zarejestrowanych ośrodków hodowlanych”

(art. 21, ust. 1)

Konwencja zabrania używania do doświadczeń bezpańskich zwierząt udomowionych

(art. 21, ust. 3)

Statystyczne dane wykorzystania zwierząt muszą być publicznie dostępne

(art. 27, ust. 1)

Rozwój ustawodawstwa o ochronie zwierząt

Organizacje Międzynarodowe:

USTAWA O OCHRONIE ZWIERZĄT z dnia 21 sierpnia 1997 r.- Przepisy ogólne:

Art. 1.1.

Zwierzę, jako istota żyjąca, zdolna do odczuwania cierpienia, nie jest rzeczą.

Człowiek jest mu winien poszanowanie, ochronę i opiekę.

Dziedziny, w których dopuszczalne jest wykorzystywanie żywych zwierząt:

Konwencja Europejska (art. 2)

Czerwona księga Waszyngtońska- lista zwierząt zagrożonych wyginięciem

Zwierzęta:

Zwierzęta- zwierzęta kręgowe, w tym dzikie lub zdolne do rozmnażania się formy larwalne z wyłączeniem formy płodowych i embrionalnych

Zwierzęta dzikie (wolno żyjące) - zwierzęta nieudomowione, żyjące w warunkach niezależnych od człowieka

Zwierzęta synantropijne-związane z ludźmi

Zwierzęta synurbijne- związane z wytworami „świata”

Zwierzęta bezdomne - zwierzęta domowe lub gospodarskie, które uciekły, zabłąkały się lub zostały porzucone przez człowieka, i co do których nie ma możliwości ustalenia ich właściciela lub innej osoby, pod której opieką trwale dotąd pozostawały;

Dopuszcza się wykorzystywanie do doświadczeń zwierząt:

-gospodarskich, dzikich, zagrożonych wyginięciem:

Doświadczenie- każdą formę wykorzystania zwierzęcia do badań naukowych, testów i celów dydaktycznych, mogącą wywołać u niego ból, cierpienie, strach lub trwałe uszkodzenie w jego organizmie, w tym działania mające na celu lub mogące spowodować urodzenie się zwierzęcia cierpiącego na którykolwiek z tych stanów, także wtedy gdy wyeliminowano ból, cierpienie, strach lub skutki trwałego uszkodzenia przez skuteczne użycie odpowiedniego znieczulenia lub innych środków, z wyłączeniem metod najmniej bolesnego znakowania zwierząt; doświadczeniem jest również uśmiercenie zwierzęcia do badań naukowych, testów i celów dydaktycznych;

Znakowanie:

Doświadczenie rozpoczyna się, gdy zwierzę po raz pierwszy zostało przygotowane do obserwacji, a kończy się, gdy zwierzę zostało przekazane pod opiekę albo uśmiercone. Zwierzę nie może być powtórnie wykorzystane do doświadczenia powodującego silny ból, strach lub cierpienie.

Zabrania się:

Krajowa Komisja Etyczna do spraw doświadczeń na zwierzętach:

Metody alternatywne- metody badawcze lub dydaktyczne, które umożliwiają wyeliminowanie użycia żywych zwierząt, zmniejszenie ich liczby lub złagodzenie doświadczenia (badania epidemiologiczne, badania in vitro).

Zasada 3R: zasada humanitarnej metodyki doświadczalnej

  1. Zastąpienie ( modelami badawczymi nie odczuwającymi cierpienia, metody in vitro, hodowle komórkowe i tkankowe, bezkręgowce)

  2. Zmniejszenie liczby zwierząt (wykorzystywanie metod statystycznych)

  3. Doskonalenie (zmniejszenie cierpienia zwierząt przez stosowanie mniej inwazyjnych metod)

Metody alternatywne: alternatywy doświadczeń związanych ze zwierzętami transgenicznymi:

Czynniki wpływające na wynik doświadczenia:

  1. Środowisko i klimat

  2. Fazy życia (wiek, dojrzałość płciowa, cykl płciowy, ciąża, laktacja)

  3. Klatki (rozmiar, materiał, kształt)

  4. Ściółka (jakość, ilość, zmiany ściółki)

  5. Eksperyment

  6. Środowisko mikrobiologiczne

  7. „Handling” stymulacja młodych ( jak człowiek oddziałuje dotykiem na młode→ dotykanie stymuluje rozwój)

  8. Dieta (skład, ilość, system karmienia)

  9. Przewożenie (transport)

  10. Woda (jakość, ilość, dostępność)

  11. Czynniki społeczne (zwierzę-zwierzę, zwierzę-klatka, zwierzę-człowiek)

Utrzymywanie zwierząt doświadczalnych

Zwierzęta doświadczalne w jednostkach doświadczalnych, jednostkach hodowlanych lub u dostawców powinny być utrzymywane:

1) w obiekcie zapewniającym odpowiednie dla danego gatunku warunki środowiskowe, w tym niezbędną swobodę ruchu, pożywienie i wodę oraz opiekę gwarantującą utrzymanie ich w zdrowiu;

2) w sposób umożliwiający zaspokajanie ich podstawowych potrzeb życiowych, uwzględniając specyfikę danego gatunku.

W jednostce doświadczalnej, jednostce hodowlanej oraz u dostawcy zapewnia się:

Rozwój szczura laboratoryjnego

Rozwój prenatalny:

Dzieli się na 2 etapy:

  1. Okres przedimplantacyjny- od chwili zapłodnienia do momentu implantacji

  2. Okres poimplantacyjny- od momentu pojawienia się łożyska do chwili porodu

Rozwój postnatalny:

Dane o rozrodzie szczura laboratoryjnego:

Liczba młodych- 6-12 szt

Masa noworodków - 4-5 g

Wiek odsadzonych- 28 dni

Min. powierzchnia podłogi w klatce- 350cm2

Min. wysokość klatki- 14cm

Wiek zwierząt

Zwierzęta określonego gatunku rasy, szczepu, w tym samym wieku często różnią się między sobą masą ciała- wynik zmienności biologicznej (liczebność miotu, zagęszczenie w klatce, temperatura otoczenia). Wiek zwierząt wraz z określeniem masy ciała wydaje się najwłaściwszym kryterium doboru zwierząt.

Makroklimat i mikroklimat

Gatunki zwierząt, grupy gatunków

Optymalny przedział temperatury (ºC)

Zwierzęta naczelne z Nowego Świata

20-28

Myszy, szczury, chomiki, myszoskoczki, świnki morskie, zwierzęta naczelne ze Starego Świata, przepiórki

20-24

Króliki, koty, psy, łasice, drób, gołębie

15-21

Świnie, krowy, bydło, owce

10-24

Dźwięki

CZYNNIKI ŚRODOWISKOWE

GENOTYP

(25% wpływu na reaktywność modelu doświadczalnego)

FENOTYP

PRZYGOTOWANIE → DRAMATYP ← METODYKA

DO DOŚWIADCZEŃ DOŚWIADCZEŃ

WYNIKI DOŚWIADCZENIA

Dramatyp- wszystko co dotyczy przygotowania doświadczenia, transportu, premedykacji, operacji, obserwacji (czyli wszystko to metodyka) czyli dramaturgia eksperymentu

Standaryzacja czynników środowiskowych dotyczy :

Zwierzęta o ujednoliconym dramatypie (defined laboratory animals)- zwierzęta o ustalonej charakterystyce hodowane pod stałą kontrolą genetyczną i zdrowotną, w ściśle określonych warunkach środowiskowych.

Przygotowanie zwierząt do doświadczeń

Np. mysz, szczur 5-15 dni( najczęściej tydzień)

Metoda tworzenia grup doświadczalnych:

Status higieniczny zwierząt laboratoryjnych

Zasady oznaczania stanu zdrowotnego zwierząt laboratoryjnych

Zwierzęta laboratoryjne, u których występują łatwo wykrywalne objawy chorobowe oraz bezobjawowi nosiciele zakażeń patogennych nie nadają się do doświadczeń, szczególnie doświadczeń biomedycznych.

Kategoryzacja zwierząt laboratoryjnych opracowana przy udziale organizacji międzynarodowych:

Gnotobiologia

Nauka o życiu bez wpływu innych organizmów na badany organizm

Zwierzęta

Gnotobiotyczne

Agnotobiotyczne

GF

Mono-di-polibionty

SPF

Konwencjonalne

CV

CVI

CVII

Gnotobiotyczne- GN-(gnotos- znany, bio- życie)- zwierzęta, u których wszystkie wykrywalne formy życia są znane

GF(germ free)- wolne od wszystkich wykrywalnych form żywych organizmów, mikroorganizmów, pasożytów

Zwierzęta mikrobiologicznie zdefiniowane mono,di,polibionty- zwierzęta GF celowo zasiedlone jednym, dwoma lub wieloma określonymi rodzajami mikroorganizmów

Agnotobiotyczne- zwierzęta, u których wykrywalne formy życia są poznane częściowo lub zupełnie nieznane

Zwierzęta SPF (Specified Pathogen Free)- najwyższy poziom czystości mikrobiologicznej w grupie hodowli zwierząt agnotobiotycznych

Zwierzęta konwencjonalne CV

CVI- kontrolowane, utrzymywane w warunkach częściowej izolacji (semi barier condition)- zwierzęta wolne od patogenów nie przechodzących przez łożysko, utrzymywane w warunkach wysokiego standardu higienicznego w strefie chronionej nie zawsze kompletną barierą higieniczną

CVII- hodowla otwarta- zwierzęta wolne od epizodycznych patogenów swoistych dla danego gatunku, utrzymywane w możliwej izolacji od środowiska zewnętrznego, do odtworzenia hodowli służą zwierzęta SPF i CVI

Kontrola zdrowia zwierząt SPF i konwencjonalnych

Badania kierunkowe w Polsce:

Stopień patogenności większości mikroorganizmów wymienionych w listach ośrodków hodowlanych

  1. zdecydowane patogeny

  2. warunkowe patogeny; powodujące infekcje w warunkach immunosupresji (stłumienie odporności)

  3. mikroorganizmy o niskiej patogenności

  4. mikroorganizmy syntetyzujące zoonozy

  5. wirusy o zróżnicowanej patogenności, powodujące infekcje utajone bez objawów klinicznych, wpływające na wynik doświadczeń związanych z układem immunologicznym

  6. pasożyty zwykle niskiej patogenności, lecz patogenne dla zwierząt z niedoborami w układzie immunologicznym

Badania w kierunku wykrycia ektopasożytów

- wszystkie ektopasożyty (stawonogi)- wszy, pchły, roztocze niedopuszczalne w SPF, CV

- wszystkie grzyby chorobotwórcze- niedopuszczalne w SPF, CVI, CVII

Badania w kierunku wykrycia endopasożytów

- pierwotniaki- wiciowce, pełzaki, zarodziowce, orzęski

- robaki- przywry, tasiemce (formy larwalne, dorosłe), nicienie

Wg norm polskich niepożądane w SPF, CVI

Badania w kierunku wykrycia Mycoplasma sp.

Mycoplasma sp.- patogen warunkowy, egzystuje często u organicznych drobnych gryzoni jako komensal, nie dając klinicznej postaci choroby. Ujawnia się u starszych zwierząt w warunkach immunosupresji, pod wpływem stresujących czynników eksperymentu oraz w doświadczeniach długoterminowych. Wg norm polskich niepożądane w SPF, CVI.

Wirusy

Testy przeprowadza się na ogół raz w roku oceniając 20-30 surowic otrzymanych ze zwierząt z jednego pomieszczenia hodowlanego. Z gryzoni laboratoryjnych wyizolowano około 30 gatunków wirusów (najwięcej dotyczy naturalnych zakażeń myszy).

Obecność niektórych wirusów w organizmie zwierząt wpływa niekorzystnie na:

- tempo przemian metabolicznych

- immunosupresję organizmów

- ocenę wyników transplantacji nowotworów

Program kontroli zdrowia zwierząt laboratoryjnych- uwzględniane czynniki

Monitorowanie zdrowia zwierząt laboratoryjnych

Skala inwazyjności badań na żywych kręgowcach

Przy określaniu stopnia inwazyjności należy uwzględnić:

Skala inwazyjności badań na żywych kręgowcach

Zabiegi muszą być prowadzone w warunkach znieczulenia i premedykacji.

Hodowla zwierząt laboratoryjnych

Polega na dwóch podstawowych działaniach: selekcji i doborze osobników do kojarzeń. Genetycznym efektem są zmiany w częstości występowania określonych genów i genotypów w populacji, w wyniku czego powstają nowe szczepy, rasy, stada i mieszańce.

Rasy

Pierwotnie w zoologii, w zależności od przyjętych kryteriów podziału wyróżniono:

Selekcja

Termin określający wybór zwierząt (roślin) do rozmnażania, powoduje zmiany frekwencji genów w populacji. Różnicuje on zwierzęta (rośliny) pod względem szansy pozostawienia potomstwa. W wyniku selekcji prowadzonej w stadzie zwierząt wyodrębnione zostają dwie grupy zwierząt: wyselekcjowane i wybrakowane.

Wyróżnia się selekcję naturalną i sztuczną.

Dobór naturalny (selekcja naturalna)

-Jeden z mechanizmów ewolucji biologicznej, prowadzący do ukierunkowanych zmian w populacji zwiększający ich przeciętne przystosowanie (adaptacja) do warunków środowiska poza okresem wymierania.

-Miarą sukcesu w doborze naturalnym jest dostosowanie (fitness), można je rozpatrywać na poziomie osobników lub poszczególnych gatunków.

-Organizmy posiadające korzystne cechy mają większe szanse na przeżycie i rozmnażanie, co prowadzi do zwiększenia częstości występowania korzystnych genów w populacji

Dobór naturalny wg K. Darwina i A. Wallace'a jako główny mechanizm prowadzący do kierunkowych zmian w procesie ewolucji

Rodzaje doboru naturalnego ze względu na kierunkowość:

Sztuczna selekcja

Proces celowego, dokonywanego przez ludzi wyboru osobników do rozrodu ze względu na daną cechę użytkową. Proces powszechnie wykorzystywany w hodowli zwierząt. Pozwala ograniczyć heterozygotyczność populacji hodowlanych i uzyskać bardzo wiele odmian o pożądanych cechach np. krów o większej mleczności, sile u zwierząt pociągowych.

Dobór sztuczny

Jest szczególnym przypadkiem doboru naturalnego, gdzie dostosowanie jest warunkowane subiektywną oceną i działaniami hodowli. Zwykle produkuje osobniki o cechach nieprzeciętnych w warunkach naturalnych.

Metody hodowli

  1. Kojarzenie w pokrewieństwie (chów wsobny, hodowla wsobna, kojarzenie krewniacze, hodowla inbredowa, inbreeding)- kojarzenie zwierząt spokrewnionych

  2. Hodowla liniowa (line breeding)- określa kojarzenie w silnym (np. półrodzeństwie) ale nie ścisłym pokrewieństwie (np. syn × matka, ojciec × córka)

  3. Krzyżowanie (outcross)- hodowla bez pokrewieństwa

Rasy

W zootechnice rozróżnia się 3 typy ras w zależności od stopnia ingerencji człowieka w ich powstanie. Wyróżnikiem ras są przede wszystkim cechy fenologiczne i fenotypowe:

POKREWIEŃSTWO - prawdopodobieństwo posiadania takiego samego genotypu przez osobniki mające wspólnych przodków.

WSOBNOŚĆ - współczynnik wsobności (inbredu) - prawdopodobieństwo homozygotyczności potomka wynikające z faktu pokrewieństwa rodziców.

Kojarzenie krewniacze (inbredowanie)

Polega na kojarzeniu zwierząt spokrewnionych przez wspólnych przodków (w stopniu wyższym niż wartość średniego spokrewnienia populacji). To główna z metod hodowlanych, powoduje wzrost homozygotyczności potomstwa oraz wyodrębnienie genetyczne zróżnicowanych linii hodowlanych. Zanika zmienność genetyczna, może nastąpić uzewnętrznienie się pewnych kombinacji genowych w populacji i ich utrwalenie wśród potomstwa. Do negatywnych następstw należy częste ujawnianie się recesywnych genów letalnych.

W zależności od stopnia spokrewnienia mierzonego wskaźnikiem pokrewieństwa (R) wyróżnia się:

SZCZEP WSOBNY (inbred) - grupa zwierząt reprezentujących jeden gatunek, charakteryzujących się jednorodnością genotypową i homozygotycznością.

Szczep może być uważany za wsobny (inbred), jeśli był hodowany systemem kojarzenia brata z siostrą przez 20 następujących po sobie pokoleń (F 20). Szczep tworzy linię złożoną z pojedynczych rodzicielskich par hodowlanych, obejmującą przynajmniej 20 kolejnych pokoleń. Kojarzenia rodzic x potomek mogą zastąpić kojarzenia brat x siostra pod warunkiem, że będzie do nich użyty młodszy z dwojga rodziców.

Bank szczepu wsobnego

Wszystkie zwierzęta muszą pochodzić od wspólnej pary rodzicielskiej złożonej z brata i siostry tworzącej linię hodowlaną szczepu. Odległość każdego osobnika nie może być dalsza niż 3 pokolenia wstecz. W banku są: dziadkowie (1para), rodzice (kilka), wnuki, prawnuki

Reprodukcja wsobnych szczepów (myszy, szczury)

Stado reprodukcyjne- dla celów doświadczalnych zwierzęta ze wsobnego szczepu namnaża się w stadzie reprodukcyjnym metodą „świateł ulicznych”

Schemat kojarzenia wg świateł ulicznych

„białe światło”- 1 para- do hodowli

„czerwone światło”- 200 sztuk- do doświadczeń

Przy namnażaniu zwierząt przeznaczonych do doświadczeń stosuje się zasady:

  1. Nie można kojarzyć ze sobą zwierząt pochodzących z różnych świateł

  2. Nie można przeznaczyć do dalszej hodowli zwierząt pochodzących z „czerwonego światła”

  3. Samce i samice mogą być ze sobą kojarzone poligamicznie

  4. Samce i samice kojarzone ze sobą nie muszą być bratem i siostrą (większe wzajemne zainteresowanie)

Mieszańce- uzyskane ze skrzyżowania 2 szczepów wsobnych (symbol szczepu × symbol szczepu )F1

Populacje mozaikowe- złożone ze zwierząt kilku szczepów wsobnych i ich dwukierunkowych mieszańców w tym samym wieku (osobniki pochodzące ze szczepów wsobnych, jak i ich mieszańce w określonej proporcji)

Podszczepy- grupy zwierząt wyodrębnione ze szczepu wsobnego mogące się różnić genetycznie w wyniku działania czynników przypadkowych lub zamierzonych

Szczepy kongeniczne- różnią się krótkim odcinkiem jednego chromosomu, otrzymywane na drodze szeregu krzyżówek genetycznych z równoczesną selekcją (szczepy kongeniczne CR)

Szczepy koizogeniczne- dwie linie szczepu wsobnego różniące się jednym zmutowanym genem

Szczepy wsobne rekombinacyjne (RIS)- zbiór szczepów wyhodowanych z losowo skojarzonych par zwierząt wybranych z 2 pokolenia mieszańców z krzyżówki

Szczepy kongeniczne rekombinacyjne (RCS)- wyhodowane jako modele do badania uwarunkowanych genetycznie cech ilościowych kontrolowanych przez kilka współdziałających

STADO NIEKREWNIACZE (outbred stocks) - populacje złożone z osobników o różnych genotypach;

stado każdego gatunku ssaków laboratoryjnych hodowane co najmniej przez 4 pokolenia w zamkniętej populacji z maksymalnym unikaniem kojarzeń krewniaczych.

Rejestracja i symbol*) możliwe tylko wtedy, kiedy system kojarzeń gwarantuje utrzymanie zmienności biologicznej stada przez szereg lat na takim samym poziomie.

Za stado uważać można:

Zwierzęta transgeniczne

Monitorowanie genetyczne na podstawie markerów cech jakościowych:

Monitorowanie genetyczne na podstawie cech ilościowych:


Wskaźniki morfotyczne i reprodukcyjne:



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
IMMUNOPROFILAKTYKA CHOR B ZAKA NYCH ZWIERZ T, far, II rok III sem, zwierzęta laboratoryjne, z poprze
Zaliczenie 2014, far, II rok III sem, zwierzęta laboratoryjne
zaliczenie ze zwierząt(1), far, II rok III sem, zwierzęta laboratoryjne, z poprzednich lat
WIEDZA O ZWIERZETACH LABORATORYJNYCH mini, far, II rok III sem, zwierzęta laboratoryjne, z poprzedni
zwierzęta, far, II rok III sem, zwierzęta laboratoryjne, z poprzednich lat
tabelka do sprawozdań, far, II rok III sem, analiza instrumentalna
zaliczenie farmacja 2010, far, II rok III sem, psychologia
Psychologia, far, II rok III sem, psychologia, psychologia
EGZAMIN, far, II rok III sem, biochemia, egzamin
Farmacja zagadnienia do kolokwium Psychologia i socjologia 2014, far, II rok III sem, psychologia, p
EGZAMIN patofizjologia, far, II rok III sem, patofizjologia, wykłady egzamin
spr bioch ćw 2, far, II rok III sem, biochemia, lab
9 Wykład Patofizjologia 1, far, II rok III sem, patofizjologia, wykłady egzamin
Kolokwium zaliczeniowe patofizjologia 2014 2015, far, II rok III sem, patofizjologia, ćw sem
10 Wykład Patofizjologia, far, II rok III sem, patofizjologia, wykłady egzamin
2 Wykład Patofizjologia, far, II rok III sem, patofizjologia, wykłady egzamin
Egzamin z biochemii-, far, II rok III sem, biochemia, egzamin
12-Wykład-Patofizjologia, far, II rok III sem, patofizjologia, wykłady egzamin
3 Wykład Patofizjologia, far, II rok III sem, patofizjologia, wykłady egzamin

więcej podobnych podstron